grupa 1

GALRIA PORTRETÓW BISKUPÓW KRAKOWSKICHW KLASZTORZE FRANCISZKANÓW W KRAKOWIE

1.Informacje ogólne

Grupa 8 portretów z XVIw wchodzi w skład galerii portretów biskupów krakowskich w klasztorze franciszkanów w Krakowie. Jest to fragment galerii ok. 30 obrazów, gromadzone były one w ciągu 4 wieków, znajdowały się w krużgankach klasztoru oraz kaplicy Włoskiej.

a)wygląd i wykonanie

Portrety są dużych rozmiarów na drewnie lub płótnie. Oprawione w wielkie architektoniczne ramy zachowane do dziś częściowo. Portrety są kontynuacją wizerunków biskupów z XV wieku odkrytych na ścianach krużganków.

b)historia

Wcześniejsze galerie portretów powstawały już w sztuce starochrześcijańskiej i wczesnośredniowiecznej. Najwięcej powstaje od XIII wieku, są to : wizerunki papieży, władców, biskupów.

-malowidła w Magdeburgu przedstawiające Ottona, jego 2 żony, 19 arcybiskupów magdeburskich z ok. 1240 r

-malowidła w Kolonii z ok. 1322r

-malowidła w Czechach

- wizerunki Wielkich Mistrzów w Malborku

Tworzenie portretów krakowskich rozpoczęte zostało w XV wieku i kontynuowane aż dostatnich czasów. Z portretów można wyczytać przebieg rozwoju portretu- różnicę między wizerunkiem średniowiecznym a nowożytnym oraz rozwój jednego typu- przedstawienia dostojników kościelnych. Twórcy w większości byli anonimowi.

Wiadomości o portretach krakowskich znajdują się w zmiankach z wizytacji klasztoru. W najdawniejszej zmiance z 1597 roku są wymienione imiona biskupów, przytoczone umieszczone na portretach napisy oraz sposób wykonania- na drewnie lub desce. Próbowano wyjaśnić genezę powstania galerii, przytaczano w tym celu kanonizację świętego Stanisława u franciszkanów w Asyżu. Najobszerniejszy opis Galerii zawiera Inwentarz klasztoru z 1792 roku ojca Wyszykowskiego. W XIX portrety uchodziły jako pamiątki historyczne. Wizerunki biskupów krakowski stanowią zamknięta grupę, kompozycja ma wiele wspólnego z malarstwem religijnym.

c)zniszczenia i konserwacje

- w 1850 roku miał miejsce wielki pożar Krakowa, portretu uniknęły zniszczeniu

Po tym wydarzeniu portrety zostały odrestaurowane, dokonał tego p. Cholewicz. Józef Janikowski uzupełnił lub w całości przerobił napisy pod niektórymi z portretów. Generalna restauracja krużganków i kaplicy Włoskiej odbyła się w latach 1900- 1912.

d)portrety

Do naszych czasów zachowało się 8 portretów:

-biskupa Piotra Tomickiego 1523- 1535

-biskupa Jana Latalskiego 1535- 1537

- biskupa Jana Chojeńskiego 1537- 1538

- biskupa Piotra Gamrata 1538- 1545

- biskupa Samuela Maciejowskiego 1545- 1550

- Biskupa Andrzeja Zebrzydowskiego 1551- 1560

- biskupa Filipa Padniewskiego 1560- 1572

- biskupa Franciszka Krasińskiego 1572- 1577

Istniał również wizerunek biskupa Jana Konarskiego, uległ jednak zniszczeniu w XIX wieku, był to pierwszy sztalugowy wizerunek galerii franciszkańskiej.

e) styl i problematyka

Portret nie wykazują równego poziomu artystycznego, połączono je w grupę ze względu na ich jednolitość- ten sam wyraz ideowy, podobną technikę

- obrazy są wykonane tempera na podobraziu drewnianym, pozostałe portrety nie należące do grupy ośmiu były malowidłami ściennymi- wcześniejsze, oraz techniką olejną na płótnie- późniejsze.

- obrazy cechują się silnym konserwatyzmem- koncepcja wizerunku pierwszego biskupa była powtarzana w innych przedstawieniach aż do lat 70-tych XVI wieku.

- portrety posiadają reprezentacyjny, oficjalny charakter- pontyfikalny strój, uroczystą pozę, przedstawienie en pied, frontalne ujęcie

- występuje powtarzający się motyw tła- postać przedstawiona w arkadzie tworzącej ramy dla postaci, celem takiego przedstawienia jest wyrażenie ponadczasowości sytuacji- biskup jako święty na ołtarzu

- charakterystyczna jest przewaga linii nad plamą barwną, płaszczyzny nad bryłą oraz realizm przedstawienia

2. Podział na podgrupy ( nie jest podziałem chronologicznym)

A. Grupa I

Należą do niej portrety biskupa Tomickiego, Latalskiego i Gamrata. Pochodzą z 2 ćwierci XVI wieku. Najwybitniejszym portretem w tej grupie jest portret Tomickiego, wywarł wieli wpływ n pozostałe. Portret Latalskiego jest swobodną kopia Tomickiego o niższym poziomie artystycznym. Portret Gamrata jest mniej harmonijny i poprawny w szczegółach. Stan zachowania obrazów jest zły. Najgorzej zachowany jest portret biskupa Latalskiego, portret bp Tomickiego był kilkakrotnie restaurowany, najlepiej zachowany w tej grupie jest portret bp Gamrata

a)Biskup Tomicki herbu Łodzia, 2, 41/1, 42

opis i analiza

-Biskup jest przedstawiony w stroju pontyfikalnym- dzwonowaty, brokatowy ornat, dalmatyka, alba.

- W jednej ręce trzyma pastorał, drugą podtrzymuje mszał

- postać jest rozmiarów nadnaturalnych , ujęta en pied, zwrócona lekko w prawo

- biskup stoi pod arkadą, kolumny są kandelabrowe

- na kapitelach pojawiają się 2 uskrzydlone putta- jedno podtrzymuje tarcze z herbem Łodzia i literami P. T. ( herb zwieńczony mitrą biskupią jest również w prawym dolnym narożniku

- tło stanowi mur z wzorzystą tkanina, w świetle łuku tło jest złote, wytłoczone w motyw pięcioliścia

- poza biskupa stateczna, zrównoważona pełna powagi, nogi są lekko rozstawione, tors odchylony nieco ku tyłowi

- biskup ma regularne rysy twarzy, prosty nos niewielkie usta, wydatną dolną wargę

- rysunek rąk jest niezbyt poprawny

- szaty oraz pastorał zostały oddane z dokładnością, celem było podkreślenie bogactwa i dekoracyjności

- kontur jest ostry i wyraźny- są to tradycje gotyckie z okresu stylu łamanego

koloryt

- jasny, dość żywy, całość ma ciepły ton

- gama barwna jest harmonijna lecz wąska, pojawia się czerwień, zieleń, brunatno żółty, złoty

ogólne wrażenie

-płaskość

-duże plamy barwne

-jasny czysty koloryt

b) Biskup Lotalski herbu Prawdzic 2, 36/ 1,38

analiza i opis

-portret wykazuje zbieżność z portretem Tomickiego, występuje podobny układ kompozycji, motywy arkad, putta, tkanina w tle

-widoczny jest niższy poziom artystyczny

-biskup przedstawiony jest w niepewnej pozie, ma skrępowany gest rąk

-przejaskrawiony został efekt dekoracyjny ornatu

- niekonsekwentne oświetlenie jest wynikiem płaskości

- postać nie rzuca cieniu

- twarz biskupa odznacza się nieregularnymi, pospolitymi rysami . Zadarty nos i lekki zez świadczą o realistycznym przedstawieniu postaci.

koloryt

- koloryt postaci podobnie jak biskupa Tomickiego jest ciepły

c)Biskup Gamrat herbu Sulima 2, 70/ 1,35

analiza i opis

- przedstawienie tego biskupa różni się od pozostałych półkolistym zamknięciem płaszczyzny oraz brakiem wyraźnej architektonicznej arkady

- biskup przedstawiony jest w szatach pontyfikalnych, zwrócony jest w lewo. W lewej ręce trzyma krzyż, prawą wznosi do błogosławieństwa

- jego poza jest dynamiczna, poruszona, w lekkim kontrapoście

- postać posiada ciężkie proporcje, jest masywna

- twarz przedstawiona jest realistycznie, szeroka, kwadratowa

- głowa jest wielka, osadzona na krótkiej szyi , oczy podłużne, podkrążone, wzrok skierowany na widza, cienki orli nos, wąskie usta

- światłocień jest zdecydowanie mniej rozbity, prawa strona postaci została zacieniona

koloryt

- kolorytu ni można w pełni odczytać gdyż obraz poczerniał

- występowały barwy zasadnicze i intensywne, dominowała czerwień odcieniu cynobru, zielono srebrzyste i błękitnawe barwy występują na albie i dalmatyce

- rama jest w odcieniu brązu a tło złote

d)podsumowanie

Podsumowują, postacie z tej grupy ukazane są w splendorze władzy i dostojeństwa

- pierwszy plan stanowi płaszczyzna, linia, kolor, ujęcie en pied, poza, strój, tło

- w tych trzech portretach występują duże zbieżności, świadczy o tym poczucie formy, faktura- drobiazgowość, -arkady będące obramieniem dla postaci podnoszą reprezentacyjny charakter

- występujące putta na głowicach kolumn są motywem włoskim, ich funkcją jest podtrzymywanie tarcz herbowych

e) autorstwo, fundacja, czas

- portret Tomickiego jest przypisywany Durerowi. Dobrowolski przypuszcza jednak, że twórcą mógł być Stanisław Samostrzelnik. Biskup Tomicki był głównym zleceniodawcą Samostrzelnika ok. 1531 roku. Dzieła Samostrzelnika wykazują dużo zbieżności z portretem biskupa.

- brak jest jednak danych dotyczących fundacji omawianych portretów, przypuszcza się, że fundatorem portretu bp Tomickiego mógł być sam biskup, mecenas.

- czas powstania pokrywa się z datami pontyfikatów poszczególnych biskupów

- portrety powstawały za życia biskupów

B. Grupa II

Należą do niej portrety biskupów Chojeńskiego, Zebrzydowskiego i Padniewskiego

- grupa ta charakteryzuje się słabym poziomem artystycznym

- portrety Chojeńskiego oraz Zebrzydowskiego pochodzą z jednego warsztatu

- stan zachowania portretów jest bardzo zły

opis i analiza

-portrety nawiązują do poprzedniej grupy, występuje tu reprezentacyjne ujęcie en pied, prawie frontalna poza, ujęcie głowy w ¾, pontyfikalny strój, podobne rozwiązanie tła, tarcze herbowe w dolnym narożniku

a)Biskup Chojeński

- przedstawieniu występuje motyw arkady architektonicznej, toskańskie kolumny oraz trzony pokryte ornamentyką roślinną oraz motywami profilowanych masek. Na wierzchu kapiteli pojawiają się pary nagich puttów

b)biskup Zebrzydowski herbu Radwan oraz Padniewski herbu Nowina

- w portretach występuje plastyczna złocona rama naśladująca arkadę o półkolistym łuku, są tam ośmioboczne kasetony wypełnione rozetami

- sposób przedstawienia szczegółów jest rzeczowy

- modelunek w niektórych partiach obrazu jest miękki i malarski

- uwidacznia się skłonność do długich wykreślonych linii. Występuje tu schematyczne traktowanie fałd rękawów i sudarium, tworzą się gęste równoległe wałki.

koloryt

- barwy są złamane

- portrety biskupa Zebrzydowskiegi i Padniewskiego charakteryzuje ciepły, matowy koloryt, brak jest kontrastowych zestawień barw

c) podsumowanie

W tej grupie obrazów nastąpiła eliminacja pozostałości późnogotyckich, portrety są związane ze środowiskiem małopolski, produkcją cechowa

d) autorstwo, fundacja, czas

- portret powstały w krakowskiej pracowni cechowej

-portrety biskupa Zebrzydowskiego Padniewskiego wykazują cechy wspólne są tworem jednego warsztatu

- fundatorem portretu biskupa Chojeńskiego był kanonik Jakub Wierzba, Fundatorem portretu bp Padnieskiego- Wojciech Brudziński- sekretarz królewski, kanonik krakowski, sandomierski, gnieźnieński,

- portrety powstały po śmierci biskupów

C. Grupa III

Należą do niej portrety biskupów Maciejowskiego herbu Ciołek i Krasińskiego herbu Ślepowron. W przedstawieniu portretów występują podobne motywy oraz poczucie formy. Portret Krasińskiego uniknął przemalówek a portret Maciejowskiego, mniej zniszczony nie zachował się w pierwotnym stanie

opis i analiza

cechy wspólne:

portrety ukazują podobieństwa w charakterze ogólnym:

- biskup w stroju pontyfikalnym jest zwrócony lekko w prawo. W jednej ręce opuszczonej trzyma mszał a w drugiej pastorał

-biskup stoi w niszy utworzonej z kolumn jońskich, nad kolumnami znajduje się muszla, kolumny stoją na wspólnym cokole. Na masywnych kolumnach znajdują się putta, tło jest czarne i neutralne

- kompozycja jest pierwszoplanowa i symetryczna, dominują kierunki wertykalne, statyczność

- masa postaci jest syntetycznie ujęta, szaty słabo sfałdowane a kontur silnie uproszczony

• W przedstawieniu biskupa Krasińskiego występuje światłocień oraz jednostronne oświetlenie, kolumny są pozbawione modelunku a ornament dyskretny .

• Na portrecie biskupa Maciejowskiego kolumny są plastyczne, dekoracyjne, występuje silniejszy ornament, precyzyjny, drobiazgowy. Faktura jest gładka.

koloryt

Portrety z tej grupy charakteryzują się wąską gama kolorystyczną.

• Na portrecie biskupa Maciejowskiego występuje czerń, biel, zgaszony cynobr, kolumny są szare, złote

• Barwa portretu Krasińskiego jest rdzawa, koloryt całości jest ciemny, przygaszony

a)kolumny

Charakterystyczne dla tej grupy portretów są kolumny jońskie. Ich trzony są podzielone na 3 części za pomocą sznura, z którego wyrastają liście akantu. U dołu kolumny żłobkowanie jest ukośne. Górna część kolumny jest ozdobiona winna latoroślą.

b)autorstwo, fundacja, czas

Oba portrety są dziełem krakowskich malarzy cechowych. Daty powstania portretów nie są od siebie odległe

- portret Krasińskiego jest fundacją wykonawców testamentu biskupa, powstał ok. 1577r

- przemalowanie portretu Maciejowskiego utrudnia jego ścisłe datowanie

3. Biografie

Grupa I

Piotr Tomicki herbu Łodzia (ur. 1464, zm. 1535) – biskup przemyski, poznański i krakowski, podkanclerzy koronny, sekretarz królewski.

Urodził się w 1464 roku jako syn Mikołaja z Tomic koło Poznania – chorążego poznańskiego i Anny z Szamotulskich. Po śmierci ojca, w 1478, trafił na dwór swojego stryja, Andrzeja Szamotulskiego, wojewody poznańskiego. Wiadomo, że uczył się w szkole katedralnej w Gnieźnie, następnie około 1486 studiował w Lipsku, a następnie na Akademii Krakowskiej, gdzie uzyskał w 1490 bakalaureat, a w 1493 magistrat filozofii. W tym samym roku rozpoczął studia prawnicze w Bolonii, które w 1500 zakończył doktoratem dekretów.

Zaraz po ukończeniu studiów rozpoczął praktykę w kurii rzymskiej, zostając kanclerzem kardynała Fryderyka Jagiellończyka, który nadał mu, pomimo że nie był duchownym, szereg beneficjów kościelnych, w tym archidiakonat krakowski. Po śmierci kard. Fryderyka trafił na dwór biskupa poznańskiego, Jana Lubrańskiego, gdzie przebywał w latach 1503-1506. Następnie trafił do kancelarii koronnej króla Zygmunta Starego, w służbie którego wielokrotnie posłował jako sekretarz królewski na Węgry, Wołoszczyznę i Pomorze. Podczas swojej służby otrzymał od króla liczne nadania.

W 1511 przyjął święcenia kapłańskie, a w 1514 sakrę biskupią, przyjmując godność biskupa przemyskiego, a rok później został podkanclerzym koronnym (urząd ten sprawował do śmierci). W 1515 wraz z kanclerzem koronnym Krzysztofem Szydłowieckim był głównym twórcą ugody z Habsburgami. Po śmierci Jana Lubrańskiego, w 1520 objął biskupstwo poznańskie, zrzekając się tronu w Przemyślu. W Wielkopolsce przebywał jednak sporadycznie, poświęcając się polityce i pracy na dworze królewskim. W 1524 r. objął godność biskupa krakowskiego (będąc nadal biskupem poznańskim), a także nuncjusza apostolskiego i kolektora danin papieskich. W 1525 zrzekł się tronu biskupiego w Poznaniu, a także doprowadził do ugody między królem a Albrechtem Hohenzollernem. Tomicki od 1524 jednocześnie pełnił funkcje biskupa krakowskiego i podkanclerzego koronnego, co było niezgodne z ówczesnym prawem polskim (były to tzw. incompatibilia). Był z tego powodu jednym z głównych (obok Szydłowieckiego) przeciwników ruchu egzekucyjnego.

Piotr Tomicki należał do najważniejszych przedstawicieli polskiego renesansu. Studia we Włoszech i pobyt na dworze Jana Lubrańskiego, a także kontakty ze światłymi umysłami Europy, w tym z Erazmem z Rotterdamu, ukształtowały w nim humanistyczne zainteresowania. Do głównych zasług Tomickiego należy jego mecenat nad artystami. Na jego polecenie Andrzej Górski spisał Acta Tomiciana – zbiór dokumentów z czasów sprawowania przez Tomickiego urzędu podkanclerskiego, na Akademii Krakowskiej utworzył Katedrę Prawa Rzymskiego oraz wprowadził nauczanie greki i hebrajskiego. W Wielkopolsce ufundował cenne płyty nagrobne: stryjowi w Szamotułach i ojcu w Tomicach.

Piotr Tomicki zmarł w Krakowie 19 października 1535. Pochowany został w ufundowanej przez siebie kaplicy w Katedrze Wawelskiej.

Jan Latalski herbu Prawdzic (ur. 1463, zm. 1540) – arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski.

Studiował na Akademii Krakowskiej. Dzierżył liczne beneficja kościelne w Wielkopolsce. W latach 1498-1505 był kanclerzem Elżbiety Rakuszanki, od 1504 sekretarzem królewskim. Jako wysłannik Zygmunta I Starego prowadził rokowania z Krzyżakami w Toruniu w 1511. W 1517 prowadził rokowania z hospodarem Mołdawii. W 1525 został biskupem poznańskim dzięki królowej Bonie. W swojej diecezji dokonał wielu inwestycji sakralnych, uposażając Akademię Lubrańskiego, której wysoki poziom nauczania zapewniał m.in. zaproszony przez biskupa Krzysztof Hegendorfer. W 1536 został wybrany biskupem krakowskim. W 1537 został arcybiskupem gnieźnieńskim.

Piotr Gamrat, herbu Sulima (ur. 1487 w Samoklęskach koło Jasła – zm. 27 sierpnia 1545) – arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski.

Studiował w Krakowie i Rzymie, proboszcz w Wyszkowie (1509), scholastyk płocki (1519), kanonik gnieźnieński (1526), dziekan płocki (1528), scholastyk warszawski (1529), prepozyt w Krakowie (u Św. Floriana) i Płocku (u Św. Michała). 29 stycznia 1531 mianowany biskupem kamienieckim, nie objął faktycznie urzędu. 27 października 1535 przeniesiony do Przemyśla, gdzie również nie rezydował. 17 sierpnia 1537 przeniesiony do Płocka ingres odbył 8 lutego 1538. Już w lipcu 1538 mianowany biskupem krakowskim, a w styczniu 1541 arcybiskupem gnieźnieńskim i prymasem Polski jednocześnie otrzymał przywilej zachowania diecezji krakowskiej, połączył tym samym w swojej osobie dwie najważniejsze diecezje w Polsce. Godności te zawdzięczał głównie królowej Bonie, z którą blisko współpracował. Wykazał wielką aktywność w walce z reformacją, przyczynił się do rozwoju kaznodziejstwa, zreformował administrację dóbr kościelnych oraz szkolnictwo kościelne. Niezależnie od aktywności w diecezji prowadził świecki tryb życia i uczestniczył w życiu politycznym państwa. W latach 1540-1545 jego sekretarzem był Marcin Kromer.

Grupa II

Bł. Jan Chojeński herbu Habdank (ur. 17 marca 1486 w Golejówku koło Sieradza, zm. 11 marca 1538 w Piotrkowie) – kanclerz wielki koronny, doktor obojga praw uniwersytetu w Sienie, biskup przemyski od 1531 r., biskup płocki od 1535 r., a od 1537 r. biskup krakowski.

Zaufany urzędnik króla Zygmunta I Starego i królowej Bony, których kilkakrotnie reprezentował w układach o koronę węgierską. Bronił przywilejów kościoła przed ruchem egzekucyjnym. Nie dopuścił do ograniczenia prerogatyw Stolicy Apostolskiej w stosunku do spraw polskich. Skupiał wokół siebie elitę umysłową kraju, wspierał najwybitniejszych przedstawicieli humanizmu. Ufundował stypendium dla Marcina Kromera, na studia do Padwy wysłał późniejszego lekarza i profesora medycyny Józefa Strusia; na swój dwór przyjął Stanisława Hozjusza. Na sejmie piotrkowskim, 1538, który zajął się ograniczaniem praw gospodarczych Żydów wygłosił mowę domagając się wypędzenia Żydów z Polski. Następnego dnia już nie żył. To stało się podstawą do snucia podejrzeń, że został otruty.

Pochowany został za ołtarzem głównym w katedrze wawelskiej. Obecnie płyta nagrobna biskupa znajduje się w kaplicy króla Jana Olbrachta pw. Bożego Ciała.

Andrzej Zebrzydowski herbu Radwan (ur. 1496 w Więcborku koło Bydgoszczy – zm. 23 maja 1560 we Wrześni) – biskup krakowski od 25 lutego 1551, kujawski w latach 1546-1551, chełmski od 8 czerwca 1545 do 19 marca 1546, kamieniecki od 1543.

W 1518 rozpoczął studia na Akademii Krakowskiej skąd przeniósł się do Bazylei, gdzie był uczniem Erazma z Rotterdamu, a następnie w 1529 do Paryża, gdzie studiował prawo i teologię. Ostatecznie studia zakończył w 1530 w Padwie. Koszty jego kształcenia pokryli: biskup krakowski Piotr Tomicki oraz prymas Andrzej Krzycki, który był jego wujem.

W 1530 został kanonikiem krakowskim, a rok później płockim. Pełnił także funkcje kapelana królowej Bony. W 1555 już jako biskup krakowski próbował zatrzymać ją w Polsce prosząc by nie wyjeżdżała do Bari.

Sprawowanie przez niego biskupstwa nastąpiło w okresie masowego przechodzenia szlachty na kalwinizm a mieszczaństwa na luteranizm. Oburzony na króla Zygmunta II Augusta iż ten nie próbuje temu zapobiegać w 1558 opuścił Kraków i przeniósł się do rodzinnego Więcborka. Zmuszony do powrotu przez kapitułę krakowską zmarł w trakcie podróży. Został pochowany w katedrze wawelskiej w kaplicy obok zakrystii.

W Krakowie jako kanonik, a później jako biskup, mieszkał na ulicy Kanoniczej 12.

W krużgankach klasztoru OO Franciszkanów zachował się jego portret, a w katedrze pomnik nagrobny autorstwa Jana Michałowicza z Urzędowa.

Filip Padniewski herbu Nowina (ur. 1510, zm. 17 kwietnia 1572 w Warszawie) - podkanclerzy koronny (1559–1562), biskup przemyski (1560) i krakowski (1562-1572).

Kształcił się na dworze biskupa krakowskiego Piotra Tomickiego, w latach 1538-1542 studiował we Włoszech. Na Uniwersytecie w Padwie uzyskał stopień doktora obojga praw. Dyplomata, poseł i sekretarz króla Zygmunta Augusta. Współredaktor aktu Unii Lubelskiej (1569). Autor biografii biskupów Piotra Tomickiego i Piotra Gamrata. Zlecił wykonanie nowej polichromii do kościoła św. Krzyża. Był mecenasem Jana Kochanowskiego.

Pochowany w katedrze wawelskiej. Pomnik nagrobny biskupa jest autorstwa Jana Michałowicza z Urzędowa.

Grupa III

Franciszek Krasiński herbu Ślepowron (ur. 10 kwietnia 1525 we wsi Krasne - zm. 16 marca 1577 w Bodzentynie) – biskup krakowski 1572-1577, podkanclerzy koronny od 1569, sekretarz królewski.

Siostrzeniec prymasa Mikołaja Dzierzgowskiego. Studiował w Wittenberdze, był tam uczniem Filipa Melanchtona, następnie w Krakowie, a później we Włoszech. W 1551 r. uzyskał stopień doktora praw w Rzymie. W 1555 mianowany kanonikiem krakowskim, w 1556 kanonikiem gnieźnieńskim. Był sekretarzem króla Zygmunta Augusta, wykonawcą królewskiego testamentu. Podkanclerzy koronny w latach 1568-1574. Krasiński, kierując jako podkanclerzy kancelarią królewską, wywierał wielki wpływ na sprawy państwowe, w szczególności rozwinął żywą działalność przy dojściu do skutku unii lubelskiej w r. 1569.

2 kwietnia 1572 otrzymał prowizję papieską na biskupstwo krakowskie. Krytykował papieską inkwizycję oraz postanowienia soboru trydenckiego. Tolerancyjny dla innowierców. Wbrew naciskom nuncjatury i całego episkopatu był jedynym polskim biskupem, który podpisał akt konfederacji warszawskiej, akt o wolności sumienia w r. 1573 , legalizującej swobodę wyznania w Polsce, dającą formalne uprawnienia protestantyzmowi. Tym aktem naraził się na falę krytyki i oburzenia, został upomniany przez kapitułę krakowską za swoje postępowanie i wezwany, aby w sprawach dotyczących wiary wykazywać większą stanowczość. Jako biskup krakowski wydał statuty porządkujące działalność kapituły krakowskiej, popierał rozwój i działalność instytucji charytatywnych (tzw. "banków pobożnych"). Chory na gruźlicę często przebywał na zamku biskupów krakowskich w Bodzentynie. Tam zmarł i zgodnie z ostatnią wolą został pochowany w bodzentyńskim kościele parafialnym.

W 1575 podpisał elekcję cesarza Maksymiliana II Habsburga.

Samuel Maciejowski herbu Ciołek (ur. 15 stycznia 1499(?) – zm. 26 października 1550) – biskup chełmski od 1539, płocki od 1541, biskup krakowski od 19 kwietnia 1546 r, mimo objęcia biskupstwa krakowskiego nie oddał urzędu kanclerza wielkiego koronnego. Powodowało to ostrą krytykę ze strony szlachty, oburzonej łączeniem poważnych urzędów w jednym ręku.

Karierę rozpoczynał w 1518 r. jako notariusz w kancelarii króla Zygmunta I Starego. W 1522 został przez bpa. Piotra Tomickiego wysłany na studia do Padwy. W latach 1522-1524 studiował filozofię i retorykę. W latach 1524-1530 dalsze studia kontynuował w Bolonii. Po przyjęciu święceń kapłańskich w 1530 został kanonikiem krakowskim. W 1539 został podkanclerzym koronnym. Stronnik króla Zygmunta Augusta. Kiedy na sejmie ważyły się losy potajemnie zawartego ślubu króla z Barbarą Radziwiłłówną, biskup Maciejowski opowiedział się za sakramentalną ważnością tego małżeństwa. Jako biskup krakowski dbał o poziom wykształcenia kleru, był zwolennikiem łagodnego postępowania wobec innowierców. W 1546 nakazał przeprowadzić wizytację diecezji, która w zamyśle przynajmniej, miała ograniczyć wpływy reformacji, ale z racji na łagodność biskupa cel ten nie został osiągnięty. Zwołał synod diecezjalny w 1547 do Wiślicy. Niestety uchwały tego synodu nie zachowały się w dokumentach.

Wybudował w 1547 rezydencję na Białym Prądniku, gdzie gromadził wokół siebie uczonych i poetów. Atmosferę tych naukowych i literackich dysput oddał w Dworzaninie polskim Łukasz Górnicki, zatrudniony jako pisarz w kancelarii biskupa. Sam Maciejowski był doskonałym znawcą łaciny i greki. Przebudował na swoje mauzoleum grobowe kaplicę Matki Boskiej Śnieżnej w katedrze wawelskiej, spoczywa w niej wraz ze swoim bratankiem, również biskupem krakowskim, Bernardem Maciejowskim.