Rozwój fizyczny dziecka
niesłyszącego pod względem ilościowym przebiega w taki sam sposób
jak u dziecka słyszącego. Dziecka niesłyszące, wzrasta, zwiększa
swoją masę. Jego organizmem rządzą te same prawa, które kierują
etapami rozwoju dziecka słyszącego. Podobnie jak u dziecka
słyszącego zauważamy zależność pomiędzy rozwojem fizycznym a
umysłowym dziecka. Szczególnie zauważalną jest zależność
pomiędzy rozwojem ruchowym a psychicznym. Wiadomo, że całokształt
procesów poznawczych, a także dotyczących sfery emocjonalno
dążeniowej jest ściśle związany z rozwojem motorycznym.
Psychologowie zajmujący się tym zagadnieniem wskazują, że związek
ten jest tym silniejszy im młodsze dziecko (J. Smoleńska, 1988).
Dlatego też w psychologii rozwojowej stosowany jest w odniesieniu do
małych dzieci termin „psychomotoryka”, wskazujący na zależność
pomiędzy ich rozwojem ruchowym a psychicznym.
Literatura
surdopsychologiczna (J. Smoleńska, 1988), poświęca wiele miejsca
sprawności motorycznej dzieci głuchych. Na tej podstawie możemy
stwierdzić, że dzieci głuche w wieku niemowlęcym nie różnią
się w zakresie motoryki od dzieci słyszących. Różnice pojawiają
się wraz z wiekiem, dotyczą statyki i szybkości wykonywanych
ruchów. Przyczyną zaburzeń statyki może być uszkodzenie
ośrodkowego układu nerwowego, lub kanałów półkolistych.
Obniżenie szybkości może wynikać z trudności zrozumienia tego
pojęcia przez głuchych. Myklebust (1964) jest zdania, że przy
bardziej złożonych czynnościach ruchowych tempo pracy osób
głuchych jest wolniejsze. Badania przeprowadzone przez tego autora
wykazały, że dzieci głuche oprócz gorszej koordynacji statycznej,
wykazują gorszą integrację czynności motorycznych
organizmu.
Problem sprawności fizycznej dzieci głuchych był
przedmiotem badań J. Dziedzica (1980). Badania te dowiodły, że
„dziewczęta głuche wykazują lepszą sprawność fizyczną niż
chłopcy; dzieci głuche są na ogół mniej sprawne fizycznie niż
dzieci słyszące (T. Gałkowski, 1988; s. 48).
Jednym z
aspektów motoryki jest proces lateralizacji, czyli dominacji
stronnej. Jak podaje literatura (Myklebust, 1964) u dzieci głuchych
może być więcej zaburzeń lateralizacji „jest to spowodowane
wpływem głuchoty na pewne struktury neurologiczne i czynniki
zachowania, co w konsekwencji może wywoływać zaburzenia procesu
lateralizacji” (T. Gałkowski, 1988; s. 50). Wystąpienie takich
zaburzeń wpływa na przebieg nauki czytania i pisania.
Szczególne
trudności występują w przypadku wykrycia u dziecka głuchego
lateralizacji nieustalonej lub skrzyżowanej. Lateralizacji
nieustalonej towarzyszą zaburzenia w orientacji przestrzennej
wynikające z braku odczuwania różnic w napięciu mięśniowym
między jedną a drugą stroną ciała, co powoduje trudności w
odniesieniu pojęć „prawa”, „lewa” strona do odpowiednich
części własnego ciała.
U dzieci o lateralizacji skrzyżowanej
niejednorodnej w zakresie ręki i oka spotykamy zaburzenia w
koordynacji wzrokowo-ruchowej. W procesie czytani i pisania objawia
się to inwersją statyczną i dynamiczną polegającą na mieszaniu
ze sobą liter o podobnych kształtach a innym położeniu i
kierunku, oraz na zmienianiu kolejności liter. Problem ten dotyczy
dzieci z dysfunkcją zmysłu słuchu i jest dla nich szczególnie
istotny, ponieważ przez pisanie i czytanie skutecznie kompensują
braki wiadomości wynikające z braku lub ograniczenia dopływu mowy
dźwiękowej. Ponadto „rehabilitacja jest utrudniona i wymaga
więcej czasu, gdyż czynność lewej półkuli musi być
przeniesiona do prawej półkuli” (Mitrinowicz – Modrzejewska,
1968 w T. Gałkowski 1988; s. 52).
Dodatkowym utrudnieniem w
pracy z dzieckiem niesłyszącym wynikającym z nieprawidłowo
przebiegającego rozwoju fizycznego jest stwierdzenie u dziecka
zaburzeń współwystępujących z głuchotą. Do których
zaliczamy:
1. Zaburzenia ruchowe:
- porażenie mózgowe
wpływające na rozwój zdolności językowych i ekspresję słowną,
-
uszkodzenia mózgu w okolicach ośrodka mowy,
- zaburzenia
ruchowe fonoartykulacyjne,
- ograniczona aktywność
eksploracyjno-ruchowa,
- trudności w przyswajaniu schematu
ciała.
2. Zaburzenia wzrokowe związane z:
- embriopatią
na tle różyczki,
- zaburzenia wzrokowe związane z
wystąpieniem zespołu Ushera.
3. Zaburzenia umysłowe:
-
upośledzenia umysłowe,
- zaburzenia zachowania,
-
choroby psychiczne (O. Perier, 1992)
Wystąpienie takich
zaburzeń zmienia specyfikę pracy z dziećmi oraz poziom jaki muszą
osiągnąć aby uzyskać dojrzałość szkolną. Należy podkreślić,
że zaburzenia takie jak schizefrenia, autyzm, depresja rzadko
występują u dzieci głuchych. Pojawiają się natomiast psychozy
dziecięce ( O. Perier, 1992).
Jak wykazały badania
przeprowadzone w 1960 roku (Myklebust), dzieci w przeciętnym wieku
chronologicznym jedenaście lat i dziesięć miesięcy uzyskują
średni wiek ruchowy dziewięć lat i sześć miesięcy. Niektórzy
autorzy stwierdzili u dzieci głuchych niższy poziom pewnych
czynności manualnych (Fleurant; 1960, Chebannier, 1967 w O. Perier
1992.
Mniej lub bardziej nasilone zaburzenia ruchowe mogą
towarzyszyć głuchocie powstałej w skutek niedotlenienia lub
niezgodności czynnika RH, jeśli przyczyny te obejmują centralny
układ nerwowy. Zaburzenia te łączą się z mózgowym porażeniem
dziecięcym, ich przejawem mogą być trudności w wypracowaniu
schematu ciała.
U dzieci głuchych nie wykazujących
dodatkowych upośledzeń można stwierdzić podczas chodzenia
pociąganie nogami, które może zostać skorygowane podczas nauki
szkolnej. Część dzieci niesłyszących nie wykazuje żadnych lub
tylko niewielkie zaburzenia w zakresie rozwoju fizycznego. Dzieci
takie funkcjonują normalnie. Dlatego nie powinniśmy myśleć o
dzieciach niesłyszących jako o całkowicie zaburzonych w zakresie
sfery fizycznej, a raczej zaburzenia odnosić do uszkodzonego zmysłu
słuchu.
Bibliografia
1.
Gałkowski T. , Stawowy- Wojnarowska I. ; Wychowanie dzieci głuchych
w wieku przedszkolnym; PWN 1990.
2. Góralówna M. ;
Dziecko z trwałym kalectwem słuchu, zagadnienia diagnostyki i
postępowania leczniczo-rehabilitacyjnego; PZWL Warszawa 1970.
3.
Grzegorzewska M. ; Pedagogika specjalna; PiPS 1964.
4.
Kirejczyk K. ; Ewolucja systemy kształcenia i wychowania dzieci
głuchych; Warszawa 1967 .
5. Perier O. ; Dziecko z uszkodzonym
narządem słuchu; Warszawa 1994.
5. Perier O. ; Dziecko z
uszkodzonym narządem słuchu; Warszawa 1994.