Polityka regionalna wykład 16.01.2014

Ann Marksen wyróżniła 3 typy dystryktów, które mogą powodować nie tylko korzyści dla regionu, ale też straty:

Dystrykt oparty na dominującym przedsiębiorstwie – dominuje jedna duża firma, wszystkie inne sektory i firmy są podporządkowanie działalności tej firmy. Gospodarka regionu jest w dużej mierze uzależniona od kondycji finansowej tej firmy. Np. miasto Detroit i przemysł samochodowy.

Jeżeli rozwój opiera się na takim dystrykcie, to wszelkie decyzje gospodarcze podejmowane w tej firmie wpływają na kondycję całego regionu, na to jak region będzie się rozwijał.

Inne formy są powiązane z główną firmą i produkują lub świadczą usługi na potrzeby tej firmy.

Jeżeli kondycja finansowa firmy jest zła ma to wpływ na złą kondycję finansową całego regionu. Jeśli firma upadnie, to upadnie cały region.

Miasto Detroit jako pierwsze miasto amerykańskie ogłosiło upadłość, ponieważ wcześniej firma General Motors upadła. Firma ta była dominująca w regionie.

Dystrykt oparty na dominującym przedsiębiorstwie, zlokalizowany poza regionem plus firmy satelickie – dominujące przedsiębiorstwo jest zlokalizowane poza regionem. Model gorszy niż pierwszy. Decyzje, które zapadają w dominującej firmie wpływają na kondycję ekonomiczną regionu i firm satelickich, te decyzje są podejmowane poza regionem. Firmy, które współpracują z przedsiębiorstwem nie posiadają związków między sobą. Brak specyficznej kultury przedsiębiorczości, lokalnych tradycji współpracy. Np. supermarkety i zarządy supermarketów (Tesco, E.Leclerc). Zarządy takich supermarketów są zlokalizowane w innych państwach. Banki i instytucje finansowe.

Jeśli upada przedsiębiorstwo, upada cały region.

Dystrykt, który powstał w oparciu o uwarunkowania polityczne – np. Waszyngton. Region sprawuje określone, polityczne funkcje, które wynikają z usytuowania w tym regionie różnego rodzaju licznych instytucji państwowych, np. urzędów, centrum decyzyjne dotyczące wojska, armii, uczelnie. Przyczyną rozwoju takiego dystryktu są zamówienia rządowe. Firmy lokują swoją siedzibę w danym miejscu, żeby te zamówienia rządowe zrealizować. Te zamówienia pobudzają lokalny rozwój i lokalną koniunkturę gospodarczą. Dominującą rolę w regionie odgrywa jeden lub kilka podmiotów, z reguły jest to instytucja publiczna. Główne podmioty kierują się pewnymi uwarunkowaniami politycznymi. O tym jak dystrykt będzie się rozwijał decydują wyniki kolejnych wyborów. Niestabilna sytuacja regionu i brak równowagi rozwoju. Nie można przewidzieć ścieżki rozwoju regionu. Wpływ na gospodarkę regionu będą miały też decyzję polityczne, a nie obiektywne procesy gospodarcze. Brakuje rozwiniętej sieci współpracy pomiędzy przedsiębiorstwami funkcjonującymi w regionie, występują jedynie związki pomiędzy firmami a instytucjami publicznymi.

Michael Porter opisał klastry (dystrykty). Opracował teorię klastrową. Kluczowym elementem tego, że dany region lepiej się rozwija (uzyskuje przewagę konkurencyjną) jest umiejscowienie działalności ekonomicznej, miejsce działalności. Od kilkunastu lat obserwuje się paradoks lokalizacji, który polega na tym, że mimo iż produkcja umiejscowiona jest lokalnie, to, to co jest rezultatem jest sprzedawane globalnie. Powiązane ze sobą firmy, wyspecjalizowani dostawcy i usługodawcy, a także przedsiębiorstwa działające w sektorach pokrewnych i współpracujący z nimi instytucje koncentrują swoją lokalizację w gronach przemysłowych, czyli klastrach. Dzięki tej bliskości geograficznej są w stanie poprawiać swoją konkurencyjność, efektywność. Te podmioty z jednej strony ze sobą konkurują, ale z drugiej również ze sobą współpracują. Wymieniają informacje handlowe, nowinki technologiczne i organizacyjne, współpracują ze sobą w zakresie promocji i marketingu, a także korzystają ze wspólnych, wysoko wyspecjalizowanych kadr.

Klaster Live Science zlokalizowany w Krakowie, grupuje uczelnie regionalne, UJ, Akademia Górnicza, szpital kliniczny, firma z prywatnymi laboratoriami badawczymi, firma prawnicza świadcząca usługi doradcze, firma farmaceutyczna. Podmioty te ze sobą współpracują w zakresie usług na rynku farmaceutycznym i usługi w zakresie lecznictwa.

Porter opiera swoją teorię na schemacie składającym się z 4 elementów (diament Portera).

Klasyczne czynniki produkcji: kapitał finansowy, ludzki, siła robocza, infrastruktura.

Popyt na dobra i usługi wytwarzane w klastrze. Popyt generowany na rynku regionalnym. Społeczność regionalna generuje popyt na produkty regionalne. Im większy jest popyt, tym większy jest rozwój klastra.

Obecność sektorów wspomagających firm główne dla klastra. Rozwój głównych firm jest uwarunkowany przez inne firmy w danym klastrze. Im lepiej rozwinięta sieć firm świadczących usługi, tym lepsze warunki rozwoju całego klastra (grona)

Strategia poszczególnych firm w gronie, jak i całego grona przemysłowego, która powinna być dostosowania do struktury ekonomicznej regionu oraz odpowiadać warunkom światowej konkurencji. Firmy muszą planować swój rozwój w powiązaniu z sytuacją w regionie i w gospodarce światowej.

Bez strategii żaden region nie może funkcjonować, wykorzystywać unijnych środków. Nie tylko regiony muszą mieć strategie, ale też większe miasta z obszarami przyległymi.

Porter zakłada, że w rozwoju grona ważną rolę powinny odgrywać też władze publiczne, muszą one wspierać rozwój gron. Władze publiczne na poziomie krajowym, regionalnym i na poziomie lokalnym. Władze powinny prowadzić politykę wspierająca rozwój gron, ale nie powinny faworyzować żadnego z nich. Polityka klastrowa nie powinna dążyć do tworzenia od podstaw nowych klastrów, ale powinna być zorientowana na rozwój istniejących gron i wykorzystywać istniejące lokalne układy gospodarcze. Władze publiczne powinny pomóc podmiotom nawiązać współpracę, rozwijać wspólne projekty. Władze powinny tworzyć również strategie polityki klastrowej, ale nie w odniesieniu do jednego regionu, tylko wszystkich tego typu podmiotów. Władze powinny być zorientowane na rozwój instytucji naukowych, badawczych i szkoleniowych. Administracja regionalna powinna rozwijać infrastrukturę społeczną i techniczną regionu. Bez dobrych połączeń komunikacyjnej, dostępu do Internetu nie ma mowy o rozwoju działalności gospodarczej. Duże znaczenie dla rozwoju grona ma aktywna promocja regionu i przyciąganie inwestycji zagranicznych.

Porter jest niechętny, aby wspierać grono za pomocą polityki ulg podatkowych, uważa, że nie jest to instrument skuteczny w rozwoju przedsiębiorczości, jest to często marnotrawienie pieniędzy publicznych. Opowiada się za udzielaniem dotacji i pożyczek na takie działania jak restrukturyzacja przedsiębiorstw, szkolenia, wprowadzanie nowych technologii. Lepsza wg Portera jest pożyczka, ponieważ te pieniądze firma musi oddać, a dotacji firma nie zwraca. Pożyczka mobilizuje do ostrożniejszego, bardziej racjonalnego wydatkowania pieniędzy i z funduszu pożyczkowego może skorzystać więcej firm, ponieważ pieniądze wracają i są dostępne dla innych podmiotów. Dotacje są jednorazowe.

Projekty firm powinny dotyczyć innowacji. Innowacje mogą dotyczyć produktów, usług, procesów zarządzania, sposobów promocji lub marketingu. Pomagają utrzymać konkurencyjność na rynku.

Samorząd regionalny powinien wspierać działalność instytucji finansujących, kredytujących działalność grona.

Fundusze Wejczer Capital – przedsięwzięcia wysokiego ryzyka, udzielają pożyczki startującym przedsiębiorstwom, współdziałają z władzami publicznymi.

Polityka klastrowa UE jest bardzo ogólna, nie jest odrębnym działem. Funkcjonuje na styku polityki innowacji, regionalnej, badawczo-rozwojowej, przemysłowej, konkurencji. Inicjatywy klastrowe jest silnie rozwijana na poziomie państw członkowskich, które tworzą narodowe systemy klastrowe. Takie działania powinny być dostosowane do sytuacji danego państwa, nie ma jednego schematu polityki klastrowej.

Teoria regionu uczącego się i regionalne systemy innowacji

Twórca teorii jest Richard Florida.

Uczące się regiony funkcjonują jako tzw. magazyny wiedzy i pomysłów. Powinny one zapewniać przyjazne środowisko oraz infrastrukturę wspomagającą przepływ wiedzy i innowacji. Chodzi o to, by wiedza, która jest generowana mogła krążyć, by podmioty wymieniały się informacją, wiedzą.

Koncepcja zakłada, że czynniki konkurencyjności przedsiębiorstw, które umożliwiają im funkcjonowania na światowych rynkach powstają w warunkach lokalnych. Uczący się system lokalny tworzą aktorzy silnie ze sobą powiązani, nie tylko aktorzy o charakterze gospodarczym, ale również społeczni, polityczni i instytucjonalni. Współpraca między aktorami, ale też konkurencja. Aktorzy regionalni kreują wiedzę o charakterze formalnym, ale też wiedzę nieformalną, nieskodyfikowaną. Florida uważa, że wiedza nieskodyfikowana (milcząca) jest ważniejsza dla rozwoju regionalnego niż wiedza formalna. Wiedzę milczącą podmioty zdobywają poprzez wzajemne uczenie się, które jest możliwe poprzez interakcje i wspólne działania. Ta wiedza pozwala regionowi być elastycznym i dostosowywać się do zmieniającego się otoczenia. Region uczący się to ludzie, podmioty, firmy, instytucje, które wytwarzają wiedze, ale tez obserwują wiedzę i dzięki temu uczą się, są elastyczne. Następuje międzypokoleniowy przekaz wiedzy, doświadczeń i umiejętności. Sukcesem dla takiego regionu jest wykorzystanie doświadczeń z przeszłości, teraźniejszości i uwaga na przyszłość.

Dzisiaj kluczowym czynnikiem rozwoju regionalnego jest szeroko rozumiana wiedza. W wąskim znaczeniu wiedza to zbiór informacji. W szerokim znaczeniu to tez zbiór poglądów, wierzeń, którym przypisuje się znaczenie nie tylko poznawcze, ale też praktyczne. Częścią wiedzy jest też umiejętność jej praktycznego wykorzystania. Wiedza jest niewyczerpywalna, nie zużywa się. Jej zasoby się powiększają. Wiedza to zasób o charakterze symultanicznym, może być wykorzystywana przez wiele osób w tym samym czasie. Ma charakter nieliniowy, trudno przewidzieć skutki stosowania tej samej wiedzy, daje w takich samych sytuacjach inne efekty.