Odpowiedź na interpelację nr 21987
w sprawie procedury uzyskiwania zgody lub odmowy zgody na szczepienia
Odpowiadający: sekretarz stanu w Ministerstwie Zdrowia Józefa Szczurek-Żelazko
Warszawa, 06-06-2018
Szanowny Panie Marszałku,
w odpowiedzi na interpelację nr 21987, Pana Posła Pawła Skuteckiego w sprawie procedury uzyskiwania zgody lub odmowy zgody na szczepienia, uprzejmie proszę o przyjęcie poniższych informacji.
Podstawę prawną obowiązku uzyskania zgody na udzielenie świadczenia zdrowotnego stanowią przepisy ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz.U. z 2018 r. poz. 617). Zgodnie z jej art. 32 ust. 1 lekarz może przeprowadzić badanie lub udzielić innych świadczeń zdrowotnych, z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie, po wyrażeniu zgody przez pacjenta. Jeżeli pacjent jest małoletni wymagana jest zgoda jego przedstawiciela ustawowego, a gdy pacjent nie ma przedstawiciela ustawowego lub porozumienie się z nim jest niemożliwe – zezwolenie sądu opiekuńczego. Jednocześnie należy zaznaczyć, że w kompetencjach lekarza należy ocena, czy pacjent znajduje się w odpowiednim stanie, by móc świadomie wyrazić zgodę. Zgodę na udzielenie świadczenia zdrowotnego może bowiem wyrazić tylko pacjent, którego stan zdrowia fizycznego i psychicznego pozwala na przyjęcie ze zrozumieniem informacji udzielanej mu przez lekarza i podjęcie odpowiednio do tego, co usłyszał, decyzji co do poddania się określonym działaniom medycznym lub co do odmowy podjęcia leczenia. Analogiczne przepisy, skonstruowane z punktu widzenia prawa pacjenta do wyrażenia zgody na udzielenie świadczenia zdrowotnego, zawiera rozdział 5 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. z 2017 r. poz. 1318, z późn. zm). Jednocześnie ww. ustawa wskazuje, że rodzice mają prawo do uzyskania od osoby wykonującej zawód medyczny przystępnej informacji o stanie zdrowia dziecka, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych i leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania. Mając na uwadze fakt, że przepisy ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. z 2018 r. poz. 151) nie wprowadzają odrębnych regulacji związanych z wyrażeniem zgody na udzielenie świadczenia, jakim jest zarówno wykonanie lekarskiego badania kwalifikacyjnego w celu wykluczenia przeciwwskazań do wykonania obowiązkowego szczepienia ochronnego, jak również wykonanie samego szczepienia, należy wskazać, że przepisy przywołanego rozdziału 5 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta mają do tych sytuacji zastosowanie. Ustawa ta stanowi ponadto, iż zgoda oraz sprzeciw mogą być wyrażone ustnie albo przez takie zachowanie się osób wymienionych w tych przepisach, które w sposób niebudzący wątpliwości wskazuje na wolę poddania się czynnościom proponowanym przez osobę wykonującą zawód medyczny albo brak takiej woli. Szczepienia ochronne są świadczeniami zdrowotnymi służącymi profilaktyce i zachowaniu zdrowia. Obowiązek ich wykonania nakładają na personel medyczny również przepisy rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 20 września 2012 r. w sprawie standardów postępowania medycznego przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu opieki okołoporodowej sprawowanej nad kobietą w okresie fizjologicznej ciąży, fizjologicznego porodu, połogu oraz opieki nad noworodkiem (Dz. U. z 2016 r. poz. 1132). W części I ust. 15 obecnie procedowanego projektu rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej wyraźnie zaakcentowano konieczność respektowania prawa pacjenta do świadomego udziału w podejmowaniu decyzji związanych z ciążą, porodem, połogiem oraz opieką nad noworodkiem, obejmujących zakres podejmowanych działań i stosowanych procedur medycznych. Ponadto w części XIII dotyczącej opieki nad noworodkiem, wprowadzono nowy przepis, który wskazuje, aby wszystkie zabiegi pielęgnacyjne i obowiązkowe standardowe procedury wykonywane były w obecności matki w sali „matka z dzieckiem”. Powyższe, powinno pozytywnie wpłynąć na poprawę respektowania praw pacjentów w odniesieniu do kwestii podejmowania przez nich decyzji również w zakresie szczepień ochronnych. Należy przy tym pamiętać, że rodzice zawsze powinni być traktowani jako współdecydenci procesu leczenia dziecka, a personel medyczny powinien udzielać wszelkich wyjaśnień, w taki sposób, aby podjęli najlepszą decyzję dla zdrowia i życia dziecka.
Z wyrazami szacunku,
Z upoważnienia
MINISTRA ZDROWIA
SEKRETARZ STANU
Józefa Szczurek-Żelazko
http://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=72C6A5BA&view=1