Mantegna Andrea, Martwy Chrystus

  autor — Andrea Mantegna

data powstania — 1465–66

technika — tempera na płótnie

wymiary — 66 × 81 cm

miejsce przechowywania — Mediolan, Pinacoteca di Brera

Pochodzący z Padwy, a od 1460 r. pracujący jako malarz nadworny Gonzagów w Mantui, Mantegna był twórcą renesansu bodaj najsilniej inspirującym przyszłe pokolenia artystów włoskich. Zafascynowany ideą wskrzeszenia sztuki antycznej, studiował jej zabytki z prawdziwie naukową, archeologiczną dokładnością. Pragnął odtworzyć styl sztuki starożytnej jako wyraz epoki heroicznej. Stąd postacie w jego dziełach są monumentalne, surowe, patetyczne. Sceneria jego obrazów, fresków czy rycin jest zabudowana rekonstruowaną na podstawie zachowanych pozostałości architekturą klasyczną (np. cykle fresków w kościele eremitów w Padwie). Mantegna był też jednym z pierwszych malarzy podejmujących tematykę z historii antycznej i mitologicznej (Parnas, Triumf Cezara). Zainicjował malarstwo ukazujące splendor życia dworskiego (freski w Camera degli Sposi w Castello di San Giorgio w Mantui). Pierwszy w sztuce nowożytnej tworzył malowidła iluzjonistyczne z motywem „otwarcia” realnej przestrzeni w iluzyjny przestwór nieba, widoczny w sklepieniu (Camera degli Sposi).

Także Martwy Chrystus należy do dzieł, które inspirowały wielu późniejszych artystów. Fenomenalnie śmiały i tak bardzo ekspresyjny skrót perspektywiczny był motywem podejmowanym m.in. przez Bartolomeo Schedoniego czy Anthonisa van Dycka (w obrazach Opłakiwania Chrystusa) i Rembrandta (w Anatomii dra Deymana) w XVII w., czy Honoré Daumiera w XIX w. (litografia Rue Transnonain). W swej surowej i dojmującej ekspresji wizerunek martwego ciała stał się wzorcem dla przedstawień brutalnej brzydoty i dramatyzmu śmieci. Był to obraz eksperymentalny; Mantegna namalował go bez zamówienia, prywatnie dla siebie, jako dowód własnej sprawności artystycznej. Poprzez drastyczny skrót perspektywiczny wyraziście skontrastował cielesną materialność śmiertelnych zwłok Chrystusa z powagą i świętością Jego osoby. Pokazał przez to nierozdzielność obu natur Zbawiciela: ludzkiej i boskiej. Ta nierozdzielność jest dogmatem katolicyzmu.

Antoni Ziemba

Encyklopedia PWN © Wydawnictwo Naukowe PWN SA