Pojęcie teologii, jej przedmiot i źródła

Teologia - nauka o Bogu, refleksja nad treściami wiary chrześcijańskiej, przedmiotem [specyfiką] teologii jest tajemnica Chrystusa widziana na różnych płaszczyznach.

Źródła teologii:

• Pismo Św.- źródło natchnione, najważniejsze. Pod nie podlegają inne źródła, ale Ono nie podlega pod inne.

• symbole wiary

• liturgia Kościoła

• wiara Ludu Bożego

• nauczanie soborów i Papieży

• historia Kościoła

• literatura piękna, sztuki, inne nauki z filozofią na czele.
  

Analogiczność poznania Boga. Współdziałanie trzech dróg poznania Boga.

Droga analogii: mówimy o Bogu porównując Go do rzeczy rzeczywistych, przy założeniu, że niepodobieństwo jest większe niż prawdopodobieństwo. Trzy drogi poznania Boga:
1) pozytywna- Bóg jest Ojcem, możemy mówić o Bogu takim jakim jest jednocześnie pamiętając, że Bóg taki nie jest.
2) negatywna [oczyszczająca]- Bóg nie jest takim Ojcem jak ojcowie ziemscy, nie jest taki jak otaczająca nas rzeczywistość.
3) uwznioślenia- Bóg jest Ojcem największym, najlepszym

Filozoficzne drogi do poznania istnienia Boga.

Filozoficzne argumenty mówiące o istnieniu Boga:
a) kosmologiczne: św. Tomasz z Akwinu - ponieważ istnieje świat, to można dojść do istnienia Boga, 5 dróg św. Tomasza do poznania Boga

• z ruchu

• z przyczynowości sprawczej

• z przygodności bytu

• ze stopni doskonałości.

• z celowości.

b) antropologiczne: św. Augustyn - odwołuje się do głębi człowieka.

• spostrzeganie pewnej dynamiki w głębi człowieka poza horyzont [ciągłe nienasycenie]

• człowiek będzie miał poczucie spełnienia i spokoju dopiero gdy spocznie w Bogu.

c) ontologiczne: św. Anzelm - nie wychodzi ze świata zewnętrznego ani z doświadczenia wewnętrznego- wychodzi z pojęcia Boga- jako Istoty Najwyższej

• jeśli istnieje pojęcie Boga jako Istoty Najwyższej, to Bóg też musi istnieć

• porządek rzeczywistości stoi wyżej niż porządek pojęć.
  

Możliwość „naturalnego” poznania Boga

Rozum ludzki przy pomocy właściwej sobie zdolności może w sposób pewny poznać istnienie Boga. Pojęcie Boga jest pierwotnym. Rozumowe poznanie Boga jest możliwe gdy dzięki przyrodzonym siłom rozum człowieka przyjmuje jako oczywiste zdanie "Bóg istnieje". Może odbywać się to, drogą:
a) Wnioskowania (mamy 2 przedmioty poznania i z przedmiotu będącego w przesłance poznajemy pośrednio przedmiot z wniosku).
b) Rozumowego oglądu. Rozum ludzki przy pomocy sobie właściwych zdolności bez pomocy łaski nadprzyrodzonej i bez objawienia ze strony Boga może w sposób pewny poznać istnienie Boga (Sobór Wat. II).

Objawienie tajemnicy Boga w Starym Testamencie

Bóg objawiający się w Starym Testamencie: Miłosierny, Ratujący, Wierny, Sprawiedliwy

Pierwsze etapy Objawienia Bożego - Bóg objawił się pierwszym rodzicom Adamie i Ewie , wzywając ich do wewnętrznej komunii z sobą. Po upadku pierwszych ludzi Bóg objawienia tego nie przerwał, lecz dał nadzieje na zbawienie całego rodzaju ludzkiego. Po potopie zawarł przymierze z Noem i wszystkimi istotami żyjącymi.

Następne etapy Objawienia Bożego - Bóg wezwał Abrahama do wyjścia z ziemi rodzinnej, aby go uczynić “ ojcem wszystkich narodów”. Lud pochodzący od Abrahama jest ludem wybranym; Bóg wyzwolił swój lud z niewoli egipskiej, zawarł przymierze na górze Synaj z Mojżeszem i dał mu przez niego swoje prawo. Prorocy głosili radykalne odkupienie ludu i zbawienie, które obejmie wszystkie narody oraz oczekiwali na nowe i wieczne Przymierze, które będzie wypisane w sercach ludzi. Z narody izraelskiego, z pokolenia Dawida narodził się Mesjasz: Jezus.

Objawienie Trójcy Św. w NT.

Centralną tajemnicą wiary i życia chrześcijańskiego jest tajemnica Trójcy Św. Chrześcijanie są ochrzczeni w imię Ojca i Syna i Ducha Św.

KKK 249
Objawiona prawda Trójcy Św. Znajduje się od początku u źródeł żywej wiary Kościoła, przede wszystkim za pośrednictwem chrztu. Znajduje ona swój wyraz w chrzcielnej regule wiary, sformułowanej w przepowiadaniu , katechezie i modlitwie Kościoła. Takie sformułowania znajdują się już w pismach apostolskich, jak świadczy o tym pozdrowienie przyjęte w liturgii eucharystycznej “Łaska Pana Jezusa Chrystusa, miłość Boga Ojca i dar jedności z Duchem Świętym niech będą z wami wszystkimi” (2 Kor 13, 13). Jezus nakazują swoim uczniom przed wniebowstąpieniem, aby szli i nauczali wszystkie narody w imię Ojca i Syna i Ducha Świętego.

Nauka soborowa (IV w.) o Trójcy Św.

Sobór nicejski I (325 r.) - Sobór potępił poglądy arian, jednak nie wymienił z imienia Ariusza ani arian, scharakteryzował tylko ich poglądy i wyłączył ze wspólnoty kościelnej.

Arianizm - Jezus Chrystus jako syn Boży jest poddany Bogu, że został stworzony przez Ojca, co oznaczało, że "był czas, kiedy nie było Jezusa Chrystusa" i zanim został stworzony, nie istniał. Tym samym Ariusz kwestionował boską naturę Jezusa Chrystusa. Było to sprzeczne z kształtującą się wtedy doktryną o równości Boga Ojca i Syna, która następnie rozwinęła naukę o Świętej Trójcy. Arianie odrzucali doktrynę o Trójcy jako niebiblijną.

W nauce wyrażonej w nicejskim wyznaniu wiary, trójosobowy, trójjedyny Bóg objawia się człowiekowi jako Ojciec, Syn Boży i Duch Święty, jednak każda z tych osób jest tym samym, jednym Bogiem. Poszczególne Osoby są tożsame co do natury i substancji (są jednym i tym samym Bogiem), ale są oddzielnymi osobami, różniącymi się pochodzeniem i wzajemnymi relacjami: Bóg Ojciec nie pochodzi od nikogo, Syn Boży został zrodzony (a nie stworzony) przez Ojca, Duch Święty pochodzi od Ojca i Syna.

Sobór Konstantynopolitański I (381 r.) - Sobór ten rozwiązać miał przede wszystkim problem teologiczny herezji pneumatomachów, polegającej na uznawaniu Ducha świętego za istotę stworzoną. W wyniku dyskusji dotyczącej Jego natury do artykułu Credo Nicejskiego: Wierzymy w Ducha Świętego, ojcowie soborowi dodali słowa: Pana i Ożywiciela, który od Ojca pochodzi, który z Ojcem i Synem wspólnie odbiera uwielbienie i chwałę, który mówił przez proroków. W ten sposób powstał ogłoszony na soborze Symbol (Credo), które nosi nazwę nicejsko-konstantynopolitańskiego i od VI wieku jest recytowane przez wiernych podczas nabożeństwa.

Pneumatomachowie - to herezja z IV wieku nie uznająca prawdy wiary o Duchu Świętym jako współistotnym Ojcu i Synowi. Według nich Duch Święty jest sługą Syna i został przez niego stworzony.

Bóg Stwórca wg ST i NT

Stary Testament

• Ratujący - Bóg uwalnia Izraelitów z niewoli egipskiej.

• Jedyny - Bóg jest jedyny, poza nim nie ma innych bogów.

• Wierny - wierność Boga nie ma ani początku ani końca, obejmuje zarówno przeszłość jak i przyszłość. Bóg który objawia swoje imię jako “Ja Jestem”, objawia się jako Bóg, który jest zawsze przy swoim ludzie

• Miłosierny - po grzechu Izraela, który odwrócił się od Boga, by czcić złotego cielca Bóg wysłuchuje wstawiennictwa Mojżesza i zgadza się iść pośród niewiernego ludu okazując w ten sposób swoją miłość. (KKK 210)

• Bóg jest miłością - w ciągu swej historii Izrael mógł odkryć, że Bóg miał tylko jeden powód, aby mu się objawić i wybrać go spośród wszystkich ludów, by był Jego ludem; tym powodem Jego jest darmo dana miłość. ( KKK 218)

Nowy Testament
Bóg objawia się w NT przez swojego syna Jezusa Chrystusa.

Stworzenie z niczego, świat materialny i duchowy

Bóg stwarza “z niczego”
Wierzymy, że Bóg aby stwarzać, nie potrzebuje niczego istniejącego wcześniej ani żadnej pomocy. Bóg stwarza w sposób wolny “ z niczego” ( KKK 296)
Świat materialny - Bóg stworzył w ciągu 6 dni świat widzialny do którego należy człowiek i przyroda. Świat duchowy - świat złożony z aniołów i innych rzeczy niewidzialnych. Dusza człowieka należy do świata duchowego.

Opatrzność Boża

Oznacza rządzenie, przez które Bóg z miłości i mądrości prowadzi stworzenie do ich ostatecznej doskonałości, którą mają osiągnąć. Bóg jest niezależnym Władcą swego zamysłu. W jego realizacji posługuje się jednak również współudziałem stworzeń. Jednocześnie daje swoim stworzeniom godność samodzielnego działania, bycia przyczynami wzajemnie dla siebie. Człowiek może współpracować z opatrznością Bożą poprzez modlitwy i cierpienie, pobudzając w sobie “chcenie i działanie zgodnie z Jego wolą”(Flp 2, 13). Sobór Watykański I (1870) - ogłosił dogmat o opatrzności Bożej (przeciwko ateizmowi i deizmowi).

---