Ocena Rozwoju fizycznego dziecka (siatka centylowe)

Zdrowe donoszone noworodki (tzn. urodzone pomiędzy 38. a 42. tygodniem ciąży):

• ważą 2500—4000

• osiągają 50—55 cm długości (wzrostu).

U donoszonego noworodka w pierwszych dniach życia masa ciała często się zmniejsza o 10—15% w stosunku do masy urodzeniowej (urodzeniową masę dziecko ponownie osiąga pod koniec 1. tygodnia życia). Nie trzeba się także niepokoić, jeśli podczas pierwszej wizyty u lekarza okaże się, że długość ciała dziecka jest mniejsza niż zapisana w książeczce zdrowia w 1. dobie po urodzeniu. Pomiar długości ciała noworodka po urodzeniu często jest przeprowadzany inaczej niż w następnych miesiącach życia i z reguły nie jest dokładny. Obiektywny i powtarzalny pomiar masy ciała (wagi), długości (wzrostu) i obwodu głowy niemowlęcia oraz małego dziecka wykonuje się za pomocą specjalistycznego sprzętu, który powinien się znajdować w każdym gabinecie lekarskim. Należy mierzyć i ważyć dziecko podczas każdej wizyty lekarskiej, najlepiej za pomocą tych samych przyrządów. Wyniki pomiarów lekarz powinien zapisać w książeczce zdrowia dziecka, a następnie nanieść na specjalny wykres – tzw. siatki centylowe (zobacz poniżej).

Czy moje dziecko będzie rosło prawidłowo, jeśli urodziło się za małe?

Dzieci, które urodziły się za małe, zwykle wzrastają w takim samym tempie jak dzieci z prawidłową urodzeniową masą ciała, pod warunkiem że są prawidłowo karmione i nie chorują. Większość z nich (80%) nadrabia niedobór masy i długości ciała do ukończenia 2.—3. roku życia. Jeżeli nie nastąpi to do tego czasu, szansa na dogonienie rówieśników w późniejszym wieku jest już niestety niewielka.

Siatki centylowe

Na siatce centylowej wykreślone są linie krzywe (zwykle 7), które pokazują, jaki procent dzieci w całej populacji (3%, 10%, 25%, 50%, 75% lub 97%) w danym wieku osiąga taką lub mniejszą wartość pomiaru (masy ciała, długości/wysokości lub obwodu głowy - zależnie od rodzaju siatki). Linie te wyznaczają tzw. kanały centylowe. Siatki centylowe znajdują się na końcu książeczki zdrowia dziecka, a zaznaczanie na nich kolejnych pomiarów pozwala monitorować przebieg wzrastania w czasie oraz ustalić, czy mieści się on w szerokiej normie zdefiniowanej jako przedział między linią 3. a 97. procenta (centyla). Indywidualna krzywa wzrastania Twojego dziecka powstaje przez połączenie naniesionych na siatkę wyników kolejnych pomiarów, a prawidłowość jej przebiegu interpretuje lekarz.

   
Siatki centylowe do oceny masy ciała (wagi) chłopców i dziewczynek

Siatki centylowe do oceny wzrostu chłopców i dziewczynek

• w 1. miesiącu życia zwiększa swoją masę ciała o około 600 g (ok. 20 g/dobę), a w następnych dwóch miesiącach o 800—900 g miesięcznie (26—31 g/dobę)

• później rośnie nieco wolniej - do 6. miesiąca życia około 700 g/miesiąc (ok. 23 g/dobę), a w 6.—12. miesiącu życia około 500 g/miesiąc.

W trakcie rozwoju zmieniają się także proporcje poszczególnych części ciała dziecka oraz ilość tkanki tłuszczowej. Generalnie w 1. roku życia większość dzieci wydaje się nieco „pulchna”; stan ten na ogół ustępuje w 2. roku życia. Jeżeli uważasz, że Twój maluch rośnie zbyt wolno lub zbyt szybko, zwróć się do lekarza z prośbą o obiektywną ocenę. Wybierając się na wizytę, przeanalizuj dokładnie dietę dziecka z ostatnich kilku tygodni, bo niewątpliwie lekarz o nią zapyta.

Interpretacja stosunek masy ciała dziecka do jego wzrostu

Masy ciała nie można interpretować w oderwaniu od wysokości, bardziej obiektywną jest metoda siatek cech skorelowanych, np. wysokości i masy ciała. Umożliwiają one ocenę proporcji wagowo-wzrostowych. Metoda ta pozwala także szybciej wyróżnić dzieci smukłe (przewaga wysokości nad masą ciała), zbudowane proporcjonalnie oraz krępe (przewaga masy nad wysokością). Analiza wyników oceny stosunku masy do wysokości ciała na siatkach centylowych w proporcji wagowo-wzrostowej przedstawia się następująco:

• powyżej 97 centyla - otyłość,

• pomiędzy 90 a 97 centylem - nadmiar masy ciała w stosunku do wzrostu,

• pomiędzy 75 a 90 centylem - tendencja do nadmiaru masy ciała,

• pomiędzy 25 a 75 centylem - wartości przeciętne, prawidłowe,

• pomiędzy 10 a 25 centylem - tendencja do niedoboru masy ciała,

• pomiędzy 3 a 10 centylem - deficyt masy ciała

• poniżej 3 centyla - wychudzenie.

Jakkolwiek należy pamiętać, że rozwoju dziecka nie ocenia się tylko i wyłącznie na podstawie siatek centylowych. Każde dziecko ma własne, uwarunkowane genetycznie tempo wzrostu czy przybierania masy. Do tego dochodzą jeszcze różnice wynikające z odmiennych warunków środowiskowych, ekonomicznych i społecznych.

Technika pomiarów

• niemowlaki należy ważyć na specjalnej wadze niemowlęcej po rozebraniu dziecka i ściągnięciu pieluszki

• w przypadku dzieci starszych pomiaru wagi należy dokonywać jedynie w bieliźnie, najlepiej boso

• długość ciała niemowlaka mierzy się w pozycji leżącej; w początkowym okresie, kiedy dziecko nie prostuje jeszcze nóżek, wskazane jest pomiar etapowy np. od głowy do bioder, następnie do kolan, a następnie do stóp (prostowanie nóżek dziecka źle wpływa na jego bioderka! w żadnym wypadku nie należy tego robić na siłę!)

• mierząc starsze dziecko należy zwrócić uwagę aby jego kolana i stopy były złączone, ręce swobodnie opuszczone wzdłuż ciała, plecy wyprostowane a wzrok skierowany na wprost; dla większej dokładności można pomiar powtórzyć i wyciągnąć średnią

• obwód głowy mierzy się taśmą krawiecką, przeprowadzoną przez największą wypukłość potyliczną i największą wypukłość guzów czołowych

• obwód klatki piersiowej powinien być mierzony taśmą krawiecką przeprowadzoną przez spojenie trzonu mostka z wyrostkiem mieczykowatym i przez dolny kąt łopatki

Granice normy centylowej

Warto podkreślić, że jedynie wynik poniżej 3 (przekroczenie dolnej granicy normy) oraz powyżej 97 (przekroczenie górnej granicy normy) centyla są powodem do niepokoju i mogą sugerować istnienie poważnych zaburzeń. W pozostałych przypadkach najczęściej mamy do czynienia z dziećmi zdrowymi. Jakkolwiek alarmujące i wymagające specjalnej uwagi oraz ewentualnej konsultacji lekarza są wartości poniżej 10 i powyżej 90 centyla.

O tym czy dziecko rozwija się prawidłowo nie świadczą tylko i wyłącznie suche liczby. Równie istotny jest kształt wykresu i proporcje pomiędzy wynikami dotyczącymi poszczególnych parametrów. Dlatego nawet jeśli dziecko jest w górnych lub dolnych granicach centylowej normy ale wykres jest harmonijny (pomiary utrzymują się w tym samym lub w sąsiednich kanałach centylowych) i nie ma dużych rozbieżności między wykresem wagi a wzrostu (do 2 pasm centylowych) to zasadniczo możemy być spokojni. Natomiast czujność na pewno powinny wzmóc: duże różnice pozycji centylowych wzrostu i wagi (np. wzrost 20 centyl przy wadze 90) jak również gwałtowne skoki oraz spadki masy ciała lub przyspieszenia oraz zahamowania wzrostu.