Weksel jako forma papieru wartościowego
Weksle są papierami wartościowymi i dokumentami, dlatego też muszą być sporządzone na piśmie. Można go sporządzić na zwykłej kartce papieru, może być sporządzony ręcznie. Musi być tylko odręcznie podpisany przez osobę posiadającą zdolność do zaciągania zobowiązań kredytowych, oraz zawierał wszystkie elementy wymagane przez prawo wekslowe.
Weksle można /jest to najlepsza metoda/ sporządzać na blankietach urzędowych, które można kupić w kasach niektórych banków i pocztach. Cena blankietu obejmuje już opłatę skarbową, gdyż trzeba pamiętać, iż należy uiścić opłatę skarbową od dokumentu w terminie 14 dni od wystawienia weksla, aczkolwiek weksel ważny jest też bez tej opłaty.
Dla ważności zobowiązania wekslowego nie jest istotne, czy istniało zobowiązanie będące przyczyną wystawienia weksla, ani czy było ono ważne. Tak więc nawet gdy weksel zabezpieczał transakcję z mocy prawa nieważną to sam weksel byłby ważny. Każdy kto złoży podpis na wekslu musi się liczyć z tym, że może być zobowiązany do zapłaty wobec dalszych posiadaczy weksla. Przedmiotem zobowiązania wekslowego mogą być tylko pieniążki, może to być tylko jedna suma płatna jednorazowo tzn weksla nie można spłacać w ratach.
Rozróżniamy m.in. takie rodzaje weksli jak:
Weksel własny zwany inaczej suchym, prostym, solą, gdzie wystawca przyrzeka w nim, że sam bezwarunkowo zapłaci określoną sumę w konkretnym terminie i określonym miejscu.
Weksel własny musi zawierać:
-nazwę "weksel" w samym jego tekście
-bezwarunkowe przyrzeczenie zapłacenia oznaczonej sumy/może być napisana cyframi
lub słownie ale koniecznie trzeba określić walutę/
-oznaczenie terminu płatności
-wskazanie miejsca płatności
-nazwisko osoby na rzecz której lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana
-oznaczenie daty i miejsca wystawienia weksla
-podpis wystawcy.
Wyjątki
-weksel własny bez oznaczenia terminu płatności uważa się za płatny za okazaniem
-z braku osobnego oznaczenia, miejsce wystawienia weksla uważa się za miejsce płatności
-jeśli nie podano gdzie weksel wystawiono za takie miejsce uważa się podane obok nazwiska
Weksel trasowany zwany inaczej ciągnionym, przekazowym, przekazanym, obcym lub tratą. Wystawca czyli trasant poleca osobie trzeciej trasatowi, by bezwarunkowo zapłacił określoną kwotę w wyznaczonym terminie i miejscu na rzecz lub zlecenie remitenta zwanego też wekslobiorcą.
Weksel trasowany powinien zawierać:
-nazwę "weksel" w samym jego tekście dokumentu
-bezwarunkowe polecenie zapłacenia oznaczonej sumy /"zapłacicie....tysiąc złotych"/
-nazwisko osoby, która ma zapłacić/trasata/
-wskazanie miejsca płatności
-nazwisko osoby, na której rzecz lub zlecenie ma być dokonana zapłata /remitenta/
-datę i miejsce wystawienia weksla
-podpis wystawcy.
Wyjątkowo może być uznawany za weksel dokument któremu brakuje którejś z tych cech, ale tylko gdy:
-nie podano terminu płatności/wówczas weksel jest płatny za okazaniem/
-brakuje na nim miejsca płatności/jest wtedy płatny w miejscu wpisanym obok nazwiska trasata/
-nie ma miejsca wystawienia/ za takie uważa się wtedy miejsce wpisane obok nazwiska wystawcy/
Na zabezpieczenie wierzytelności może być złożony weksel in blanco, czyli niezupełny w chwili wystawienia. Wierzyciel wypełni go, gdy powstanie zobowiązanie zabezpieczone wekslem/np. gdy kontrahent nie zapłaci za dostarczony towar/.
Można także przenieść weksel na inną osobę przez tzw. indos /klauzula umieszczona na odwrocie weksla/ i wręczyć go osobie na którą weksel się przenosi. Nie ma przeszkód by takim weksel obracano wiele razy. Można złożyć taki weksel do tzw dyskonta w banku jeszcze przed terminem płatności. Bank wypłaca wtedy sumę wekslową pomniejszoną o odsetki dyskontowe.
Kilka trudnych wyrazów związanych z wekslami
Akcept-to inaczej przyjęcie i dotyczy wyłącznie weksla trasowanego.
Trasat osoba która z polecenia wystawcy ma zapłacić weksel nie jest dłużnikiem przez samo napisanie jego nazwiska/po lewej stronie u dołu/. Staje się nim jeśli przyjmie weksel w sposób określony przez prawo wekslowe. Weksel ten przedstawia się trasatowi w miejscu zamieszkania, można to zrobić przez posłańca. Przyjęcia trasat dokonuje na samym wekslu/ oznacza się je słowowym "przyjmuję" ,"akceptuję" ,"akcept" /oraz trasat podpisuje go. Jeśli odmówi jego przyjęcia posiadacz może dochodzić należności z weksla od wystawcy, indosantów lub poręczycieli. Po to by zachować swe praw posiadacz powinien odmowę przyjęcia potwierdzić protestem, czyli aktem urzędowym stwierdzającym odmowę przyjęcia. Protest sporządza notariusz.
Wiza-posiadacz weksla własnego, płatnego w pewien czas po okazaniu, musi go okazać wystawcy przed terminem zapłaty, ponieważ właśnie od daty okazania liczy się termin płatności. Wystawca umieszcza wówczas na wekslu tzw. wizę. Polega to na tym, że pisze np. "widziałem" z datą i podpisem. Weksel własny płatny za okazaniem nie wymaga wcześniejszego przedstawienia wystawcy.
Aval-to inaczej poręczenie. Zapłatę każdego weksla można zabezpieczyć poręczeniem, które może objąć całą sumę wekslową lub tylko jej część. Poręczycielem/avalistą/może być osoba trzecia lub nawet podpisana na wekslu. Trasat jeśli przyjął weksel nie może za nikogo na tym wekslu podpisanego poręczać. Może tylko gdyby odmówił przyjęcia weksla. Avalista odpowiada tak samo jak avalant, czyli ten za którego poręczył. Poręczenie umieszcza się na dowolnej części weksla lub na tzw. przedłużniku, tylko nie na odrębnym dokumencie. Pisze się np. "poręczam" per aval", "ręczę" i podpisuje.
In blanco-może nim być weksel trasowany jak i własny. Jest to weksel nie wypełniony w chwili wystawienia. Weksle takie używa się na zabezpieczenie wykonania zobowiązania pieniężnego. Uzupełnia się go w chwili gdy zaistnieją okoliczności uprawniające do wypełnienia takiego weksla.
Indos-inaczej żyro, na nabywcę/indosatariusza/przechodzą wszystkie prawa zawarte w wekslu, niezależnie od tego czy i w jakim zakresie przysługiwały zbywcy/indosantowi/. Indosy zazwyczaj umieszcza się na odwrocie weksla jeden pod drugim. Pełny indos obejmuje takie oświadczenie indosanta "ustępuję na zlecenie iksa" wraz z podpisem. Indos również może być sporządzony na okaziciela, nazywa się on wówczas indosem in blanco.
Posiadacz takiego weksla może:
-wypełnić indos nazwiskiem własnym lub innej osoby
-indosować weksel dalej in blanco lub na inną osobę
-przenieść weksel na inną osobę bez wypełnienia indosu in blanco i bez indosowania
Indosant może jednak zabronić dalszego indosowania
Jedną z cech weksla jest jego abstrakcyjność, tzn. iż nie jest on związany z transakcją, którą ma zabezpieczyć. Posiadacz weksla może od wystawcy domagać się zapłaty niezależnie od tego, czy między stronami doszło do jakiejkolwiek wymiany dóbr. Posiadając weksel można dochodzić roszczeń z niego wynikających w postępowaniu nakazowym. Posiadacz może przekazać weksel osobie trzeciej i w ten sposób regulować zobowiązania wobec tej osoby. Należy jednak pamiętać iż wystawca weksla może zabezpieczyć się przed tym, zapisując na wekslu klauzulę "nie na zlecanie". Wszyscy którzy są podpisani pod wekslem, solidarnie są odpowiedzialni za zobowiązania jakie z niego wynikają.
W wekslu, płatnym za okazaniem lub w pewien czas po okazaniu, wystawca może zastrzec oprocentowanie sumy wekslowej .Stopa odsetek powinna być określona w wekslu Odsetki biegną od daty wystawienia weksla, jeżeli nie wskazano innej daty.
Terminy płatności
Aby można było uznać ważność weksla należy określić jego termin płatności. Rozróżniamy cztery terminy płatności:
1. za okazaniem
2. w pewien czas po okazaniu
3. w pewien czas po dacie
4. w oznaczonym dniu
Weksel za okazaniem jest płatny przy przedstawieniu. Weksel powinien być przedstawiony do zapłaty w ciągu roku od dnia wystawienia. Wystawca może oznaczyć krótszy lub dłuższy termin. Indosanci mogą terminy te skrócić. Wystawca może zastrzec, że weksel płatny za okazaniem, nie może być przedstawiony do zapłaty przed oznaczonym dniem. W tym przypadku termin do przedstawienia biegnie od tego dnia. Weksel płatny pewien czas po okazaniu w przypadku weksla własnego określa się wg
-wizy podpisanej przez wystawcę
-daty protestu z powodu odmowy podpisania wizy
Weksel płatny pewien czas po okazaniu w przypadku weksla trasowanego określa się wg
-daty przyjęci przez trasata
-daty dokonania protestu z powodu odmowy takiego przyjęcia
Określenie "weksel płatny jest w pewien czas po dacie" oznacza, iż jeżeli termin płatności weksla jest oznaczony na jeden miesiąc lub na więcej miesięcy po dacie lub po okazaniu, weksel ten jest płatny w odpowiednim dniu tego miesiąca, w którym zapłata ma być dokonana. W braku takiego dnia weksel jest płatny w ostatnim dniu tego miesiąca.
Jeżeli termin płatności weksla jest oznaczony na jeden miesiąc lub na więcej miesięcy i pół miesiąca po dacie lub po okazaniu liczy się najpierw miesiące całe. Jeżeli płatność weksla jest oznaczona na początek, na środek lub na koniec miesiąca, rozumie się przez to pierwszy, piętnasty lub ostatni dzień miesiąca. Określenie "osiem dni" lub "piętnaście dni" wyraża nie jeden lub dwa tygodnie, lecz okres całych ośmiu lub piętnastu dni. Określenie "pół miesiąca" oznacza piętnaście dni.
Weksel "płatny w oznaczonym dniu" oznacza iż jest on płatny w konkretnym dniu na nim wskazanym. Datę powinno oznaczać dniem, miesiącem, rokiem.
Jeżeli termin płatności weksla przypada na dzień ustawowo uznany za świąteczny, zapłaty domagać się można dopiero w najbliższym dniu powszednim. Również wszystkie inne czynności, dotyczące weksla, w szczególności przedstawienie do przyjęcia i dokonanie protestu, mogą być podejmowane jedynie w dniu powszednim.
Odmowa przyjęcia lub zapłaty z weksla
Odmowa przyjęcia lub też zapłacenia weksla musi być stwierdzona protestem. Protest z powodu niezapłacenia weksla, płatnego w oznaczonym dniu albo w pewien czas po dacie lub po okazaniu, powinien być dokonany w jednym z dwóch dni powszednich, następujących po dniu płatności. W przypadku, gdy trasat zaprzestał płacenia długów lub gdy przeprowadzono bezskutecznie egzekucję z jego majątku, posiadacz może dokonać tzw. zwrotnego poszukiwania /czyli zwrócić się do wystawcy, indosanta celem zapłaty należności/ tylko po przedstawieniu weksla trasatowi do zapłaty i po dokonaniu protestu.
Jeśli nastąpiło otwarcie postępowania układowego lub też sąd ogłosił upadłość trasata posiadacz weksla może już na podstawie samego orzeczenia sądu dokonać zwrotnego poszukiwania. Osoba posiadająca weksel który nie został zapłacony lub też odmówiono jego przyjęcia powinien w ciągu czterech dni następujących po dniu protestu zawiadomić wystawcę tego weksla. W przypadku weksla indosowanego po zaistnieniu podobnego przypadku każdy indosant powinien w ciągu dwóch dni powszednich, następujących po dniu, w którym otrzymał zawiadomienie, podać do wiadomości swojego poprzednika otrzymane zawiadomienie, wskazując nazwiska i adresy tych, którzy dokonali zawiadomień poprzednich / i tak kolejno aż do wystawcy /.Kto nie zawiadomi w czasie w/w, nie traci praw z weksla, odpowiada jednak za szkodę, spowodowaną przez swe niedbalstwo do sumy na jaką weksel jest wystawiony.
Osoba która dokonała wykupu weksla a odmówiono jej w późniejszym czasie jego przyjęcia lub też zapłaty może zażądać od poprzedników:
-całej zapłaconej sumy
-ustawowych odsetek /liczonych od dnia wykupu weksla/
Poręczenie wekslowe
Wśród wielu funkcji jakie mogą pełnić weksle jest też funkcja poręczeniowa, której zadaniem jest zabezpieczenie zapłaty długu wynikającego z weksla na rzecz wierzyciela. Zapłatę weksla można zabezpieczyć poręczeniem wekslowym (aval) co do całości sumy wekslowej lub co do jej części. Poręczenie może dać osoba trzecia lub nawet osoba podpisana na wekslu. Poręczenie umieszcza się na wekslu albo na przedłużku. Poręczenie oznacza się wyrazem "poręczam" lub innym zwrotem równoznacznym; podpisuje je poręczyciel. Sam podpis na przedniej stronie weksla uważa się za udzielenie poręczenia, za wyjątkiem przypadku gdy jest to podpis wystawcy lub trasata.
Poręczenie powinno wskazywać, za kogo je dano. W braku takiej wskazówki uważa się, że poręczenia udzielono za wystawcę. Poręczenie takie nie może być udzielone na odrębnym dokumencie. Poręczyciel wekslowy odpowiada tak samo, jak ten, za kogo poręczył. Zobowiązanie poręczyciela jest ważne, chociażby nawet zobowiązanie, za które poręcza, było nieważne z jakiejkolwiek przyczyny z wyjątkiem wady formalnej. Poręczyciel wekslowy, który zapłacił weksel, nabywa prawa, wynikające z weksla, przeciw osobie za którą poręczył, i przeciw tym, którzy wobec tej osoby odpowiadają z weksla. Każda osoba będąca w posiadaniu poręczonego weksla może dokonać zwrotnego poszukiwania przeciw poręczycielowi w chwili gdy osoba mająca dokonać zapłaty z weksla odmówiła jego przyjęcia, ogłoszono upadłość lub otwarto postępowanie układowe, przeprowadzono wobec niej bezskuteczną egzekucję. W przypadku gdy wystawca weksla został zwolniony od odpowiedzialności za zobowiązania wekslowe, to również zwolniony zostaje od odpowiedzialności poręczyciel.
Jeśli poręczycielem weksla jest osoba fizyczna pozostająca w związku małżeńskim to dla ważności takiego poręczenia powinna być wyrażona zgoda /pisemna/ drugiego małżonka. Wszystko to dlatego że poręczenie wekslowe uznaje się jako czynność przekraczająca zwykły zarząd majątkiem. Dlatego też przy braku takiej zgody poręczenie udzielone przez osobę fizyczną może być nieważne.
Przedawnienie roszczeń w prawie wekslowym
Osoba posiadająca weksel płatny płatnego w oznaczonym dniu albo w pewien czas po dacie lub po okazaniu, powinna przedstawić go do zapłaty bądź w pierwszym dniu, w którym można wymagać zapłaty, bądź w jednym z dwóch następnych dni powszednich. Przedstawienie weksla polega na okazaniu oryginału osobie która ma go zapłacić. Nie przedstawienie weksla w określonym terminie powoduje utratę przez wierzyciela prawa zwrotnego poszukiwania w stosunku do indosntów, wystawcy weksla trasowanego i ich poręczycieli.
W zależności od rodzaju dłużnika przedawnienie roszczeń dzielimy na:
1.Roszczenia posiadacza weksla i indosantów przeciwko akceptantowi i wystawcy weksla własnego przedawniają się z upływem trzech lat od dnia płatności weksla
2.Roszczenia posiadacza weksla przeciwko indosantom i wystawcy weksla przedawniają się z upływem jednego roku licząc od:
-dnia skutecznego protestu /dokonanego w należytym czasie/
-dnia płatności w przypadku zastrzeżenia klauzuli "bez protestu" /"bez kosztów"/
3.Roszczenia indosantów pomiędzy sobą i przeciw wystawcy weksla przedawniają się z upływem sześciu miesięcy od dnia w którym indosant:
-wykupił weksel
-został sam pociągnięty z weksla do odpowiedzialności sądowej
Należy pamiętać iż przedawnienie roszczenia wekslowego nie ma wpływu na przedawnienie zobowiązania które było podstawą do wystawienia tego weksla oraz przedawnienie zobowiązania które było podstawą wystawienia weksla nie ma wpływu na przedawnienie weksla.
W przypadku przedawnienia zobowiązanie wekslowe nie wygasa, ale zostaje wyłączona jego realizacja na drodze sądowej. Jednak akceptant lub wystawca weksla pomimo jego przedawnienia jest nadal zobowiązany wobec posiadacza weksla o ile z jego szkodą niesłusznie się wzbogacili.
Roszczenie z tytułu niesłusznego wzbogacenia ulega przedawnieniu z upływem lat trzech ,licząc od dnia wygaśnięcia zobowiązania wekslowego.
Deklaracja wekslowa
Deklaracja wekslowa jest to inaczej porozumienie określające sposób wypełnienia weksla in blanco. Chociaż dla ważności takiego weksla jest obojętne czy została ona sporządzona, jednak wierzycielowi posiadającemu taką deklaracje znacznie ułatwia ewentualne odrzucenie zarzutów stawianych przez wystawce weksla /dłużnika/.
Również i dłużnik poprzez taką deklarację jest lepiej zabezpieczony gdyż i jemu będzie łatwiej udowodnić, że wesel, który wystawił został wypełniony niezgodnie z deklaracją /ponieważ to dłużnik udowadnia, że weksel został wypełniony niezgodnie z porozumieniem/.
Przyjmuje się /gdyż prawo wekslowe nie określa formy deklaracji /, że porozumienie wekslowe powinno zawierać m.in.:
-oznaczenie sumy wekslowej
-na czyją rzecz ma być weksel uzupełniony
-warunki kiedy weksel może być uzupełniony
-określenie terminu płatności
Deklaracja wekslowa nie musi być pisemna, ale oczywiście bezpieczniej jest sporządzić ją na piśmie. Może mieć formę osobnej umowy, lub też może być dołączona do innej umowy /np. umowy o dostarczenie określonego towaru i zapłaty za niego/.
Podpisy na wekslu
Jedną z przesłanek ważności weksla jest podpis wystawcy weksla. Podpis powinien być własnoręczny i obejmować co najmniej nazwisko. Podpis drukowany lub też odciśnięty za pomocą pieczęci będzie powodował nieważność weksla. W zasadzie powinien on być czytelny, tzn. umożliwiać odczytanie nazwiska, chociaż może on być również złożony w formie powszechnie używanej przez wystawce weksla /np. w formie nieczytelnej/. Jednak ze względu na bezpieczeństwo obrotu wekslowego odradzam stosowanie tego typu podpisu.
W obrocie gospodarczym często wystawcami weksla są jego podmioty. W tym wypadku oprócz pieczęci firmy, pieczęci funkcyjnej, osoba uprawniona do wystawienia weksla powinna się także podpisać. Podpis takiej osoby powinien zostać złożony pod pieczęcią. Nie powinien on zostać złożony nad lub obok pieczęci. Wszystko dlatego, że taki weksel może zostać potraktowany jako wystawiony przez osobę fizyczną. Dłużnik będzie mógł próbować podnieść zarzuty dotyczące wypełnienia weksla niezgodnie z deklaracją, gdyż ewentualnym zobowiązanym z weksla powinna być firma a nie osoba fizyczna.
Jeśli wystawcą weksla jest spółka cywilna zaleca się aby podpisali się wszyscy wspólnicy bez pieczęci lub tez nazwy spółki. Wiąże się to z faktem, że sc. nie ma osobowości prawnej i w związku z tym nie powinna zaciągać zobowiązań wekslowych, a takie działanie może prowadzić do nieważności weksla.
Podpis wystawcy weksla powinien zostać umieszczony w prawym dolnym rogu blankietu. Jeśli wystawca weksla oprócz umieszczenia podpisu w w/w miejscu podpisze także w lewym dolnym rogu, może to zostać uznane jako dodatkowe poręczenie. Np. gdy wystawcą weksla jest podmiot gospodarczy i osoba reprezentująca ten podmiot oprócz podpisu pod pieczęcią w prawym dolnym rogu podpisze się także w lewym dolnym rogu może to oznaczać, że osoba ta udzieliła także poręczenia swoim majątkiem za spółkę.
Weksel może zostać także wystawiony w cudzym imieniu. Skuteczne wystawienie takiego weksla polega na tym, że powinno się wskazać mocodawcę (np. pieczątką firmową spółki), a poniżej niej wskazanie zastępstwa (np. jako prokurent) i podpis albo podpisy uprawnionych osób. Oczywiście pełnomocnik podpisuje się własnym nazwiskiem. Nie może on podpisać się nazwiskiem mocodawcy. Złożenie przez pełnomocnika jedynie podpisu powoduje jego osobista odpowiedzialność.
Oczywiście czym więcej osób zobowiązanych z weksla tym lepiej dla remitenta, czyli osoby na rzecz której został weksel wystawiony, gdyż wierzyciel będzie miał większą szansę na zaspokojenie swojego roszczenia. Wystawcy weksla składają wówczas podpisy jeden pod drugim lub też przy użyciu spójników "i" "oraz". Nie powinno się stosować "lub", "albo".
Również poręczenie kilku osób zwiększa szanse wierzyciela na zaspokojenie roszczenia. Tego typu poręczenia są umieszczane z drugiej strony blankietu /na tzw. grzbiecie/ lub przedłużku. Każdy podpis poręczyciela powinien zostać poprzedzony wyrazem "poręczam" /lub innym równoważnym zwrotem/. Jeśli pod jednym wyrazem "poręczam" podpisało się kilka osób to poręczenia udziela tylko pierwsza osoba. Pozostałe osoby w takim wypadku nie udzieliły ważnego poręczenia. W przypadku, gdy poręczycielem jest jedna tylko osoba i umieściła swój podpis na przedniej stronie weksla w lewym dolnym rogu, nie jest wymagany wyraz "poręczam" gdyż jak już wspomniałem wyżej, sam podpis może być traktowany jako poręczenie.