Nauka – jest to pewien zespół czynności badawczych zmierzających do poznania istniejącej rzeczywistości przyrodniczej bądź społecznej oraz wytwór tych czynności badawczych , na który składa się system twierdzeń i hipotez dotyczących badanej rzeczywistości przyrodniczej bądź społecznej.

Funkcje nauki :

Funkcja opisowa – opisujemy dane zjawisko

Funkcja wyjaśniająca – próby wyjaśnienia istniejącej rzeczywistości przez określenie związków i zależności między badanymi zjawiskami ( dlaczego? )

Funkcja prognostyczna – przewiduje rodzaj , zasięg zmian jakich można się spodziewać w bliższej i dalszej perspektywie w badanym zjawisku , czy obiekcie ( jak będzie ? )

WYJAŚNIANIE :

Dedukcyjne : od ogółu -> do szczegółu

Indukcyjne : od szczegółu -> do ogółu

Prohabilistyczne - wyjaśnienie przewidujące następstwa ( jak dziecku się pomoże, to będzie dobrze )

Metodologia- to system jasno określonych zasad i reguł postępowania stosowanych w jakiejś nauce bądź naukach.

CELE BADAŃ :

Cel poznawczy – związany jest z opisem , wyjaśnieniem i przewidywaniem zjawisk ( ustalenie, zbadanie , opis i wyjaśnienie )

Cel teoretyczny – związany jest z teoretycznym lub empirycznym opracowaniem modelu jakiegoś zjawiska, procesu , który podczas badań będzie uzasadniony i zweryfikowany ( opracowany)

Cel praktyczny – związany jest z opracowaniem dyrektyw praktycznych adresowanych do nauczycieli, rodziców lub uczniów ( ustalenie, sformułowanie i opracowanie )

BADANIA I PROBLEMY

Problem badawczy : to pewne pytanie lub zespół pytań, na które odpowiedzi ma dostarczać pytanie

M. Łobocki – „ Problemy badawcze są to pytania , na które szukamy odpowiedzi na drodze badań naukowych”.

S. Nowak – „ Problem badawczy to tyle , co pewne pytanie lub zespół pytań, na które odpowiedzi ma dostarczyć badanie „

Pytania badawcze :

Ilościowe ( powtarzalne , czyli możemy to zbadać w Koszalinie ale też w Słupsku ) np. ilu uczniów dojeżdża do szkoły ?

Jakościowe ( są niepowtarzalne , tych badań nie da się powtórzyć , są to badania przeprowadzane tu i teraz ) np. jak młodzież spędza czas wolny .

Poprawność problemów badawczych :

• Każdy problem powinien być sformułowany możliwie dokładnie i precyzyjne

• Formułowanie problemy badawcze powinny wyczerpać zakres niewiedzy zawartej w temacie badawczym

• Problemy badawcze powinny mieć wartość praktyczno- użyteczną

• Problemy badawcze powinny zawierać wszystkie relacje zachodzące pomiędzy zmiennymi

• Powinny ( muszą ) być empirycznie sprawdzalne

Problem główny : Problem główny jest pytaniem wokół, którego występują pytania szczegółowe dopełniające pytanie np. o które są problemami szczegółowymi .

*Problemy diagnostyczne : zawierają w sformułowaniu pytanie „ jak jest ? „ oraz jakie są przyczyny istniejącego stanu rzeczy. ( tutaj hipotez nie musimy stawiać )

* Badania oparte na rozumowaniu indukcyjnym : ich celem może być dokonanie opisu i klasyfikacji określonych zjawisk, procesów czynności , cech osobowości . Przykłady pytań : Jakie metody wychowania stosują nauczyciele w szkołach podstawowych. Badania badawcze oparte na rozumowaniu indukcyjnym mogą również zmierzać do poznaniu przebiegu określonych procesów lub czynności . Np. Jak przebiega proces rozwiązywania tekstowych zadań matematycznych przez uczniów w wyższych klasach szkoły podstawowej ?

*Celem badań może być wykrycie prawidłowości kierujących badanymi zjawiskami . Pytanie zawarte w problemie dotyczy wtedy różnych warunków, przyczyn , czynników determinujących lub wpływających na powstanie i przebieg tych zjawisk. Problem wtedy jest zawarty zaczynający się od słów „ jakie są warunki? „ „ Jakie są przyczyny ? „

*Celem badań bywa poznanie wewnętrznych warunków zachowania się : funkcję tę mogą spełniać procesy motywacji. Oto przykłady dotyczące ich problemów : Motywy wyboru zawodu przez uczniów kończących szkołę podstawową

*Przedmiotem badań mogą być zewnętrzne warunki lub przyczyny zachowania się . Są nimi określone podniety , sytuacje lub czynniki środowiskowe wpływające na zachowanie się . Np. Zewnętrzne warunki agresywnego zachowania się chłopców w wieku dorastania .

Nowak stwierdza ,że „Dopóki nie uprzytomnimy sobie pojęć odpowiadających terminom figurującym w pytaniach i hipotezach naszej problematyki , tak długo nie wiemy naprawdę , co chcemy badać . „

Rodzaje pytań POSTAĆ PROBLEMU BADAWCZEGO

Pytania rozstrzygnięcia – zaczynają się od partykuły „ czy ‘’ , po czym następuje pewne zdanie oznajmujące . Odpowiedź jest tylko jedna . Tak lub Nie . Pytania rozstrzygnięcia są zawsze pytaniami zamkniętymi z określoną liczbą odpowiedzi .

Pytania dopełnienia – gdzie , ile , skąd, dokąd , kiedy , po co , na co , kto co , ZAIMKI , PRZYSŁÓWKI PYTAJNE . zawierające pytajnik jaki , kiedy , w jakich warunkach , w jakim stopniu . Pytania te określone są jako złożone ponieważ odpowiedź na nie , nie wymaga szerszych i złożonych wypowiedzi . Pytania dopełnienia mają na ogół postać pytań otwartych.

HIPOTEZA

*Hipoteza - zdanie nie w pełni uzasadnione , rozważane jako racja pewnych uznanych już zdań, założenie oparte na prawdopodobieństwie , wymagające sprawdzenia, mające na celu odkrycie nieznanych zjawisk lub praw ; jakiekolwiek orzeczenie niezupełnie pewne , przypuszczenie .

Hipoteza badawcza – jest pewnym przypuszczeniem lub stwierdzeniem naukowym, odnoszącym się do dających się zaobserwować faktów , zjawisk czy procesów , których prawdziwość lub fałszywość rozstrzygamy na podstawie prowadzonych badań empirycznych.

Zasady formułowania hipotez :

• Musi być sprawdzalna

• Prawdopodobna

• Musi być jasno sformułowana

• Powinna określać związki i zależności

• Powinna być twierdzeniem wyrażonym w sposób jednoznaczny

KAŻDEMU PROBLEMOWI ODPOWIADA HIPOTEZA !.

Podział hipotez :

• Ogólne – szczegółowe

• Teoretyczne – robocze

• Zerowe - alternatywne

• Istotnościowe (wprowadzamy coś) – zależnościowe (sprawdzamy tylko coś)

ZMIENNE

Zmienna to właściwość empiryczna mająca dwie lub więcej wartości ( np. płeć K/M , klasa społeczna – niższa, średnia , wyższa .

Zmienna , która ma tylko 2 wartości nazywana jest dychotomiczną

*S. Nowak mówi : „ zmienna określa jedynie , pod jakim względem interesują nas analizowane przedmioty i zjawiska , specyfikując ich możliwe własności , stany lub zdarzenia , którym podlegają , a ponadto jakie typy relacji będziemy uwzględniać między przedmiotami rozpatrywanymi pod danym względem”

* Według W. Okonia zmienna to „ czynnik przybierający różne wartości w danym zbiorze ‘’

Zmienna zależna – to ta , którą badacz chce wyjaśnić *Zmienna zależna to zjawisko podlegając e wpływom innych zjawisk .

Zmienna niezależna – to ta , za pomocą , której badacz chce wyjaśnić zmiany wartości zmiennej zależnej ( czasem nazywana zmienną wyjaśniającą ) z reguły kilka zmiennych niezależnych wpływa na zmienną zależną (zjawiska społeczne są bardzo złożone) . Niezależna oddziałuje na zależną . *Zmiennymi niezależnymi są zjawiska wpływające na powstanie i przebieg zjawisk będących zmiennymi zależnymi.

WSKAŹNIKI

Wskaźnikiem jakiegoś zjawiska „ Z” nazywać będziemy takie zjawisko „ W” , którego zaobserwowanie pozwoli nam ( w sposób bezwyjątkowy lub z określonym choćby większym od przeciętnego prawdopodobieństwem ) stwierdzić ,iż zaszło zjawisko „Z”.

* Z. Krzystoszek – „ Wskaźnik to pewna cecha , zdarzenie lub zjawisko , na podstawie którego wnioskujemy z całą pewnością bądź z określonym prawdopodobieństwem wyższym od przeciętnego , iż zachodzi zjawisko , jakie nas interesuje.

Rodzaje wskaźników :

1. Wskaźniki definicyjne – związane z przyjętą definicją dotyczącą przedmiotu badań

*(…) kiedy dobór wskaźnika jest zarazem zdefiniowaniem pewnego terminu, ustaleniem jego znaczenia .

2. Wskaźniki empiryczne – cecha opisywana przez definicję i wskaźnik jej da się zaobserwować

3. Wskaźniki inferencyjne – o wystąpieniu danego zjawiska wnioskujemy pośrednio , ponieważ ma ono ukryty charakter np. wypieki na twarzy studenta podczas egzaminu można przyjąć za wskaźnik inferencyjny stanu zdenerwowania

*związki między zjawiskiem wskazywanym W a zjawiskiem wskazywanym Z nie są określone definicyjne, tzn. termin oznaczający wskaźnik W nie wchodzi do definicji Z,

*zjawisko Z nie może być bezpośrednio obserwowalne , jego występowanie inferujemy (wnioskujemy) z występowania zjawiska W.

*Kiedy z zajścia pewnego zjawiska obserwowalnego inferuje się zajście pewnego zjawiska nieobserwowalnego wprawdzie , ale posiadającego dla nas znaczenie niezależne od wskaźnika, proponuję mówić iż mamy do czynienia ze wskaźnikiem inferencyjnym.

4. *wskaźniki rzeczowe – wszelkie pojęcia służące dla oznaczenia zjawisk obserwowalnych zewnętrznie

5. *wskaźniki o charakterze mieszanym – sytuacje kiedy badamy cechy dyspozycyjne , gdy badamy większe zespoły cech.

METODY BADAWCZE

Klasyfikacja metod badań

1. ( wg Zaczyńskiego) :

• Metoda obserwacji

• Metoda eksperymentu pedagogicznego

• Metoda testów pedagogicznych

• Grupa metod terenowych obejmowanych wspólnym terminem metod socjograficznych , w tym głównie : wywiad i ankieta

• Metoda socjometrii

• Metoda znana pod nazwą analizy dokumentów i wytworów uczniów

• Grupa metod statystycznych

2. (wg Kamińskiego):

• Studium indywidualnych przypadków

• Sondaż diagnostyczny na niewielkiej próbie

• Monografia instytucji

3. (wg Łobockiego):

• Obserwacja

• Eksperyment pedagogiczny

• Testy osiągnięć szkolnych

• Techniki socjometryczne

• Analiza dokumentów

• Skale ocen

• Ankiety i kwestionariusze

• Rozmowa i wywiad

4. (wg Pilcha):

1. Metody badań

   1. Eksperyment pedagogiczny

   2. Monografia pedagogiczna

   3. Metoda indywidualnych przypadków

   4. Metoda sondażu diagnostycznego

2. Techniki badań pedagogicznych

   1. Obserwacja

   2. Wywiad

   3. Ankieta

   4. Badanie dokumentów. Analiza treści. Techniki projekcyjne

   5. Techniki socjometryczne

3. Narzędzia badawcze

   1. Kwestionariusz wywiadu

   2. Kwestionariusz ankiety

   3. Kwestionariusz ankiety rozsyłanej

   4. Test socjometryczny

   5. Dyspozycje i arkusz obserwacji

   6. Arkusz obserwacji

   7. Skala do badania przystosowania dziecka

Metoda badawcza- z gr. methodos – badanie. Zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących najogólniej całość postępowania badawczego, zmierzającego do rozwiązania określonego problemu badawczego.

TECHNIKI BADAWCZE

A Kamiński : ,, Techniki badawcze to sposoby zbierania materiału oparte na starannie opracowanych dyrektywach ( dokładnych, jasnych, ścisłych), weryfikowanych w badaniach różnych nauk społecznych i dzięki temu posiadających walor użyteczności międzydyscyplinarnej”

Podział technik badawczych:

• Bezpośrednie – badacz zdobywa informacje bezpośrednio od respondenta, sposób komunikacji

• Pośrednie- pisemne wypowiedzi respondentów, ankiety, prace pisemne, wytwory, analiza dokumentów, środki badawcze

• Standaryzowane

• Niestandaryzowane

NARZĘDZIA BADAWCZE

Narzędzie badawcze jest przedmiotem służącym do realizowania wybranej techniki badań.

Narzędzia badawcze obserwacji:

• Karty obserwacji

• Arkusze obserwacyjne- scheduły?

• Dziennik obserwacji

W każdym z wyżej wymienionych narzędzi badacz musi ująć te zagadnienia, które będzie obserwował a które w sposób bezpośredni są związane z podjętym problemem badawczym.

Narzędzia badawcze wywiadu:

• Kwestionariusz wywiadu zawierający pytania otwarte lub zamknięte

• Urządzenia nagrywające lub rejestrujące wypowiedzi respondentów

EKSPERYMENT PEDAGOGICZNY

Eksperyment pedagogiczny -to szczególny sposób gromadzenia wiedzy o badanym osobniku lub zbiorowości, polegający na organizowaniu sytuacji nietypowej, która wywala postawy i reakcje badanych lub badanego.

Monografia pedagogiczna – metoda badań, której przedmiotem są instytucje wychowawcze, metoda to prowadzi do gruntownego rozpoznania struktury, zasad i efektywności działań wychowawczych instytucji.

Metoda indywidualnych przypadków – jest sposobem badań, polegających na analizie jednostkowych losów ludzkich, uwikłanych w określone sytuacje wychowawcze lub na analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej widzianych przez prymat jednostkowych biografii ludzkich z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych.

Najbardziej użyteczną techniką tej metody jest wywiad. Uzupełnia go obserwacja i analiza dokumentów osobistych. Niekiedy pomocne mogą być techniki projekcyjne, testy.

Metoda sondażu diagnostycznego- jest sposobem gromadzenia wiedzy o cechach strukturalnych i funkcjonalnych oraz dynamice zjawisk społecznych, instytucjonalnie niezlokalizowanych a posiadających znaczenie wychowawcze, o opiniach i poglądach wybranych zbiorowości, nasilaniu się i kierunkach rozwoju tych zjawisk na podstawie badania dobranej grupy reprezentującej populację generalną, w której badane zjawisko występuje.

OBSERWACJA

Obserwacja- planowe i systematyczne gromadzenie danych przez spostrzeganie przez jakiegoś badacza czynności dydaktyczno- wychowawczych nauczycieli i uczniów oraz skutków tych czynności.

Cechy obserwacji

• Obiektywność- obserwator nie ujmuje faktów i zdarzeń pod kątem własnych oczekiwań, uprzedzeń czy nastawień emocjonalnych

• Wierność- polega na rejestrowaniu faktów wolnych od zniekształceń rzeczywistości

• Celowość- szukanie odpowiedzi, dlaczego i w jakich warunkach dane zjawisko występuje

• Systematyczność i planowość- powinna trwać ciągle i być przeprowadzona wedle określonego systemu pozwalającego spostrzegać obiekty wielokrotnie i w różnych warunkach jego występowania. Planowość oznacza, że powinna być prowadzona według określonego planu

• Wnikliwość - powinna poszukiwać uwarunkowań i zależności przyczynowo- skutkowych między nimi

• Wyczerpująca- powinna doprowadzić do ujęcia wszystkich istotnych elementów

Podział obserwacji:

1. Ze względu na czas:

• Ciągła – polega na spostrzeganiu przez dłuższy czas

• Próbek czasowych- spostrzeganie w krótkich odcinkach czasowych

• Próbek zdarzeń- badacz z góry określa, jakie zdarzenia chce obserwować i czeka na nie

2. Ze względu na treść:

• Całościowa- to postrzeganie pełnego i całościowego obrazu rzeczywistości

• Częściowa- to postrzeganie wybranych aspektów rzeczywistości

3. Ze względu na liczbę przedmiotów:

• Jednostkowa obserwacja- dotyczy jednego przedmiotu

• Kompleksowa obserwacja- dotyczy zespołu przedmiotów

4. Ze względu na cel:

• Otwarta- zmierza do tego, by na jej podstawie zaplanować badania lub dalszą obserwację

• Systematyczna- to planowe i powtarzające się gromadzenie spostrzeżeń w celu wykrycia zależności między zjawiskami

5. Ze względu na sposoby jej dokonywania:

• Bezpośrednia- badający nie tylko zbiera dane, ale ma również możliwość sprawdzenia wiarygodności tych danych odwołując się do innych metod i technik badawczych np. eksperymentu lub wywiadu

• Pośrednia- badacz nie uczestniczy w zbieraniu danych i nie ma wpływu na ich powstawanie

• Kontrolowana- jest prowadzona w oparciu o określone narzędzia np. kwestionariusze, schematy i normy, które pełnią dwojaką funkcję: służą do gromadzenia danych i są czynnikiem kontrolującym prawidłowość prowadzonej obserwacji

• Niekontrolowana- jest prowadzona bez narzędzi systematyzujących, planowa ale swobodna

• Jawna- badani wiedzą o tym, że są przedmiotem zainteresowania obserwatora , można uzyskać fałszywe dane np. o zachowaniu

• Ukryta – badani nie wiedzą, że są obserwowaniu , pozwala uchwycić autentyczne zachowania

Pomocnicze techniki stosowane w obserwacji:

• Niestandaryzowane- gromadzą materiał bez porządkowania go, np. opisy , notatki , filmy, fotografie

• Standaryzowane- pozwalają uporządkować gromadzony materiał badawczy według określonych kategorii, np. arkusz obserwacyjny, który wcześniej jest przygotowanym kwestionariuszem z wytypowanymi zjawiskami, które objąć ma obserwacja

WYWIAD

Wywiad – jako metoda badań socjologicznych jest rozmową prowadzoną z osobą badaną, w toku której uzyskiwane są odpowiedzi na określone pytania.

Rodzaje wywiadów:

• Jawny

• Ukryty

• Standaryzowany

Warunki skuteczności wywiadu:

• Miła, życzliwa atmosfera

• Odpowiedni wygląd

• Zgodność ,, grupowa”

• Proste pytania na początku

• Dostosowanie pytań do poziomu respondenta

• Troska badacza o zrozumienie pytań

• Cierpliwość badacza

• Brak tak zwanych niewłaściwych pytań

ANKIETA

Ankieta – jest metodą zdobywania informacji przez pytanie wybranych osób za pośrednictwem drukowanej listy pytań, zwanej kwestionariuszem.

Typy ankiet:

• Internetowa

• Telefoniczna

• Ustna ( wywiad)

• Pisemna

• Pocztowa

• Prasowa

• Audytoryjna

Kafeteria- zestaw wszelkich możliwych odpowiedzi spośród których badany wybiera te, które jego zdaniem są najwłaściwsze bądź odzwierciedlające jego poglądy.

Kafeteria może być:

• Wyczerpująca

• Rozłączna

DOKUMENTY

Dokumenty- każda rzecz stanowiąca źródło informacji o ludziach, przedmiotach, procesach czy zjawiskach.

Rodzaje dokumentów:

• Dokumenty urzędowe, np. władz oświatowych, plany pracy, świadectwa

• Dokumenty osobiste np. pamiętniki, listy, autor dokumentu interpretuje rzeczywistość

• Dokumenty pierwotne np. źródła , wytwory dzieci , sprawozdania

• Dokumenty wtórne np. dokumenty poznawcze, osobowe, oceniające, regulujące

• Dokumenty cyfrowe np. dokumentacja finansowa

• Dokumenty obrazowo- dźwiękowe np. zdjęcia, filmy

ANALIZA DOKUMENTÓW

Analiza dokumentów- metoda lub technika badawcza, polegająca na opisie i interpretacji konkretnych dokonań w procesie uczenia się, pracy produkcyjnej, zabawy lub innego rodzaju działalności, zakończonych bardziej lub mniej gotowym produktem.

Analiza dokumentów:

• Jakościowa- odczytywanie podstawowych informacji w dokumentach i subiektywna ich interpretacja

• Ilościowa- ilościowy opis pojawiających się w dokumentach zjawisk, rzeczy, osób, procesów

• Ocena zewnętrzna- formalna, cechy zewnętrzne, nazwa dokumentu, rodzaj, posiadane znaki, cechy, symbole

• Ocena wewnętrzna merytoryczna- ustalenie wiarygodności treści zawartych w dokumencie

Analiza treści:

• Wyprowadzenie wniosków na podstawie przekazywanych przez ucznia informacji pisemnych np. zeszyt ucznia, ocena formalna i merytoryczna

• Analiza rysunków pozwala poznać wewnętrzne uczucia i emocje ucznia

Pojęcie testy osiągnięć szkolnych

Test osiągnięć szkolnych – jest zbiorem zadań , dostosowanym do określonej treści nauczania w taki sposób, by na podstawie wyniku testowania można było ustalić, w jakim stopniu treść ta jest opanowana przez ucznia, oraz przeznaczonym do rozwiązania w toku jednego zajęcia szkolnego.

Arkusz obserwacyjny

Arkusz obserwacyjny to wcześniej przygotowany kwestionariusz z wytypowanymi wszystkimi zagadnieniami , które objąć ma obserwacja. W odpowiednich rubrykach, pod określonym zagadnieniem notujemy wszelkie spostrzeżone fakty, zdarzenia i okoliczności mające związek z danym zagadnieniem.

Kwestionariusz- zestaw pytań, zbudowany według specjalnych zasad.

Skala- jest szeregiem zdań ułożonych według określonego porządku, wyczerpujących możliwe określenia badanego zjawiska, cechy lub układu.

Kategoryzacja- zbudowanie ścisłych pytań których nie można zmieniać oraz ustalenie kolejności ich zadawania.

Korelacja- związek zmiennych czynników, cech. Jeśli wzrostowi jednej zmiennej , np. uspołecznienia , towarzyszy wzrost innej zmiennej, np. patriotyzmu, mówimy, że te zmienne są skorelowane.

TYP BADAŃ

1. Badania diagnostyczne- czynność polegająca na ustaleniu danego stanu rzeczy lub zmian stanów rzeczy dokonujących się w pewnym przedziale czasowym.

2. Badania weryfikacyjne