miasta średniowiecza referat

1. powstawanie miast

Rozwój miast miał związek ze wzrostem liczby ludności kraju oraz z jej dążeniem do zasiedlania miejsc stosunkowo bezpiecznych, a do takich należały grody i nowo powstałe miasta ze względu na ich obronny charakter.

Od XIII wieku zaczęto w Polsce zakładać miasta. Obraz miasta zależy w dużej mierze do momentu jego powstania i tempa rozwoju.

Średniowieczne miasta powstawały na dwa sposoby:

- poprzez naturalne rozrastanie się grodów; - będące uprzednio centrami plemiennymi i ośrodkami kultu pogańskiego. Lokalizowane one były na ogół w miejscach charakteryzujących się trudną dostępnością: w międzyrzeczach, na cyplach otoczonych mokradłami, naturalnych wzniesieniach. Oprócz samej lokalizacji dodatkowymi założeniami obronnymi były fosy, wały ziemne, wały o konstrukcji drewniano-ziemnej lub kamiennej. W IX/X w. zaczęto budować siedziby rycerskie lub feudalne tzw. gródki lub grody stożkowate. Budowano je na ogół w dolinach na niewielkich wzniesieniach, otaczano rowem lub fosą. Po wyrównaniu i otoczeniu wałem ziemnym, na którym wznoszono palisady, stawiano wewnątrz budynki na planie prostokąta. Gródek taki spełniał funkcje obronno-mieszkalne. Na terenie wokół grodu pojawiały się podgrodzia. - powstają miasta na „surowym korzeniu” - z osad targowych lub podgrodzi;

W XII i XIII wieku na ziemiach polskich osad tych można byłoby naliczyć 100. Wraz z podgrodziami stanowiły niekiedy wielką liczbę ośrodków o charakterze handlowym i gospodarczym. Brakowało im jednak jeszcze miejskiej samorządowej formy ustrojowej. Zarządzał takimi osadami włodarz książęcy. Sądownictwo sprawowali funkcjonariusze kasztelańscy, zazwyczaj w okresie pokoju. Miasta polskie były ściśle podporządkowane feudałom, poprzez procesy sądowe, co miało dać im gwarancję bezpieczeństwa.

Grody z jednej strony spełniały funkcję sprawowania władzy księcia (króla) na posiadanym terytorium, a także często były to obronne grody graniczne. (Biskupin, Sopot, Więcbork)

- poprzez budowanie od podstaw nowych miast w miejscach, w których miały one do spełnienia określoną rolę obronną, komunikacyjną, administracyjną lub handlową.

Najłatwiej lokację mogły uzyskać miejscowości w dobrach królewskich, książęcych lub biskupich. Suwereni nie musieli siebie pytać o zgodę, a dobra kościelne były zazwyczaj zwolnione z wszelkich roszczeń władzy świeckiej. W pozostałych przypadkach zgodę na lokację na prawie zachodnim wystawiał panujący na prośbę właściciela ziemi. Możnowładca ściągał na swój teren osadników, którzy karczowali lasy i budowali nową osadę. Zasadźca z fachowymi mierniczymi wytyczał plan przyszłego miasta. Aby zachęcić osadników do zmiany miejsca, przyznawano im nowe prawa. W średniowieczu chodziło przede wszystkim o bezpieczeństwo, a nie wygodę. Dlatego bramy miejskie były nocą zamknięte i nikomu, nawet najwyższemu dostojnikowi nie można było otwierać bez pozwolenia burmistrza i rady. Od zachodu aż do wschodu słońca wszystkie bramy miały być również zamknięte i pilnie strzeżone i jedynie w jakimś nadzwyczajnym wypadku którąś z nich można było otworzyć.

Nowo powstałe miasta otrzymywały dokument stanowiący o prawach i obowiązkach ich mieszkańców (tzw. dokument lokacyjny). Olbrzymia większość lokacji miast na prawie niemieckim odbywała się na obszarze lub w pobliżu już istniejących miast wczesnośredniowiecznych. Lokacja była więc nie tyle założeniem nowego miasta co nowym etapem w życiu grodu, który już dawno istniał. Niekiedy pierwsza lokacja była nieudana i miasto lokowano powtórnie. Często lokowanie miasta trwało kilka lat.

Nowe miasto miało odgraniczone terytorium, specyficzną strukturę zawodową (stopniowo większość uzyskiwali rzemieślnicy i kupcy), specyficzną zabudowę i odrębny status prawny jako miasto (można powiedzieć, że miasto miało osobowość prawną).

Zwykle przy lokacji wytyczano rynek i w miarę regularną sieć ulic przecinających się pod kątem prostym.

Zabudowa w miastach była w ogromniej większości drewniana poza kościołem farnym i niekiedy ratuszem nie było w miastach niemal żadnych budynków z kamienia, z czasem dopiero najbogatsi kupcy stawiali sobie domy z kamienia.

Całą powierzchnię miasta dzielono na działki budowlane w kształcie prostokątów, które do rynku przylegały krótszymi bokami. Dlatego niektóre kamieniczki przy rynku są bardzo wąskie (zdarzają się kamienice, które mają tylko dwa okna na każdym piętrze). Właściciel dwóch sąsiednich działek mógł wybudować dom z szerokim czterookiennym frontem.

Większe miasta obwieziono murami, które wzmacniano za pomocą baszt. Ponieważ najłatwiej można się było bronić przy minimalnej długości murów, dlatego też widoczna jest oszczędność powierzchni miast średniowiecznych, a co za tym idzie rygorystyczne przestrzeganie przepisów budowlanych. Już w XIV w budowano wodociągi miejskie. Wodociągi sprowadzały wodę do głównego zbiornika i z niego kanałami rozprowadzano po domach prywatnych i publicznych wodę. To ułatwiało tworzenie przez miasto licznych fontann i studzien, co podnosiło estetykę i użyteczność miasta. Gospody i zajezdnie znajdowały się raczej dalej od rynku i należały w rękach najczęściej prywatnych. Wędrowna czeladź i rzemieślnicy znajdowali schronienie w domach cechowych. Wielka była ilość łaźni miejskich, sami władcy piastowscy byli uzależnieni od tychże kąpieli. Kąpiel parowa odbywała się przy beczce, do której wkładało się rozżalone kamienie, a kąpiący przesiadywał obok niej i zażywał przyjemności kąpieli parowej, czy sauny. Każdy w średniowieczu miał potrzebę kąpieli przynajmniej raz w tygodniu. Ustawa budowlana z roku 1367 wyraźnie opowiada o łukach, spotykamy się też z domami na kształt szaf, zapewne więc z podcieniami

Zabudowa była ciasna, uliczki wąskie i błotniste. Na środku rynku stał ratusz i sukiennice mieszczące kramy. Domy w rynku należały do patrycjatu, pod murami fortyfikacji gnieździła się biedota. Boczne uliczki zajmowali rzemieślnicy na ogół tej samej specjalności. Byli oni zorganizowani w cechy, czyli zrzeszenia rzemieślników tego samego zawodu. Pozostałością po nich są do dziś nazwy ulic w miastach lokowanych w średniowieczu np.: Szewska, Piekarska. Większe miasta posiadały już wodociągi, zastępujące prymitywne studnie.

waga miejska i różne inne domy miejskie i cechowe. O główny kościół parafialny dbały rody radzieckie, zaś o inne starali się pozostali mieszczanie. Szczególną jednak troską otaczano szpitale, raczej dzięki nauce chrześcijańskiej. Budowano liczne domy przytułku dla chorych i ubogich, bursy dla studentów i szpitale dla żakowskie, a nawet zdarzają się fundacje dla panien z powodu ubóstwa za mąż nie mogących wyjść. Im większe miasto, tym więcej tego typu domów. Powstawały zwykle dzięki ofiarności samych mieszkańców i duchowieństwa. Szczególną opieką otaczano chorych na trąd. W miastach górniczych budowano miejsca przytułku dla rannych w wyniku jakiejś katastrofy w kopalni. Szpitale zaś znajdowały się w różnych rejonach miasta, często poza jego granicami.

Pierwotnie kolonia przybyszów uzyskiwała immunitet sądowy, a wójt lub sołtys reprezentujący księcia był powoływany z grona jej członków, następnie w miejsce immunitetów wprowadzano prawa miejskie.

Dla większości miast polskich był Magdeburg jako wzór przy organizacji samorządowej w miastach.

Prawo magdeburskie składało się, dla ujęcia całości życia prawnego, z dwu spisów prawa tj. obszerniejszego i bardziej wszechstronnego Zwierciadła Saskiego(w pierwszej znajdują się regulacje prawa ziemskiego) oraz posiłkowego dla miast. Obejmowała sprawy ustrojowe, jak również prawo sądowe omówiono skrupulatnie (prywatne, karne, procesowe).

Mordercy, złodzieje, podpalacze byli łamani kołem - Za kradzież przedmiotu małej wartości przewidziana była kara na ciele i włosach z możliwością wykupienia.)

Miasta lokowane na prawie magdeburskim zachowywały łączność z Magdeburgiem poprzez zasięganie pouczeń tamtejszego sądu miejskiego w szczególnie skomplikowanych kwestiach prawnych. Sąd w Magdeburgu pozostawał instancją odwoławczą od wyroków sądów miast Małopolski aż do 1356, kiedy to jego rolę przejął Sąd Wyższy Prawa Niemieckiego na zamku krakowskim powołany przez króla Kazimierza Wielkiego. W tym czasie ustanowiono też Sąd Komisarski Sześciu Miast jako sąd najwyższej instancji właściwy dla wydawania pouczeń prawnych, będący równocześnie sądem królewskim.

Z czasem wykształciły się lokalne odmiany takie jak prawo poznańskie, prawo średzkie, prawo chełmińskie.

(Pierwszym miastem na terenie dzisiejszej Polski, które przyjęło prawa magdeburskie była Złotoryja-1211; oraz: Opole-1217,Wrocław-1226, Płock-1237, Sandomierz-1243, Gniezno -1243, Kraków-1228(sołtys)-1257, Warszawa-ok. 1280.

Prawo lubeckie - Zapewniało ono mieszczanom duże swobody, np. nie nakładało na nich obowiązku udziału w wojnach księcia. Ich zadaniem była tylko obrona miasta i płacenie określonych danin. Ale naczelną zasadą prawa lubeckiego była ochrona mienia miasta. Przykładowo, nie można było zapisać nieruchomości na rzecz Kościoła, tylko ofiarować pieniądze za sprzedany dom. Aby dać rękojmię, nie wystarczyło być uczciwym, ale trzeba było posiadać nieruchomość w mieście

Cechą charakterystyczną miast lokowanych na prawie lubeckim jest brak placu rynkowego. Funkcje rynku spełnia szeroka ulica. (Szczecin-1243, Stargard Szczeciński-1243, Braniewo-1254, Frombork-1310,Tczew1258(rada)-1260, Elbląg-1246, Gdańsk-1263)

Ok. 1300 roku w Polsce istniało już ok. 250 miast lokowanych na nowym prawie.

2. podział społeczny

W średniowiecznym społeczeństwie obowiązywał porządek hierarchiczny, była grupa możnych oraz zależna od niej liczna rzesza ubogich, żyjących z ciężkiej pracy na roli lub trudniących się handlem czy rzemiosłem. Z podobną sytuacją spotykamy się również w średniowiecznych miastach Polski. Na początku średniowieczne miasta podlegały władzy pana feudalnego
później rządy podejmowała komuna..

Do miast przybywał, kto tylko chciał. Szczególnie inspirująco na ruch ludności wpłynęła uznawana i stosowana na Zachodzie, a także i w Polsce zasada, mówiąca, że”powietrze miejskie czyni wolnym” - kto schronił się w mury miasta (nawet zbiegły chłop) i jeżeli przez rok i 6 niedziel pan się o niego nie upomniał - stawał się mieszczaninem nie był już panu wydawany. Jednak, aby być uznanym za pełnoprawnego mieszczanina i mieć prawo do głosu w sprawach miejskich był przymus zakupu mieszkania/budynku. Ci, którzy nie znaleźli zatrudnienia w miastach polskich musieli żyć na przedmieściach jako żebracy/złodzieje i byli traktowani prawnie jak cyganeria.

Mieszkancy dzielili sie na
bogaty patrycjat miejski, do którego zaliczali się właściciele gruntów miejskich i bogaci kupcy
Najliczniejszą warstwę średnią - pospólstwo - stanowili rzemieślnicy i większa część kupców
najuboższy plebs - ludzie, którzy nic nie posiadali, wyrobnicy, służba oraz liczna grupa żebraków
W początkach istnienia Polski społeczeństwo miast już było międzynarodowe. Niemcy przybyli właściwie wraz z chrześcijaństwem do Polski, a żydowska cześć miast miała swoje miejsce już przed powstaniem Polski. W Gdańsku nim zdominowany został przez Niemców w XV wieku zamieszkiwała spora ilość Flamandczyków. Wśród mieszkańców miast polskich używanie języka polskiego oznaczało przynależność do niższych klas społecznych językiem elit był niemiecki i łacina.

Do korzystania z pełni praw wynikających z przyjętego prawa miejskiego mieli od średniowiecza do XVIII w. tylko wolni obywatele.

.
Ponieważ życiem społeczności miejskiej kierowały jasno określone prawa, by spełnić postawione prawem warunki przyjęcia należało najpierw nabyć obywatelstwo miejskie. Obywatelstwo miejskie nadawano pod określonymi w przepisach zasadami ujętymi w wilkierzach (kodeksach prawa miejskiego), ordynacjach Rady Miasta oraz edyktach, niekiedy bardzo surowych.

Jako warunki przyjęcia stawiano m.in. urodzenie z legalnego związku, przedstawienie władzom miejskim dwóch zamożnych miejscowych protegowanych oraz złożenie uroczystego zobowiązania do przestrzegania obowiązujących praw i stosowania się do rozporządzeń władz miejskich. Przepisy miejskie w zależności od tradycji nakazywały również w określonym terminie nabycie w mieście nieruchomości oraz uiszczenie stosownych opłat do kasy miejskiej.

Osoba, która uzyskała akceptację władz miejskich, składała przysięgę i była następnie odnotowywana w księdze przyjęć do prawa miejskiego.

Uzyskanie przyjęcia do prawa miejskiego dawało obywatelowi wiele korzyści; umożliwiało wolne prowadzenie działalności gospodarczej, dawało czynne i bierne prawo wyborcze do władz miejskich, umożliwiało członkostwo w bractwach kupieckich i cechach rzemieślniczych.

Z prawa tego najczęściej wyłączano rządzących się odrębnymi prawami i niepodlegających władzy rad miejskich Żydów, a także duchownych. Również nie był zaliczany do pocztu obywateli miasta mieszkający w nich, ale nieposiadający praw plebs.

Część mieszkańców żyła stosunkowo dostatnio i wygodnie. Posiadali własne kramy, domy i warsztaty, czerpali zyski z handlu, rzemiosła lub najmu. Rzemieślnicy należący do tego samego cechu organizowali zabawy cechowe, wspólnie uczestniczyli w uroczystościach kościelnych, opiekowali się wyznaczonymi kaplicami bądź ołtarzami w kościołach. Na wypadek oblężenia miasta lub podczas wojny każdy cech miał wyznaczony do obrony odcinek murów miejskich

Drugą grupę mieszkańców miasta stanowili właściciele małych kramów, sklepików czy niewielkich zakładów rzemieślniczych. Ich ciężka praca wystarczała zwykle na utrzymanie licznej rodziny. Żyli skromnie, pracując od świtu do zmierzchu. Zatrudniali najwyżej jednego czy dwóch pomocników, którzy w zamian za skromne utrzymanie i naukę rzemiosła pracowali ponad siły. Posiadali jednak prawa miejskie i przedstawicieli we władzach miasta, więc ich sytuacja była nieporównywalnie lepsza od położenia trzeciej grupy społeczności - miejskiej biedoty (plebs).

Do grupy tej należeli najemni rzemieślnicy, których nie było stać na założenie i utrzymanie własnych warsztatów. Pracowali dorywczo u innych i mieszkali w wynajmowanych mieszkaniach, żyjąc na skraju nędzy. Podobną sytuację materialną mieli czeladnicy, pomocnicy i uczniowie warsztatów rzemieślniczych, ubodzy studenci (żacy), żyjący na „cudzym garnuszku”, różnego rodzaju żebracy, włóczędzy i oszuści licznie zasiedlający miasto, gdzie w powszechnym zgiełku nietrudno było o „okazję” do zarobienia niekoniecznie uczciwego grosza. Właśnie w średniowieczu łaziebnictwo kwitło, choć zawód łaziebników stawiany był na równi z prostytucją i był bardzo niepopularny. Ta grupa społeczna nie posiadała praw miejskich ani własnych przedstawicieli we władzach, trudno jej więc było wnosić jakiekolwiek roszczenia w miejskim ratuszu lub szukać sprawiedliwości w przypadku doznania krzywd.

3. władze miasta

Stan mieszczański uformował się w XIII wieku w związku z powstawaniem średniowiecznych miast rządzących się odrębnym prawem.

Mieszczanie uzyskiwali od feudalnych władców prawa samorządowe i inne przywileje.

Ponieważ życiem społeczności miejskiej kierowały jasno określone prawa. By spełnić warunki przyjęcia do tego prawa, należało najpierw nabyć obywatelstwo miejskie pod określonymi prawem warunkami uregulowanymi w przepisach miejskich tzw. wilkierzach (kodeksach prawa miejskiego), ordynacjach Rady Miasta oraz edyktach, niekiedy bardzo surowych. Uzyskanie przyjęcia do prawa miejskiego dawało wiele korzyści - umożliwiało m.in. wolne prowadzenie działalności gospodarczej, dawało czynne i bierne prawo wyborcze do władz miejskich, członkostwo w bractwach kupieckich i cechach rzemieślniczych.

Początkowo miasta pod względem prawnym nie różniły się od wsi i tak samo podlegały władzy pana feudalnego, a ich mieszkańcy byli zobowiązani do rozmaitych danin i posług. Mawiano wówczas, że miasta od wsi różnią tylko mury miejskie, ale nie każde miasto miało choćby te mury. W miarę jednak, jak rosła zamożność mieszczan komuny miejskie podejmowały starania o wyzwolenie się z zależności feudalnej. Najczęściej mieszkańcy osiągali to przez wykup od pana jego praw. Za jednorazową lub też coroczna opłatę pan przekazywał władze w mieście w ręce jego mieszkańców. Prowadzili oni działalność ustawodawczą, umowy między miejskie, kierowali polityką wewnętrzną miasta.
Miasta, mimo że były samorządne, oficjalnie nie posiadały drabiny feudalnej, to istniało prawo miejskie, które dokładnie mówiło, co komu wolno i czego mu nie wolno. Zwykle poziom swobody zależał od stanu majątkowego osoby. Wewnętrzny ustrój miast, zrzeszeń kupców czy rzemieślników charakteryzowała drabina wzajemnych zależności określająca prawa i obowiązki każdej jednostki. Tylko rzemieślnik uprawniony przez cech miał prawo do legalnej produkcji i sprzedaży. Łamiący tę zasadę nazywani byli „partaczami” i mieszkali poza obrębem miast.

ŁAWA MIEJSKA
Zależność miast od panów zachowała się najdłużej w dziedzinie sądownictwa, które sprawował wójt z ławą miejską.
Wójt był powoływany przez pana miasta dożywotnio lub dziedzicznie i pozostawał przez dłuższy czas urzędowym przedstawicielem pana w mieście .
Początkowo wójt był nie tylko sędzią, ale sprawował w imieniu pana również funkcje administracyjno-policyjne.
Z czasem funkcje administracyjno-policyjne zostały przejęte przez rady miejskie. Wójt przewodniczył ławie sądowej składającej się z 7-12 wyznaczonych albo obieralnych ławników. Ława wykonywała sądownictwo cywilne i karne.
W wieku XIV i XV rady miejskie zaczęły wykupywać wójtostwa i przejmować uprawnienia sądowe związane z tym urzędem.
Urząd wójta pozostawał, ale był odtąd obsadzany przez władze miejskie, podobnie ława.

RADA MIEJSKA
Od XIII wieku głównym organem samorządu miejskiego w miastach stała się rada miejska. W miastach zwykle rządziła rada miejska, czyli 4 -12 rajców (głównie spośród Patrycjatu), wybieranych dożywotnio bądź wymiennie (zwykle co roku) przez pełnoprawnych obywateli miasta lub elity miejskie spośród najbogatszych rodów miejskich, głównie kupieckich. Rada wybierała wójta.
Wójt był najwyższym samorządowym urzędnikiem miejskim, stał na czele rady miejskiej i pełnił funkcję rady głowy miasta przez oznaczony okres czasu.
Wójt kierował podporządkowanym mu zespołom urzędników miejskich - magistratem.
Do uprawnień rad miejskich należało ustawodawstwo miejskie, zarząd bieżącymi sprawami miasta, troska o ład i porządek w mieście, nadzór nad życiem gospodarczym miasta, w tym także nad cechami i gildiami . Ustawy miejskie nazywane były wilkierzami i były najczęściej skierowane przeciw zbytkowi (np. w Szczecinie pospólstwo mogło brać śluby tylko w dni powszednie). To prawo określało kolor noszonego stroju (szkarłat był zabroniony), jego rodzaj, ilość uczestników na uczcie, a także rodzaje podawanych potraw na ucztach.

Wilkierze - (statuty i uchwały miejskie) - przepisy policyjno-targowe, o wadze miejskiej, prawo budowlane, organizacji cechów
W miastach powstałych po XII wieku przywileje lokacyjne przewidywały istnienie rady miejskiej z jednoosobowym burmistrzem na czele jako najwyższej władzy ustawodawczej i administracyjno-policyjnej w mieście obok ławy sądowej.

W sądach towarzyszyli mu ławnicy spośród mieszczan. Wyroki sądu wykonywano przy pręgierzu. Wójt pobierał szóstą część czynszów należnych księciu i trzecią część pieniężnych kar sądowych. Posiadał rzeźnię, jatki mięsne, młyny i łąki. Miasta były wspomagane ulgami celnymi oraz przywilejami ekonomicznymi, z których najbardziej pożądane było prawo składu - zobowiązujące przejezdnych kupców do zatrzymania się w mieście i wystawienia wiezionego towaru na sprzedaż.

Prawo takie na sól, ołów i miedź otrzymał Kraków i Kazimierz, a niektóre inne miasta miały przywilej na inne towary.

W miarę, jak rosła zamożność mieszczan komuny miejskie podejmowały starania o wyzwolenie się z zależności feudalnej. Najczęściej mieszkańcy osiągali to przez wykup od pana jego praw. Za jednorazową lub też coroczna opłatę pan przekazywał władze w mieście w ręce jego mieszkańców. Gdzie indziej cel ten osiągały miasta po długich i krwawych walkach z feudałem.

Bogaci kupcy, rzemieślnicy i właściciele kamienic pełnili w mieście różne ważne funkcje. Wchodzili w skład rady miejskiej, podejmując ważne dla miasta (i często korzystne dla siebie) uchwały, należeli do władz cechowych, kontrolujących liczbę i jakość produkcji rzemieślniczej miasta, zakładali banki (w okresie późniejszym), przejmując kontrolę finansową.

W średniowieczu wykształcił się cały szereg pracowników "administracji" miejsko państwowej jak skryba (kopista, dawny pisarz urzędowy) , mytnik (człowiek pobierający myto, celnik), kancelarzysta (pisarz kancelaryjny i woźny, na ogół przy sądzie). Ważną stroną funkcjonowania administracji jest wynagrodzenie urzędnika.

Szczególną rolę w kształtowaniu się dzisiejszych struktur administracji odegrał kościół chrześcijański i prawo kanoniczne. Kościół przejął wiele rozwiązań z czasów rzymskich. Dotyczy to szczególnie struktur administracji kościelnej - terenowej, jak diecezje, dekanaty.,)

W pełnym Średniowieczu Ruś składała się z pewnej liczmy księstw, które w 12 w. cieszyły się pełną niezależnością. Przyczyną była zasda dziedziczenia tronu - każdy syn książęcy otrzymywał dzielnicę. Cechą charakterystyczna były ciągłe walki między książętami książętami celu zdobycia dzielnicy naczelnej (Kijów).

Na Rusi ortyle (orzeczenie prawne wg prawa magdeburskiego) wydawał Lwów.

Na Rusi istniały zasadniczo dwie główne grupy ludności, służebni tzw. służyłyje ludi i tjagłyje ludi. W skład pierwszej grupy wchodzili bojarowie, kniaziowie, Dorianie i dzieci bojarskie. Najwyższą i najważniejszą warstwę społeczną na Rusi stanowili bojarzy, którzy zarządzali swoimi niemal udzielnymi dziedzicznymi włościami tzw. wotczinami.

Nowogród wielki - W stosunkowo krótkim czasie Nowogród stał się jednym z najważniejszych ośrodków gospodarczo-kulturalnych tej części Europy. Swój rozwój Nowogród zawdzięczał także rozwinietymi kontaktami z miastami hanzeatyckimi oraz Konstantynopolem. W republice nowogrodzkiej panował ustrój demokracji feudalnej. Najwyższym organem władzy był wiec, czyli zebranie całej wolnej społeczności miasta i wsi. Książe Nowogrodzki pełnił przede wszystkim funkcje naczelnego wodza, jego prerogatywy były ściśle określone w umowie, jaką zawierało z nim społeczeństwo.

Na wiecach wybierano posadnika (najważniejszy) i tysiącznika (dow. Wojskowe). Jeśli uznawano władze książęcą zmuszano księcia do złożenia przysięgi, że nie będzie rozdawał dóbr bez zgody posadnika i będzie administrował poprzez wyznaczonych obywateli Nowogrodu. Także sądy mógł sprawować książę tylko przy obecności posadnika. W praktyce najbogatsi kierowali wiecami i uzyskiwali to, co było im potrzebne. Książąt zapraszano tylko wtedy gdy byli im potrzebni, gdy groziło niebezpieczeństwo i potrzebny był dzielny i energiczny dowódca. Nowogrodzianie uważali się za wolnych niejednokrotnie wypraszali książąt ze swego kraju. Bez zgody wiecu książę nie mól zacząć działań wojennych, ni smół posiadać własnych dóbr ziemskich na terenie republiki, nie mógł mieszkać w środku miasta. Co jakiś czas wybuchały powstania biedniejszej ludności.

Najwyższym organem władzy w państwie był wiec. W praktyce władzę sprawowała bojarska Rada Panów, kupców i wyższego duchowieństwa (licząca 300 osób wraz z głównymi urzędnikami). Książę pełnił funkcję naczelnego dowódcy. Wybrany przez wiec musiał zaprzysiąc umowę w której przyjmował szczególne zobowiązania ograniczające jego władzę. Właściwym organem wykonawczym był wybierany spośród bojarów posadnik i jego pomocnik tysięcznik. Republiki miejskie były w epoce feudalizmu zjawiskiem bardzo rzadkim.

Miasta średniowiecza (Ruś, Polska)