Miasta komunalne
Działka
I. Pojęcie działki mieszczańskiej
Wyodrębniony granicą wycinek powierzchni miasta, dostępny od ulicy, przeznaczony do użytkowania przez mieszczanina i obciążony czynszem
Geneza działki nie jest do końca wyjaśniona. Zapewne ukształtowała się przy własnościowym podziale powierzchni miast północnowłoskich, francuskich i niderlandzkich. Wyodrębnione parcele odkryto także w emporiach wczesnomiejskich nad Morzem Północnym i Bałtykiem
Działka jest przedmiotem badań historyków, historyków architektury i archeologów, wykorzystujących właściwe sobie źródła i metody
Historycy - badają wysokość czynszów i wielkość działek na podstawie źródeł pisanych z różnych faz istnienia miasta. Stosują analizę retrogresywną, dążąc do ustalenia relacji z najstarszych faz istnienia miasta.
Wysokość czynszu nie zawsze odzwierciedla wielkość powierzchni działki
Historycy architektury - badają wielkość działek metodą pomiarową dążąc do rekonstrukcji pierwotnej działki lokacyjnej. Wykorzystują nowożytne plany katastralne i zabudowę historyczną.
Archeolodzy - badają wielkość działek i zagospodarowanie jej powierzchni oraz ich następujące w czasie przemiany
Wyniki badań są dyskutowane, weryfikowane i łączone. Wątki dyskusji- pierwotna parcelacja i miejsce działki w strukturze miasta, przemiany planów działek w średniowieczu i w czasach nowożytnych, rozplanowanie wewnętrzne
Działki w miastach o zabudowie nieregularnej
- tworzone w istniejącej już strukturze miasta
- nierówne, o zróżnicowanej, trudnej do obliczenia powierzchni
Zurich. Rindermarkt/Neumarkt. Zabudowa w XIII i XIV w. (Schneider 1989)
Münster
Rozwój działek mieszczańskich w kwartale przy ulicach Steinweg i Asche
Praga
Stare Mesto, Celetna
Tendencja do regulacji zarysu działki postępowała wraz z regulacją planu miasta
Brunszwik Turnierstr./Eiermarkt
Działka w mieście rozplanowanym regularnie
- limitowana powierzchnia działki
Wrocław. Działki przy Rynku
-Oryginalne wymiary
60 x 120 stóp
Północna pierzeja Rynku w XIII w.
Czynniki zmieniające wielkość działek
podziały dziedziczne
handel gruntami
budowa murów granicznych
błędy miernicze
Budowa urządzeń komunalnych
(umocnienia, studnie i wodociągi)
Rozplanowanie wewnętrzne działki
I. strefa domu mieszkalnego
II. strefa przybudówek
III. podwórze - strefa studni i kloak
IV. strefa zabudowy zatylnej
V. ogród
Poszczególne strefy mogą się zazębiać, nakładać lub nie występować
Sposób wykorzystania działki może być determinowany zawodem właściciela (np. tkacza, garbarza)
Działka we wczesnej fazie rozwoju miasta
-obszerna
-słabo zabudowana
Lubeka, Alfstrasse 9-10/Fischstrasse 10-12, 2. poł. XII w.
Most, Czechy - Rozwój zabudowy działek w XIII-XIV
Goslar, zabudowa działki
Wrocław, 10-11 Więzienna Street, działka XIV w.
Tendencja do zagęszczania zabudowy w późnym średniowieczu i w czasach nowożytnych
Zabudowa Lubeki wg Eliasa Diebela 1551/52
Bibliografia
►Buśko C. 1995, Stan badań nad parcelą mieszczańską w średniowiecznych miastach śląskich, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej“, R. 43, z. 3, s. 344-350.
►Chorowska M. 1994, Średniowieczna kamienica mieszczańska we Wrocławiu, Wrocław.
►Pudełko, J. 1964, Działka lokacyjna w strukturze przestrzennej średniowiecznych miast śląskich XIII wieku, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”, R. 9, z. 2, s. 115-136.
►Schich, W. 1993b, Zur Grösse der area in den Gründungsstädten im östlichen Mitteleuropa nach den aussagen der schriftlichen Quellen, w: S. Jenks, J. Sarnowsky, M.-L. Laudage (red.), Vera Lex Historiae. Studien zu mittelalterlichen Quellen. Festschrift für Dietrich Kurze, Köln. Wien. Weimar, S. 81-115.