114. Rewolucja jako sposób zmiany systemu:

Rewolucja jest to gwałtowna zmiana systemu. Zmiana ta polega na usunięciu starego systemu wraz z jego elitami.

Niewielka lub umiarkowana zmiana, pozostawiająca system w zasadzie nietknięty, może być reformą, ale nie rewolucją

Sam niepokój lub niezadowolenie nie obala reżimu, do rewolucji potrzebna jest organizacja. Intelektualiści i rewolucja. Prawie wszędzie intelektualiści jako ludzie dobrze wykształceni i obeznani z różnymi ideami, w tym utopijnymi, są niezadowoleni z istniejącego stanu rzeczy. U części intelektualistów rodzi się „rewolucyjna wiara”- przekonanie, że obecny system można zastąpić lepszym- ta idealistyczna wizja dostarcza rewolucyjnym ruchom spoiwa, celów i przywódców

- Wojna rewolucyjna-

Wojna partyzancka guerilla (hiszp. Mała wojna)

Etapy rewolucji: (wg. C. Brintona)

1. Rozkład starego reżimu Administracja się załamuje, rosną podatki. Społeczeństwo nie wierzy już władzy, a ona w gruncie rzeczy traci zaufanie do samej siebie.

Intelektualiści wypowiadają lojalność reżimowi, opowiadając się za proponowanym idealnym systemem. Dzieje się to w momencie, gdy gospodarka rozwija się raczej pomyślnie, co budzi jednak niezadowolenie i zazdrość biednych

1. Pierwszy etap rewolucji. Powstają komitety, sieci, komórki działania, zawiązują się spiski mające na celu obalenie reżimu. Ludność odmawia płacenia podatków. Powstaje polityczny impas, z którego wyjść nie można, bo linie podziału zarysowały się już zbyt głęboko. Rząd wzywa wojsko, ale posunięcie to przynosi skutki odwrotne do zamierzonych, bo żołnierze dezerterują, a gniew ludu narasta. Łatwo już przejąć władzę, ponieważ dotychczasowy reżim właściwie wycofuje się z gry. Lud ogarnia euforia.

2. Umiarkowani górą. Kierownictwo przejmują ludzie, którzy sprzeciwiali się dawnemu reżimowi, ale byli z nim związani z powodu pochodzenia lub wykształcenia. Zaczynają wprowadzać umiarkowane reformy. Nie zadowalają one ekstremistów, którzy oskarżają umiarkowanych o tchórzostwo i próby zawierania kompromisów z siłami reżimu. Umiarkowani są „zbyt grzeczni” i za mało bezwzględni, nie potrafią więc rozbić radykałów.

3. Ekstremiści górą. Wiedzą dobrze, czego chcą. Bardziej bezwzględni i lepiej zorganizowani od umiarkowanych, wysadzają ich z siodła i doprowadzają rewolucję do ekstremum. Wszystko, co stare, zostaje odrzucone. Od ludzi wymaga się, by przestrzegali kanonów nowego, idealnego społeczeństwa, które ekstremiści próbują wprowadzić. „Źli”, którzy się temu nie podporządkowują, są karani. Rozpętuje się terror. Nawet towarzysze walk rewolucyjnych, którym zarzuca się odejście od słusznej drogi, zostają zlikwidowani. „rewolucja pożera własne dzieci”. Szaleństwo, jakie z pozoru ogarnia całe społeczeństwo, można porównać do wysokiej gorączki w chorobie.

4. „Termidor” kończy rządy terroru. W końcu społeczeństwo ma wszystkiego dość. Ludzie zaczynają tęsknić za spokojem, chcą, by gospodarka znów funkcjonowała, pragną osobistego powodzenia i przyjemności. Mają po uszy rewolucji. Nawet ekstremiści są zmęczeni. Nadchodzi termidor- rekonwalescencja po ataku gorączki. Często dyktator przypominający tyranów starego reżimu przejmuje władzę, by przywrócić porządek, a większość ludzi odnosi się do tego obojętnie

PO REWOLUCJI

• Największy problem polega na tym, że rewolucje wcale tak wiele nie zmieniają- przeważnie dzieje się tak, że rewolucja, obalając jedną tyranię, ustanawia drugą

• Wg Hannah Arendt, gniew jest zarzewiem rewolucji

• Co można zrobić by zapobiec rewolucji? Dokonać reform, które położą kres niesprawiedliwościom wywołującym rewolucyjne nastroje- trzeba rozwiązać problem, zanim przybierze niebezpieczne rozmiary

115. Reforma jako sposób zmiany sys. Pol.

Reforma  jest to proces ewolucyjnego, stopniowego i zwykle długotrwałego przekształcania elementów systemu politycznego. Nie narusza jego podstawowych reguł i mechanizmów nie, Przebiega pod kontrolą instytucji władzy politycznej. Reformy stanowią przeciwwagę i uzupełnienie zmian rewolucyjnych.

Wprowadzana jest przez uchwalenie lub wydanie jednego lub kilka aktów prawnych (z reguły jest to ustawa parlamentu i rozporządzenia do niej), a następnie przez działania organów władzy wykonawczej.

Zasadność wprowadzenia reformy, jej długofalowe koszty i skutki społeczne często mogą być ocenione dopiero po wielu latach od jej wprowadzenia

Powody:

• niska efektywność systemu politycznego i jego otoczenia, stanowiąca podłoże realnych lub potencjalnych konfliktów społecznych;

• żądania zmiany sposobów i rozmiarów dystrybucji dóbr, zgłaszane przez różne grupy społeczne

• zwiększanie się liczby, natężenia i gwałtowności konfliktów społecznych, prowadzących do podważenia istniejącego porządku społecznego;

• pojawienie się formułowanych wewnątrz elity władzy postulatów wprowadzenia zmian;

• przenikanie wzorów i praktycznych regulacji życia społecznego istniejących w otoczeniu międzynarodowym.

Klasyfikacja reform:

Według źródła i przyczyn pojawiania się impulsu zmian:

• reformy prewencyjne - podjęte odgórnie przez ośrodek władzy, w celu niedopuszczenia do ewentualnej eskalacji niepożądanych sprzeczności i konfliktów, które grożą osłabieniem lub destrukcją systemu politycznego;

• reformy wymuszone - będące rezultatem wcześniejszego wystąpienia oddolnych działań podejmowanych przez niezadowolone grupy społeczne.

Według kryterium skutków przekształceń:

• reformy adaptacyjne - przystosowujące system polityczny i jego instytucje do otoczenia:

• regulujące - porządkujące i ukierunkowujące procesy zmian o żywiołowym charakterze;

• innowacyjne - wprowadzające do systemu nowe rozwiązania zwiększające jego skuteczność;

• ze względu na stosunek przyjętych kryteriów postępu społecznego:

• wsteczne - cofające postęp społeczny, odbierające całemu społeczeństwu lub jego części zdobycze postępu;

• stabilizujące - umacniające istniejący stan rzeczy w państwie;

• postępowe - umożliwiające czy przyśpieszające postęp społeczny;

• z uwagi na ich miejsce w czasie rewolucji:

• częściowo rozładowujące napięcie rewolucyjne;

• przygotowujące rewolucję;

• umacniające przesłanki rewolucji.

Konsekwencje reform:

• zwiększenie zakresu władzy;

• utrzymanie dotychczasowego stanu posiadania;

• dokonanie dobrowolnej lub przymuszonej delegacji części swych uprawnień władczych na rzecz innego podmiotu;

• zmuszenie do podziału kompetencji władczych lub oddania większości z nich;

• utracenie władzy w wyniku nieprzewidzianych konsekwencji reformy.

116. Przebudowa jako sposób zmiany sys. Pol.

Transformacja ustrojowa - to zmiany zachodzące wewnątrz systemu politycznego oraz partyjnego, danego kraju lub też ich grupy. Zmiany związane z jakościową zmianą sposobu rządzenia, sprawowania władzy. Wiąże się także wielokrotnie ze zmianą elit. Transformacja prowadzi także do zmiany ustroju państwa.

Transformacja ustrojowa zgodnie z koncepcją Jana Szczepańskiego to jeden z trzech elementów przekształceń rzeczywistości społecznej: reformy, rewolucji, transformacji.

Według Jana Szczepańskiego transformację ustrojową charakteryzuje endogenne źródło zmian. Transformacja nie jest synonimem zmiany społecznej. To ciąg zmian dokonujących się w różnych dziedzinach prowadzący do przemiany istotych dla całego systemu społecznego. Takie definiowanie problemu oddaje ducha transformacji przebytej przez społeczeństwo polskie w roku 1989^[1].

Typowym przykładem są państwa Europy Środkowej z początku lat 90. XX wieku, m.in. transformacja ustrojowa w Polsce.

• Etapy transformacji:

1. Liberalizacja systemu politycznego- zmienia się model podziału władzy- rząd( partia) traci część kontroli i władzy

2. Opozycja wykorzystuje to złagodzenie kontroli i stara się uzyskać większe poparcie poprzez mobilizację społeczeństwa( np. strajki, demonstracje, protesty)

3. Protesty społeczne są na tyle silne, że budzą strach klasy rządzącej, więc pojawiają się pomysły siłowej reakcji, mającej na celu opanowanie i stłumienie postępującej mobilizacji opozycji politycznej z odwołaniem się do przemocy

4. Obie walczące strony uświadamiają sobie, że powstała kolejna „sytuacja patowa”, która skłania je do daleko idących koncesji- rozpoczyna się badanie możliwości zmian systemowych na drodze porozumienia

1. Decyzje są trudne dla obu partnerów negocjacji, bo każdy z nich musi uznać jakiś zakres legitymizmu drugiej strony

2. Zerwanie negocjacji oznaczałoby obalenie przywódców prowadzących rozmowy, przyniosłoby zatrzymanie procesu modernizacji i powrót do nieefektywnych form gospodarowania oraz częste akty przemocy

3. Przeważa więc poczucie obowiązku narodowego oraz konieczność dokonania skoku cywilizacyjnego- zaczyna się trudny okres transformacji systemowej, czyli wprowadzanie elementów wolnego rynku czy pluralizmu politycznego

TRANSFORMACJA SYSTEMOWA

• Podczas fazy transformacji ustrojowej kapitał polityczny traci na znaczeniu na korzyść kapitału kulturowego- władza w pełnie kontrolowana jest przez intelektualistów i specjalistów

• Powstaje nowa klasa posiadająca: „kompradorska inteligencja”, która występuje w roli specjalistów

• Pojawia się nomenklaturowa burżuazja i drobny biznes( „garażowi kapitaliści”)

• Wszystkich członków nowej klasy posiadającej łączy wspólny cel- przeciwstawianie się dawnym właścicielom

• Im silniejsza jest nowa klasa posiadająca, tym mniejsze szanse na „kupowaną prywatyzację”

• Istnieją dwie teorie rekrutacji elit:

1. Teoria reprodukcji elit

• Zwolennicy: Jadwiga Staniszkis i Elemer Hankiss

• Skład elity nie ulega zmianie, zmieniają się tylko zasady, według których legitymizuje ona swoją władzę i przywileje

2. Teoria krążenia elit

• Zwolennicy: Ivan i Szonja Szelenyi

• Ci, którzy opierali się na kapitale politycznym doświadczają degradacji, a łączący kapitał polityczny z kulturowym( nowa technokracja) zajmuje dużo lepszą pozycję do uzyskania przywilejów w postaci kapitału ekonomicznego

• Decyzje o ogólnonarodowych konsekwencjach zaczynają podejmować osoby, które nie należały do elity- w obrębie transformującego się społeczeństwa postkomunistycznego pojawia się kilka możliwości miejsc ich rekrutowania:

1. Kontrelita

2. Młode pokolenie

3. Członkowie dawnej burżuazji lub nawet dawnej arystokracji

• Gil Eyala i Jacek Wasilewski przedstawiają cztery „ścieżki” dalszej kariery członków byłej elity władzy, dla których rewolucja okazała się korzystna:

1. Droga „od nomenklatury do biznesu”

2. Polska i Węgry: całkowita eliminacja z udziału w „czystej” polityce trzech kategorii starej elity:

1. Aparatu partii komunistycznej

2. Nomenklatura gospodarcza

3. Nomenklatura kulturalna

3. Proces ruchliwości społecznej „w dół” przedstawicieli nomenklatury politycznej

4. Pozostanie na kierowniczych stanowiskach w aparacie państwowym

---