15. Muzyka niderlandzka
- Niderlandy: Low countries (ang.)
Niederlanden (niem.)
- Dzisiejsza północna Francja (Normandia) i południowe Niemcy, Luksemburg, Holandia, Belgia.
- Najbardziej znani kompozytorzy pochodzili z francuskojęzycznych obszarów Niderlandów
Badacze niderlandów
XVIII w. pierwsi badacze:
- Burney: ang, 1776, pierwsza anglosaska historia muzyki
- Kisewetter – holendrzy ogłosili konkurs na historię muzyki niderlandów: „Zasługi Niderlandczyków dla sztuki muzycznej
- H. Besseller – pojęcie „szkoła burgundzka” w odniesieniu do pierwszej generacji „Du Fay”
Styl niderlandzki
Działali poza swoimi terenami, głównie Włochy.
W Niderlandach istniała tradycja trudnej, skomplikowanej muzyki polifonicznej.
Włosi: improwizowana monodia z towarzyszeniem instrumentów, nie byli zainteresowani skomplikowanym kontrapunktem
- kapela papieska (Watykan)
- Mediolan (Sforza)
- Ferrara (d’Este)
- Florencja (Medyceusze – ród kupców i bankierów, filia w całej Europie)
- Mantua (Gonzaga)
- Siena
- Neapol (dwór aragoński – należał do Hiszpanów)
CECHY:
Geneza
Tkwi w trzech obszarach i trzech stylach:
- Ars Subtilior
- muzyka angielska z naciskiem na konsonansach niedoskonałych
- muzyka włoska (trecento): swoboda, improwizacja, duży nacisk na słowo i retoryka
Muzyczna
Gatunki
- zalew opracowaniami Ordinarium Misse
- Mnóstwo opracowań mszy polifonicznych – było to podstawą, by zaistnieć; staje się to normą
- oprócz całych cykli były jeszcze mieszane (hybrydy)
Proprium + ordinarium
Przykład: Missa Sancti Jacobi – Du Fay --> końcówka mieszana
- od lat 30. Normą stają się całe cykle
- msza do końca XVI w. staje się najmocniejszym gatunkiem
- zachowało się ok. 500 mszy, 5 części w każdej
Technika ujednolicania cyklu
+ msza tenorowa – ten sam tenor (c. f.) zawsze w tym samym głosie, ma tą samą melodię przez całą
Mszę
- Msza „L’homme arme” – do celebracji modlitw o obronę chrześcijaństwa przed zalewem tureckim
- XV w. c.p.f. – cantus prius factus, śpiew wcześniej istniejący
Sięgali nie tylko po świeckie melodie, ale i uliczne, wulgarne
- XVI w. c.f. – cantus firmus, tenor najczęściej w całych wartościach
+ kolorowany c.f. – ornamentowany, technika parafrazowania, ozdabiany itd.
Zapożyczone nuty są wzbogacane o dodatkowe nuty
+ soggetto ostinato – msze nie bazujące na zapożyczonej melodii, kompozytor wymyślał motyw,
który wciąz się powtarzał. Np. motet JdP „Miserere mei, Deus”
+ soggetto cavato – kompozytor cytuje imię swojego mecenasa, choćby samymi pierwszymi
literami wyrazów. Np. JdP wypisał imię swojego mecenasa
Hercules dux Ferrariae
I z samogłosek utworzył melodię (e-Re, u-Ut, a-fa, i-mi)
+ przeimitowanie – durchimitation,
imitacja syntaktyczna (syntaksa – składnia ->języka werbalnego). Składnia zdania jest wydzielona
mimo częstego braku interpunkcji (tylko w drukach). Poszczególne motywy
imitowane przez wszystkie głosy. Jest to istota stylu niderlandzkiego
- przeplatanie kilku motywów przez wszystkie głosy w ciągu całego utworu
+ technika parodii (missa parodia)
- nie ma nic wspólnego z efektami komicznymi
- w starożytnej Grecji kompozytorzy, artyści parodiowali utwory innych (zapożyczali tekst i przerabiali, by pokazać swoją wyższość.
- gotowa struktura czterogłosowa, kompozytor rozsypuje utwór, miesza części między sobą i łączy w coś nowego, jak klocki
- współczesna teoria: mmusiała kryć się za tym głębsza myśl
- kompozytorzy używali popularnych melodii (chanson) i przerabiali do sacrum, do tekstu łącińskiego; mieli nadzieję, że słuchacze słysząc znaną melodię do tekstu religijnego inaczej i głębiej spojrzą na religię
- istotą mszy parodii jest melodia 4-głosowa
- okryto, że można było pisać w ten sposób np. motety i madrygały
Emulacja – wpółzawodniczenie
„Fortuna desperata” – włoska pieśń o zmiennych kolejach losu. Kompozytorzy współzawodniczyli tworząc msze wzorujac się na tej pieśni i pokazując swoje mistrzostwo