Fazy rozwoju twórczości plastycznej dziecka

1. Bazgrota - 2-4 r.ż.

• najbardziej szczery i autentyczny wyraz dziecięcego stosunku do świata,

nie powinno się wiązać z tym określeniem negatywnych znaczeń

• najczęściej trwa około 1 roku, rzadziej dwa lata

• rysunek abstrakcyjny, nie oznaczający nic poza sobą

• „treścią” rysunku jest ruch z całą jego emocjonalną zawartością

• linia jest główną formą wypowiedzi

• Kształt, jakość, kierunek linii i plam jest określony przez mechaniczną konstrukcję ręki i ramienia

• Dorośli nie powinni przerywać tego procesu pytaniami takimi jak : „Co to jest?”

• Wyróżniamy dwa stadia bazgroty: bazgrota chaotyczna i bazgrota kontrolowana

• Bazgrota chaotyczna charakteryzuje się przypadkowymi liniami, skłębionymi oraz przekreślonymi zygzakami, na rysunkach często znajdujemy też plamy kleksowe

• Na bazgrotę kontrolowaną składają się spirale, linie faliste i łamane, proste
  i skrzyżowane, owale, kręgi; widoczne jest dążenie dziecka do rozmaitości układów kształtu i ich dynamiki

• Początkowo dzieci dobierają kolory na zasadzie przypadku, później zaczynają decydować emocje

• W modelowaniu bazgrocie chaotycznej odpowiada zabawa bryłą gliny lub innej masy plastycznej – jej drobienie, sklejanie itp., z kolei bazgrocie kontrolowanej odpowiadają próby tworzenia brył geometrycznych

• Lowenfeld wyróżnia jeszcze bazgrotę nazwaną; charakteryzuje się ona tym, że dziecko określa to, co narysowało, np. „to jestem ja, a to mama”, choć stworzone rysunki nie przypominają postaci ludzkich. Ważne jest to, że zmienia się myślenie dziecka i że posiada ono pewne wyobrażenie tego, co chce narysować.

• Gdy dziecko próbuje narysować jakąś postać, często powstaje jej zarys stworzony z kilku kresek i okręgu, tzw. „głowonóg”

2. Pierwsze motywy (stadium przedschematyczne) - 4-6 r.ż.

• Formy tworzone przez dziecko zaczynają mieć związek ze światem zewnętrznym, próbują go odzwierciedlać

• D ziecko poszukuje schematów – stałych form symbolizujących określone przedmioty i zjawiska, np. prostokąt jako domek, trójkąt jako dach, spirala jako dym z komina; formy te mają uproszczony i powtarzalny charakter

• Koło stanowi formę rewolucyjną w tym okresie – dziecko zauważa, że może ono symbolizować prawie każdy przedmiot (słońce, głowę, jezioro itp.)

• W początkach tego stadium powraca jeszcze forma bazgroty

• Rysunki dziecka mogą być już omawiane z dorosłymi

• Rysowanie jest wyborem tego, co dziecko odczuwa za najistotniejsze dla zbudowania motywu

• Dziecko ćwiczy się w rysowaniu koła, linii prostych, trójkąta, prostokąta oraz układów tych figur

• Do tworzenia kształtów dziecko wciąż najchętniej używa linii, jednak zaczyna interesować się plamą, a także fakturą

• Precyzują się zamiłowania dziecka do określonej barwy lub zestawień barwnych, dominuje użycie barw czystych, intensywnych oraz kontrastowych zestawień

• Przestrzeń na płaszczyźnie ma charakter egocentryczny – elementy najważniejsze dla dziecka są wyeksponowane w kompozycji, znajdują się w miejscu centralnym albo są wyolbrzymione, inne, mniej ważne, krążą wokół wybranego elementu

• W modelowaniu masy plastycznej przeplatają się formy abstrakcyjne
  z pierwszymi formami znaczącymi

• W zabawie klockami dziecko często przejawia duże wyczucie sensu kompozycji

• U sześciolatków postać ludzka przybiera już proporcje zbliżone do rzeczywistych, przedstawiana jest zazwyczaj frontalnie

• Równie chętnie dzieci rysują zwierzęta, które najczęściej ujmowane są z profilu

3. Geometryzacja (schemat) – 6-8 r.ż

• Schematyzacja obejmuje kształty, barwy, faktury, a nawet dźwięki, zapachy i smaki

• Dziecko określa własną, stałą formę symbolizacji różnych zjawisk rzeczywistości

• Przedmioty i zjawiska przedstawiane są za pomocą kształtów geometrycznych lub zbliżonych do nich

• Odkrycie związku między przedmiotem a kolorem (trawa – zielona, słońce – żółte, dacz - czerwony)

• W koncepcji budowania przestrzeni na płaszczyźnie pojawia się linia podstawy, na której umieszczane są przedmioty; często dziecko umieszcza także linie stropu (nieba, sufitu itp.)

• Dziecko wykazuje coraz większą pomysłowość w doborze perspektywy

4. Płynny kontur (początki realizmu) 8-13 r.ż.

• Żywy kontur określający znaczący kształt organiczny

• Zmniejszenie deformacji, zwłaszcza w proporcjach

• Miejsce, na którym koncentruje się uwaga dziecka jest wyróżnione poprzez nagromadzenie szczegółów

• Postęp w rozumieniu głębokości horyzontu

• Świadomość zasłaniania jednych przedmiotów przez drugie – perspektywa kulisowa

• Dziecko zauważa zjawisko zmniejszania się przedmiotów w miarę oddalenia

• Zamiłowanie do układów dekoracyjnych, kompozycji abstrakcyjnych

5. Pseudonaturalizm, pseudosymbolizm, pseudokonstruktywizm od 13 r.ż.

• Kształt częściej określany plamą walorową niż linią

• Próby budowania bryły na płaszczyźnie za pomocą światłocienia

• Próby sugerowania przestrzeni trójwymiarowej i odległości za pomocą konwencji perspektywy zbieżnej i powietrznej

• Coraz większa rola szczegółów

• Barwa podporządkowana zmienności światła

• Kompozycja bywa dzielona na plany kolorystyczne

• Przestrzeń bywa zredukowana do linii podstawy

• Kompozycje o wymowie symbolicznej są zazwyczaj dynamiczne i nieregularne w kształcie i układach formy