Janina Sawicka
Polityka Regionalna Unii Europejskiej
Polityka regionalna
Polityka regionalna (tak jak inne polityki) jest działalnością, a w tym przypadku działalnością instytucji władzy i administracji Unii Europejskiej. W każdej definicji polityki zawarte są: podmiot, którym jest państwo, władze regionalne lub instytucje ponadnarodowe;cele; instrumenty, środki, dzięki którym cele są wprowadzane w życie oraz obszar oddziaływania polityki.
Polityka regionalna - jako składowy element krajowej polityki gospodarczej - jest to świadoma i celowa działalność organów władzy publicznej zmierzająca do rozwoju regionalnego, tj. mająca na celu poprawę potencjału gospodarczego regionów oraz ich konkurencyjności i poziomu życia mieszkańców, co przyczynia się do rozwoju społeczno-gospodarczego kraju.
Wyróżnia się politykę interregionalną (międzyregionalną), prowadzoną przez centralne organy władzy publicznej wobec regionów, orientowaną najczęściej na regulowanie międzyregionalnych proporcji rozwoju, oraz politykę intraregionalną (wewnątrzregionalną), prowadzoną przez organy regionalnej władzy publicznej dla realizacji własnych celów, na bazie własnych środków i na własną odpowiedzialność.
W szerszym ujęciu polityka regionalna jest polityką strukturalną. Około 90% środków przeznaczonych przez Unię Europejską na politykę strukturalną związanych jest z potrzebami regionalnymi. Jednakże polityka regionalna odnosi się do konkretnych obszarów, podczas gdy polityka strukturalna ma zasięg horyzontalny - może się odnosić także do wszystkich regionów.
Chociaż polityka regionalna odnosi się do całej sfery gospodarki, to jednak w Unii Europejskiej kładzie się szczególny nacisk na wyrównywanie szans rozwojowych regionów biedniejszych.
Polityka regionalna w Unii Europejskiej która od 2007 roku składa się z 27 krajów członkowskich ma głównie na celu wzrost poziomu spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej (przestrzennej). Do porównania siły ekonomicznej i zasobności regionów używa się najczęściej wskaźnika produktu krajowego brutto w przeliczeniu na mieszkańca, uwzględniając różnicę w parytecie siły nabywczej walut krajów członkowskich. Podstawowy cel polityki regionalno-strukturalnej współcześnie definiowanej coraz częściej jako polityka spójności polega na oddziaływaniu w kierunku zmniejszenia zróżnicowań w poziomie rozwoju gospodarczego pomiędzy bogatymi i biednymi obszarami Europy.. Spójność społeczna jest mierzona najczęściej za pomocą wskaźnika stopy bezrobocia. Jako miernik wykorzystywany jest także wskaźnik aktywizacji siły roboczej (miernik określający, jaka część ludności w wieku produkcyjnym znajduje zatrudnienie). Poprawa spójności społecznej polega na zmniejszaniu sie zróżnicowań regionalnych w aktywizacji kapitału ludzkiego. Spójność terytorialna (przestrzenna) natomiast może być mierzona np. czasem przejazdu do danego miejsca komunikacją lotniczą, drogową i kolejową. Wzrost spójności terytorialnej (przestrzennej) polega na eliminowaniu barier dostępności do regionów peryferyjnych poprzez ich lepsze powiązanie z obszarami centralnymi Wspólnoty.
Ta polityka spójności ustanowiona Traktatem o Wspólnocie Europejskiej (art. 158) służy wzmacnianiu spójności gospodarczej i społecznej w Unii Europejskiej poprzez zmniejszenie dysproporcji w poziomie rozwoju różnych regionów oraz zacofania regionów o niekorzystnych warunkach naturalno-ekonomicznych w tym stref wiejskich.
Najbardziej znanymi i pełniącymi największą rolę instrumentami polityki regionalnej UE są fundusze strukturalne. Zadaniem ich jest wspieranie restrukturyzacji i modernizacji gospodarek regionów krajów UE, przez co wpływa się na zwiększenie spójności ekonomicznej i społecznej Unii. Kierowane są do regionalnych sektorów gospodarki, które bez pomocy finansowej nie są w stanie zbliżyć się do średniego poziomu ekonomicznego w UE.
Fundusze stanowią rodzaj gwarancji wydatków z budżetu Unii Europejskiej na określone cele i nie posiadają własnej struktury administracyjnej - zarządza nimi Komisja Europejska. Unia przede wszystkim współfinansuje programy polityki regionalnej, tzw. programy operacyjne, czyli wieloletnie działania, zmierzające do realizacji poszczególnych celów polityki regionalnej. O podziale środków finansowych pomiędzy poszczególne kraje członkowskie decyduje Komisja Europejska, na podstawie kryteriów ustalanych przez Radę Unii.
Realizację założeń polityki regionalnej wspierają także takie instrumenty i instytucje jak: Fundusz Spójności (Cohesion Fund, CF) oraz Europejski Bank Inwestycyjny (European Investment Bank, EIB).
Realizację niektórych celów polityki regionalnej finansują również tzw. Inicjatywy Wspólnotowe. Są to programy finansowane z funduszy strukturalnych, mające na celu rozwiązywanie problemów występujących na terenie całej Unii Europejskiej. Liczba i charakter Inicjatyw Wspólnotowych ulegają zmianom w zależności od zidentyfikowanych problemów mających wpływ na funkcjonowanie Unii Europejskiej. W latach 2000-2006 były to: EQUAL, INTERREG III, LEADER+, URBAN.
Zasady polityki regionalnej w Unii Europejskiej
Funkcjonowanie funduszy, jako instrumentów realizacji polityki strukturalnej, jest określone przez następujące ważniejsze zasady:
pomocniczości (subsydiarności) - podstawowa zasada funkcjonowania UE: polityka strukturalna jest jedynie uzupełnieniem działań podejmowanych na poziomie lokalnym, regionalnym lub krajowym (wspierane są te przedsięwzięcia, na które brakuje środków);
koncentracji - wynika z niej, że środki płynące z Unii Europejskiej są przeznaczone dla regionów, które znajdują się w najtrudniejszej sytuacji ekonomicznej; do tej grupy kwalifikują się regiony objęte pomocą w ramach celów polityki strukturalnej;
partnerstwa - polega na współpracy Komisji Europejskiej z odpowiednimi władzami krajowymi, regionalnymi i lokalnymi; dzięki temu środki pomocowe kierowane są do obszarów, które potrzebują największego wsparcia;
programowania -wydatkowanie środków odbywa się tylko na podstawie wieloletnich (długookresowych) koncepcji i strategii rozwoju podejmowanych przez planowanie społeczne (przygotowywane na zasadzie partnerstwa) i przyjmowanie do realizacji przed staraniem się o pomoc;
współfinansowania - oznacza, że dotacje z UE mają uzupełniać fundusze z budżetów krajowych i regionalnych; nie powinny ich więc zastępować.
Zasady te zostały sformułowane podczas pierwszej reformy funduszy strukturalnych w 1988 r. Są one wynikiem doświadczeń zdobytych przez Komisję Europejską, w procesie koordynacji i wspierania polityk regionalnych państw członkowskich. Wraz z ewolucją i reformowaniem funduszy strukturalnych były dopracowywane i doskonalone. Twórcom funkcjonującej w obecnym kształcie wspólnotowej polityki regionalnej zależało bowiem na poprawie efektywności przyznawanej pomocy.
Cele polityki regionalnej w latach 2000-2006
Celem kolejnych reform funduszy strukturalnych było dążenie do zwiększenia skuteczności pomocy regionalnej poprzez zapobieganie rozproszeniu środków wspólnotowych na zbyt liczną grupę celów i zbyt duże obszary. O ile w latach 1989-1993 środki strukturalne przeznaczano na 6 celów polityki spójności UE, a w latach 1994-1999 na 7 celów, o tyle w rozporządzeniu ogólnym Rady na lata 2000-2006 zredukowano liczbę priorytetowych celów tej polityki do 3: dwóch regionalnych i jednego horyzontalnego. Cele polityki strukturalnej wg perspektywy finansowej na lata 2000 -2006 zostały określone następująco:
Cel 1 - promowanie rozwoju i dostosowań strukturalnych w regionach słabiej rozwiniętych. Regiony objęte Celem 1 to regiony zdefiniowane na poziomie NUTS II (województwa), których PKB na mieszkańca, mierzony parytetem siły nabywczej (wg PPS - Purchasing Power Standard) i obliczony na podstawie danych Wspólnoty za ostatnie trzy lata, dostępnych w dniu 26 marca 1999 roku, jest mniejszy od 75% średniej dla Wspólnoty. Regiony najbardziej oddalone (departamenty zamorskie Francji, Azory, Wyspy Kanaryjskie, Madera), które wszystkie znajdują się poniżej progu 75%, jak również obszary kwalifikujące się do Celu 6 w okresie od 1995 do 1999 roku, zgodnie z Protokołem 6 do Aktu Akcesji Austrii, Finlandii i Szwecji, powinny być również objęte tym Celem, mają bowiem zaludnienie poniżej 8 osób na 1 km2. Finansowanie obejmowało głównie Hiszpanię, Włochy, Grecję, Niemcy oraz Portugalię i wspomniane departamenty zamorskie; celem 1 objęty jest cały obszar Polski;
Cel 2 - wspieranie gospodarczej i społecznej konwersji obszarów definjowanych jako obszary przechodzące zmiany społeczno-gospodarcze w sektorze przemysłowym i usługowym, upadające obszary wiejskie, obszary miejskie znajdujące się w trudnej sytuacji oraz obszary zależne od rybołówstwa objęte kryzysem. Cel ten przejął zadania poprzedniego Celu 2 oraz Celu 5b i skierowany jest na wsparcie przekształceń ekonomicznych i społecznych regionów znajdujących się w obliczu trudności strukturalnych, nieobjętych Celem 1. Obszary wiejskie muszą stanowić lub należeć do jednostki terytorialnej poziomu NUTS III (podregiony - grupy powiatów) i spełniać następujące warunki:
albo gęstość zaludnienia była mniejsza niż 100 osób na km2,
albo średnia stopa bezrobocia w ciągu ostatnich trzech lat była wyższa od średniej dla Wspólnoty, albo następowało zmniejszanie się populacji od 1985 roku.
Cel 3 - wspieranie adaptacji i modernizacji polityk i systemów kształcenia, szkolenia i zatrudnienia. W ramach tego Celu realizowana jest pomoc finansowa na obszarach nie objętych Celem 1; mieszcza sie tutaj wszelkie działania służące rozwojowi zasobów ludzkich..
Instrumenty polityki regionalnej w latach 2000-2006
Instrumentami strukturalnymi nazywamy wszystkie dostępne środki finansowe, które przeznaczane są na rozwój regionów słabiej rozwiniętych oraz wyrównywanie różnic w rozwoju na terenie całej UE. Korzystają z nich państwa członkowskie UE. Największymi instrumentami strukturalnymi w latach 2000 - 2006 były fundusze strukturalne:
Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (ERDF - European Regional Developement Fund),
Europejski Fundusz Społeczny (ESF - European Social Fund),
Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej - Sekcja Orientacji (EAGGF - European Agriculture Guidance and Guarantee Funds),
Finansowy Instrument Wspierania Rybołówstwa (FIFG - Financial Instrument for Fisheries Guidance).
Poszczególne fundusze powstawały poczynając od roku 1960. Mogły z nich korzystać wszystkie państwa członkowskie, na terenie których znajdują się rejony uznane za priorytetowe, które spełniają kryteria „Celów” funduszy strukturalnych (np. Cel 1).
Obok funduszy strukturalnych źródłem finansowania polityki strukturalnej są także Fundusz Spójności (od 1994r.) oraz środki Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EIB).
Fundusz Spójności dopiero w nowej perspektywie finansowej 2007 - 2013 został włączony do grupy funduszy strukturalnych. Zakres działania Funduszu Spójności obejmuje pomoc o zasięgu krajowym, a nie regionalnym jak to ma miejsce w przypadku funduszy strukturalnych. Dofinansowanie z Funduszu Spójności przeznaczane jest na duże projekty lub grupy projektów tworzących spójną całość, których budżet jest nie mniejszy niż 10 mln euro. Środki Funduszu Spójności są kierowane do państw członkowskich, w których produkt krajowy brutto (PKB) na jednego mieszkańca wg PPS jest mniejszy niż 90% średniej w skali Unii Europejskiej, oraz w których opracowany został program zmierzający do spełnienia kryteriów konwergencji ustalonych w art. 104 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską.
EIB to jedyny bank będący współwłasnością państw członkowskich i służy finansowaniu przedsięwzięć rozwojowych związanych z polityka strukturalną Unii. Polska korzysta ze środków kredytowych EIB (równych pomocy bezzwrotnej Unii) od początku lat 90-tych.
Fundusze są zarządzane przez właściwe dyrekcje generalne Komisji Europejskiej odpowiadające za dane sprawy. Pod wpływem kolejnych poszerzeń Wspólnot, fundusze strukturalne przechodziły różne fazy rozwoju, stosownie do zmieniających się potrzeb. Europejski Fundusz Społeczny i Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (tylko Sekcja Orientacji, jest funduszem strukturalnym) powstały odpowiednio w 1960 i 1964 roku. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego powstał w 1975 r. Instrument Finansowy Rozwoju Rybołówstwa powstał w 1993 r. w odpowiedzi na wejście do Wspólnot państw o znaczącym sektorze rybołówstwa (Grecja, Hiszpania, Portugalia).
Polska polityka regionalna
Zakres niezbędnych dostosowań do standardów polityki regionalnej UE
Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej wiązało się z przystosowaniem szeregu dziedzin gospodarki krajowej do wymogów obowiązujących we Wspólnocie. Dotyczyło to ujednolicenia prawa, poprawy stanu infrastruktury regionalnej, dalszego rozwoju gospodarki rynkowej oraz przygotowania odpowiedniej, terytorialnej organizacji państwa.
Dostosowanie w dziedzinie polityki regionalnej Polski do rozwiązań unijnych nie było obligatoryjnym warunkiem integracji europejskiej, jego brak mógł jednak powodować trudności z pozyskaniem środków pomocowych z funduszy strukturalnych. Dlatego więc konieczne było przeprowadzenie odpowiednich procesów dostosowawczych, m.in.: utworzenie odpowiedniego systemu instytucjonalnego, właściwe pod względem procedur opracowywanie dokumentów planistycznych na poziomie krajowym i regionalnym, uruchomienie sprawnych mechanizmów przygotowania wniosków mieszczących się w ramach priorytetów określonych przez Komisję Europejską, określenie zasad współfinansowania ze strony państwa działań podejmowanych w ramach europejskiej polityki regionalnej, monitoringu realizowanych zadań (projektów), aby efektywnie i racjonalnie wydatkowywać środki publiczne.
Reforma administracyjna z 1999 roku podstawą polityki regionalnej w Polsce
W Polsce, województwa w ciągu blisko czterdziestopięciolecia istnienia Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej dwukrotnie przybierały różny kształt, wielkość i liczbę a umownie używano terminu region. Czas wielkich przemian nastał w momencie, gdy obszar terytorialny państwa podzielony był na 49 województw (lata 1975 - 1998) - zbyt małych i słabych ekonomicznie, aby mogły prowadzić samodzielną politykę intraregionalną (wewnątrzregionalną). Był on kwestionowany z punktu widzenia zdolności do spełniania zadań zwłaszcza w sferze gospodarczej, „nie uwzględniał obiektywnych związków ekonomicznych, a nawet je wyraźnie rozbijał”.
W wyniku reformy administracyjnej i organizacji samorządu terytorialnego ukształtowano nowy podział terytorialny państwa od 1 stycznia 1999 roku, podobny kształtem i liczbą województw do istniejącego od 1950 do 1975 roku podziału administracyjnego Polski, gdzie województwa spełniają generalnie warunki definicji regionu i są zbliżone obszarem do odpowiadających im jednostek administracyjnych w Unii Europejskiej.
Przyjmuje się, że w pełni wykształcony region powinien posiadać cztery cechy:
wspólnotę interesów gospodarczych, dośrodkową integrację gospodarczą - wyraźnie powinna być wyodrębniona stolica regionu, niejako centrum gospodarki, stąd integracja dośrodkowa np. do Łódzi czy do Lublina.
reprezentację polityczną pochodzącą z wyboru - był to jeden z powodów reformy administracyjnej w 1999 r., - stare województwa nie miały tej reprezentacji, tzn. nie było wyborów do sejmiku wojewódzkiego, który obecnie istnieje.
więź społeczną opartą na poczuciu wspólnej tożsamości - region wyodrębniany jest na zasadzie historycznych więzi i poczuciu tożsamości mieszkańców, np. ktoś może czuć się Mazurem, czy Kaszubem. Tę cechę więc starano się odzwierciedlić w nazwach regionów.
bezpośrednie podporządkowanie szczeblowi centralnemu - odbywa się poprzez urząd wojewody.
Podstawowe założenia reformy administracyjnej z 1999 roku były następujące:
utworzenie samorządów terytorialnych na poziomie regionalnym oraz umożliwienie mieszkańcom kraju spełniania istotnej roli w wybieralnych ciałach przedstawicielskich na trzech poziomach: wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Oznaczało to przejęcie przez samorządy istotnej części odpowiedzialności za rozwój i funkcjonowanie kraju;
poprawa efektywności, funkcjonowania administracji publicznej oraz wzrost jej sprawności;
wprowadzenie europejskiej zasady subsydiarności.
Istniało co najmniej kilka powodów, dla których przeprowadzenie reformy terytorialnej było koniecznością. Jej celem było między innymi:
przeniesienie szeregu zadań i kompetencji z centrum do niższych jednostek samorządu terytorialnego, a pozostawienie rządowi kwestii strategicznych i tworzenie prawa;
stworzenie dużych województw - podmiotów prawa publicznego zdolnych do prowadzenia polityki regionalnej (polityki gospodarczej). W tym rozumieniu władze samorządowe województw są gospodarzami na swoim terenie. Prowadzona przez nie polityka jest jednak nadzorowana w zakresie zgodności z prawem i celami polityki społeczno-gospodarczej kraju przez przedstawiciela rządu w regionie, którym jest wojewoda;
zmiana systemu finansów publicznych w kierunku zwiększenia samodzielności finansowej samorządowych jednostek terytorialnych;
dostosowanie organizacji terytorialnej Polski do standardów Unii Europejskiej, co umożliwia wykorzystanie instrumentów prawnych i ekonomicznych stosowanych tutaj dla celów rozwoju regionalnego.
Reforma administracyjna wprowadziła dwa nowe szczeble samorządowe:
wojewódzki - w miejsce istniejących 49 powołano do życia 16 nowych, dużych województw, będących regionami rządowo-samorządowymi;
powiatowy - składający się z 308 jednostek ziemskich oraz 65 jednostek grodzkich (miast, powiatów ziemskich i powiatów grodzkich).
Dodatkowo wyróżniono 2489 gmin, które są - podobnie jak powiaty - jednostkami lokalnego samorządu terytorialnego. Do zakresu działań gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów.
Powiat swym zakresem obejmuje sprawy ponadgminne, dotyczące obszaru objętego administracją powiatu, a służące zaspokajaniu zbiorowych potrzeb jego mieszkańców tworzących wspólnotę samorządową. Funkcje powiatów polegają więc przede wszystkim na zarządzaniu szkolnictwem średnim, odpowiedzialności za funkcjonowanie usług medycznych, organizowaniu i dostarczaniu usług w zakresie świadczeń społecznych, przeciwdziałaniu bezrobociu, zachowaniu ładu i bezpieczeństwa publicznego, wspieraniu instytucji kulturalnych, których aktywność wykracza poza granice gmin, ochronie dziedzictwa kulturowego, budowaniu i konserwacji dróg powiatowych, sprawowaniu nadzoru budowlanego oraz ochronie praw konsumentów.
Województwo jest regionem, do zakresu władz którego należy wyznaczanie strategii rozwoju i prowadzenia polityki rozwoju województwa oraz wykonywanie zadań o charakterze wojewódzkim. Podstawowe funkcje nowych województw w dziedzinie rozwoju regionalnego dotyczą:
rozwoju ekonomicznego - stymulowanie rozwoju środowiska biznesowego poprzez m.in. zawieranie międzynarodowych kontaktów ekonomicznych, promocja regionu, tworzenie warunków sprzyjających konkurencyjności i innowacyjności województw;
usług publicznych - jak szkolnictwo wyższe, wyspecjalizowane usługi zdrowotne oraz ponadlokalna działalność kulturalna;
zrównoważonego i trwałego rozwoju - w tym szczególnie w zakresie ochrony i racjonalnego korzystania z zasobów środowiska przyrodniczego i kulturowego, uwzględniając planowanie przestrzennego zagospodarowania.
Polskie województwa są dość zróżnicowane w zakresie różnych aspektów:
Pod względem liczby ludności w obecnym podziale terytorialnym Polski zarysowują się wyraźnie trzy grupy województw. Pierwsza, to województwa: mazowieckie, śląskie oraz wielkopolskie, na obszarze których skupione są aglomeracje miejskie o dużej gęstości zaludnienia - na każde woj. przypada od 3,4 do 5,1 mln osób. Ta grupa województw charakteryzuje się też najwyższym poziomem rozwoju mierzonym wskaźnikiem PKB na mieszkańca ( przed naszym wejsciem do UE najwyższy poziom osiągnęło województwo mazowieckie, gdzie PKB na mieszkańca w 2003 r. wynosił 72,8% średniej UE-25 i był zbliżony do poziomu biedniejszych regionów krajów europejskich). Drugą grupę stanowiły województwa: łódzkie, dolnośląskie i małopolskie (2,3 - 3,3 mln osób). Do województw małych (1,0 - 2,2 mln osób) zaliczają się pozostałe województwa, tj.: zachodniopomorskie, kujawsko-pomorskie, lubelskie, lubuskie, opolskie, podkarpackie, podlaskie, pomorskie, świętokrzyskie, oraz warmińsko-mazurskie. Ta grupa województw posiada najniższy PKB na mieszkańca. Poziom PKB per capita najsłabszych gospodarczo województw stanowi 33-37% średniej rozszerzonej UE.
Najbardziej zauważalną cechą zróżnicowania terytorialnego jest niższy poziom rozwoju województw wschodnich, w porównaniu z województwami usytuowanymi w Polsce zachodniej i centralnej.
Regionami mającymi stosunkowo najmniejszy udział w PKB są województwa: podlaskie, lubuskie, świętokrzyskie i opolskie.
Unia Europejska nie określa krajom członkowskim sposobu organizacji przestrzennej administracji publicznej. Istnieje jednak tendencja wewnątrz Unii do przekazywania uprawnień decyzyjnych i dyspozycji środkami budżetowymi z poziomu centralnego na rzecz układu lokalnego i regionalnego zgodnie z zasadą subsydiarności. Polska, poprzez reformę samorządowo-terytorialną, dostosowała się do modelu polityki strukturalnej prowadzonej w standardach Unii Europejskiej.
Podział kraju na jednostki statystyczne NUTS - The Nomenclature of Territorial Units for Statistics
Pomimo swobody w zakresie rozwiązań administracyjnych stosowanych w poszczególnych krajach członkowskich UE, Komisja Europejska podjęła działania służące pewnemu uporządkowaniu sytuacji w ramach Wspólnoty w sferze organizacji terytorialnej państw członkowskich. Wyrazem tego było przyjęcie jako obowiązującego systemu NUTS, opracowanego przez Biuro Statystyczne Unii Europejskiej - EUROSTAT.
Klasyfikacja NUTS stała się podstawą zbierania, przetwarzania i upowszechniania danych statystycznych w krajach członkowskich Unii Europejskiej.
Rozporządzeniem (WE) nr 1059/2003 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 maja 2003 r. ustanowiono Wspólną Klasyfikację Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych (NUTS), która zastąpiła dotychczas stosowaną Nomenklaturę Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych (NUTS).
W Polsce zbliżenia systemu statystycznego wprowadzającego podział kraju na jednostki terytorialne do celów statystycznych podobnych do NUTS z krajów UE wprowadziła Rada Ministrów rozporządzeniem z 13 lipca 2000 r. pod nazwą NTS - Nomenklatura Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych. Określono trzy poziomy regionalne (NTS 1 - 6 reginów, NTS 2 - 16 województw, NTS 3 - 45 podregionów) oraz dwa poziomy lokalne (NTS 4 - 314 powiatów i 65 miast na prawach powiatu , NTS 5 - 2478 gmin, w tym 65 gmin miejskich będących miastami na prawach powiatu). Podregiony nie są jednostakmi administracyjnymi.
Fundusze strukturalne jako podstawowe instrumenty realizacji polityki regionalnej UE w Polsce w latach 2004-2006
Po przystąpieniu do Unii Europejskiej 1 maja 2004r. Polska została objęta w całości Celem 1 wspólnotowej polityki regionalnej. Tak jak już wspomniano polityka ta pozwala na współfinansowanie krajowych programów i projektów rozwoju regionalnego ze środków funduszy strukturalnych. Zgodnie z obowiązującymi przepisami w UE, Cel 1 obejmuje regiony opóźnione w rozwoju względem pozostałych terenów w państwach członkowskich i w których dochód PKB na jednego mieszkańca kształtuje się poniżej 75 % średniego PKB (wg PPS) państw UE. Wszystkie polskie regiony spełniają to kryterium.
Warunkiem objęcia Polski wsparciem finansowym z funduszy strukturalnych było przygotowanie szeregu dokumentów związanych z ich przyszłym wykorzystaniem. W pierwszym okresie programowania Polska przygotowała Narodowy Plan Rozwoju na lata 2004-2006. Konieczność przygotowania tego dokumentu wynikała z Rozporządzenia Rady nr 1260/1999 wprowadzającego ogólne przepisy odnośnie funduszy strukturalnych.
Narodowy Plan Rozwoju 2004-2006 to strategiczny, średniookresowy dokument planistyczny, który scala na poziomie krajowym horyzontalne, sektorowe i regionalne działania państwa. Wskazuje on kierunki rozwoju gospodarczego Polski sprzyjające długotrwałemu wzrostowi gospodarczemu i podniesieniu poziomu życia mieszkańców. Dokument ten był podstawą do negocjowania przez Polskę kierunków i wysokości wsparcia ze strony funduszy strukturalnych na realizację zamierzeń rozwojowych oraz podstawą interwencji z Funduszu Spójności na lata 2004-2006.
Zgodnie z zapisami ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o Narodowym Planie Rozwoju (Dz.U. 116 poz. 1206/2004, z późn. zm.) dokument ten zawiera informacje o okresie obowiązywania (zgodnym z okresami programowania w UE), diagnozę sytuacji społeczno-gospodarczej kraju, w tym zróżnicowań regionalnych, cel główny i cele szczegółowe rozwoju społeczno-gospodarczego kraju, kierunki rozwoju, w ramach których określa się programy operacyjne oraz Strategię Wykorzystania Funduszu Spójności, szacunkowy plan finansowy, uwzględniający publiczne środki krajowe i publiczne środki wspólnotowe oraz środki prywatne.
Cel strategiczny Narodowego Planu Rozwoju to rozwijanie konkurencyjnej gospodarki opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, zdolnej do długofalowego, harmonijnego rozwoju, zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz poprawę spójności społecznej, ekonomicznej i przestrzennej z Unią Europejską na poziomie regionalnym i krajowym.
Cele cząstkowe zostały określone na podstawie analizy mocnych i słabych stron polskiej gospodarki z uwzględnieniem wyzwań globalnej konkurencji:
wspomaganie osiągnięcia i utrzymania w dłuższym okresie wysokiego wzrostu PKB,
zwiększanie poziomu zatrudnienia i wykształcenia,
włączenie Polski w europejskie sieci infrastruktury transportowej i informacyjnej,
intensyfikacja procesu zwiększenia w strukturze gospodarki udziału sektorów o wysokiej wartości dodanej,
rozwój technologii społeczeństwa informacyjnego,
wspomaganie udziału w procesach rozwojowych i modernizacyjnych wszystkich regionów i grup społecznych w Polsce.
W realizację Narodowego Planu Rozwoju 2004-2006 były zaangażowane następujące środki:
a) publiczne:
fundusze strukturalne (w tym Inicjatywy Wspólnot INTERREG oraz EQUAL), Fundusz Spójności - łącznie 12 809,7 mln euro,
z budżetu państwa i budżetu jednostek samorządu terytorialnego (bez kontraktów wojewódzkich) - 3 261,8 mln euro,
kontrakty wojewódzkie (budżet państwa, budżet jednostek samorządu terytorialnego) - 856,3 mln euro;
b) prywatne - 2 361,2 mln euro.
Łączna suma środków (fundusze strukturalne, Fundusz Spójności, środki krajowe, środki prywatne), zaangażowanych w realizację Narodowego Planu Rozwoju 2004-06 wynosi ponad 19 mld euro.
Na podstawie zatwierdzonego przez Radę Ministrów Narodowego Planu Rozwoju Polska rozpoczęła negocjacje kolejnego dokumentu - Podstawy Wsparcia Wspólnoty. Dokument ten określa wielkość pomocy z funduszy strukturalnych na realizację celów wyznaczonych w Narodowym Planie Rozwoju oraz wielkość środków krajowych przeznaczonych na współfinansowanie.
Dotacje z funduszy strukturalnych są udzielane na podstawie dokumentu nazywanego programem operacyjnym. Jest to dokument wykonawczy względem Narodowego Planu Rozwoju i Podstaw Wsparcia Wspólnoty. Dostarcza on potencjalnym beneficjentom informacji o tym, jak korzystać ze środków i na jaki cel można je przeznaczać. Każdy program operacyjny jest podzielony na priorytety i działania. Ze względu na zakres działania i sposób finansowania programy operacyjne dzielą się na sektorowe, regionalne i zintegrowane.
W latach 2004-2006 realizowano w Polsce pięć jednofunduszowych sektorowych programów operacyjnych (SPO):
SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw - służący poprawie konkurencyjności przedsiębiorstw utworzonych w Polsce i działających na Jednolitym Rynku Europejskim;
SPO Rozwój zasobów ludzkich - mający na celu poprawę zdolności do zatrudnienia poprzez rozwój jakości zasobów ludzkich i promowanie postaw przedsiębiorczych; poprawę zdolności adaptacyjnych przedsiębiorstw i ich pracowników do warunków zmieniającego się rynku, podniesienie poziomu wykształcenia społeczeństwa oraz wzmocnienie polityki równości szans na rynku pracy, w tym równości płci;
SPO Transport - którego priorytetem jest usprawnienie systemu drogowego, co przekłada się na poprawę sektora transportu a także promocja alternatywnych gałęzi transportu oraz usprawnienie zarządzania ruchem;
SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich - skupiający się na podstawowym sektorze rolnym i sektorze rolno-przetwórczym oraz w pewnym zakresie na szerszym otoczeniu rolnictwa, jako środowiska dla działalności rolniczej i jej dywersyfikacji.
SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb - dotyczący m.in. poprawy pozycji konkurencyjnej sektora rybołówstwa oraz dostosowania nakładu połowowego do dostępnych zasobów.
Dodatkowo w latach 2004-2006 realizowany był Program Operacyjny Pomoc Techniczna, służący poprawie efektywności wdrażania funduszy strukturalnych w Polsce.
Obok wymienionych programów operacyjnych realizowano dwufunduszowy Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego (ZPORR) - zarządzany na poziomie krajowym, ale wdrażany w systemie zdecentralizowanym na poziomie 16 województw.
Ze środków funduszy strukturalnych finansowano również Inicjatywy Wspólnoty. W latach 2000-2006 w Unii Europejskiej funkcjonowały cztery Inicjatywy Wspólnotowe: INTERREG III, EQUAL, LEADER +, URBAN. Natomiast w Polsce w latach 2004-2006 były dostępne jedynie dwie: INTERREG III i EQUAL. Projekty o podobnym charakterze jak w programie URBAN były finansowane w ramach programu ZPORR (działanie 3.3). Natomiast w przypadku LEADER+ w ramach SPO Restrukturyzacja...(działanie 2.7).
Celem głównym Inicjatywy Wspólnotowej INTERREG III finansowanej ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) jest wspieranie współpracy przygranicznej, międzynarodowej i międzyregionalnej zarówno na zewnętrznych, jak i wewnętrznych granicach Unii. W ramach INTERRREG III wydzielone zostały trzy komponenty: Komponent A - współpraca przygraniczna, Komponent B - współpraca transnarodowa oraz Komponent C - współpraca międzyregionalna.
Inicjatywa Wspólnotowa EQUAL skupia się na wspieraniu realizacji zasady równości szans, nowatorskich sposobów zwalczania wszystkich form dyskryminacji i nierówności na rynku pracy, zarówno wobec osób zatrudnionych, jak i poszukujących pracy. EQUAL obejmuje również działania na rzecz społecznej i zawodowej integracji osób ubiegających się o azyl.
Efekty polityki strukturalnej w Polsce w latach 2004-2006
Polska wśród krajów członkowskich - byłych państw bloku komunistycznego- była w latach 1997 - 2005, podobnie jak Czechy, krajem najwolniej zmniejszającym dystans rozwojowy, mierzony poziomem PKB na mieszkańca, wyrażonym w jednostkach siły nabywczej walut w stosunku do średniej UE-25. Charakterystyczne jest, iż proces konwergencji przyspieszył po wstąpieniu Polski do UE - w ciągu 7 lat (pomiędzy rokiem 1997 a 2003) PKB na mieszkańca wzrósł zaledwie o 2, 8 punkty procentowe w odniesieniu do średniej UE-25, czyli prawie tyle samo, ile w ciągu dwóch lat:2004 i 2005. Głównymi czynnikami wzrostu było otwarcie rynków UE oraz zwiększenie aktywności i produktywności przedsiębiorstw, co wywołało m.in. wzrost (od drugiej połowy 2005r.) nakładów inwestycyjnych oraz wzrost eksportu i pozytywne zmiany jego struktury.
W ramach pomocy strukturalnej Polska otrzymała w latach 2004-2006. 8,6 mld euro ze środków czterech funduszy strukturalnych (EFRR, EFS, EFOiGR - Sekcja Orientacji, FIWR), z których jest współfinansowanych 7 programów operacyjnych i programów dwóch Inicjatyw Wspólnotowych a także 4,2 mld euro z Funduszu Spójności.
Jak wykazują symulacje wpływ tych programów oraz realizowanych w ich ramach projektów w na dynamike wzrostu był jeszcze niewielki (łącznie ponad 8 mld zł. z tego tytułu zasiliło gospodarkę w latach 2004-2005), lecz będzie on stopniowo rósł. Właściwe wykorzystanie środków UE perspektywy finansowej na lata 2004-2006 jak i 2007-2013 może odpowiadać maksymalnie za 1,5% średniorocznego wzrostu PKB Polski i tym samym być jednym z podstawowych elementów wspomagających konwergencję.
Polityka spójności w Unii Europejskiej na lata 2007-2013
Reforma polityki spójności Unii Europejskiej na lata 2007-2013
Polityka spójności jest jedną z podstawowych polityk Unii Europejskiej. Dlatego tak istotne stają się działania na rzecz spójności gospodarczej, społecznej i przestrzennej, szczególnie w kontekście powiększających się różnic regionalnych po rozszerzeniu Unii do 27 państw.
Propozycje funkcjonowania polityki spójności na kolejny okres programowania 2007-2013 zostały przedstawione w III Raporcie na temat spójności społecznej i gospodarczej w lutym 2004r. W lipcu tego samego roku Komisja Europejska przedstawiła projekty odpowiednich regulacji prawnych, w przygotowaniu których Polska aktywnie uczestniczyła.
Komisja Europejska zaproponowała modyfikację systemu programowania funduszy europejskich w latach 2007-2013. Działania skoncentrowano na trzech nowych celach powiązanych z priorytetami strategii lizbońskiej:
Cel 1 Konwergencja - podobny do dotychczasowego celu 1(kryterium - PKB/per capita < 75% przeciętnej w UE), ma służyć przyspieszeniu konwergencji gospodarczej regionów słabiej rozwiniętych poprzez:
poprawę warunków wzrostu gospodarczego i zatrudnienia dzięki inwestowaniu w zasoby materialne i ludzkie;
innowacje i rozwój społeczeństwa opartego na wiedzy;
dostosowanie do zmian gospodarczych i społecznych;
ochronę środowiska;
Cel 2 Konkurencyjność i zatrudnienie w regionach - jest dwuelementowym rozwiązaniem dla pozostałej części Unii nieobjętej celem 1:
Z jednej strony, poprzez programy rozwoju regionalnego (EFRR) ma wzmocnić konkurencyjność i atrakcyjność regionów, poprzez zmiany gospodarcze i społeczne oraz wspierając innowacje, społeczeństwo oparte na wiedzy, przedsiębiorczość, ochronę środowiska..
Z drugiej strony, na bazie Europejskiej Strategii Zatrudnienia, poprzez programy krajowe lub terytorialne finansowane przez EFS, ma wzmocnić zdolności dostosowawcze pracowników i przedsiębiorstw oraz rozwój rynków pracy zorientowanych na przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu.
Cel 3 Europejska współpraca terytorialna - zainspirowany doświadczeniem inicjatywy wspólnotowej Interreg będzie realizowany na trzech poziomach:
współpracy transgranicznej poprzez wspólne programy
współpracy na szczeblu ponadnarodowym
sieci współpracy i wymiany doświadczeń w całej Unii.
Podstawowym dokumentem wspólnotowym w zakresie polityki spójności przygotowanym przez Komisję Europejską przy udziale państw członkowskich są Strategiczne Wytyczne Wspólnoty na lata 2007-2013 (SWW).
Dokument ten określa kierunki wsparcia ze środków dwóch funduszy strukturalnych tj. Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) oraz ze środków trzeciego instrumentu strukturalnego - Funduszu Spójności.
W Strategicznych Wytycznych Wspólnoty odzwierciedlenie znalazły następujące priorytety działań UE wynikające z dokumentu „Wspólne działania na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. Nowy początek Strategii Lizbońskiej”:
uczynienie z Europy bardziej atrakcyjnego miejsca do lokowania inwestycji i podejmowania pracy,
rozwijanie wiedzy i innowacji stymulujących wzrost gospodarczy,
tworzenie większej liczby trwałych miejsc pracy).
Odnowiona Strategia Lizbońska jest efektem przeglądu mało satysfakcjonującego stanu realizacji celów Strategii Lizbońskiej dokonanego przez Radę Europejską na początku 2005r. Na półmetku realizacji Strategii widać było wyraźnie, iż osiągnięcie jej celów tj. przekształcenie Unii Europejskiej do 2010 roku w konkurencyjną gospodarkę światową jest poważnie zagrożone.
Pokazały to makroekonomiczne wskaźniki takie jak:
że wydajność pracy w UE rośnie wolniej niż w Stanach Zjednoczonych (w latach 1996-2003 wzrost o 1,4 proc., podczas gdy w USA o 2,2 proc.);
że wielkość PKB per capita w UE-15 w 2003 r. osiągnęła tylko 71,1 proc. poziomu USA;
iż stopa zatrudnienia dla UE-25 ukształtowała się w 2003 roku na poziomie 63 proc.;
wydatki na badania i rozwój (B+R) nie przekraczają 2 proc. PKB UE, podczas gdy w SL określono ich docelową wysokość na 3 proc.
Równolegle z dokumentem Strategiczne Wytyczne Wspólnoty dla spójności na lata 2007-2013 Komisja Europejska przygotowała Strategiczne Wytyczne Wspólnoty dla polityki rozwoju obszarów wiejskich przedstawiające strategiczne podejście, a także szereg opcji, które państwa członkowskie mogą wykorzystać w krajowych planach strategicznych i programach rozwoju obszarów wiejskich.
Ustalono, iż w latach 2007-2013 polityka spójności nie będzie już finansowała rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich oraz rybołówstwa, jak to było w latach 2000-2006. Działania skierowane na wsparcie rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich zostały zlokalizowane w ramach Wspólnej Polityki Rolnej, wsparcie rybołówstwa przesunięto do Wspólnej Polityki Rybackiej.
Polityka rozwoju obszarów wiejskich na lata 2007-2013 koncentruje się na trzech obszarach odpowiadających czterem osiom tematycznym przewidzianym postanowieniami rozporządzenia w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich: poprawie konkurencyjności rolnictwa i leśnictwa, poprawie stanu środowiska naturalnego i terenów wiejskich; poprawie jakości życia na obszarach wiejskich i promowaniu dywersyfikacji gospodarki rolnej. Czwarta z osi - zwana "osią Leader" - opierająca się na doświadczeniach inicjatyw wspólnotowych Leader i Lokalnych Grup Działania wprowadza podejście polegające na oddolnym, lokalnym traktowaniu problemów rozwoju obszarów wiejskich.
Polityka spójnosci w Polsce w latach 2007-2013
W Polsce prace strategiczne nad przygotowaniem podstaw polityki społeczno-gospodarczej na lata 2007 - 2013 podjęto już w roku 2003, kiedy to powstały pierwsze dokumenty dotyczące Narodowego Planu Rozwoju 2007-2013. Narodowy Plan Rozwoju 2007-2013 (przyjęty przez Radę Ministrów 6 września 2005r.) wraz z wieloma dokumentami diagnostycznymi i programowymi powstałymi w trakcie jego opracowywania został wykorzystany do opracowania Narodowej Strategii Spójności na lata 2007-2013 - NSS (dla dokumentu tego stosuje się również zamiennie jego wcześniejszą nazwę - Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia - NSRO).
Podkreślić należy, iż NSS/NSRO uwzględnia nie tylko uwarunkowania społeczno - gospodarcze Polski, lecz bazuje także na wytycznych Unii Europejskiej określających główne cele polityki spójności. Jest to więc instrument integrujący główne priorytety Wspólnoty z priorytetami polskimi.
NSS/NSRO jest instrumentem odniesienia dla programów operacyjnych, uwzględniających jednocześnie zapisy nadrzędnego dokumentu strategicznego Polski Strategii Rozwoju Kraju na lata 2007-2015 (SRK) oraz Krajowego Programu Reform na lata 2005-2008 (KPR), odpowiadającego na wyzwania zawarte w Strategii Lizbońskiej.
Celem strategicznym NSS/NSRO jest tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki polskiej opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej.
Cel strategiczny realizują horyzontalne cele szczegółowe. Celami horyzontalnymi NSS/NSRO są:
Poprawa jakości funkcjonowania instytucji publicznych oraz rozbudowa mechanizmów partnerstwa,
Poprawa jakości kapitału ludzkiego i zwiększenie spójności społecznej,
Budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej mającej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjności Polski,
Podniesienie konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstw, w tym szczególnie sektora wytwórczego o wysokiej wartości dodanej oraz rozwój sektora usług,
Wzrost konkurencyjności polskich regionów i przeciwdziałanie ich marginalizacji społecznej, gospodarczej i przestrzennej,
Wyrównywanie szans rozwojowych i wspomaganie zmian strukturalnych na obszarach wiejskich.
Cele NSS/NSRO realizowane są za pomocą programów operacyjnych (PO), zarządzanych przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, regionalnych programów operacyjnych (RPO), zarządzanych przez zarządy poszczególnych województw.
Programy Operacyjne (PO) realizujące cele horyzontalne:
PO Infrastruktura i Środowisko - finansowany ze środków EFRR oraz Funduszu Spójności,
PO Innowacyjna Gospodarka - finansowany ze środków EFRR,
PO Kapitał Ludzki - finansowany ze środków EFS,
PO Rozwój Polski Wschodniej - finansowany ze środków EFRR
PO Pomoc Techniczna - finansowany ze środków EFRR
Programy realizowane na poziomie regionalnym:
16 Regionalnych Programów Operacyjnych,
Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej - finansowane ze środków EFRR.
Obok wymienionych wyżej programów stanowiących instrumenty realizacji polityki spójności Polski w latach 2007-2013, realizowany jest Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 w ramach polityki rozwoju obszarów wiejskich, współfinansowany z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich.
Dotychczas podstawowym źródłem pomocy finansowej dla rolnictwa były dwie sekcje (Sekcja Gwarancji i Sekcja Orientacji) Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOiGR). Sekcja Gwarancji finansowała działania interwencyjne w ramach Wspólnej Polityki Rolnej a także działania dotyczące rozwoju obszarów wiejskich (w Polsce - Program Rozwoju Obszarów Wiejskich 2004-2006). Środki finansowe zgromadzone w ramach Sekcji Orientacji współfinansowały działania w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich. Ze względu na charakter prowadzonych działań, sekcja ta uznawana była za jeden z funduszy strukturalnych. Od 2007 r. Wspólna Polityka Rolna UE jest finansowana za pomocą dwóch oddzielnych funduszy (zgodnie z rozporządzeniem Rady (WE) nr 1290/2005 z dnia 21 czerwca 2005 r. w sprawie finansowania wspólnej polityki rolnej (Dz.Urz. UE L 209 z 11.08.2005, str.1)): Europejskiego Funduszu Gwarancji Rolnych w zakresie m.in. płatności bezpośrednich i regulacji rynkowych oraz Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich finansującego politykę rozwoju obszarów wiejskich.
W latach 2007-2013 realizowany jest także program Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i nadbrzeżnych obszarów rybackich w ramach Wspólnej Polityki Rybackiej, współfinansowany z Europejskiego Funduszu Rybackiego.
Rozporządzenie Rady z 21 czerwca 1999 roku wprowadzające ogólne przepisy dotyczące funduszy strukturalnych (1260/1999/WE)
Parytet siły nabywczej (purchasing power parities, PPP) stosowany do przeliczenia wskaźników ekonomicznych wyrażonych w walucie narodowej na sztuczną wspólną walutę nazywaną jednostka siły nabywczej (purchasing power standard, PPS), odzwierciedlającą różnice w krajowych poziomach cen, które nie są uwzględnione przez kursy wymiany walut. Jednostka ta pozwala na znaczące wielkościowe porównania wskaźników ekonomicznych pomiędzy różnymi krajami. Dane dotyczące PPS są obliczane przez Eurostat.
Gilowska Z., Gorzelak G., Jałowiecki B., Sobczak K.: Kierunki polityki regionalnej Polski, Uniwersytet Warszawski, Europejski Instytut Rozwoju Regionalnego i Lokalnego, Studia regionalne i lokalne 24 (57), Warszawa 1998, s. 39
Heller J.: Regionalizacja obszarów wiejskich w Polsce, IERiGŻ, Warszawa 2000
Sawicka J., Calak R., Reforma administracji jako podstawa prowadzenia polityki regionalnej oraz element dostosowania organizacji terytorialnej Polski do Unii Europejskiej, maszynopis SGGW, Warszawa 2002
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 roku „O samorządzie powiatowym” - Dz.U. Nr 91, poz. 578 oraz Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 roku „O samorządzie wojewódzkim” - Dz.U. Nr 91, poz. 576
314 jednostek wg stanu na 31.12.2005r., Rocznik Statystyczny 2006
2478 jednostek wg stanu na 31.12.2005r., Rocznik Statystyczny 2006
Dz. U. Nr 58 poz.685 z późniejszymi zmianami.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 lipca 2000 r. w sprawie wprowadzenia Nomenklatury Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych (NTS), z późniejszymi zmianami
„Programowanie” jest to proces opracowania dokumentów związanych z wykorzystaniem funduszy strukturalnych. Proces ten ze względu na sposób funkcjonowania polityki regionalnej odbywa się w "okresach programowania". Ubiegły okres programowania w UE obejmował lata 2000-2006. Kolejny obejmuje lata 2007-2013.
Narodowy Plan Rozwoju przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 14 stycznia 2003r.
j.w.
Programy sektorowe obejmują swoim zasięgiem cały kraj i finansują działania w jednym obszarze tematycznym; program sektorowy jest finansowany przez jeden z funduszy strukturalnych, stąd często są one nazywane „programami jednofunduszowymi”.
W okresie programowania (2004-2006) w Polsce realizowano jeden program zintegrowany dla wszystkich regionów - Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego, finansowany przez dwa fundusze strukturalne (Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego i Europejski Fundusz Społeczny). W latach 2004-2006 w Polsce nie występowały programy regionalne. Będą one realizowane w kolejnym okresie programowania 2007-2013. Programy regionalne obejmują swoim zasięgiem wybrany region i finansują działania związane z jego rozwojem, ale najczęściej obejmujące kilka dziedzin tematycznych jednocześnie - np. transport, ochronę środowiska, kulturę, turystyką, edukację. Podobnie jak programy sektorowe, również programy regionalne są „jednofunduszowe”.
Raport Ministerstwa Rozwoju Regionalnego „Wstępna ocena pierwszych efektów europejskiej polityki spójności w Polsce”, Warszawa 2006r.
Podstawę prawną dla Strategicznych Wytycznych Wspólnoty stanowi art. 25 rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego i Funduszu Spójności (Dz.u. L 210 z 31.7.2006).
Na Szczycie w Lizbonie w 2000r założono przekształcenie Unii Europejskiej w ciągu nadchodzących 10 lat w konkurencyjną (szczególnie do USA) gospodarkę światową. Służyć temu miało zwiększenie nakładów na badania i rozwój oraz budowanie społeczeństwa opartego na wiedzy a także trwały i zrównoważony ze względu na środowisko rozwój społeczno-gospodarczy.
Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015 to dokument określający cele i priorytety rozwoju społeczno-gospodarczego Polski i spajający wszelkie działania rozwojowe podejmowane w Polsce
Krajowy Program Reform na lata 2005-2008 jest dokumentem przedstawiającym działania, jakie polski rząd zamierza podjąć dla realizacji odnowionej Strategii Lizbońskiej.
Narodowa Strategia Spójności/Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013 wspierające wzrost gospodarczy i zatrudnienie - dokument zaakceptowany przez Radę Ministrów w dniu 29 listopada 2006 r.
1