1. Cech myślenia twórczego

-aktywne podejście do problemu, często skutkujące jego daleko posuniętą modyfikacją. Twórczy myśliciele nie godzą się na szukanie rozwiązań problemu w postaci, w jakiej go sformułowano. Przeciwnie, starają się problem uprościć, zredefiniować, postawić na nowo, niekiedy wręcz zastąpić innym problemem. Podkreśla się też, że istotną częścią aktywności twórczej jest poszukiwanie problemu (Getzels i Csikszentmihalyi, 1976.

-użyci e analogii. może dojść do wykorzystania posiadanej wiedzy lub doświadczenia w nowej sytuacji, pod warunkiem że nowy problem jest pod jakimś względem podobny do czegoś dobrze znanego. Zdaniem Dedre Gentner (1983) warunkiem skutecznego użycia analogii jest powielanie struktury, czyli dostrzeżenie podobieństwa wyższego rzędu między obiektem porównywanym a obiektem porównującym

W badaniach Dunckera (1945) badani mieli wymyślić sposób wyleczenia człowieka chorego na nowotwór żołądka, którego nie można było zoperować. Można było natomiast użyć promieniowania, jednak dawka potrzebna do zwalczenia guza mogła uszkodzić powłoki brzuszne pacjenta. Założone przez autora rozwią- zanie polegało na rozproszeniu promieniowania w taki sposób, aby było nieszkodliwe dla zdrowej tkanki, i skupienie wiązki promieni dopiero w miejscu występowania guza. Chcąc zbadać rolę transferu przez analogię, Duncker dał wcześniej badanym do przeczytania opowiastkę o generale, który zamierzał zdobyć fortecę wroga, więc rozproszył swoje oddziały i kazał im atakować fortecę z wszystkich stron jednocześnie. Postępowanie generała było analogiczne w stosunku do wymaganego i oczekiwanego rozwiązania problemu medycznego. Duncker stwierdził, że badani, którzy w ogóle rozwiązali zadanie, posłużyli się analogią, jednak późniejsze, lepiej kontrolowane eksperymenty z wykorzystaniem tego zadania skłaniają do sceptycyzmu. Gick i Holyoak (1980, 1983) wykazali, że spontaniczny transfer rozwiązań przez analogię wystąpił stosunkowo rzadko, pozytywny skutek odniosła natomiast sugestia eksperymentatora, aby skorzystać z analogii. Ważne jest też podobieństwo szczegółów między sytuacją problemową a strukturą analogiczną, a nawet użycie konkretnego słowa kluczowego (np. słów „rozproszyć siły", zob. Keane, 1985, 1988). Z badań tych wynika zatem, że jeśli nie wiemy o moż- liwości skorzystania z analogii, prawdopodobnie z niej nie skorzystamy

- analogia jest pożytecznym i skutecznym narzę- dziem odkrycia, jeżeli umiemy się nią posłużyć, a przede wszystkim - jeśli zdo- łamy ją dostrzec. Analogie pomagające wymyślić coś nowego są niezwykłe, oryginalne i zazwyczaj pochodzą z zupeł- nie innego kontekstu niż problem, nad którym pracujemy. Dostrzeżenie takiej analogii jest samo w sobie zadaniem wymagającym kreatywności, a pożytki z niej wynikające są zwykle olbrzymie. Myślenie twórcze to również myślenie metaforyczne. Dzięki metaforycznemu opisowi możemy bowiem zrozumieć trudny i złożony problem (Verbrugge i McCarrell, 1977).

- Metafora, będąc w istocie rzeczy interaktywnym złożeniem dwóch (lub więcej) znaczeń, przynosi nową wiedzę i zrozumienie (Black, 1979). Można powiedzieć, że użycie metafory jest samo w sobie aktem twórczym, pod warunkiem, że chodzi o metaforę „żywą", utworzoną ad hoc, a nie o sztywny związek frazeologiczny (np. „twórczość to unikanie owczego pędu"). Ponadto metafora łączy różne dziedziny, tym samym - podobnie jak analogia - ułatwiając transfer wiedzy z jednego obszaru do drugiego (Billów, 1977).

- przezwyciężanie sztywnych nawyków i nastawień. Sztywność myślenia jest bardzo powszechna,
2. Koncepcja twórczych operacji intelektualnych.

Wyróżniono sześć grup twórczych operacji intelektualnych:

rozumowanie dedukcyjne,

rozumowanie indukcyjne (głównie użycie analogii),

metaforyzowanie,

dokonywanie skojarzeń,

abstrahowanie

dokonywanie transformacji.

Twierdzi się, że o twórczym charakterze tych operacji decyduje sposób ich przebiegu, a nie jako- ściowa swoistość. Na przykład abstrahowanie jest powszechnie występującym procesem poznawczym, obecnym w wielu sytuacjach, które nie mają nic wspólnego z twórczością. Jeśli jednak umożliwia wielokrotne kategoryzowanie wybranego obiektu ze względu na różne kryteria definicyjne albo jeśli ułatwia zmianę perspektywy percepcji obiektu z abstrakcyjnej na konkretną lub odwrotnie, wykazuje cechy kreatywne. Nie znaczy to jeszcze, że tego rodzaju abstrahowanie koniecznie doprowadzi do twórczego dzieła. Ułatwia jednak redukcję rozbież- ności między celem a strukturami próbnymi, według nadrzędnych zasad dyktowanych przez wybraną strategię. Istotnym elementem, bez którego twórcza interakcja nie mogłaby doprowadzić do Uczącego się dzieła, jest myślenie krytyczne (Nęcka, w druku). Dzię- ki procesom ewaluacji i oceny możliwa staje się decyzja, czy rozbieżność między kolejną wersją celu a kolejną strukturą próbną jest jeszcze tak duża, że należy kontynuować interakcję, czy też wystarczająco niewielka, aby można było pozwolić sobie na opublikowanie dzieła. Myślenie krytyczne oprócz ewaluacji obejmuje również waluację, czyli nadawanie wytworom większej wartości, uszlachetnianie ich. Tak więc nawet ocena pierwotnie negatywna może - dzięki waluacji - doprowadzić do uwieńczonego sukcesem przerwania interakcji. W wielu wypadkach interakcja jest jednak kontynuowana, ponieważ założone kryteria końcowego produktu nie zostały spełnione. Zachodzą tu prawdopodobnie znaczne różnice indywidualne co do tego, czy rozbieżność między celem a strukturą próbną jest już wystarczająco niewielka, czy też niedopuszczalnie duża. Koncepcja twórczej interakcji jest spójna z „rewizjonistycznymi" poglądami Perkinsa i Weisberga, ale idzie dalej w opisie wewnętrznej logiki i cech składowych procesu twórczego. Nadaje się do opisu wszelkich form twórczości, niezależnie od dziedziny i rangi tworzonych dzieł. Przezwycięża paradygmat myślenia o twórczości w kategoriach kolejno po sobie następujących etapów. Dopuszcza możliwość kontynuowania procesu twórczego właściwie ad infinitum, ponieważ przyjmowanie kolejnych wersji celu oznacza, że rozbieżności między nim a strukturami próbnymi właściwie nigdy nie da się zredukować całkowicie. 50 PSYCHOLOGIA TWÓRCZOŚCI Nadaje się do opisu różnych, indywidualnie wypracowanych stylów tworzenia. Jej poważną wadą jest jednak to, że nie poddano jej empirycznej weryfikacji.

Macie się wspierać takim książkami jak Edward Nęcki " Psychologia twórczości" oraz Krzysztof Szmidt " Pedagogika twórczości". Zaznaczam , że ma być to napisane RĘCZNIE :) Jak coś ominęłam, niech dziewczyny mnie poprawią w komentarzu na dole. Miłego weekendu

Według Krzysztofa J. Szmidta twórczość jest działalnością człowieka przynoszącą rezultaty obiektywnie lub/i subiektywnie nowe oraz wartościowe, we wszelkich dziedzinach życia, zwłaszcza w nauce, sztuce i kulturze; jako taka jest przedmiotem badań i teorii wielu dyscyplin naukowych. To postawa, styl działania umożliwiający pokonanie rutyny, nawyków, schematów myślenia i działania. Jest to działalność przynosząca wytwory: dzieła sztuki, wynalazki, sposoby postrzegania świata, metody działania cechujące się nowością i posiadające pewną wartość estetyczną, użytkową, etyczną, poznawczą bądź inną przynajmniej dla samego podmiotu tworzącego. Aby wytwór uznać za dzieło twórcze, musi spełniać kryteria: nowość, oryginalność, społeczna użyteczność i generatywność (ponadczasowość)

Popularną teorię, która odnosi się przede wszystkim do poznawczych procesów, skupiającą się na procesie związanym z twórczością, zaproponował wybitny polski psycholog Edward Nęcka.  Koncepcja stworzona została w „polemice z fazowymi teoriami procesu twórczego, zakładającymi sztywną sekwencję etapów myślenia nad problemem” (E. Nęcka, 2005). Nęcka uważa, że proces twórczy ulega samoregulacji. Zjawisko samoregulacji obejmuje poziomystrategii heurystycznych (sterowanie wyboru i kontroli przebiegu) oraz poziom wykonania, czylioperacji intelektualnych. Interakcja twórcza jest procesem ciągłego oddziaływania wzajemnego dwóch elementów: (1) celu aktywności twórczej, czyli np. koncept, myśl, wyobrażenie – rozumianego jako coś, co osoba chce osiągnąć, jako twórcze, czyli spełniające kryteria bycia nowym i wartościowym; (2) struktur próbnych, pojawiających się bez końca i będących dla procesu próbą przy osiąganiu celu, a zarazem podkreślające wpływy faz przejściowych procesu twórczego oraz produktów tych faz na założenia celowe aktywności twórczej. Struktury próbne, rozumiane są jako np. różnego rodzaju szkice, improwizacje, pomysły rozwiązania.

Nęcka w swojej koncepcji wymienia strategie heurystyczne, wśród których wiele można przeformować na techniki twórczego myślenia, co jest nie bez znaczenia z praktycznego punktu widzenia dydaktyki i wychowania ku twórczości. Do heurystycznych strategii należą:

• strategia czujności;

• strategia percepcji postaci;

• strategia ukierunkowującej emocji;

• strategia „zamykania”;

• strategia jasno określonego celu;

• strategia wyniku idealnego;

• strategia zarodka;

• strategia nadmiaru;

• strategia twórczego oddalenia.

Drugim kluczowym elementem koncepcji interakcji twórczej Nęcki są operacje umysłowe, określane jako „składniki wykonawcze procesu twórczego” (E. Nęcka, 1995). Z punktu widzenia praktyki pedagogicznej ważną cechą operacji jest ich uniwersalny charakter, gdyż myślenie twórcze nie wymaga stosowania odmiennych form poznania od innych aktywności. „Różnica zachodzi tylko w zakresie materiału, który podlega przetwarzaniu. Materiał nietypowy spostrzeżeniowy lub przywołany z pamięci długotrwałej, zostaje przerobiony na nietypowy wynik, mimo że „proces technologiczny” jest całkowicie taki sam jak zwykle” (E. Nęcka, 1995). Nęcka zakłada, że istniejące sześć grup operacji umysłowych twórczego myślenia działa nie tylko w procesach twórczych, ale także w formach poznawczej aktywności, jednakże według Nęcki, w twórczości operacje umysłowe działają w sposób specyficzny, dzięki czemu ich efekty mogą być bardziej nietypowe, nowe i wartościowe. Nęcka wymienia następujące operacje: rozumowanie dedukcyjne, rozumowanie indukcyjne, metaforyzowanie, dokonywanie skojarzeń, abstrahowanie, dokonywanie transformacji.

Rozumowanie dedukcyjne, a precyzyjniej określając rozumowanie sylogistyczne, wymagane jest w założeniach wielu standardowych zadań dydaktycznych lub diagnozujących twórczość, między innymi w zadaniach przewidywania konsekwencji wg Guilforda. Natomiast rozumowanie indukcyjne obejmuje trzy rodzaje zadań: uzupełnianie serii, klasyfikowanie oraz wnioskowanie z analogii. Właśnie to ostatnie – wykorzystanie analogii – uznane jest za najbardziej wpływowe dla twórczości. Kolejną operacją jest metaforyzowanie, które ma dualne znaczenie dla twórczości, gdyż może być środkiem, podobnie jak i celem procesu twórczego. „Z metaforą mamy do czynienia wtedy, gdy odnosimy się do jednej rzeczy (obiektu) w terminach właściwych zupełnie innych rzeczy (zwanych wehikułem lub nośnikiem)” (E. Nęcka, 1995). Metaforyzowanie bierze udział w twórczej interakcji, jeżeli przynosi metafory trafne i odległe. Do poznawczych funkcji metafory należą:

• przynoszenie nowych informacji, istotnych dla zrozumienia całości obiektu;

• opisywanie złożonego obiektu w formie bardziej przystępnej i prostszej w odbiorze;

• przeniesienie nowych elementów znaczenia obiektu z nośnika, wciąż istotnych dla zrozumienia obiektu.

Natomiast do funkcji wykonawczych metaforyzowania w twórczości artystycznej Nęcka zalicza:

• wyrażenie czegoś, co jest trudne do ujęcia, w inny sposób;

• zawieranie złożonych, trudnych pojęć przy użyciu zwięzłych i łatwych wyrażeń.

Dokonywanie skojarzeń pomiędzy poszczególnymi elementami – kolejna operacja umysłowa – jest najczęściej krytykowanym, a zarazem bardzo popularnym zabiegiem w twórczości, gdyż źródłem konfliktu jest sam mechanizm powstawania odległych i oryginalnych skojarzeń. Operacja abstrahowania pozwala uczyć się pojęć, ignorując niektóre elementy, a zwracając uwagę jedynie na interesujące cechy. Twórcze interakcje zachodzą, gdy abstrahowanie jest wielokrotne i umożliwia przetwarzanie informacji abstrakcyjno-konkretnych. Ostatnią grupą operacji jest dokonywanie transformacji, polegające na zmienianiu części, a nawet całości kompletu cech obiektu po to, by jego finalny kształt istotnie różnił się od wyjściowej postaci.

            Ostatnim elementem koncepcji Nęcki jest zasilanie procesów twórczych, co określa ogólnie czynniki emocjonalne i motywacyjne. Proces twórczy składa się z dwóch komplementarnych wektorów: wektor informacji i wektor energii. Ten drugi „najpierw inicjuje interakcję, a potem podtrzymuje przez cały czas potrzebny do wyczerpania możliwości dalszego wzajemnego oddziaływania celu i struktur próbnych” (E. Nęcka, 1995). Zasilanie procesów twórczych opisane jako związek dwóch wektorów, określić można także mianem układu dwóch zagadnień: (1) zasilanie informacyjne – skierowane w stronę problemu uwagi i świadomości – oraz (2) zasilanie energetyczne – skierowane na problem motywacji.

            Nie sposób jest mówić o modelu twórczej interakcji Nęcki bez poruszenia sprawy, myślenia krytycznego oraz przeszkód w procesie twórczym. Na myślenie krytyczne składa się, oprócz ewaluacji, także waluacja. Waluacja jest działaniem mającym na celu nadanie większej wartości, uszlachetnienie końcowych efektów. Za sprawą oceny myślenia krytycznego podjęta zostanie decyzja względem wygenerowanej struktury próbnej między osiągnięciem celu, a kontynuowaniem interakcji twórczych.

Przeszkody dzieli Nęcka na cztery rodzaje, zgodnie z interakcyjnym charakterem postrzegania twórczego procesu: mechanizmy i procesy niedopuszczające do zapoczątkowania twórczości; mechanizmy przedwcześnie kończące interakcje twórcze; mechanizmy zaburzające swobodne interakcje; mechanizmy pozbawiające twórcze interakcje możliwych pożytecznych kierunków rozwoju.

            Koncepcja interakcji twórczej autorstwa Nęcki, zaraz obok teorii myślenia dywergencyjnego wg Guilforda, ma ogromne znaczenie dla psychodydaktyki twórczości. Zakłada ona możliwość stymulowania i usprawniania umiejętności twórczych poprzez zaprojektowaną przez autora formę treningów twórczości. Dlatego też model Nęcki doceniany jest za walory użytkowe, gdyż jest jednym z nielicznych teoretycznych podejść do twórczości, będącym tak blisko praktyki pedagogiki twórczości. Istotną wadą tej koncepcji jest to, że brak jej empirycznych weryfikacji, jednak daje to duże możliwości badaczom do dalszej pracy nad teorią interakcji twórczej, gdyż rodzi ona nadzieje na dalszy rozwój nauki.

http://www.nauczaniedomowe.pl/artykuly/o-kreatywnosci/tworczosc-czy-kreatywnosc/wybrane-poznawcze-teorie-tworczosci/teoria-myslenia-dywergencyjnego/

Wg Krzysztofa Szmidta człowiek kreatywny jawi się jako osoba zdolna generować pomysły (cecha nowości), które czynią nasz świat lepszym (cecha wartości). Zatem kreatywność polega na wymyślaniu czegoś nowego i cennego. Nie uznaje się kreatywności, która związana jest ze złem.5 Edward Nęcka proponuje całościową definicję kreatywności: „kreatywność przejawia się zwykle w jakiejś formie obserwowalnego zachowania, polegającego na produkcji nowych i wartościowych wytworów, przy czym wytworem może być samo zachowanie (np. w przypadku działalności choreo terapeutycznej)”.6