„Metody i zasady w pracy pielęgniarki z pacjentem nieprzytomnym leczonym na oddziale intensywnej opieki”
Relacje łączące pielęgniarki z pacjentami zależą od jakości komunikacji pomiędzy nimi. Najogólniej mówiąc, pielęgniarkę powinny charakteryzować postawy „do człowieka”, powiązane z gotowością dawania pacjentowi z siebie tego, czego najbardziej potrzebuje do życia, zdrowia i rozwoju w związku z sytuacją w której się znalazł. Powinna mieć szacunek dla tego, komu pomaga, cenić jego godność, znać i respektować jego ludzkie prawa-jako najwyższe wartości, kierujące jej postępowaniem. Czy człowiek przez chorobę staje się mniej człowiekiem? Zapewne zmieniają się jego możliwości fizyczne, psychiczne, osobowościowe. Niektóre z nich są drastycznie ograniczone. W ciężkiej chorobie kurczą się zewnętrzne, fizyczne czy psychiczne przejawy jego podmiotowości. Czy jednak zanika również jego człowieczeństwo? Takie myślenie próbuje nam narzucić kultura, która spostrzega człowieka przez jego wygląd zewnętrzny , przedmiotowo.
Postawy interpersonalne pielęgniarek stanowiły podstawę do rozważań nad sylwetką osobową pacjenta nieprzytomnego. Naczelną zasadą postaw interpersonalnych jest takie postępowanie, które przyczyniłoby się do zaspokajania społecznie akceptowanych potrzeb jednostki i unikało następstw niezgodnych z tymi potrzebami. Do tych potrzeb, których zaspokajanie możliwe jest w kontaktach między ludzkich, należą poszanowanie godności człowieka , szacunek dla życia i zdrowia, tolerancja, opiekuńczość, rzetelność informacji, współodczuwanie i poszanowanie autonomii jednostki. Zaspokojenie wszystkich tych potrzeb człowieka ma znaczenie szczególne w kontaktach, które nawiązują się między pielęgniarkami a znajdującymi się pod ich opieką drugim człowiekiem.
Istotą opieki pielęgniarki jest wzmacnianie sił psychicznych i energii życiowej podopiecznych poprzez wzajemne współuczestnictwo w procesie specjalnego rodzaju działań dla osiągnięcia zmian w stanie zdrowia pacjentów. Te czynności są szczególnie ważne ze względu na niezmienność i intensywność wyrażania uczuć współczucia, na podtrzymywanie całości osobowej człowieka oraz na stopień wdrożenia tych właściwości w czynności opiekuńcze, realizowane w oparciu o wiedze, umiejętności i postawę. Tym podstawowym działaniom pielęgniarskim towarzyszyć powinna życzliwa obecność i czuwanie, troska pielęgniarska i pochylenie się nad drugim człowiekiem, wpajanie wiary i nadziei jej terapeutyczną obecnością. Opieka pielęgniarska to nie „bycie” przy osobie potrzebującej, ale stałe „bycie” z nią w dodawaniu wiary i otuchy. Dobre sprawowanie opieki pielęgniarskiej powinno opierać się na holistycznym postrzeganiu zdrowia i życia człowieka chorego. Zatem niezbędna jest znajomość zasad etycznego postępowania pielęgniarek w odniesieniu do osób objętych opieką, z uwzględnieniem ich praw, godności i człowieczeństwa. Zasługuje zatem na szacunek i afirmacje ze względu na samą siebie. Naturalnie takt, kultura osobista, sposób bycia- należą do cech indywidualnych człowieka. Mają one jednak szczególne znaczenie w zawodzie pielęgniarki. Spotykane niekiedy rubaszne grubiaństwo, którym pielęgniarka posługuje się w kontaktach z pacjentem. Zaufanie chorego do pielęgniarki i wzajemny szacunek jest niezbędnym czynnikiem uzyskania skutków leczniczych i oddziaływania psychoterapeutycznego, którego potrzeby nikt chyba dziś już nie neguje.
Należy pamiętać o wymiarze pielęgnacyjnym w pracy pielęgniarskiej. Jako podstawowe czynności pielęgniarskie w opiece nad pacjentem należy wymienić działania podstawowe z zakresu higieny całego ciała oraz czynności zapobiegające powikłaniom takim jak odleżyny lub przykurcze.
Warunki życia w szpitalach często naruszające zasadę poszanowania godności człowieka. Umieszczanie chorych z konieczności w wieloosobowych jeszcze salach, zmuszanie do korzystania ze szpitalnej odzieży, brak intymności w korzystaniu z pomocy w załatwianiu potrzeb fizjologicznych, nie zawsze właściwa forma zwracania się personelu medycznego, zwłaszcza do ludzi starszych- to wszystko zachowania naruszające podstawowe prawo pacjenta do poszanowania jego godności. Opieka pielęgniarska dostrzega osobę w całym obszarze jej struktury osobowej.
Podstawowe prawa podopiecznych znajdują swe wyszczególnienie w określonych aktach (kartach, deklaracjach, kodeksach) wydawaną przez rządową, bądź lokalną administracje służby zdrowia, określone zrzeszenia, bądź przez poszczególne instytucje służby zdrowia. Wszystkie te formalne ustalenia praw pacjentów, rozpatrywane z punktu widzenia pielęgniarek, określają ich moralne powinności, odwołują się do ich wartości moralnych, do zasad etycznych, ponieważ prawa podopiecznych są obowiązkiem tych, którzy się tej opieki podjęli. Etyka pielęgniarstwa opiera się na normach i powinnościach moralnych, rozpatrywanych przede wszystkim w odniesieniu do praw podopiecznych. Zarówno wymóg poszanowania ich praw, jak i powinności mają to samo uzasadnienie w zasadach etycznych. Zasady etyczne to pewne ustalone sugestie, które mogą służyć człowiekowi w kierowaniu swym postępowaniem. Pojęcie zasad etycznych jest odnoszone do pojęcia wartości, które stanowią płaszczyznę odniesienia, dla kierowania się nimi jako do reguł podejmowania decyzji. Etyczne wartości to te, które człowiek uważa za nadrzędne do wszystkich innych wartości, gdy podejmuje decyzje.
Zasada dobroczynności wymaga, aby pracownicy służby zdrowia nie wyrządzali podopiecznym szkody swym niewłaściwym postępowaniem i chronili od krzywdy tych, którzy nie są w stanie chronić się sami ze względu na wiek, chorobę czy stan umysłu. Szczególne zobowiązanie do takiej opieki ciąży właśnie na pielęgniarkach. Stosując się do zasad nieszkodzenia, pielęgniarka postępuje rozważnie, starannie i ostrożnie, aby nie szkodzić podopiecznemu w jego bycie psychosomatycznym. Pielęgniarki wierne tej zasadzie będą postępować zgodnie z prawnymi i moralnymi wymaganiami, wzbogacając przez pracę nad sobą swą wiedzę, umiejętności i pracowitość.
Ogólna zasada czynienia dobra, w pracy pielęgniarki jest rozpatrywana w postaci dwóch bardziej szczegółowych zasad. Pierwsza wskazuje na świadczenie usług korzystnych z punktu widzenia zdrowia i życia podopiecznych. Druga zasada wymaga równoważenia pożytków i szkód. Ta druga zasada jako wersja zasady użyteczności odnosi się do wielu sytuacji w służbie zdrowia, gdzie działania medyczno- pielęgnacyjne połączone są często z ryzykiem, gdzie rozważane są plusy i minusy określonych zabiegów, gdzie pozytywnym efektom towarzyszą negatywne następstwa.
Zasada szacunku dla osoby, zasada dobroczynności i niekrzywdzenia, zasada sprawiedliwości i bezinteresowności, zasada odpowiedzialności, zasada poufności. Oprócz tych zasad wymienione są także inne, będące uszczegółowieniem tych pierwszych. Są to zasady czci dla życia, dobroci, prawości, sprawiedliwości, bezinteresowności, uczciwości, zaufania, indywidualnej wolności. Podstawowe zasady stanowią niezbędne minimum dla pełnienia współczesnej roli pielęgniarki.
Zaspokajanie potrzeb bezpieczeństwa psychicznego to przede wszystkim wsparcie emocjonalne chorego i jego rodziny. Do pacjenta należy mówić i utrzymywać z nim kontakt pozawerbalny. Pacjenci, którzy są nieprzytomni cały czas wymagają wysoko specjalistycznej opieki ciągłej. W realizacji zadań opiekuńczo pielęgnacyjnych należy wykorzystywać metodę stymulacji podstawowej. Celem tej metody jest pobudzenie i wspomaganie postrzegania zmysłowego, poprawa w określaniu miejsca znajdowania się lub w ustaleniu położenia ciała. Jednak metoda ta wymaga dwóch podstawowych warunków do spełnienia: czynnego udziału rodziny chorego oraz zwiększenie liczby czynników pobudzających w oddziale np. dźwięki.
Reasumując rozważania dotyczące pracy współczesnych pielęgniarek na oddziale intensywnej terapii, można stwierdzić, iż moralność zawodowa jest częścią kwalifikacji człowieka. Kształtuje się ona przez zespół ogólnoludzkich norm moralnych, powinności zawodowych wynikających z charakteru i istoty zawodowej. Poprzez normy kodeksu czy złożenia określonej przysięgi. Moralność zawodowa, ogólnoludzka wyznacza- oprócz określonej kultury, przyjętej przez nią hierarchii wartości –dobro pacjenta czyli poszanowanie życia, zdrowia, godności, praw i autonomii każdego człowieka. Najwyższą wartością na ziemi jest człowiek, a szczególnie chory, cierpiący, a mimo to zawsze posiadający godność i wolność. Właśnie dlatego należy go traktować z miłością, życzliwością, dobrocią i szacunkiem. We wszystkich sytuacjach (zawodowych, ekonomicznych, finansowych, indywidualnych czy zbiorowych) zawsze najważniejszy jest człowiek chory, oczekujący wsparcia, pomocy, dobrej opieki pielęgnacyjnej. To on jest najważniejszy, a nie wartości i dobra materialne np. godzinowa zapłata za prace. Praktykowanie na co dzień wartości i wynikających z nich postaw etycznych w zawodzie pielęgniarskim może wpłynąć zarówno na humanizację i personalizację relacji pielęgniarka-pacjent. Niesienie ulgi w cierpieniu każdemu choremu człowiekowi, promocja prozdrowotnego stylu życia, personalistyczne relacje miedzy ludzkie są i będą podstawowym zadaniem każdej pielęgniarki, nie tylko w miejscu pracy, ale także w każdej sytuacji życiowej. I w tym właśnie przejawia się powołanie do tego zawodu, misją wobec człowieka chorego, cierpiącego, potrzebującego pomocy i opieki.
Bibliografia:
Grabowska- Gaweł A. Inwazyjne metody diagnostyczne i terapeutyczne stosowane w oddziale intensywnej terapii i towarzyszące im powikłania: zagadnienia dla studentów pielęgniarstwa / pod red. Anny Grabowskiej-Gaweł ; [aut.: Anna Grabowska-Gaweł et al.]. Bydgoszcz 2009
Jachimczak U. Oznaki życia : przypadki z intenstywnej terapii / Ken Hillman ; przekł. Urszula Jachimczak. Kraków 2011
Mayzner-Zawadzka E., Kosson D., Błaszczyk B. Wybrane zalecenia postępowania w anestezjologii / red. nauk. Ewa Mayzner-Zawadzka, Dariusz Kosson ; aut. Beata Błaszyk [et al.]. Warszawa 2006
Polskie Towarzystwo Pielęgniarek Anestezjologicznych i Intensywnej Opieki. Pielęgniarstwo w anestezjologii i intensywnej opiece - wymogi i oczekiwania a realia : IV Zjazd / PTPAiIO - Polskie Towarzystwo Pielęgniarek Anestezjologicznych i Intensywnej Opieki. Poznań 2005
Rybicki Z., Intensywna terapia dorosłych : kompendium / Zbigniew Rybicki. Lublin 2011
Wołowicka L.,Dyk D., Andres J. Anestezjologia i intensywna opieka : klinika i pielęgniarstwo : podręcznik dla studiów medycznych / red. nauk. Laura Wołowicka i Danuta Dyk ; [aut. Janusz Andres et al.]. Warszawa 2007