Historia
Historia Średniowieczna
Semestr III, 45 godz. (x 4 grupy), konwersatoria
Studia stacjonarne
ECTS - 5 pkt.
Cel: Zapoznanie studentów z metodami i warsztatem pracy historyka średniowiecznej powszechnej po przez
ćwiczenia kształtujące umiejętności analizy źródeł charakterystycznych dla epoki średniowiecznej, interpretacji faktów historycznych, posługiwania się materiałami pomocniczymi oraz opracowaniami w celu uzyskania
syntetycznego obrazu badanego zagadnienia. Celem ćwiczeń jest ponadto rozwijanie umiejętności krytycznego
czytania literatury przedmiotu i ustosunkowywania się do naukowej dyskusji na temat historii.
Metoda: Analizy źródeł (krytyka zewnętrzna i wewnętrzna) i znajomość literatury przedmiotu, umiejętności
referowania stanu badań, wyciągania i formułowania wniosków, dyskusja.
Zaliczenie – pozytywna ocena z kolokwium, obecność na zajęciach, aktywny udział w zajęciach wynikający z
regularnego przygotowywania się do ćwiczeń.
Treści programowe: temat przewodni: Miasta średniowiecznej Europy.
Każda z grup posiada inny temat
A: Paryż i jego mieszkańcy
B: Miasta niemieckie późnego średniowiecza
C: Miasta w Czechach
D: Miasta cesarstwa niemieckiego
Źródła:
A
(1) Sąd rozjemczy burmistrza w Paryżu ustala długość dnia pracy w cechu foluszników 1277
(2) Długość dnia pracy białoskórników paryskich 1325
(3) Paryż w czasie wojny stuletniej – dziennik mieszczanina
(1, 2) Teksty ź ródłowe do historii powszechnej wieków ś rednich, wyd. J. Garbacik, K. Pieradzka, Kraków 1951
(3) Historia powszechna XIV-XV w. Wybór tekstów, wyd. M. Małowist, Warszawa 1954
B
Powstanie rzemieślników w Lubece w r. 1384
„Nowa księga” o przyczynach powstania w Kolonii – 1396
Rozporządzenie rady miejskiej w Norymberdze o żebrakach 1478
Historia powszechna XIV-XV w. Wybór tekstów, wyd. M. Małowist, Warszawa 1954
C
(1) Przemysł Ottokar I król czeski zatwierdza lokację miasta Freudenthal na prawie niemieckim 1230
(2) Kronika Wawrzyńca z Brezowej o rozruch w Pradze w 1419 r.
(3) Uchwała o banicji i konfiskacie majątku mieszczan praskich 1424
(1) Teksty ź ródłowe do historii powszechnej wieków ś rednich, wyd. J. Garbacik, K. Pieradzka, Kraków 1951
(2) Europa w okresie schizmy i soborów, wyd. J. Dą browski, Kraków 1924
(3) Historia powszechna XIV-XV w. Wybór tekstów, wyd. M. Małowist, Warszawa 1954
D
(1) Przywilej targowy dla arcybiskupstwa hamburskiego w Bremie 965 r.
(2) Założenie rynku w Kwedlinburgu 994
(3) Edykt Fryderyka II przeciw miastom 1231-1232
(1) Powszechna historia pań stwa i prawa. Wybór tekstów ź ródłowych, wyd. M. Jedlicki, Warszawa 1955
(2) Teksty ź ródłowe do nauki historii w szkole, nr 8, wyd. R. Hecki, Warszawa 1959
(3) Europa w okresie schizmy i soborów, wyd. J. Dą browski, Kraków 1924
Literatura:
Encyklopedie powszechne w tym obcojęzyczne oraz specjalistyczne, np. Encyklopedia Katolicka ora syntezy
dziejów poszczególnych krajów.
Człowiek średniowiecza, pod red. J. Le Goff'a, Warszawa-Gdańsk 1996.
Duby Georges, Mondrou Robert, Historia kultury francuskiej. Wiek X-XX, Warszawa 1966.
Kamińska Krystyna, Sądownictwo miasta Torunia do połowy XVII wieku na tle ustroju sądów niektórych miast
Niemiec i Polski, Warszawa-Poznań-Toruń 1980.
Koranyi Karol, Powszechna historia państwa i prawa, t. II-III, Warszawa 1963.
Körmendy Adrienne, Kształtowanie się prawa niemieckiego (ius Teutonicum) w Europie środkowo-wschodnie
w XIII-XIV wieku, Przegląd Historyczny, T.LXXVI, 1984, z. 3,
Kuliszer Józef, Powszechna historia gospodarcza średniowiecza i czasów nowożytnych, t. I, Warszawa 1965
Le Goff Jacquis, Kultura średniowiecznej Europy, Warszawa 1970
Maisel Witold, Najnowsze badania nad prawem lubeckim. (W związku z książką W. Ebel "Lubisches Recht") Czsopismo Prawno-Historyczne, T. XXIV, 1972, z.2, s. 175-184.
Małowist Marian, Studia z dziejów rzemiosła w okresie kryzysu feudalizmu w Zachodniej Europie w XIV i XV
wieku, Warszawa 1954
Oexle Otto Gerhard, Społeczeństwo średniowieczne. Mentalność - grupy społeczne - formy życia, Toruń 1999
Rozenkranz Edwin, Recepcja prawa lubeckiego w miastach nadbałtyckich, Gdańsk 1967
Zientara Benedykt, Źródła i geneza prawa niemieckiego (ius teutonicum) na tle ruchu osadniczego w Europie Zachodniej i Środkowej w XI-XII w., Przegląd Historyczny, T. LXIX, 1978, z. 1
Arnold Stanisław, Miasta Europy zachodniej i środkowej rozpatrywane na podłożu średniowiecznego życia gospodarczego, [w:] Arnold Stanisław, Z dziejów średniowiecza. Wybór pism, Warszawa 1968, s. 543-553.
Benevolo Leonardo, Miasta w dziejach Europy. Tworzenie Europy, Warszawa 1995.
Bogucka Maria, Miasta Europy Środkowej w XIV-XVII w. Problemy rozwoju, Roczniki Dziejów Społecznych i
Gospodarczych, R. XLII, 1981.
Castagnetti Andrea, Feudałowie a społeczeństwo komuny miejskiej, Roczniki Dziejów Społecznych i
Gospodarczych. T. 59, 1999, s. 67-106 [Italia X-XIII w]
Charewiczowa Łucja, Ustrój miast komunalnych średniowiecznej Francji, Kwartalnik Historyczny, R. XLI, 1927, s. 1-39
Cieślak Edmund, Przywileje Gdańska z okresu wojny 13-letniej na tle przywilejów niektórych miast bałtyckich,
Czasopismo Prawno-Historyczne, T. VI, 1954, z. 1,
Cieślak Edmund, Rewolta w Lubece 1408-1416, Przegląd Zachodni, T. 10, 1954, nr 3-4,
Cynarski Stanisław, O początkach Wenecji. Fakty i legendy, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego DCLXIII, Prace Historyczne, z. 74, 1985, s. 29-36.
Czacharowski Antoni, Nowa praca o początkach i rozplanowaniu miast ziemi lubuskiej i Nowej Marchii, Zapiski Historyczne, T, XXXIV, 1969, z. 3, s. 179-184.
Czaja Roman, Korporacyjne formy organizacji grup rządzących w miastach nadbałtyckich w średniowieczu Zapiski Historyczne, T. 69, 2004, z. 2/3, s. 7-23
Dembińska Jadwiga, Z badań nad rozwojem miast północnowłoskich, we wczesnym średniowieczu, Kwartalnik
Historyczny, R. LXIV, 1957, nr 1, s. 197-211.
Geremek Bronisław, Ludzie marginesu w średniowiecznym Paryżu. XIV-XV wiek, Wrocław 1971.
Geremek Bronisław, Najemna siła robocza w rzemiośle Paryża XIII-XV w. Studium o średniowiecznym rynku siły roboczej, Warszawa 1962.
Geremek Bronisław, O grupach marginalnych w mieście średniowiecznym, Kwartalnik Historyczny, R.
LXXVII, 1970, nr 3, s. 539-554.
Geremek Bronisław, Paryż największym miastem średniowiecznej Europy?, Przegląd Historyczny, T. LVIII, 1967, z. 1, s. 179-197.
Gieysztor Aleksander, Wolność miast i wsi w Europie między XI-XIV wiekiem, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, R. XV, 1967, nr 2, s. 451-454.
Haverkamp Alfred, Społeczeństwo miasta Trewiru w późnym średniowieczu, Kwartalnik Historii Kultury
Materialnej, R. XXX, 1982, nr 2, s. 181-200.
Hensel Witold, Archeologia o początkach miast słowiańskich, Warszawa 1963.
Hensel Witold, Stara Lubeka w świetle wykopalisk, Przegląd Zachodni, nr 3, s. 271-274.
Hensel Witold, Leciejewicz Lech, Tabaczyńscy Eleonora i Stanisław, Polsko-włoskie badania nad początkami Wenecji, Archeologia Polski, t. X, 1965, s. 600-654
Herrmann Joahim, U źródeł północno-zachodnio-słowiańskiego wczesnego miasta, [w:] Miasto
zachodniosłowiańskie w XI-XII wieku. Społeczeństwo - kultura, pod red. L. Leciejewicza, Wrocław 1991
Iwańczak Wojciech, Mieszczanie kreacją diabła? "Trzy stany" społeczne a problem miasta w średniowieczu, Przegląd Historyczny, T. LXXX, 1989, z. 1, s. 17-39.
Janeczek Josef, Dzieje Pragi, Warszawa 1977
Jastrebickaja Ałła L., Małe miasta: specyfika średniowiecznej urbanizacji w Europie, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, R. XLIII, 1995, nr 1, s. 33-42.
Kaczmarczyk Z., Miasta dalmatyńskie do początku XV wieku, Warszawa-Poznań 1976.
Kaczmarczyk Z., Początki prawa miejskiego na Słowiańszczyźnie, [w:] Europa - Słowiańszczyzna - Polska, Poznań 1970
Kowalenko Władysław, Miasta romańskie na tle stosunków ze Słowianami Adriatyckimi od VII do XIII w., Pamiętnik Słowiański, T. IX, 1959, s. 51-113.
Lalik Tadeusz, Miasto i wieś w Marchii Brandenburskiej w drugiej połowie XIV wieku, Zapiski Historyczne, T.
XXXVI, 1971, z. 4, s. 679-685.
Leciejewicz Lech, Miasta Słowian północnopołabskich, Wrocław-Warszawa-Kraków 1968.
Leciejewicz Lech, O rozwoju miast w Księstwie Zachodniopomorskim na przełomie XII/XIII wieku, [w:] Studia
z dziejów kultury zachodniej Słowiańszczyzny, Poznań 1983, s. 121-153.
Leciejewicz Lech, Początki miast w nadbałtyckiej Europie, [w:] Czas, przestrzeń, praca w dawnych miastach.
Studia ofiarowane Henrykowi Samsonowiczowi w sześćdziesiątą rocznicę urodzin, pod red. A.
Wyrobisza, M. Tymowskiego, Warszawa 1991
Leciejewicz Lech, Sasi w słowiańskich miastach nadbałtyckich w X-XII w., [w:] Kultura średniowieczna i staropolska. Studia ofiarowane Aleksandrowi Gieysztorowi w pięćdziesięciolecie pracy naukowej,
Warszawa 1991, s. 99-105.
Leciejewicz Lech, Sporne problemy niezależności politycznej miast przy ujściu Odry we wczesnym
średniowieczu, [w:] Ars Historica, Poznań 1976, s. 295-309.
Lewicki Tadeusz, Opis Pragi w arabskim słowniku geograficznym al-Himajariego (XV wiek), Archeologia Polski, T. XVI, 1971, s. 695-700.
Libal D., Rozwój miast czeskich od XI wieku do rewolucji husyckiej, Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, T.
III, 1958, z. 3-4, s. 242-246.
Malinowska Irena, Ustrój komuny Bolońskiej w XV wieku, Czasopismo Prawno-Historyczne, t. 13, 1961, z. 2
Manteuffel Tadeusz, Powstanie i organizacji miast średniowiecznych w Zachodniej i Środkowej Europie, Warszaw 1930.
Marsina R., O kształtowaniu się pozycji społeczno-gospodarczej miast średniowiecznych na Słowacji,
Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, R. XXIII 1975, nr 4,
Mazurczak Urszula M., Miasto w pejzażu malarstwa niderlandzkiego: topika i obrazowanie, Roczniki
Humanistyczne, 2000/2001, z. 4, s. 27-101
Młynarska-Kaletynowa Marta, Funkcje placu we wczesnych miastach zachodniej Słowiańszczyzny, Kwartalnik
Historii Kultury Materialnej, R. XL, 1992, nr 3, s. 289-294
Młynarska-Kaletynowa Marta, W sprawie początków miast saskich w XII wieku, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, R. XXVI, 1978, nr 1, s. 77-82.
Molenda Danuta, Miasta górnicze Europy środkowo-wschodniej. Przemiany społeczne a układy przestrzenne, pod red. A. Gieysztora i T. Rosłanowskiego, Warszawa 1976
Molenda Danuta, Powstanie miast górniczych w Europie Środkowej w XIII-XVIII w., [w:] Czas, przestrzeń, praca w dawnych miastach. Studia ofiarowane Henrykowi Samsonowiczowi w sześćdziesiątą rocznicę
urodzin, pod red. A. Wyrobisza, M. Tymowskiego, Warszawa 1991
Müller von A., Rozwój miasta Spandau w czasie od VIII do XIV wieku, Fontes Archeologica Posnaniensis, T.
XXV, 1974, s. 110-139
Oexle Otto Gerhard, Społeczeństwo średniowieczne. Mentalność, grupy społeczne, formy życia, Toruń 2000
Piekalski Jerzy, Wczesne domy mieszczan w Europie Środkowej. Geneza – funkcja – forma, Wrocław 2004.
Ptaśnik Jan, Miasta i mieszczaństwo w dawnej Polsce, Warszawa 1949, rozdz. I, Miasta włoskie i zachodnio-
europejskie w wiekach średnich.
Rosłanowski Tadeusz, Czy istniał średniowieczny patrycjat miejski? Przegląd Historyczny, T. XLIX, 1959, z. 2, s. 350-363.
Rosłanowski Tadeusz, Geneza patrycjatu miejskiego w Europie Zachodniej. Przegląd badań, Kwartalnik
Historyczny, R. 1956, z. 3.
Rosłanowski Tadeusz, Kształtowanie się średniowiecznego patrycjatu Kolonii na tle rozwoju ośrodka
miejskiego w XII-XIII w., [w:] Studia z dziejów osadnictwa, t. III, Warszawa 1965, s. 7-38.
Rosłanowski Tadeusz, Palatium - locus regalis - civitas (Ze studiów nad socjotopografią Akwizgranu we wcześniejszym średniowieczu, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, R. XIV, 1966, nr 4, s. 603-616.
Rosłanowski Tadeusz, Parę uwag o patrycjacie monasterskim w świetle przekazów z XIII wieku [miasto w Westfalii], [w:] Cultus et cognitio. Studia z dziejów średniowiecznej kultury, Warszawa 1976. s. 485-490.
Rosłanowski Tadeusz, Zagadnienia socjotopografii porównawczej na przykładzie wczesnośredniowiecznych
miast Europy Środkowej, [w:] Miasta doby feudalnej w Europie środkowo-wschodniej, pod red. A.
Gieysztora i T. Rosłanowskiego, Warszawa 1976
Rozenkranz Edwin, Recepcja prawa lubeckiego w miastach nadbałtyckich, Gdańsk 1967.
Rutkowska-Płachocińska Anna, Gospodarka i zasięg oddziaływania miasta średniowiecznego. Salon-de-
Provence w połowie XIV wieku. Wrocław 1969
Rutkowska-Płachocińska Anna, Materialne warunki bytu ubogich w miastach późnośredniowiecznych na
zachodzie Europy, Wrocław 1988.
Samsonowicz Henryk, Małe miasto w środkowej Europie późnego średniowiecza. Próba modelu, Roczniki
Dziejów Społecznych i Gospodarczych, T. 50, 1989, s. 31-44
Samsonowicz Henryk, Późne średniowiecze miast nadbałtyckich.Studia nad dziejami Hanzy nad Bałtykiem w XIV-XV w. Warszawa 1968.
Samsonowicz Henryk, Uwagi nad średniowiecznym patrycjatem miejskim w Europie, Przegląd Historyczny, 1958, nr 3,
Samsonowicz Henryk, Z zagadnień ustrojowych miasta średniowiecznego, [w:] Wieki średnie. Prace ofiarowane
Tadeuszowi Manteufflowi, Warszawa 1962, s. 151-157.
Samsonowicz Henryk, Życie miasta średniowiecznego, Warszawa 1970.
Sawczuk Helena, Historia budowy miast, Białystok 1987.
Schich W., Początki i rozwój dwóch stolic średniowiecznej Marchii Brandenburskiej: Brandenburgia i Berlin, Przegląd Zachodni, 1982, z. 2
Strzembosz Tomasz, W sprawie kryteriów podziału społeczeństwa miejskiego epoki feudalnej, Przegląd
Historyczny, T. XLIX, 1958, z. 3, s. 568-573.
Sydow Jurgen, Miasta i założenia miejskie południowo-zachodnich Niemiec we wczesnym średniowieczu jako
przykład procesów urbanizacyjnych w Europie Środkowej, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, R.
1976, nr 4, s. 523-551
Terskij Svâtoslav, Miasto Włodzimierz w świetle archeologii, Zamojsko-Wołyńskie Zeszyty Muzealne. - T. 1, 2003, s. 27-44
Tołwiński Tadeusz, Urbanistyka, T. 1, Warszawa 1939.
Trawkowski Stanisław, Nowa praca o miastach północnych Połabian, Zapiski Historyczne, T. XXXV, 1970, z.
3-4, s. 115-124.
Urbańczyk Przemysław, Początki miast norweskich, Slavia Antiqua, T. 35, 1994, s. 129-142
Vilfran Sergij, Średniowieczne miasta Słowenii, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, R. XXVI, 1978, nr 1, s. 5-13.
Wędzki Andrzej, Kierunki rozwoju miast środkowej Europy w XII i XIII wieku, [w:] Początki i rozwój starego
miasta w Poznaniu w świetle badań archeologicznych i urbanistyczno-architektonicznych, pod red.
Włodzimierza Błaszczyka, Warszawa-Poznań 1977, s.115-130
Wędzki Andrzej, Początki reformy miejskiej w środkowej Europie do połowy XIII wieku (Słowiańszczyzna Zachodnia), Warszawa-Poznań 1974, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Wydział Historii i Nauk
Społecznych, Prace Komisji Historycznej, t. XXVII.
Wróbel T, Zarys historii budowy miasta, Wrocław 1971
Wyrobisz Andrzej, Kilka uwag o bractwie kamieniarzy i statucie ratyzbońskim 1459 roku, czyli jeszcze o strzechach budowlanych, Przegląd Historyczny, T. LVII, 1965, z. 2, s. 306-318.
Wyrobisz Andrzej, Rzemiosło paryskie w XV wieku w świetle statutów cechowych, Kwartalnik Historii Kultury
Materialnej, R. IV, 1956, nr 4, s. 679-703
Wyrozumski Jerzy, Życie miejskie w Carmen satiricum Mikołaja z Biberach [Erfurt-XIII w.], Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego DCCCVII, Prace Historyczne, z. 84, 1987, s. 23-35.
Zientara Benedykt, Działalność lokacyjna jako droga awansu społecznego w Europie Środkowej XII-XIV
wieku, Śląski Kwartalnik Historyczny "Sobótka", R. XXXVI, 1981, nr 1, s. 43-57
Zientara Benedykt, Miasta zachodniopomorskie w okresie przewagi Hanzy na Bałtyku (XIII-XVw.), Zapiski Historyczne, T. XXXV, 1970, z. 3-4, s. 9-29.
Zientara Benedykt, Przełom w rozwoju miast środkowoeuropejskich w pierwszej połowie XIII wieku, Przegląd
Historyczny, T. LXVII, 1976, z. 2, s. 219-243.