Kongres wiedeński a sprawa polska

• podział Księstwa Warszawskiego :

• Austria: okręg wielicki z kopalniami soli i obwód tarnopolski

• Rosja: Królestwo Polskie(Kongresówka) - 127 tys. km², 3,3 mln ludzi

• Prusy: Gdańsk, Toruń oraz Wielkie Księstwo Poznańskie (departamenty bydgoski, poznański i niewielka część kaliskiego)- 29 tys. km²

• Wolne Miasto Kraków (Rzeczpospolita Krakowska) pod opieką trzech zaborców - 1,2 tys. km²

• zapewniono swobodą komunikacji i handlu na wszystkich ziemiach dawnej RP

• całej ludności polskiej obiecano reprezentację i urządzenia narodowe

• sytuacja na ziemiach Polskich po kongresie wiedeńskim

• Królestwo Polskie

• monarchia konstytucyjna; unia personalna z Rosją

• 27 listopada 1815 - car Aleksander I oktrojował liberalną konstytucję(opracowana w dużej mierze przez jego doradcę, księcia Adama Jerzego Czartoryskiego):

• równość wobec prawa, wolność osobista, nietykalność majątkowa i osobista, wolność słowa, druku i wyznania

• najbardziej liberalna ordynacja wyborcza w Europie(stosunkowo niski cenzus majątkowy, dzięki któremu czynne prawa wyborcze zyskało 100 tys. osób, nawet zamożniejsi chłopi; bierne prawo wyborcze tylko dla właścicieli ziemskich)

• ograniczenie praw mniejszości Żydowskiej

• Kongresówka posiada własny sejm, wojsko, system monetarny i oświatowy

• utrzymana silna pozycja króla:

• osoba święta i nietykalna, rządząca „z woli Opatrzności”

• podlega mu armia

• kontrolował władzę wykonawczą

• mianował namiestnika (pierwszym został gen. Józef Zajączek)

• wybierał urzędników

• wyłączna inicjatywa ustawodawcza

• prawo wydawania dekretów z pominięciem parlamentu

• prawo weta wobec ustaw sejmowych

• prawo zwoływania i rozwiązywania parlamentu

• władza wykonawcza - Rada Stanu:

• Rada Administracyjna - organ doradczy monarchy i namiestnika, wprowadzała w życie ich postanowienia; w jej skład wchodzili ministrowie:

- wyznań religijnych i oświecenia publicznego

- sprawiedliwości

- spraw wewnętrznych i policji

- wojny

- przychodów i skarbu

• Zgromadzenie Ogólne Rady Stanu - przygotowanie projektów ustaw sejmowych, zarządzanie wydatkami budżetowymi i majątkiem państwa, kontrolowanie urzędników; w jego skład wchodzili członkowie Rady Administracyjnej i grupa doradców(radcy stanu i referendarze)

• władza ustawodawcza - sejm:

• król

• senat - 64 osoby - wojewodowie, kasztelani, biskupi (senatorowie świeccy mianowani dożywotnio przez króla spośród szlachty)

• izba poselska - 77 posłów wybieranych przez sejmiki szlacheckie i 51 deputowanych wybieranych przez zgromadzenia gminne; 6-letnia kadencja, nietykalność w czasie obrad

• kompetencje sejmu:

- obraduje nad budżetem

- decyduje o podatkach

- uchwala prawa cywilne, karne i administracyjne

- przekazywanie petycji z projektami ustaw w ręce monarchy

- izba poselska może zaskarżyć ministrów, radców stanu i referendarzy za ich działalność, ale sądzi ich senat jako sąd sejmowy

- senat sądzi sprawy o zdradę stanu

• 
  gospodarka (książę Franciszek Ksawery Lubecki - Drucki - minister skarbu, 1821 - 1830)

• 1825 - Towarzystwo Kredytowe Ziemskie (stworzono je, aby umożliwić właścicielom ziemskim modernizację gospodarstw i spłatę długów spowodowanych kryzysem); stopniowe wprowadzanie maszyn rolniczych, upowszechnienie płodozmianu, uprawy ziemniaków i buraków cukrowych

• coraz powszechniejsze oczynszowanie

• wprowadzenie i rozbudowanie monopoli państwowych (solny, tytoniowy, wódczany)

• zrównoważenie budżetu przez rosnące wpływy skarbowe

• sprzedaż państwowych majątków ziemskich

• 1828 - utworzenie banku Polskiego, który miał wspierać inicjatywy przemysłowe i handlowe

• rozwój Staropolskiego Zagłębia Przemysłowego (Starachowice, Ostrowiec Świętokrzyski)

• powstanie górniczo-hutniczego Zagłębia Dąbrowskiego (Sosnowiec, Dąbrowa Górnicza)

• powstawanie ośrodków przemysłu włókienniczego (m.in. Łódź)

• Warszawa ważnym ośrodkiem gospodarczym

• obniżenie ceł na towary eksportowane do Rosji

• unowocześnienie szlaków komunikacyjnych

• kultura i oświata (Stanisław Kostka Potocki - minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego)

• 1816 - Uniwersytet Warszawski

• Liczne szkoły średnie i podstawowe

• działalność Towarzystwa Przyjaciół Nauk

• liczne czasopisma

• Wielkie Księstwo Poznańskie

• część królestwa pruskiego

• obiecano szeroką autonomię (symboliczne własny herb i flaga) i wyłączenie ze Związku Niemieckiego

• namiestnik (jako pierwszy książę Antoni Radziwiłł) o niewielkiej władzy, ograniczonej przez pruskich urzędników

• sejmik prowincjonalny o bardzo ograniczonych uprawnieniach

• język polski w urzędach i sądach; Polacy mogą sprawować urzędy

• oświata - język polski w szkołach, brak uniwersytetu; już w 1824 zaczęto zamykać polskie szkoły

• kultura - biblioteka Raczyńskich w Poznaniu (1829)

• gospodarka

• 1815 - granica celna między Księstwem a Kongresówką

• 1823 - uwłaszczenie chłopów

- możliwość otrzymania użytkowanej ziemi na własność za określoną zapłatę

- zniesienie serwitutów (stare prawo polskie zezwalające chłopom na korzystanie z obszarów formalnie należących do pana)

• powstanie dużych, zamożnych chłopskich gospodarstw, produkujących głównie na sprzedaż

• dawni panowie feudalnie staja się ziemianami

• chłopi nieposiadający ziemi stali się tanią silą roboczą

• rozwój rolnictwa i przemysłu z nim związanego (młyny, gorzelnie, olejarnie)

• Wielkopolska stawała się rolniczym zapleczem Prus

• Wolne Miasto Kraków

• 1818 - konstytucja

• wolność osobista i równość obywateli wobec prawa

• władza wykonawcza - Senat Rządzący

• organ ustawodawczo - kontrolny - Zgromadzenie Reprezentantów

• rezydenci - przedstawiciele trzech mocarstw zaborczych

• oświata - Uniwersytet jagielloński zyskał szeroką autonomię

• gospodarka

• początkowo rozwija się dzięki zniesieniu cel na wwożone towary i przyznaniu krakowskim kupcom wolności nawigacji na Wiśle

• oczynszowanie chłopów

• ziemie wcielone do państw zaborczych

• na ziemiach zabranych przez Prusy i Austrię Polacy nie posiadali żadnych praw autonomicznych; polityka germanizacyjna

• ziemie zabrane przez Rosję

• Aleksander I obiecał wcielić ziemie III zaboru do Królestwa Polskiego

• na zimach włączonych obowiązują statuty litewskie, choć ograniczono kompetencje samorządu

• swobodny rozwój kultury i szkolnictwa (uniwersytet w Wilnie, gimnazjum w Krzemieńcu)

• własne wojsko - Korpus Litewski (na czele wielki książę Konstanty, tak jak w królestwie Polskim)

1

rozwój ekonomiczny

Królestwa Polskiego

---