Polityka zatrudnienia w Unii Europejskiej

Bartłomiej Stopyra

Socjologia: Organizowanie Społeczności Lokalnej

Uzupełniające Studia Magisterskie: rok pierwszy

System zaoczny/ grupa pierwsza

Polityka zatrudnienia

w Unii Europejskiej

Katowice 2007

Geneza funkcjonowania europejskiego rynku pracy

Kształtowanie się europejskiego rynku pracy było wypadkową procesu tworzenia się struktur Wspólnotowych, który rozpoczął się w latach pięćdziesiątych XX wieku. I tak wraz
z wejściem w życie Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Węgla i Stali, który nabrał mocy obowiązującej w lipcu 1952 roku, powstały zalążki europejskiego rynku pracy, bowiem - oprócz zasadniczego celu jakim był fakt stworzenia wspólnego rynku węgla i stali oraz ustalenie pozostałych priorytetów przez Belgię, Francję, Holandię, Luksemburg
i Republikę Federalną Niemiec w ramach nowo utworzonej Wspólnoty - artykuł 69 w/w Traktatu zobowiązywał państwa członkowskie do zniesienia barier dla pracowników, podejmujących zatrudnienie w przemyśle węglowym lub stalowym.

Kolejny proces integracji europejskiej miał miejsce w czerwcu 1955 roku w Messynie, gdzie odbyła się konferencja ministrów spraw zagranicznych Belgii, Francji, Holandii, Luksemburga, RFN i Włoch, w wyniku której w marcu 1957 roku w Rzymie powołano na mocy dwóch odrębnych traktatów Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) i Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (EUROATOM). Traktaty weszły w życie 1 stycznia 1958 roku i zawierały również zapisy dotyczące rynku pracy w integrującej się Europie. Art. 96 Traktatu EUROATOM zobowiązywał państwa członkowskie do zagwarantowania wszystkim swoim obywatelom równego dostępu do zatrudnienia w przemyśle jądrowym. Natomiast art. 48 Traktatu EWG gwarantował swobodę poruszania się pracowników na terenie Wspólnoty
z upływem okresu przejściowego, zaś art. 52 regulował prawo prowadzenia działalności gospodarczej. Na podstawie EWG powołano Europejski Fundusz Społeczny, który stał się instrumentem finansowym rynku pracy i od 1960 roku był aktywnie wykorzystywany jako dynamiczny instrument finansowy polityki zatrudnienia i zwalczania bezrobocia w obszarze EWG.

W pierwszych latach funkcjonowania Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej panowała stagnacja społeczno-gospodarcza. Po zapisanych deklaracjach socjalnych w trzech aktach założycielskich EWWiS, EWG i EUROATOM, państwa członkowie nie podejmowały żadnych dodatkowych przedsięwzięć, dotyczących problematyki związanej z rynkiem pracy.

Dopiero opracowana przez Państwa Wspólnot deklaracja bońska, zawierająca postanowienia o dążeniu do umacniania istniejących związków politycznych, gospodarczych, społecznych
i kulturalnych, czyli działania zmierzające do zjednoczenia Europy, zainicjowała powstanie dyrektyw i rozporządzeń utworzonych przez Radę EWG, które związane były z rynkiem pracy i ubezpieczeniami zdrowotnymi. I tak w marcu 1962 roku wydano dyrektywę
o wolnym dostępie do zatrudnienia wykwalifikowanych pracowników w przemyśle jądrowym. Następnie, w październiku 1968 roku, Rada EWG wydała dyrektywę (nr 68/360)
i rozporządzenie (nr 1612/68) na temat swobody podejmowania zatrudnienia w obrębie Wspólnoty przez obywateli jednego z państw członkowskich Wspólnoty zgodnie
z przepisami i zarządzeniami administracyjnymi obowiązującymi w danym państwie członkowskim.

14 czerwca 1971 roku Rada EWG wydała Rozporządzenie nr 1408/71 w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego dla pracowników, osób samotnie zarobkujących, którzy podlegają lub podlegali ustawodawstwu zabezpieczenia społecznego dla pracowników, osób samodzielnie zarobkujących oraz członków ich rodzin, zmieniających miejsce pobytu w graniach Wspólnoty. Rozporządzenie to dotyczyło wszystkich pracowników i osób samodzielnie zarobkujących., którzy podlegają lub podlegali ustawodawstwu zabezpieczenia społecznego jednego lub kilku państw członkowskich,
i którzy są obywatelami jednego z tych państw, albo są bezpaństwowcami lub uchodźcami, zamieszkałymi na terytorium jednego z państw członkowskich, jak również członków ich rodziny i osób pozostających na ich utrzymaniu. Tym samym ustalając reguły koordynacji ustawodawstw krajowych, kieruje się w istocie fundamentalną zasadą zapisaną w Traktacie EWG, według której prawo wspólnotowe musi gwarantować pracownikom przemieszczającym się w obrębie Wspólnoty całość świadczeń nabytych z tytułu zatrudnienia w różnych państwach członkowskich, w granicach najwyższego poziomu tych świadczeń.

Z dniem 1 stycznia 1973 roku do Wspólnot Europejskich zostały przyjęte Dania, Irlandia i Wielka Brytania, co przełożyło się nie tyle do wzrostu liczby mieszkańców
(z 165mln obywateli z początku lat 60 do 256,6 mln), z czego 104,2 mln było zatrudnionych (lata 60 - 74,5 mln), a 2,5 mln posiadało status bezrobotnego (lata 60 - 1,367 mln), lecz do wzrostu bezrobocia, które w połowie lat 70, wyniosło ponad 4% (2,2% - w latach 60tych).

W 1973 roku także Komisja Europejska przedłożyła główne założenia programowe polityki socjalnej, które zostały uchwalone przez Radę w postaci Programu Socjalnego
w 1974 roku. Były to:

pełne i lepsze zatrudnienie,
polepszenie warunków pracy i życia,
wzrost roli partnerów socjalnych przy podejmowaniu przez Wspólnoty decyzji ekonomicznych i społeczno-politycznych, a przez pracowników w zakładach pracy.

Ważną rolę w tym czasie zaczął odgrywać także Europejski Fundusz Społeczny,
z którego środki były przeznaczana na zwalczanie problemów zatrudnienia i dopasowywania rynków pracy w granicach Wspólnot. W związku z ograniczonymi środkami finansowymi postanowiono skoncentrować się na pomocy najbardziej potrzebującym regionom i sektorom gospodarki, zwalczaniu bezrobocia wśród kobiet i młodzieży. Celem odciążenia Europejskiego Funduszu Socjalnego dodatkowo powołano w 1975 Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego.

Głównymi punktami odniesienia polityki zatrudnienia Wspólnot końca lat 70 było:

bezpieczeństwo socjalne pracowników migrujących,
równość traktowania kobiet i mężczyzn,
wzmocnienie praw pracowniczych w przedsiębiorstwie,
zabezpieczenie na wypadek choroby zawodowej lub wypadku przy pracy,
ochrona zdrowia w miejscu pracy,
zwalczanie ubóstwa.

Powyższe główne kierunki realizacji wspólnotowej polityki rynku pracy utrwalały się poprzez zwiększoną działalność inwestycyjną, która zmniejszyła bezrobocie strukturalne.

Utworzenie wspólnego rynku wymagało uzgodnienia polityk gospodarczych państw członkowskich. Prowadziło to do harmonijnego rozwoju działalności gospodarczej na terenie całej Wspólnoty, wyrażającego się w szybszym podwyższaniu poziomu życia, w ciągłej
i równomiernej ekspansji, w zacieśnianiu więzi między państwami członkowskimi wspólnoty.

Integracja ekonomiczna prowadziła do:

zniesienia barier celnych między państwami członkowskimi, ustanowienia wspólnych ceł w stosunkach zewnętrznych, prowadzenie wspólnej polityki w handlu zagranicznym, czyli do unii celnej,
wspólnej waluty,
wspólnych instytucji politycznych,
zniesienia przeszkód w swobodnym przepływie osób, usług i kapitałów,
wprowadzenie wspólnej polityki rolnej,
w dziedzinie transportu, ustanowienia i rozwoju sieci transeuropejskich,
koordynacji polityki gospodarczej państw członkowskich Wspólnoty,
zbliżenia ustawodawstw poszczególnych krajów w zakresie niezbędnym do działania wspólnego rynku.

W 1980 roku wydano decyzję o lepszym dopasowaniu polityki rynku pracy państw członkowskich, a dwa lata później decyzję o wspólnym programie zwalczania bezrobocia. Inicjatywy te obejmowały między innymi takie dziedziny jak ochrona interesów pracowniczych, zwiększenie praw dla pracujących kobiet, polepszenie warunków pracy, dopasowywanie systemów zabezpieczenia społecznego, polepszenia bezpieczeństwa i higieny pracy, integrację niepełnosprawnych ze społeczeństwem i zwiększenie ich dostępu do zatrudnienia czy integrację zawodową pracowników migrujących.

Rozszerzenie Wspólnot Europejskich o Grecję (1981 rok), Portugalię i Hiszpanię (1986 rok) miało również następstwa dla sytuacji na rynku pracy jednoczącej się Europy. Zróżnicowanie warunków pracy (ale i zabezpieczenia socjalnego czy warunków życia
w nowych krajach było tak duże, że samo przybliżenie przepisów prawnych nie wystarczyło, dlatego szukano nowych strategii integracyjnej polityk społecznych, w celu regionalnego zrównywania warunków pracy i życia obywateli wszystkich obywateli Wspólnot.

W czerwcu 1985 Komisja EWG wydała Białą Księgę Rynku Wewnętrznego - wyznaczała ona trzy główne cele:

wspólne utworzenie rynku wewnętrznego dla ponad 300 mln mieszkańców EWG,
dążenie do zapewnienia ciągłego wzrostu tego wielkiego rynku wewnętrznego, a nie jego stagnacji,
zapewnienie elastyczności rynku tak, aby następował przepływ zasobów ludzkich, materialnych, środków kapitałowych i inwestycyjnych w obszarze ekonomicznym.

W lutym 1986 roku podpisano państwa członkowskie podpisały Jednolity Akt Europejski, w którym po raz pierwszy zwrócono uwagę na konieczność budowy wspólnotowej polityki społecznej od ujednolicenia ustawodawstwa socjalnego we wszystkich państwach członkowskich. Dział III tego Aktu przykładał szczególną wagę do zachęcenia do wprowadzania korzystnych zmian w miejscu pracy (warunki pracy, bhp, szkolenie zawodowe, rozwój dialogu socjalnego). Za sprawą wprowadzonych zapisów w JAE, odnośnie warunków na europejskim rynku pracy, 9 grudnia 1989 roku szefowie państw i rządów jedenastu państw członkowskich podpisali Kartę Podstawowych Praw Socjalnych Pracobiorców. Był to pierwszy dokument przyznający prawa socjalne pracownikom zatrudnionych w obszarze wspólnotowym. Przyznano w niej dwanaście praw wszystkim pracownikom zatrudnionym w obszarze Wspólnoty, między innymi prawo do sprawiedliwego wynagrodzenia, ochrony socjalnej, kształcenia zawodowego, równości szans dla kobiet
i mężczyzn. Karty tej nie przyjęła Wielka Brytania, która uznała, że zbyt silną pozycję posiadają w niej związki zawodowe.

7 lutego 1992 roku w Maastricht został podpisany Traktat o Unii Europejskiej. Artykuły 48-51 Traktatu dają prawo każdemu obywatelowi Unii do udania się do innego kraju członkowskiego i podjęcia zatrudnienia w ramach oferowanych miejsc pracy. W 1993 roku została opublikowana przez Komisję Europejską Biała Księga Wzrostu, Konkurencji i Zatrudnienia. Stanowiła ona ideologiczną, polityczną i analityczną bazę skoordynowanej polityki europejskiej, określanej przedmianem europejskiej strategii zatrudnienia.

W lipcu 1994 roku opublikowana została kolejna Biała Księga - Europejskiej Polityki Społecznej, w której jako priorytet nr 1 dla wszystkich państw członkowskich Unii Europejskiej do roku 2010 zapisano przede wszystkim zwalczanie bezrobocia.

W grudniu 1994 roku odbyło się spotkanie Rady Europejskiej w Essen, podczas którego nadano praktyczny wymiar strategii zatrudnieniowej (tzw. Strategia z Essen) opartej na pięciu celach:

ulepszenie systemu edukacji i szkoleń,
zwiększenie chłonności zatrudnienia w procesie wzrostu gospodarczego,
redukcja pozapłacowych elementów kosztów pracy,
zwiększenie efektywności polityki rynku pracy,
udoskonalenie instrumentów ukierunkowanych na pomoc dla grup problemowych, to jest młodzieży, długookresowo bezrobotnych, starszych pracowników i bezrobotnych kobiet.

1 stycznia 1995 roku do Unii Europejskiej dołączyła Austria, Finlandia i Szwecja. Zintegrowaną Europę zamieszkiwało wówczas 371 mln obywateli, wśród których zatrudnionych było 155ml, a 11% pozostawało bez pracy.

2 października 1997 roku w Amsterdamie został podpisany Traktat o Unii Europejskiej II, w którym to dokumencie, po raz pierwszy poświęcony problematyce zatrudnienia został osobny Tytuł - Tytuł VIII: Zatrudnienie.

Artykuł 125 traktatu amsterdamskiego zawiera zapis, że państwa członkowskie:

pracują na rzecz rozwoju skoordynowanej strategii zatrudnienia,
popierają wykwalifikowaną, przeszkoloną i mającą możliwości dostosowawcze siłę roboczą oraz rynki pracy podatne na zmiany gospodarcze,
przyznają jednakowe prawa pracodawcom i pracownikom.

Do pierwszego spotkania poświęconego problematyce zatrudnienia na obszarze Unii Europejskiej doszło już w listopadzie 1997 roku w Luksemburgu, na którym zostały podjęte trzy kluczowe decyzje, które zobowiązują państwa członkowskie do:

wprowadzenia narodowych procedur przedkładania intencji wytycznych polityki zatrudnienia na narodowe plany działań na rzecz zatrudnienia
i przygotowywanie sprawozdań o stopniu ich realizacji,
wykreowania systemu zarządzania przez zdefiniowanie skwantyfikowanych celów dla corocznych wytycznych polityki zatrudnienia,
osiągnięcia założonego poziomu (konwergencji) i stopy zatrudnienia
w poszczególnych krajach Unii Europejskiej.

Spotkanie w Luksemburgu zapoczątkowało coroczne spotkania szefów państw
i rządów poświęcone problematyce zatrudnienia w zintegrowanej Europie. Strategia Luksemburska bazuje na czterech filarach i licznych corocznych wytycznych
i rekomendacjach dla poszczególnych państw na temat koniecznych działań i interwencji
w celu redukcji bezrobocia strukturalnego. Opiera się ona na czterech filarach: wpieranie zatrudnienia, adaptacyjność, przedsiębiorczość i równość szans.

W 1998 roku w Koloni został podpisany Europejski Pakt Zatrudnienia, w którym określono obowiązki partnerów społecznych, prowadzących dialog społeczny w sprawach wynagrodzeń za pracę.

W marcu 2000 roku w Lizbonie Rada Unii Europejskich wprowadziła decyzje
w zakresie polityki zatrudnienia dla państw członkowskich, które przekładają się na cztery podstawowe elementy narodowych strategii na rzecz zatrudnienia:

zwiększenie równości szans kobiet i mężczyzn w dostępie do rynku pracy,
wyrabianie zdolności przystosowawczych i dostosowawczych siły roboczej do zmian na rynku pracy,
ożywienie działalności gospodarczej poprzez rozwój małej i średnie przedsiębiorczości,
stwarzanie możliwości zatrudnienia na lokalnych i krajowych rynkach pracy.

Podczas spotkania w Lizbonie ustalono również konieczność wprowadzenia otwartej metody koordynacji - tzw. OMC - open metod of coordination. W prowadzonej unijnej strategii zatrudnienia oznacza to:

wspólne wyznaczanie celów na konkretne okresy,
wskazywanie lub konstruowanie wskaźników, których cele te będą określać, chcąc osiągną zamierzony efekt,
przeniesienie ustaleń europejskich na szczebel krajowy i dostosowywanie ich do polityki narodowej i regionalnej,
systematyczne obserwowanie oraz wspólna ocena realizacji ustalonych celów.

Z dniem 1 maja 2004 roku Unia Europejska liczy 25 państw członkowskich - wśród nowo przyjętych państw są: Cypr, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Słowenia, Węgry
i Polska

Podstawy prawne funkcjonowania europejskiego rynku pracy

Prawo wspólnotowe jest swoistym systemem prawa, bowiem z jednej strony jest systemem odrębnym od prawa międzynarodowego i od prawa państw członkowskich, zaś
z drugiej jest z nim ściśle powiązany. W szczególności prawo pierwotne (traktatowe) jest klasycznym prawem międzynarodowym, jako prawo zawarte w umowach międzynarodowych.

W doktrynie przyjął się podział prawa wspólnotowego na tak zwane pierwotne prawo wspólnotowe i tak zwane pochodne prawo wspólnotowe. Do pierwotnego prawa wspólnotowego zalicza się następujące akty prawne: traktaty o ustanowieniu Wspólnot Europejskich, zwane traktatami założycielskimi, Traktat o Unii Europejskiej, aneksy
i protokoły do traktatów, umowy akcesyjne, ogólne zasady prawa, konstytucję.

Natomiast wtórne ustawodawstwo wspólnotowe obejmuje trzy mające moc wiążącą akty prawne: rozporządzenia, decyzje i dyrektywy oraz dwa niewiążące dokumenty, to jest zalecenia i opinie.

Do konkretnych aktów prawnych pierwotnego ustawodawstwa wspólnotowego zalicza się:

Traktat o Europejskiej Wspólnocie Węgla i Stali,
Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej,
Traktat o Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej,
Jednolity Akt Europejski,
Karta Podstawowych Praw Socjalnych Pracobiorców w krajach WE,
Traktat o Unii Europejskiej,
Amsterdamski zmieniający Traktat o Unii Europejskiej, Traktaty ustanawiające Wspólnoty Europejskie i niektóre odnośne akty,
Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy.

O powyższych traktuje tabela nr 1, natomiast do kategorii wtórnego ustawodawstwa wspólnotowego zalicza się:

Rozporządzenie, które definiowane jest jako akt prawny organów Wspólnoty, który jest aktem ogólnym obowiązującym w każdej swej części w sposób bezpośredni oraz obowiązujący we wszystkich państwach członkowskich. Wymaga ono akceptacji
i wchodzi w życie, zgodnie ze swoją treścią lub 20 dni po jego opublikowaniu
w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich we wszystkich językach urzędowych. W przypadku kolizji z aktem prawa wewnętrznego rozporządzenie ma przed nim pierwszeństwo. Rozporządzenie posiada skutek horyzontalny - co oznacza, że można partnera zaskarżać do sądu i wyrok musi być wydany w oparciu o prawo europejskie.

Dyrektywa jest aktem prawnym organów Wspólnot adresowanym do państw członkowskich, prawnie wiążącym odnoście do wskazanych celów oraz pozostawiającym swobodę organom państwa członkowskiego w doborze form
i metod. Jest ogłaszana w Dzienniku Urzędowym każdego kraju. Wchodzi ona w życie w momencie jej notyfikacji.
Decyzje - decyzje organów Wspólnoty są aktami regulującymi sytuacje indywidualne i konkretne. Decyzja jest aktem organu Wspólnoty, który jest prawnie wiążący
w całości oraz wiąże podmioty, do których jest adresowana. Adresatami decyzji mogą być państwa członkowskie, ale i przedsiębiorstwa czy inne podmioty prawa. Jest ona aktem obowiązującym automatycznie na terytorium państw członkowskich Wspólnoty. Decyzje dotyczą między innymi takich zagadnień jak interpretacja rozporządzeń, powołanie Komitetu Doradczego, przeprowadzenie programów
z polityki społecznej, zarządzanie Europejskim Funduszem Socjalnym, reintegracja
i integracja kobiet na rynku pracy czy kształcenie zawodowe młodzieży
i przygotowanie młodzieży do życia dorosłego i zawodowego.
Opinia jest aktem niewiążącym prawnie dla adresatów, którymi mogą być inne osoby wspólnotowe, państwa członkowskie lub inne podmioty prawa. Jest to wyraz propozycji, sugestii czy życzeń danego organu, których realizacja zależy od uznania adresatów.
Zalecenia skonstruowana jest podobnie jak opinia, z tą różnicą, że zawiera dodatkowe elementy, sugerujące państwu członkowskiemu odpowiednie postępowanie. Niezastosowanie się państwa członkowskiego do zaleceń wydanych przez taki organ Wspólnoty, jak Komisja czy Parlament Europejski może się spotkać z negatywną oceną innych państw lub określonej części opinii publicznej.

Reasumując (ad. rynku pracy): pierwotne akty prawne w postaci ratyfikowanych traktatów regulują podstawowe zasady współpracy między państwami członkowskimi
w dziedzinie zatrudnienia, natomiast wtórne akty prawne regulują tryb i sposób realizacji i funkcjonowania jednolitego rynku pracy na obszarze Unii Europejskiej.

Instytucje odpowiedzialne za rynek pracy w Unii Europejskiej

Według Aulyeytnera instytucje i organy polityki rynku pracy są to osoby prawne, które w swoim obszarze kompetencji działają na rzecz wyrównania szans życiowych ludzi potrzebujących lub (i) na rzecz poprawy ich położenia materialnego, które można skwalifikować przede wszystkim ze względu na pełnione przez nie funkcje.

Instytucje o charakterze ustawodawczym:

Parlament Europejski - organ legislacyjny, który dodatkowo sprawuje nadzór nad wszystkim instytucjami UE oraz dzieli z Radą kompetencje w zakresie uchwalania budżetu UE. Przedstawicieli do Parlamentu Europejskiego wybiera się
w wyborach bezpośrednich na 5-letnią kadencję. W latach 2004 - 2009 zasiada
w nim 732 posłów, w tym 54 z Polski. Parlament Europejski uczestniczy w procesie prowadzącym do przyjęcia aktów Wspólnoty, udziela zgody lub wyraża opinie doradcze oraz rozpatruje propozycje Komisji Europejskiej. Może zwracać się do Komisji (działając większością głosów swoich członków) o przedkładanie wszelkich stosownych wniosków dotyczących zagadnień, w których - jego zdaniem - akt Wspólnoty jest konieczny do wprowadzenie w życie. Liczba przedstawicieli wybranych w każdym państwie członkowskim ustalana jest
w zależności od liczby mieszkańców. Wszystkie osoby fizyczne lub prawne, zamieszkałe lub posiadające swoją siedzibę statutową w państwie członkowskim, mają prawo zgłaszania, pojedynczo lub razem z innym obywatelami lub osobami, petycji do Parlamentu Europejskiego w sprawach objętych zakresem działalności Wspólnoty i dotyczących ich bezpośrednio. Parlament Europejski mianuje Rzecznika Praw Obywatelskich wyposażonego w prawo przyjmowania skarg. Ponadto, na wniosek jednej czwartej swoich członków, może ustanowić Tymczasowy Komitet Dochodzeniowy do badania domniemanych wykroczeń lub niewłaściwego zarządzania podczas stosowania praw Wspólnoty. Parlament dzieli swoje obrady na cały rok kalendarzowy. Podejmowanie decyzji podczas posiedzeń plenarnych przygotowywane jest przez stałe wyspecjalizowane komisje, których jest siedemnaście. Zagadnieniami z obszaru polityki rynku pracy zajmuje się Komisja Zatrudnienia i Spraw Socjalnych. Składa się ona z 50 posłów i 50 zastępców pochodzących z różnych grup politycznych reprezentowanych
w Parlamencie Europejskim.

Główny jej zakres kompetencji skupia się wokół polityki zatrudnienia, polityki socjalnej, warunków pracy i środków bezpieczeństwa w miejscu pracy, szkolenia zawodowego, wolnego przepływu pracowników oraz dialogu społecznego. Komisja ma uprawnienia w zakresie:

polityki zatrudnienia i wszelkich aspektów polityki społecznej, takich jak warunki pracy, ubezpieczenia społeczne i ochrona socjalna;
środków mających na celu ochronę zdrowia i zapewnienie bezpieczeństwa
w miejscu pracy;
Europejskiego Funduszu Społecznego;
polityki szkoleń zawodowych, w tym także podnoszenia kwalifikacji zawodowych;
swobodnego przepływu pracowników i emerytów;
dialogu społecznego;
wszelkich form dyskryminacji w miejscu pracy i na rynku pracy,
z wyjątkiem dyskryminacji ze względu na płeć;
stosunków z Europejskim Centrum Rozwoju Kształcenia Zawodowego (Cedefop), Europejską Fundacją na Rzecz Poprawy Warunków Życia
i Pracy, Europejską Fundacją ds. Kształcenia, Europejską Agencją
ds. Bezpieczeństwa i Higieny Pracy;
oraz stosunków z innym właściwymi organami UE i organizacjami międzynarodowymi.
Rada Europejska zatwierdza i podpisuje pierwotne akty wspólnotowe, między innymi traktaty i Konstytucję UE oraz zainspirowała mającą dużą wartość społeczną strategię lizbońską oraz Agendę polityki społecznej, uchwaloną w 2000 roku. Agenda ta ma zapewnić współzależność polityki gospodarczej, zatrudnienia
i społecznej. Głosi hasła: więcej lepszych miejsc pracy oraz równe szanse zawodowe.
Rada Unii Europejskiej jest organem ustawodawczym Wspólnot - koordynuje ogólną politykę gospodarczą państw członkowskich, posiada kompetencje podejmowania decyzji; przekazuje Komisji, poprzez przyjmowane przez siebie akty prawne, kompetencje wykonywania ustanowionych przez siebie przepisów prawnych. Może określić sposoby wykonywania tych obowiązków, ale może także zastrzec sobie w sytuacjach szczególnych prawo samodzielnego sprawowania kompetencji wykonawczych. Jest ona głównym organem decyzyjnym UE.

Rada składa się z przedstawicieli wszystkich państw członkowskich szczebla ministerialnego, upoważnionych do działania w imieniu rządu w danym państwie członkowskim. Ustala ogólne zasady dotyczące wprowadzenia w życie wspólnej polityki zatrudnienia. Uchwala wtórne ustawodawstwo wspólnotowe, zawiera umowy międzynarodowe, wraz z Parlamentem Europejskim zatwierdza budżet UE, określa warunki wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz koordynuje współpracę między krajowymi organami sądowymi i służbami policyjnymi w sprawach kryminalnych. Podejmuje decyzje w drodze głosowania - dysponuje 321 głosami, z czego na Polskę przypada 27 głosów. Decyzje podejmuje się jednomyślnie lub większością kwalifikowaną, to jest 232 głosy (72,3%), reprezentujące co najmniej 62% populacji Unii. Rada UE w ramach polityki zatrudnienia działa jednomyślne na wniosek Komisji, a po porozumieniu
z Parlamentem Europejskim oraz Komitetem Ekonomiczno-Społecznym
i Komitetem ds. Zatrudnienia. Za obszar rynku pracy odpowiedzialny jest Komitet Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia i Spraw Konsumenckich.

Instytucje wykonawcze

Komisja Europejska - zapewnia stosowanie postanowień Traktatu i środków podjętych przez instytucje na jego podstawie; formuje zalecenia i opiniuje kwestie określone w Traktacie, o ile traktat przewiduje taką możliwość albo jeżeli Komisja uważa to za konieczne; ma własne kompetencje decyzyjne i współuczestniczy
w działaniach Rady i Parlamentu; wypełnia zadania przekazane jej przez Radę
w zakresie wykonywania stanowionych przez nią przepisów. Ponadto wysuwa propozycje aktów prawnych i opracowuje ich projekty, które są następnie przekładane do akceptacji Parlamentowi Europejskiemu i Radzie UE, zarządza poszczególnymi obszarami społeczno-ekonomicznymi, proponuje kierunki polityki i programy działania, reprezentuje UE na arenie międzynarodowej oraz czuwa nad prawidłowym wdrażaniem w życie ustawodawstwa we wszystkich państwach członkowskich UE. Jest ona politycznie niezależnie instytucją , która reprezentuje i dba o interesy całej Unii. Przez Komisję Europejską wydawane są liczne publikacje (magazyny, biuletyny, czasopisma).

W Komisji Europejskiej funkcjonuje Dyrekcja Generalna ds. Zatrudnienia, Spraw Społecznych i Równości Szans, która między innymi odpowiada za wdrażanie Europejskiej Strategii Zatrudniania, działanie Europejskich Służb Zatrudnienia (EURES), analizę sytuacji na wspólnotowym rynku pracy oraz rozwój lokalnych planów na rzecz zatrudnienia. Jest odpowiedzialna również za Europejski Fundusz Społeczny i wspólnotową inicjatywę EQUAL oraz równość szans na rynku pracy.

Instytucje finansowe

Europejski Bank Inwestycyjny w Luksemburgu jest niezależną finansową instytucją Wspólnot, utworzoną na mocy Traktatu o EWG. Udziela on pożyczek
i gwarancji, umożliwiających finansowanie wszystkich sektorów gospodarki, służąc tym samy pomocą słabiej rozwiniętym regionom Wspólnot. Udziela także pomocy finansowej przy modernizacji przemysłu i tworzeniu nowych miejsc pracy oraz w przedsięwzięciach, których znaczenie leży w interesie nie tylko jednego państwa członkowskiego. Finansuje programy socjalne, współpracując
z Europejskim Funduszem Socjalnym i Europejskim Funduszem Rozwoju Regionalnego. Jest instytucją, która udziela wieloletnich, nisko oprocentowanych pożyczek nie tylko firmom i instytucjom mającym swoją siedzibę w obszarze UE, ale także w państwach kandydujących do członkostwa.
Europejski Bank Centralny we Frankfurcie został powołany w 1998 roku - jego podstawowym zadaniem jest czuwanie nad stabilizacją cen w euro. Na jego czele stoi Rada Rządowa, liczącą 18 osób z 12 państw unijnych, które wprowadziły wspólną walutę euro. Jest to najważniejszy organ decyzyjny, składający się
z 6 członków Dyrekcji i 12 prezesów narodowych banków centralnych państw, które przyjęły euro. Podstawowym zadaniem Rady jest opracowywanie założeń polityki pieniężnej w strefie euro. Może ona wydawać akty prawne, ustalać próg podatkowy w walucie euro, podejmować decyzje o likwidacji banków handlowych czy decyzje o wysokości stóp procentowych. Dyrekcja EBC składa się z prezesa, wiceprezesa i 4 członków wybieranych przez rządy 12 państw unii ekonomiczno-monetarnej. Przygotowuje ona posiedzenia Rady oraz opracowuje wskazówki
i wytyczne dla funkcjonowania centralnych banków narodowych.

Instytucje opiniodawczo-doradcze

Komitet Regionów - prowadzi konsultacje w różnych dziedzinach życia społeczno-gospodarczego na poziomie lokalnym i regionalnym. Składa się
z 344 przedstawicieli wybieranych na 4-letnią kadencję. Członkowi Komitetu przydzieleni są do specjalistycznych Komisji: w tym Komisji ds. Polityki Gospodarczej i Społecznej, Komisji ds. Polityki Spójności Terytorialnej, Komisji ds. Zrównoważonego Rozwoju, czy do Komisji ds. Kultury i Edukacji. Sesje plenarne zwoływane są 5 razy do roku. Na co dzień Komitet Regionów prowadzi negocjacje oraz dialog z władzami lokalnymi i regionalnymi, opiniuje projekty związane z przyznawaniem środków finansowych w ramach funduszy strukturalnych, promuje rozwój badań naukowych i technologicznych mogących wesprzeć regiony najsłabsze gospodarczo oraz wspiera Fundusz Spójności na rzecz ochrony środowiska, rozwoju miast i sieci kolejowych jako głównego środka transportu. Działalność Komitetu Regionów w sprawie zatrudnienia dotyczy takich kwestii jak swobodny przepływ osób w aspekcie rozszerzenia UE o nowe krajem, zatrudnienia a kultura, spójność społeczno-ekonomiczna, integracja zawodowa imigrantów, promocja agroturystyki, wspieranie regionów nieprzemysłowych poprzez rozwój turystyki, poszukiwanie środków zwalczających bezrobocie, ustalanie hierarchii zawodów według zapotrzebowania lokalnych rynków pracy, czy rozwój rynku usług.
Komitet Ekonomiczno - Społeczny reprezentuje pracodawców, związki zawodowe, rolników, konsumentów i pozostałe grupy interesów, które tworzą zorganizowane społeczeństwo obywatelskie; przedstawia ich poglądy i broni ich interesów w politycznych debatach z Komisją Europejską, Radą UE
i Parlamentem Europejskim. Ponadto przedstawia swoje opinie w/w instytucjom, zachęca społeczeństwo obywatelstwo do większego angażowania się
w kształtowanie polityki UE oraz wzmacnia rolę społeczeństwa obywatelskiego
w krajach nienależących do UE i pomaga tworzyć struktury doradcze. Komitet składa się z 344 przedstawicieli wybieranych na 4-letnią kadencję. Pracują oni
w trzech grupach reprezentując pracodawców, pracowników lub różnorodne grupy interesów w dziedzinach społeczno-gospodarczych.

Komitet ds. Zatrudnienia - jego zadaniem jest ocena całokształtu polityki zatrudnienia w UE oraz popieranie współpracy pomiędzy państwami członkowskimi w dziedzinie polityk zatrudnienia o rynku pracy. Ponadto zajmuje się monitorowaniem sytuacji w zakresie zatrudnienia i polityk zatrudnienia w UE, formułowaniem opinii na żądanie Rady lub Komisji oraz współpracą
z pracodawcami i pracownikami. Komitet ten liczy 52 członków mianowanych przez poszczególne państwa członkowskie.

Instytucja kontrolna - Rzecznik Praw Obywatelskich mianowany jest przez Parlament Europejski, który wyposaża go w prawo przyjmowania skarg od wszystkich obywateli Unii lub osób fizycznych i prawnych mieszkających lub posiadających swoją siedzibę statutową w państwie członkowskim. Skargi dotyczą na ogół przypadków złego zarządzania przez instytucje lub organy Wspólnoty, na przykład nieuczciwości, niesprawiedliwości, dyskryminacji, nadużywania siły, braku lub odmowy informacji, bezzasadnego opóźniania spraw. RPO przeprowadza kontrole, które uważa za uzasadnione (z własnej inicjatywy lub na podstawie skarg przedstawionych mu poprzez posła Parlamentu Europejskiego),
z wyjątkiem przypadków, gdy zarzucane fakty są lub były przedmiotem postępowania sądowego. Jeśli Rzecznik stwierdza przypadek złego zarządzania, zwraca się w tej sprawie do danej instytucji, która w ciągu trzech miesięcy powinna zdać mu sprawozdanie z zarzucanej sprawy. Następie przedstawia On sprawozdanie Parlamentowi Europejskiemu i zainteresowanej instytucji. Osoba zgłaszająca skargę informowana jest o wyniku dochodzenia.
Instytucje sądownicze

Europejski Trybunał Sprawiedliwości - jest dwuizbowym podmiotem sądowniczym, w skład którego wchodzi Trybunał Sprawiedliwości i Sąd Pierwszej Instancji. Trybunał Sprawiedliwości zapewnia poszanowanie prawa w interpretacji wykładni i stosowania przepisów wspólnotowych. Składa się on z 25 sędziów
i orzeka na sesjach plenarnych, może jednak także tworzyć izby złożone z trzech lub pięciu sędziów, w celu podejmowania określonych czynności przygotowawczych lub w celu rozstrzygnięcia określonych kategorii spraw, zgodnie z przepisami szczególnymi.

Każda osoba fizyczna lub prawna (na tych samych warunkach) może wszcząć postępowanie przeciwko decyzji, która jest adresatem lub przeciwko decyzji, która - pomimo iż jest w formie rozporządzenia lub decyzji skierowanej do innej osoby - dotyczy jej bezpośrednio i osobiście. Orzeka on przede wszystkim o zgodności aktów prawnych wydawanych przez instytucje Wspólnot z traktatami Wspólnot oraz rozstrzyga spory pomiędzy państwami członkowskimi lub Komisją Europejską i państwami członkowskimi - wynikające ze stosowania prawa europejskiego.

Agendy scentralizowane - mają swoje siedziby w poszczególnych państwach członkowskich, a ich zadaniem jest wspieranie aktywności instytucji WE
w różnych sektorach i dziedzinach życia, w tym również w obszarze polityki tynku pracy i warunków pracy. Do najważniejszych z nich zalicza się następujące instytucje:

Europejskie Centrum Rozwoju Szkolenia Zawodowego (CEDEFOP) ma za zadanie asystowanie Komisji Europejskiej w promowaniu i rozwoju szkoleń zawodowych w UE. Ma siedzibę w Salonikach. Zajmuje się promowaniem kształcenia ustawicznego, rozwojem edukacji i szkoleń zawodowych w państwach członkowskich oraz organizowaniem wymian szkoleniowych. W skład jego zarządu wchodzą przedstawiciele Komisji Europejskiej, rządów krajowych, pracodawców i związków zawodowych.
Europejska Fundacja na rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy (EFILWC) jest niezależnym ciałem UE. Jej siedziba mieści się w Dublinie. Zajmuje się człowiekiem w środowisku pracy; organizacją pracy m w szczególności kształtowaniem stanowisk i warunków pracy; specyficznymi problemami określonych kategorii pracowników; długofalowymi aspektami poprawy środowiska; tworzeniem spójności społecznej i równością szans w miejscu pracy.
Europejska Agencja ds. Bezpieczeństwa i Zdrowia w miejscu Pracy (EU-OSHA) ma na celu wspieranie ulepszeń w dziedzinie ochrony bezpieczeństwa i zdrowia pracowników, takich jakie gwarantowane są przez Traktat o UE i poprzez sukcesywne opracowywane programy, dotyczące bezpieczeństwa i zdrowia
w miejscu pracy.

Jej zadaniem jest dostarczanie instytucjom Unii, państwom członkowskim
i wszystkim, których dotyczy kwestia bezpieczeństwa i zdrowia w miejscu pracy, technicznej, naukowej i ekonomicznej informacji związanej z powyższą kwestii. Opracowuje strategię UE w dziedzinie BHP oraz zwalczania wypadków w miejscu pracy. Siedziba mieści się w Bilbao (Hiszpania).

Europejski Ośrodek Monitorowania Rasizmu i Ksenofobii ma za zadanie zbieranie i analizowanie informacji dotyczących zachowań wrogich wobec imigrantów
i marginalizowanych grup społeczeństwa. Walczy o równy dostęp do edukacji, kształcenia zawodowego i rynku pracy dla migrantów i mniejszości narodowych legalnie przebywających w obszarze UE, a także z ksenofobią i o przestrzeganie fundamentalnych praw człowieka oraz o integrację społeczną i zawodową wszystkich cudzoziemców. Siedzibę posiada w Wiedniu.

Pozapaństwowe podmioty rynku pracy - zalicza się do nich organizacje, które wspierają lub uzupełniają działalność państwa w wyrównywaniu zróżnicowania rozwoju społeczno-ekonomicznego poszczególnych regionów. Do podmiotów tych zalicza się stowarzyszenia, zrzeszenia i związki grupujące ludzi o podobnych zainteresowaniach, którzy chcą w zorganizowany sposób działania poprawić sytuacje osób mieszkających w danym regionie, jego krajobraz, środowisko, przemysł etc. Przyczyniają się do rozwoju gospodarczego i kulturalnego danego regionu, do tworzenia miejsc pracy, aktywizacji postaw obywatelskich, są rzecznikami interesów obywatelskich w wielu instytucjach państwowych promują i bronią praw człowieka, uczestniczą w tworzeniu i realizacji różnorodnych strategii rozwoju. Ich cechy to formalny oraz instytucjonalny status swojego działania, niedochodowy charakter, niezależność od rządu oraz innych instytucji publicznych, bezinteresowność oraz czynność na arenie publicznej. Wśród najbardziej aktywnych organizacji pozarządowych, działających na szczeblu wspólnotowym w obszarze rynku pracy wymienia się:

Komitet Koordynacyjny ds. Stowarzyszeń Spółdzielczych,
Europejskie Stowarzyszenie Informacji i Orientacji Zawodowej i Edukacyjnej,
Europejskie Stowarzyszenie Instytucji Badawczych i Szkoleniowych na rzecz Rozwoju,
Komitet Europejski Spółdzielni Pracowniczych,
Europejska Grupa ds. Lokalnych Inicjatyw dot. Zatrudnienia,
Grupa na rzecz Zatrudnienia Osób z Upośledzeniem Umysłowym,
Europejska Sieć Bezrobotnych,
Międzynarodowe Stowarzyszenie Edukacji i Orientacji Zawodowej.

Tabela nr 2 Stopa bezrobocia w Unii Europejskiej w latach 2000 - 2006

Państwo	2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006
Austria	3.6	3.6	4.2	4.3	4.8	5.2	4.8
Belgia	6.9	6.6	7.5	8.2	8.4	8.4	8.2
Cypr	4.9	3.8	3.6	4.1	4.6	5.2	4.7
Czechy	8.7	8.0	7.3	7.8	8.3	7.9	7.1
Dania	4.3	4.5	4.6	5.4	5.5	4.8	3.9
Estonia	12.8	12.4	10.3	10.0	9.7	7.9	7.1
Finlandia	9.8	9.1	9.1	9.0	8.8	8.4	7.7
Francja	9.1	8.4	8.7	9.5	9.6	9.7	9.4
Grecja	11.2	10.7	10.3	9.7	10.5	9.8	8.9
Hiszpania	11.1	10.3	11.1	11.1	10.6	9.2	8.5
Holandia	2.8	2.2	2.8	3.7	4.6	4.7	3.9
Irlandia	4.2	4.0	4.5	4.7	4.5	4.3	4.4
Litwa	13.7	12.9	12.2	10.5	10.4	8.9	6.8
Luksemburg	2.3	2.0	2.7	3.7	5.1	4.5	4.7
Łotwa	13.7	12.9	12.2	10.5	10.4	8.9	6.8
Malta	6.7	7.6	7.5	7.6	7.4	7.3	7.3
Niemcy	7.2	7.4	8.2	9.0	9.5	9.5	8.4
Portugalia	4.0	4.0	5.0	6.3	6.7	7.6	7.7
Słowacja	18.8	19.3	18.7	17.6	18.2	16.3	13.4
Słowenia	6.7	6.2	6.3	6.7	6.3	6.5	6.0
Szwecja	5.6	4.9	4.9	5.6	6.3	7.4	7.0
Węgry	6.4	5.7	5.8	5.9	6.1	7.2	7.5
Wielka Brytania	5.3	5.0	5.1	4.9	4.7	4.8	5.3
Włochy	10.1	9.1	8.6	8.4	8.0	7.7	6.8
UE 25	8.6	8.4	8.7	9.0	9.0	8.7	7.9
Polska	16.1	18.2	19.9	19.6	19.0	17.7	13.8

Źródło: http://epp.eurostat.ec.europa.eu

Europejski Fundusz Społeczny jako finansowy instrument rynku pracy

Wspólnotowe ustawodawstwo z obszaru rynku pracy zostało omówione we wcześniejszych rozdziałach niniejszej pracy, dlatego w tej części słusznym wydaje się scharakteryzowanie głównego instrumentu rynku pracy oraz w dalszej części socjalne programy działania i dokumenty wydawane z tego obszaru oraz Strategia Lizbońska oraz Europejska Strategia Zatrudnienia.

Europejski Fundusz Społeczny (EFS) został utworzony na mocy 123 artykułu Traktatu Rzymskiego ustanawiającego Europejską Wspólnotę Gospodarczą dnia 25 marca 1957 roku. Sygnały o potrzebie utworzenia takiego funduszy pojawiły się już w 1951 roku w Traktacie ustanawiającym Europejską Wspólnotę Węgla i Stali. EFS jest regulowany aktami prawa wspólnotowego, a mianowicie rozporządzeniami Parlamentu Europejskiego i Rady
nr 1260/99 WE o ogólnych zasadach działania funduszy oraz nr 1784/99/WE o Europejskim Funduszu Społecznym.

EFS w ciągu blisko 50 lat istnienia zmieniał się wraz z Unią Europejską - to w jakim kierunku następowały, były wypadkową ewolucji sytuacji społeczno-gospodarczej
i problemów społecznych w skali Europy oraz zmian w sferze doktryny polityczno-ekonomicznej Wspólnot Europejskich. EFS przeszedł drogę od instrumentu zajmującego się dopłacaniem do projektów poszczególnych krajów bez koordynacji wspólnej polityki, poprzez bardziej skoordynowaną reakcję na kryzys gospodarczy lat siedemdziesiątych, aż do pełnej koordynacji z innymi funduszami w ramach wspólnie prowadzonej polityki strukturalnej, której wdrażanie scedowano na państwa członkowskie i regiony. Przyjęcie nowych członków do Wspólnoty Europejskiej oraz skala problemów tych państw, także nie pozostawała bez wpływu na kształt tego Funduszu.

Podstawą planowania interwencji EFS w latach 2000 - 2006 stała się Europejska Strategia Zatrudnienia. Corocznie są wydawane wytyczne zatrudnienia oparte na tzw. Czterech filarach polityki zatrudnienia:

poprawa zatrudnialności - działania na rzecz zwiększenia możliwości znalezienia pracy;
rozwój przedsiębiorczości - pomoc w powstawaniu i ułatwianiu działania przedsiębiorstwom;
promocja potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw - ułatwienie warunków prowadzenie przedsiębiorstw i działania na rzecz rozwoju potencjału przedsiębiorstw umożliwiającego tworzenie nowych miejsc pracy;
promocja równości szans - działania na rzecz zapewnienia równego dostępu do pracy różnym grupom społecznym.

Rada Europejska wytyczyła strategiczne cele unijnej polityki zatrudnienia. Między innymi założono, że do 2010 roku osiągnięte zostanie w Unii Europejskiej pełne zatrudnienie, czyli wskaźnik na poziomie 70%. Ponadto zwrócono uwagę na zapewnienie dostępu do ustawicznego szkolenia oraz potrzebę umożliwienia kobietom łączenia funkcji zawodowych
i rodzinnych.

W czerwcu 2003 roku ustalono następujące cele Europejskiej Strategii Zatrudnienia na lata 2004 - 2010:

pełne zatrudnienie;
wzmocnienie spójności społecznej i integracji;
poprawa jakości i produktywności pracy.

Priorytety wsparcia EFS wynikają z Europejskiej Strategii Zatrudnienia i są planowane w okresach 7 letnich. Ogólne sektory wsparcia EFS to:

aktywna polityka rynku pracy, mająca na celu przeciwdziałanie i zapobieganie bezrobociu, przeciwdziałanie zjawisku długotrwałego bezrobocia zarówno wśród mężczyzn, jak i kobiet, ułatwienie ponownej integracji długotrwale bezrobotnych
z rynkiem pracy, a także wspieranie integracji zawodowej ludzi młodych oraz osób powracających na rynek pracy; projekty opracowane w tym zakresie dotyczą zazwyczaj usług szkoleniowych i podnoszenia kwalifikacji, doradztwa zawodowego, praktyk zawodowych i pośrednictwa pracy, wspierania służb konsultacyjnych;
przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia społecznego, mające na celu ograniczenie zjawiska marginalizacji społecznej i przygotowanie osób narażonych na wykluczenie społeczne do wejścia na rynek pracy, utrzymania zatrudnienia lub powrotu do czynnego życia zawodowego; skierowane jest ono do osób, które ze względu na trudną sytuację życiową nie potrafią samodzielnie odnaleźć się na rynku pracy, nie potrafią rozwiązać osobistych, społecznych i zawodowych problemów korzystając długotrwale w sposób bierny ze świadczeń pomocy społecznej; inicjatywy realizowane dla tych grup to zazwyczaj specjalne, dostosowane do potrzeb odbiorców projekty, przygotowywane często lokalnie przez organizację pozarządowe (w ramach na przykład inicjatywy EQUAL);
kształcenie ustawiczne, mające na celu ułatwienie i polepszenie dostępu do rynku pracy oraz integracje z rynkiem pracy, podwyższenie i utrzymanie potencjału zatrudnionego osób oraz promowanie mobilności zawodowej, poprzez zwiększenie dostępu do szkoleń zawodowych, edukacji oraz doradztwa; projekty w tej sferze mają przyczyniać się do podnoszenia kwalifikacji siły roboczej,
a przez to zwiększania szans na utrzymanie lub znalezienie pracy, zazwyczaj koncentrują się one wokół różnych form szkoleniowo-kształceniowych oraz reform całych systemów kształcenia ustawicznego;
doskonalenie kadr gospodarki oraz rozwój przedsiębiorczości przez promocję wykwalifikowanej, przeszkolonej i zdolnej do adaptacji do zmiennych warunków rynku pracy kadry pracowniczej, popieranie innowacyjności i potencjału adaptacyjnego w zakresie organizacji pracy, rozwijanie przedsiębiorczości oraz warunków sprzyjających tworzeniu miejsc pracy u podwyższaniu kwalifikacji, rozwój potencjału ludzkiego w sferze badań, nauki i technologii; działania w tym obszarze są realizowane zazwyczaj przez udzielanie subwencji dla przedsiębiorców tworzących nowe miejsca pracy w transfer technologii
i systemów innowacyjnych;
zwiększanie dostępu i uczestnictwa kobiet na rynku pracy, wraz z możliwością rozwijania kariery zawodowej, zwiększaniem dostępu kobiet do nowych miejsc pracy, pomocą w uruchamianiu działalności gospodarczej, a także działania zakładające zmniejszenie dysproporcji których podstawą jest dyskryminacja ze względu na płeć zarówno w pionowych, jak i poziomych strukturach rynku pracy; pomoc skupia się na zapewnieniu usług szkoleniowych lub wsparciu podejmowania własnej działalności gospodarczej, może także dotyczyć działań towarzyszących, takich jak na przykład zapewnienie kobietom opieki nad dziećmi lub osobami zależnymi i inne wsparcie konieczne do pogodzenia życia zawodowego z osobistym.

Największa część projektów wspieranych przez EFS dotyczy osób (projekty usługowe), ale przewiduje się także wspieranie systemów, czyli działania nastawione na doskonalenie instytucji i kadr obsługi bezrobotnych i innych grup beneficjentów.

Oprócz wcześnie nadmienianych działań towarzyszących i Inicjatywy EQUAL czy projektów na rzecz wsparcia osób i struktur, EFS wspiera działania stanowiące pomoc dla państw członkowskich związaną z przygotowaniem, monitorowaniem i oceną projektów.