ARCHEOLOGIA ŚREDNIOWIECZA

5. ZAMKI Z ZABUDOWĄ DOOKOLNĄ, ZAMKI BERGFRIEDOWE, ZAMKI KASZTELOWE

Zamki z zabudową dookolną
Warownie, w których wszystkie najważniejsze budowle są zlokalizowane na linii obwodu warownego tak, że jedne z ich ścian stanowią równocześnie obwód obronny.

Zamek Rogowiec, XIII w.

Zamek Bardo, XIII w.

Cisy, XIII/XIV w., zamek Bolka I świdnickiego

Zamek w Bolkowie

koniec XIII w. - poł XIV w. nawiązanie do klasycznego wzoru zamków Europy Środkowej - dom mieszkalny - Bergfried - mur obronny

Wykorzystanie naturalnych punktów obronnych

Czocha na skale nad Kwisą, pocz. XIV w.

Zamki bergfriedowe
jednoczłonowe założenia obronne, składające się z wieży obronnej i budynku pałacowego. Ten drugi z reguły znajdował się w tylnej części, na podwyższeniu. Wieża zaś była lokowana z przodu, zwykle w pobliżu bramy.

Chojnik (zamek górny 1-3), zamek typu bergfriedowego

Owiesno, zamek typu bergfriedowego

Zamki kasztelowe

Kasztele typu francuskiego
•Definicja- założenia na planie regularnym, wielowieżowe, z basztami flankującymi umożliwiającymi obronę aktywną. Zabudowa wewnętrzna koncentruje się przy murach obwodowych

•Geneza - powstały w królestwie Kapetyngów, a szczególne zasługi przypisuje się królowi Filipowi II Augustowi (1180-1223) - strategowi, technikowi i politykowi. Najwcześniej rozwinęły się w okręgu Ille-de-France. Rozwój kasztelu rozpoczął się przez flankowanie donżonu mniejszymi półwieżami lub wieżami

Druyes-les-Belles-Fontaines 1170-80 - najstarszy zachowany przykładkasztelu francuskiego

Chateau de Semblancay - Kasztel typu francuskiego z donżonem

Kasztele typu francuskiego

Rozwój form w Ille-de-France i na pozostałym obszarze Francji, rezygnacja z regularności planów

-nieregularne czworoboki, pięcioboki, plany owalne

Kasztel typu francuskiego jako zamek miejski

Carcassonne, Languedoc

Przeniesienie wzoru zamku typu francuskiego poza Francję

Morges, Szwajcaria
Lahr, Badenia

Walia

Relatywnie czysta forma zamku typu francuskiego

Zamek Harlech w Walii wzniesiony podboju przez Edwarda I

Rozprzestrzenienie się zamków francuskich na wschód oznaczało rozmycie wzorca, odejście od schematu i łączenie z innymi strukturami.

Elementy zamków typu francuskiego w Czechach:

1.Tyrov, 2. Konopiste, 3. Dzban 4. Nizbor, 5. Hradiste, 6. Usov

Znaczenie zamków typu francuskiego
•Wyraźnie wyodrębnione na obszarze wyjściowym w 1. poł XIII w.

•Nigdzie nie były jedyną obowiązującą formą. W tym samym czasie i miejscu stosowano także inne rozwiązania: zamki typu motte, donjony, zamki wieżowe, i kasztele typu środkowoeuropejskiego

•W Europie Środkowej ich wzorzec jest rozmyty do tego stopnia, że nie wszyscy badacze uznają ich istnienie na tym terenie

Zamki Fryderyka II Hohenstaufa w południowych Włoszech
•Zamki o wyszukanej formie architektonicznej, założone na planie kwadratu lub wieloboku, budowane w 1. poł XIII w.

•Zabudowa skoncentrowana przy murach obwodowych

•Obronność podnoszą wieże flankujące o rzucie kolistym, kwadratowym lub wielobocznym

•Koncentrują cechy budownictwa obronnego świata śródziemnomorskiego (rzymskie, bizantyjskie, syryjskie i arabskie) i zapewne zamków typu francuskiego (?)

1.Castello Ursino

2.Augusta

3.Castello del Monte

4.Trani

5.Castello Maniace

6.Prato

Kasztele w Europie Środkowej
•założenia na planie czworoboku, z wieżami w narożach i zabudową wzdłuż murów. Czworoboczne wieże nie dają możliwości obrony flankowej. Występują najczęściej jako zamki miejskie (wg. koncepcji Tomasa Durdika)

•Geneza - wykorzystanie wzorów zamków miejskich Italii (zamki Fryderyka II), zamków krzyżowców w Jerozolimie, kaszteli francuskich?

•Zasadniczy obszar występowania - Austria, Czechy, północne Niemcy - na innych terenach, głównie nizinnych, sporadycznie i nie w czystej postaci

•Chronologia - koniec XIII-XIV w.

Kasztele w Austrii, Czechach i na Węgrzech

Koszeg, 1 poł. XIII w.
Wiener Neustadt, 2 poł. XIII w.

Wiedeń, Hofburg w końcu XIII w.
Ebenfurt, 2. poł XIII w.

Działalność Przemysła Otokara i Luksemburgów w Czechach

Pisek
Kadań

Zamki konwentualne w Państwie Zakonu Krzyżackiego
•Forma klasyczna - regularny, czworoboczny kasztel z zabudową wzdłuż murów, z wieżami w narożach. Jedna z wież mogła być wyższa i pełnić funkcje Bergfriedu. W obrębie bryły mieści się kościół zamkowy lub duża kaplica. We wnętrzu dziedziniec z krużgankami. Znaczące walory obronne połączone z tanim budulcem (cegła, sztuczny kamień)

•Geneza - ukształtowane z połączenia wzorów zamków krzyżowców (Belvoire), kaszteli typu środkowoeuropejskiego i klasztoru cysterskiego

•Chronologia - pierwsze zamki budowano po poł. XIII w., rozwój w XIV w.

Gniew, koniec XIII w. - klasyczna postać zamku konwentualnego

Reszel, Warmia - zamek krzyżacki, XIV w.

Radzyń Chełmiński XIV w.

Malbork

• zamek wysoki - koniec XIII w.

• zamek średni XIV w.

Wieża sanitarna (dansker)

Kwidzyn

---