Techniki twórczego

myślenia

Agenda

• Znaczenie i wykorzystanie wyobraźni
• E=mc² (?)
• Metafory
• Metody analityczne
• Metody swobodnych skojarzeń
• Metoda skojarzeń przymusowych
• Myślenie na dwóch poziomach
• Metody „aktywizujące”

Znaczenie wyobraźni

• Stawianie nowych pytań,

ukazywanie nowych możliwości ,
rozpatrywanie starych problemów z
nowego punktu widzenia wymaga
twórczej wyobraźni i oznacza
prawdziwy postęp w nauce

Albert

Einstein

Wykorzystanie wyobraźni

• ... doskonalenie naszych zdolności postrzegania i

rozumienia problemu, sytuacji w nowy sposób

• ...znajdowanie nowych obrazów mających służyć

nowym sposobom rozwiązywania problemów

• ...tworzenie podzielanego z innymi pojmowania

spraw (dzielenie się wiedzą)

• ...osobiste upełnomocnienieczyli wyjście z

więzienia obrazu samego siebie i definicji

własnej roli

• ...doskonalenie umiejętności samoorganizacji
• ...szukanie inspiracji tam, gdzie nikt jej nie szuka

E=mc²

• Czy można wykorzystać ten znany

wzór w myśleniu o firmie?

TAK

• pod warunkiem, że uświadomimy

sobie, jak bardzo firmy i ich fizyczne

struktury „roztapiają się”w czasie i

przestrzeni w miarę decentralizacji,

globalizacji i rozrostu sieciowych

powiązań

E=mc²

•

Przez ostatnie 200 lat firmy traktowano jak

rzeczy, definiowane za pomocą konkretnej

lokalizacji

•

Nacisk na „masę” i „fizyczność-materialność”

ustępuje naciskowi na rolę wiedzy i

informacji

•

Wiedza i informacja nie mają masy

•

Informacja jest rozproszona, abstrakcyjna i w

najwyższym stopniu relatywistyczna  nie

ma wartości bezwzględnej a jedynie wartość

w jakimś kontekście

E=mc²

• Wzór pomaga przemyśleć rolę czasu,

masy i przestrzeni:

(a) Jak czas oddziałuje na produkty i

usługi?

(b)Jak można przekształcić przestrzenne

wymiary produktów i usług?

(c) Jak można zmienić fizyczną naturę

produktów i usług (problem „masy”)?

E=mc²

Jak czas oddziałuje na produkty i usługi?
• Czas wytwarzania
• Czas trwania usługi
• Czas doskonalenia i rozwoju
• Czas konsumpcji
• Czas wolny
• Prędkość
• Inne elementy?

E=mc²

Jak czas oddziałuje na produkty i usługi?
(a) Wyprodukowanie samochodu trwa godziny a

nie tygodnie

(b) W sektorze usług natychmiastowość staje się

standardem („automatyzacja” świadczenia

usług)

(c) Czas „bezczynności” ulega ograniczeniu

(rozmaite systemy „wynajmu na czas”)

(d) Następuje znaczne skrócenie czasu od

pomysłu do wdrożenia (w sektorach high-

tech)

E=mc²

• Zadanie: jak skrócić czas obsługi

studentów przez administrację
Instytutu/uniwersytetu?

E=mc²

Jak można przekształcić przestrzenne
wymiary produktów i usług?
•

Życzenia konsumenta stają się składową produktów i

usług marketing, indywidualizacja

•

Zmniejszają się rozmiary produktów (w perspektywie

 nanotechnologie)

•

Więcej miejsca, więcej wygody, więcej wpływu na

percepcję klienta w sektorze usług

•

Produkty i usługi stają się wielowymiarowe  funkcje

telefonu komórkowego, inteligentne karty kredytowe,

stereofoniczny sprzęt audio – wideo,

•

Usługi i produkty stają się „mobilne”, przenośne

(telefon komórkowy, notebook, dostawa do klienta itp..)

E=mc²

• Zadanie: w jaki sposób można

zmniejszyć zależność edukacji
akademickiej od przestrzeni
(lokalizacji, dojazdów itp..)?

E=mc²

Jak można zmienić fizyczną naturę produktów
i usług?

(a) masa ustępuje informacji; produkty stają się „inteligentniejsze” (w

perspektywie - sztuczna inteligencja)

(b) liczne produkty stają się „skoncentrowane”  chemia gospodarcza,

dyski do zapisu danych (od setek Kb do setek i więcej GB),

wzbogacanie produktów żywnościowych, leki długo działające,

bezobsługowy czas użytkowania urządzenia itp.)

(c) Produkty i usługi nabywają coraz więcej cech „niematerialnych” – są

kupowane dla swoistej „aury”, która je otacza  „subtelność”

dobrej restauracji, „wyczucie bezpieczeństwa” banku, „doznania” w

miejscu spędzania wakacji

(d) W podobny sposób stają się ważne takie cechy jak „widoczność” i

„niewidoczność”; budowanie wrażenia potęgi i wielkości,

uwypuklanie pewnych cech, pomniejszanie innych (np. „mały lecz

pojemny samochód”)

E=mc²

• Zadanie: jak „zdematerializować”

książkę zachowując jej
powszechną dostępność?

Metafory

Pomagają w uruchomieniu wyobraźni i

efektywniejszym wykorzystaniu wiedzy

dostępnej i ukrytej

(a) Wiedza dostępna: sformalizowana,

systematyczna, w postaci modeli,

wzorów, zbiorów danych

(b) Wiedza ukryta: niesformalizowana,

bardzo trudno dostępna, obejmująca

wartości, przekonania, przeczucia i

umiejętności nabyte przez jednostkę

Metafory

• Korzystamy z zasobów wiedzy

dostępnej – wiedza ukryta
pozostaje z reguły nieaktywna

• Trzeba uruchomić wiedzę ukrytą
• Trzeba zapewnić wymianę między

zasobami wiedzy dostępnej i
ukrytej

Metafory

• Cztery procesy konwersji wiedzy:
(a) Socjalizacja
(b)Eksternalizacji
(c) Kombinacja
(d)Internalizacja

Metafory

Socjalizacja

Wiedza ukryta A

Wiedza ukryta B

Metafory

Eksternalizacja

Wiedza ukryta

Wiedza dostępna

Metafory

Kombinacja

Wiedza dostępna A

Wiedza dostępna B

Metafory

Internalizacja

Wiedza ukryta

Wiedza dostępna

Metody analityczne

• Zestawienie cech:

zestawienie znanych cech danego produktu a następnie próba

zmiany jednej lub kilku tak, by produkt lepiej pełnił swoje funkcje;
nadaje się do optymalizacji produktów

(

telefon ze zintegrowaną

słuchawką)

• Technika „mocy wejściowej-mocy wyjściowej”:

optymalizacja kosztów użytkowania lub wytwarzania produktu; np.

jak zmniejszyć zużycie paliwa na 100 km aby zaoszczędzić 20% i

nie utracić walorów użytkowych?

• Analiza morfologiczna:

skonstruowanie listy zmiennych,

które powinny charakteryzować dany produkt a następnie dobór

optymalnej kombinacji tych zmiennych  tworzenie nowych

produktów (jak sprostać trzem wymaganiom: skrócić czas

przeładunku towarów na nabrzeżach portowych, zaoszczędzić na

przestrzeni magazynowej i ułatwić transport lądowy?)

Metody skojarzeń

swobodnych

• Burza mózgów: stosowana w małych

kilkuosobowych grupach osób o równym

statusie zawodowym

• Przedstawienie problemu w zwięzły sposób
• Zachęta do zgłaszania pomysłów: obowiązuje

dokładne notowanie

• Zakaz krytyki: wszystkie pomysły są dobre
• Rezultaty: 90% pomysłów do niczego, 9% -

rozwiązania realne lecz znane, 1%

rozwiązania realne i – potencjalnie -

rewelacyjne

Metody skojarzeń

swobodnych

Metoda Gordona
Odmiana burzy mózgów
• Uczestnicy nie wiedzą, jaki jest rzeczywisty

problem

• Instruktor/moderator stopniowo zawęża

zakres dyskusji

• Pod koniec podaje problem szczegółowy
• Chodzi o wykorzystanie szerszego zasobu

wiedzy uczestników i uniknięcie skupienia

uwagi na kwestiach szczegółowych

Metoda skojarzeń

przymusowych/losowych

.. wykorzystywana w projektowaniu

innowacji

• Wskazuje się dwa lub więcej

przedmiotów celowo lub losowo

dobranych i prosi o podawanie

pomysłów produktów, które łączą ich

cechy

• Przykład: budzik, czajnik i filiżanka 

jaki produkt może powstać z ich

skojarzenia?)

Myślenie na dwóch

poziomach

• Cel: wykorzystanie podświadomości

w pracy twórczej

• Umysł pracuje także wtedy, gdy

przestajemy zajmować się danym
zagadnieniem  praca „utajona”

• Edison, Poincare, Walter Scott –

wszyscy wykorzystywali ten tryb
pracy umysłu”

Myślenie na dwóch

poziomach

...trzeba możliwie precyzyjnie

zdefiniować problem do rozwiązania

...dokonać przeglądu wiedzy na temat

problemu

...wskazać możliwie najwięcej

sposobów rozwiązania

...utrzymać motywację rozwiązania

Myślenie na dwóch

poziomach

... Dać szansę umysłowi na podjęcie pracy

„utajonej”, czyli zrobić

PRZERWĘ

...Przerwa może trwać dłużej lub krócej, zależnie

od złożoności problemu i zasobów czasu do

dyspozycji, po czym wracamy do problemu

...im intensywniej myślimy, tym intensywniej

pracuje umysł w fazie utajonej

...przerwa daje nam szansę na zyskanie

„dystansu emocjonalnego” i łatwiejsze

znalezienie rozwiązania

Metody „aktywizujące”

• Celem ich jest połączenie

efektywnego uczenia się,
wykorzystania nabytej wiedzy i
umiejętności oraz twórczości

• Metoda sytuacyjna
• Metoda inscenizacji
• Sesja pomysłowości

Metody „aktywizujące”

Metoda sytuacyjna lub „analiza przypadków”
• Polega na wykorzystaniu opisów rzeczywistych

sytuacji i zainspirowaniu do poszukiwania

rozwiązań

• Uczestnicy sesji zapoznają się z opisem sytuacji
• Pisemnie (na specjalnych arkuszach) lub w

dyskusji formułują swoje propozycje jej

rozwiązania; można przedstawić więcej niż jedno

• Cel: wykorzystanie wiedzy do skutecznego

rozwiązywania problemów praktycznych

• Metoda stosowana w edukacji menedżerów

Metody „aktywizujące”

Metoda inscenizacji:

• Polega na ożywieniu sytuacji –przekształceniu jej w

odgrywany scenariusz

• Osoby wskazane lub ochotnicy grają role przewidziane

w scenariuszu

• Pozostali uczestnicy obserwują
• Po zakończeniu sceny (nie powinna trwać dłużej niż

20-30 minut) uczestnicy odkrywają cechy optymalnego

sposobu zachowania w przedstawionej sytuacji

• Metoda z upodobaniem stosowana w szkoleniu np.

personelu sprzedaży

• Pomaga w budowaniu „modeli”ról zawodowych

Metody „aktywizujące”

Sesje pomysłowości:
• Podobna do burzy mózgów lecz

stosowana w liczniejszych, 20-25

osobowych grupach

• Rozpoczyna się od przedstawienia problemu przez

moderatora (5 min); ważne jest podkreślenie, że problem

nie ma zadowalającego rozwiązania

• Instruktor udziela głosu
• Uczestnicy proponują rozwiązania (20-25 minut) bez

zastanowienia się nad wykonalnością

• Pomysły są zapisywane skrótowo na tablicy; instruktor

dyktuje treść zapisu osobie notującej

Metody „aktywizujące”

Sesje pomysłowości:

• Zgłaszanie pomysłów ulega zakończeniu z

chwilą, gdy zaczynają się powtarzać

• Instruktor nie robi żadnych uwag oceniających
• Instruktor dokonuje pogrupowania pomysłów na

klasy

• Dyskusja nad wartością pomysłów: ich trafnością

i możliwością realizacji

• Definiowanie hierarchii
• Sesja nie może trwać dłużej niż 60-70 minut

Przydatność metod

twórczego myślenia

• Nie gwarantują rewolucyjnych pomysłów, lecz znacznie

zwiększają prawdopodobieństwo ich pojawienia się

• Uczą eliminować ocenę w toku zgłaszania pomysłów
• Uczą dostrzegać przydatność nawet absurdalnych idei
• Ograniczają „transfer nawyku” albo tzw. „fiksację

funkcjonalną”, czyli stosowania starych schematów do

rozwiązywania nowych zagadnień

• Ograniczają wpływ konformizmu jako ograniczenia

aktywności umysłowej (w sytuacjach społecznych, z

udziałem innych ludzi)

• Integrują uczenie się, wykorzystanie już nabytej wiedzy

i umiejętności oraz tworzenie nowych rozwiązań