3. Edukacja wczesnoszkolna i jej rola w dynamizowaniu rozwoju dziecka.

W ujęciu Marii Montessori warunkiem rozwoju dziecka jest jego własna aktywność. Pisała ona: „Największe znaczenie dla rozwoju dziecka ma jego samodzielny, spontaniczny ruch. Dziecko może chronić się i myśleć tylko wtedy, gdy się porusza.”

Nowy słownik języka polskiego PWN tłumaczy termin dynamizm jako „siła i szybkość z jaką coś się zmienia, dzieje, zachodzi, jest to żywiołowość. To zdolność prężnego działania, energia, ruchliwość”.

Możemy zatem wnioskować, iż dynamizm rozwoju dziecka to wszelkiego rodzaju bodźce, sytuacje lub przedmioty stymulujące i aktywizujące poznawanie świata przez dziecko.

Małgorzata Kuśpit ujmowała następująco edukację wczesnoszkolną wobec rozwoju dziecka:

„Młodszy wiek szkolny jest szczególnym okresem, który istotnie rzutuje na dalszy rozwój dziecka. Z tego względu ważne są odpowiednie metody oddziaływań, które wykorzystując wrażliwość, spontaniczność oraz naturalną potrzebę ekspresji, pozwolą na jego pełny rozwój.”

W książce pt. „Edukacyjne konteksty rozwoju dziecka w wieku wczesnoszkolnym.” pod red. Krystyny Kusiak zwrócono szczególną uwagę na te formy pracy, które mają szczególne znaczenie w pracy z dzieckiem w młodszym wieku szkolnym. Wyróżniono w tej pozycji następujące sposoby wspomagania rozwoju dziecka:

1. Arteterapia:

a)Ekspresja plastyczna

b)Muzykoterapia

c)Choreoterapia

d)Teatroterapia

e)Biblioterapia

2. Czytanie baśni.

3. Integracja rówieśnicza dzieci z ADHD.

4. Adaptacja pomocy tyflodydaktycznych.

Ad.1.

Szulc przyjmuje, że „atreterapia polega na wykorzystaniu różnych środków artystycznych, które ułatwiają pacjentowi ekspresję emocji”. Celem arteterapii jest usprawnienie funkcji wcześniej zaburzonych ale również kształtowanie pożądanych zachowań i cech osobowości. Zgodnie z tym przekonaniem ateterapię powinno włączyć się do oddziaływań wychowawczych, a nie tylko terapeutycznych. Do funkcji arteterapii zaliczamy: funkcję rekreacyjną- podczas zajęć, dzieci chcą wyrazić siebie poprzez kształtowanie nowych relacji z otoczeniem; funkcja regulacyjną- Ma zbliżyć jednostkę do osiągnięcia wyznaczonych przez nią celów; funkcja korekcyjną- Wiąże się z przekształcaniem nieprawidłowych i szkodliwych mechanizmów w te bardziej wartościowe dla jednostki. Ważne, że Arteterapia pozwala dziecku zakomunikować wychowawcy lub rodzicom swoich myśli, potrzeb i emocji w sposób niewerbalny.

Ad.1.a.

Zaliczamy tu takie techniki jak: malowanie pędzlem, palcami, stopami, rysowanie, lepienie z gliny, rzeźbienie, wycinanki, układanki i wiele innych. Działanie przy pomocy sztuk plastycznych ma istotny wpływ na rozwój: osobowości dziecka, kreatywności, wyobraźni, wrażliwości dziecka. Ekspresja plastyczna pozwala wyzwolić się z utrwalonych zachowań, kompensuje braki oraz realizuje zamierzenia i pragnienia, które nie miałyby okazji być zrealizowane w rzeczywistości. Ważną rolę odgrywa również prowadzący, powinien okazywać zainteresowanie i indywidualne podejście do jednostki.

Ad.1.b.

Wartością muzykoterapii jest zarówno percepcja muzyki (odbiór) jak też muzykoterapia czynna (tworzenie).Wykorzystać możemy tutaj tzw. ”naturalne instrumenty” takie jak: klaskanie, tupanie czy też normalne instrumenty: tamburyn, bębenek. Muzykoterapia rozwija u dziecka: wrażliwość na barwę, poczucie rytmu, wyobraźnię muzyczną, twórczość, koncentrację uwagi oraz dyscyplinę. Muzykoterapia wpływa również na zachowania w grupie i relacje interpersonalne.

Ad.1.c.

Choreoterapia wzbogacona jest o ćwiczenia muzyczno-ruchowe i improwizacje ruchowe do wybranej muzyki. Rozwija u dzieci: zmysł równowagi, sprawność fizyczną, odblokowanie wewnętrznych napięć, zwiększanie samoświadomości. Wymienia się następujące rodzaje choreoterapii: ogólnokondycyjna- ma wpływać na oprawę kondycji fizycznej; sprawnościowa-skierowana dla osób z obniżoną sprawnością motoryczną; specjalna- dla osób poszkodowanych fizycznie.

Ad.1.d.

Teatroterapia obejmuje: psychodramę, dramę i pantomimę. Tatartowicz uważał, że: ”…w procesie psychodramy człowiek ujawnia siebie , natomiast w dramie odgrywa siebie.” Teatroterapia wspomaga u uczniów: aktywność w działaniu, wyobraźnię czy też kształtuje postawę twórczą ucznia. Teatroterapia daje uczniom możliwość: bycia współautorami uczenia się, porozumienia między nimi, uczy odpowiedzialności oraz współpracy.

Ad.1.e.

Biblioterapia polega na czytaniu książek odpowiednio dobranych do stanu psychicznego czytelnika. Należy zaznaczyć, że w biblioterapii ujmuje się każdy rodzaj książki, nie tylko bajki jednak dla dzieci w młodszym wieku szkolnym na rozwój wpływają właśnie bajki terapeutyczne: pozwalają odreagować negatywne emocje, uczą jak pokonać lęk. Dziecko identyfikuje się z bohaterem i w konsekwencji potrafi przezwyciężyć własne słabości i trudności. Przykład: Linde von Keyserlingk wydała „Opowieści przeciwko lękom” poświęcone dla dzieci.

Ad.2.

Termin „baśń” związany jest ze staropolskim „bajać”- mówienie o rzeczach i zjawiskach nierealnych. Połączenie wątków magicznych z rzeczywistymi wprowadza atmosferę napięcia i zaskoczenia. Baśnie wiele znaczą w rozwoju dziecka szczególnie na płaszczyźnie: moralnej, emocjonalnej i społecznej. Baśnie w rozwoju uczniów: kształtują wzorce etyczne, ukazują różnorodność postaw społecznych i ich konsekwencji, dają możliwość kontaktu z własna emocjonalnością. Sposób ujmowania rzeczywistości w baśniach jest zgodny ze sposobem myślenia dziecka i dziecięcym pojmowaniem świata.

Ad.3.

Z przeprowadzonych badań wynika, że w klasach w których występują dzieci z ADHD często odsuwa się je od reszty grupy bądź też mało angażuje w grupowe działania. Tymczasem

integracja rówieśnicza dzieci z ADHD z rówieśnikami, wpływa na rozwój : kontaktów społecznych z innymi, obserwacji odmiennych zachowań, dostrzegania obowiązujących w danym środowisku norm i zasad, kontrolowania nadruchliwości i impulsywności. Nie należy zapominać o pozostałych uczniach, integracja obejmuje bowiem wyjaśnienie im istoty ADHD, uwrażliwienie ich na problemy i potrzeby kolegów z ADHD. Co w konsekwencji wpływa na: zdobycie rzetelnej wiedzy o ADHD, zmianie postaw wobec osób nadpobudliwych oraz odnalezienie wspólnej płaszczyzny porozumienia.

Ad.4.

Tyflodydaktyka na podstawie Słownika wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych tłumaczona jest jako: tyflo- niewidomy, ślepy, ślepota oraz dydaktyka- nauka o metodach nauczania i uczenia się. Zatem cały termin tyflodydaktyka możemy rozumieć jako nauczanie i uczenie dzieci słabo widzących i niewidomych. Doświadczenia szkolne dowodzą, że wykorzystywanie atrakcyjnych środków dydaktycznych sprzyja wywołaniu pozytywnej motywacji u uczniów. Pamiętajmy, że w klasach młodszych możemy spotkać się z uczniami słabo widzącymi lub niewidomymi i dla nich również powinniśmy przygotować pomoce dydaktyczne. Zaliczyć do nich możemy m.in. powiększona czcionka, zmiana tekstu czarno- drukowanego na tekst w brajlu, zmiana stosowanego papieru , zastąpienie rysunku trójwymiarowym obiektem i wiele innych. Nauka szkolna uwzględniająca edukacyjne potrzeby uczniów z niepełnosprawnością wzrokową może skutecznie wspierać ich rozwój i usuwać wszelkie bariery.

Podsumowanie:

Na podstawie powyższych argumentów stwierdzam, że rolą edukacji wczesnoszkolnej w dynamizowaniu rozwoju dziecka jest spełnienie funkcji stymulującej, rozwijającej, regulującej oraz korekcyjnej. Funkcje te powinny być spełnione w trzech sferach: afektywno-motywacyjnej, usprawniania psychoruchowego oraz poznawczo-korektywnej. Należy pamiętać o tym, iż w edukacji wczesnoszkolnej dynamiczny rozwój dziecka zależy również od kompetencji nauczyciela. Powinien on tak kierować rozwojem dziecka, aby wyzwolić jego osobisty potencjał a środowisko jego wzrastania pozostawić w harmonii. Pamiętajmy o uczniach z deficytami, którzy znajdując się w naszej klasie również wymagają wsparcia swojego rozwoju.