HISTORIA POWSZECHNA ŚREDNIOWIECZE ŹRÓDŁA

I. T: Konwersja władcy na przykładzie Chlodwiga i Włodzimierza Wielkiego.

1.Przyjęcie chrztu przez Chlodwiga. Przekaz Grzegorza z Tours.

• do przyjęcia chrztu namówiła Go żona Chrodchilda, która była chrześcijanką,

• podczas bitwy przeciwko Alamanom Chlodwig zmuszony był przychylić się do tego co wcześniej odrzucił, zaczął modlić się do Boga, jeśli ten da mu zwycięstwo nad nieprzyjaciółmi to w niego uwierzy. W tej chwili wojska wroga zaczęły się cofać. Wrogowie poddali się Chlodwigowi -> 496 r.,

• Chlodwig modli się jako poganin, zwycięstwo jako cud – pierwowzór takiej postawy w Biblii – Mojżesz,

• Taki przekaz ma za zadanie pokazać Frankom moc Boga,

• Chlodwig chrzci się dlatego że musi. Jeśli wygra zyskuje wszystko, jeśli przegra straci wszystko,

• Moc Boga skonfrontowana z niemocą Bogów,

• Ludzie doświadczają bliskości Boga,

• Remigiusz porównany do Sylwestra I, Chlodwig porównany do Konstantyna Wielkiego – wyjście chrześcijaństwa z katakumb,

• Najważniejsze elementy przekazu:
  modlitwa wyrażająca deklarację wiary, boska interwencja, moment w którym Bóg ujawnia swoją moc (boska interwencja),

• gdy Chlodwig wrócił do domu, powiedział żonie o wszystkim. Królowa wezwała do siebie potajemnie bskp.Reims św. Remigiusza. Dla Chlodwiga przeszkodą było czy jego lud odrzuci Bogów i przyjmie prawdziwego Boga,

• cały naród uznał Boga, o którym mówił św.Remigiusz. Ludzie nakazali przygotować kąpiel. Król zarządał chrztu od bskp. Wraz z nim 3 tys. żołnierzy,

• Chrzest nie nastąpił w 496 r. (panygiryk napisany w 508 r. przez Awitusa),

• Wcześniej wśród elit frankońskich – arianizm,

• 507 r.-wojna z Wizygotami ariańskimi (Chlodwig konkurencją), Alaryk-arianin, Chlodwig-katolik -> argument, by zająć Akwitanię,

Grzegorz z Tours (538-594):
- biskup Tours,
- spisywał historię Franków na zlecenie,

2. Chrzest Włodzimierza w Korsuniu. Przekaz Nestora.

• rok 988. Włodzimierz rusza z wojskami na Korsuń. Korsunianie zamknęli się w grodzie. Włodzimierz zmusza ich by się poddali, bo inaczej bd tam stał 3 lata. Oni nie posłuchali się. Kazał wsypać wszyspę do grodu,

• korsunianie kradli ziemię i nosili do siebie do grodu,

• nagle chłop korsuński Anastazy odezwał się że za nim od wschodu płynie woda rurami, żeby ją przejął,

• Włodzimierz powiedział że jeśli to się spełni to się ochrzci,

• Włodzimierz : Bułgarzy , Żydzi , Grecy. Włodzimierz wezwał do siebie kniaziów bo nie wiedział co ma robić,
  Żydzi – obrzezanie, nie jedzenie świni, Grecy – opowieści o początku świata,

• Dlaczego Włodzimierz postanowił się ochrzcić?
  - chciał zostać powinowatym cesarza, chciał ożenić się z siostrą cesarza-Anną

• Cuda boskie:
  - odzyskanie wzroku przez Włodzimierza(ślepy poganin – widzący chrześcijanin),

- zwycięstwo w bitwie,

- groźba do poddanych – poddani reagują radośnie,

- ludzie doświadczają woni zbawienia,

Nestor (1050-1114):
- mnich kijowski, kronikarz,

Elementy wspólne obu przekazów:

• Recepta na dostąpienie zbawienia: uwierzyć, ochrzcić się,

• Oba przekazy mają pokazać nie jak się wydarzyło ale dlaczego i jakie były tego konsekwencje,

Chlodwig (przekaz Grzegorza z Tours):

1. Bitwa z Alemanami – zwycięstwo
   kontekst polityczny-Alemanowie

2. Modlitwa

3. Przyjście św.Remigiusza

4. Chlodwig ma wątpliwości

5. Deklaracja wiary przez poddanych

6. Dostąpienie raju na ziemi (zbawienia)

7. Chrzest

Włodzimierz Wielki (przekaz Nestora):

1. Oblężenie
   kontekst polityczny-relacje z Biznacjum

2. Modlitwa

3. Przyjście filozofa greckiego

4. Rozsterki

5. Lud cieszy się i raduje

6. Dostąpienie szczęścia

7. Chrzest

Dwóch niezależnych od siebie autorów tworzą dokładnie takie same opowiadania !

II. T: Mit o założeniu państwa na przykładzie kroniki Kosmasa.

1. Kronika Czechów Kosmasa:

• kronika jako bezpośrednie źródło informacji o Kosmasie ,

• ur. 1045 r.,

• pochodził prawdopodobnie z dość znaczącego rodu feudałów,

• solidne wykształcenie w praskiej szkole katedralnej i w szkole przy katedrze św.Lamberta w Leodium (lata 1047-1083), studia w Leodium: luka w kronice w latach 1075-1081, ukończył tam dialektykę i gramatykę,

• po ukończeniu szkoły przejął obowiązki duchowne przy katedrze św. Wita,

• ożenił się z Bożyciechą,

• często Bral udział w zagranicznych podróżach wraz z innymi biskupami,

• 11 czerwca 1099 r. – Kosmas otrzymuje święcenia kapłańskie,

Kronika:

• redagowana prawdopodobnie w latach: 1110-1125,

• Kosmas rzetelnie zbierał materiały do swojej Kroniki,

• I księga: periodyzacja dziejów Czech, Kosmas zaznacza że opisane przez niego początki dziejów Czech nie muszą uchodzić wcale z prawdziwe,

• II księga: Jej bohaterem jest Brzetysław I, rządy Wratysława, aż do śmierci bskpa Sewera i wyboru bskpem Jaromira, niedostatek informacji w tej księdze,

• III księga: czasy współczesne kronikarzowi,

1.Lubosza:
- zbudowała gród – Luboszyn,

- była wyjątkową kobietą,

- sprawowała prawe i sprawiedliwe rządy,

- Czesi sprzeciwili się rządom Luboszy, chcieli rządów męskiej ręki propozycja by panowie wybrali męża dla Luboszy,

- Lubosza przestrzega Czechów przed panowaniem księcia, na co oni wykrzykują aby był im dany książę,

- Lubosza wskazuje miejsce gdzie znajduje się ich przyszły książę,

- posłowie udali się do wsi Stadice nad rzeką Biliną,

2.Przemysł:

- chłop,

- ma tylko ugór – sztuką jest doczekać się plonow na ugorze,

- orze ziemię,

- wsadzenie prętu leszczyny w ziemię, z którego wyrastają 3 pędy z czego 2 z nich usychają – rozbicie kraju nie służy kraju,

- Przemysł zaprasza ich gościnnie na śniadanie – dobrobyt,

Nadmierna symbolika u Kosmasa. Przekaz ten ma legitymizować władzę. Ma być skierowany do współczesnych Kosmasa.
Związek władcy z ziemią. Motyw władcy poślubiającej kobietę. Ich potomstwo – płodność.

III. T: Kronikarz i Jego cele pisarskiej pracy na przykładzie Thietmara.

Życiorys Thietmara:

• dobrze znany życiorys Thietmara dzięki Jego kronice,

• pochodził ze średnio zamożnego rodu grafów Walbeck w Saksonii (rodzice Thietmara wywodzili się z klasy feudałów),

• urodził się 25 lipca 975 r.,

• Wykształcenie:

• elementarne wykształcenie przeszedł u ciotki swojego ojca-Emnildy w Kwedlinburgu,

• w 987 r. (gdy Th. miał 12 lat)- ojciec oddał Go do klasztoru św.Jana na górze w Magdeburgu (był kształcony tam 3 lata, pod kierownictwem opata Rykdaga),

• Th. został umieszczony przy Katedrze Magdeburskiej (najlepsza na całym wschodzie Niemiec szkola katedralna),

• Znaczenie ukończenia tych szkół dla Thiemtamara:

znajomość Pisma Św., sympatia dla poezji, zamilowania historyczne,
nieoszlifowana do końca łacina, naleciałości greckie w j.łacińskim, czysto niemieckie spojrzenie na instytucję cesarstwa i zadania misyjne na wschodzie Niemiec

• Kariera duchowna Thietmara:

Thietmar podjął starania o stanowisko przeora w Walbeck (klasztor wznosił się na gruncie Thietmara i Jego stryja), stanowisko przeora w Walbeck:

• Było synekurą, gdyż Th. nie miał jeszcze święceń kapłańskich,

• 1004 r.-Th. otrzymuje święcenia kapłańskie,

• 2 4 kwietnia 1009 r.- Thietmar zostaje biskupem okres 9-letnich biskupich rządów Thietmara:
  - zabiegi o przywrócenie temu biskupstwu pierwotnego stanu posiadania przed Jego zniesieniem w 981 r. w tym roku nastąpił podział tego biskupstwa między diecezję: magdeburską, misnieńską, żytecką i halbersztacką,
  
  
  

• Thietmar brał udział w wyprawach wojennych przeciwko Polsce:

• 1010 r.- wyprawa wojenna p./Polsce, z której musieli zawrócić z powodu choroby króla,

• Lipiec 1012 r.- kolejna wyprawa wojenna, dochodzą tylko do Białej Góry i przerywają wyprawę,

• 1013 r.- układy pokojowe z Polską,

• początek lipca 1015 r.- wyprawa przeciwko Bolesławowi Chrobremu, Thietmar zostaje jako opiekun przy cesarzowej,

• 1016 r.- przerwa w wojnie z Polską,

• 1017 r.- nieudana próba rozmów pokojowych,

• Lipiec 1017 r.- Thietmar bierze udział w wyprawie wojennej przeciwko Polsce lecz zawraca wraz z cesarzową. Bardzo interesuje się wyprawą – jej szczegóły przedstawia w Kronice,

• 30 stycznia 1018 r.- pokój budziszyński,

• Thietmar umiera 1 grudnia 1018 r., mając 43 lata,

Kronika Thietmara = dzieje dynastii + dzieje diecezji
Podział na księgi – panowanie kolejnych władców dynastii Ludolfingów,

1. Prolog do księgi 2:

• potęga Karola Wielkiego,

• ciągłość władzy; śmierć-kontynuacją władzy; pokazanie ciągłości,

• 2 źródła pozycji Ottona:

• Bóg – dzięki Niemu Otton pokonuje przeciwników,

• Odwołanie do Karola – dziedziczenie idei cesarstwa po Karolingach,

• Otton – władca idealny,

• Thietmar mówi o 6 stolicach biskupich, Otton miał co najmniej 9,

• Thietmar pomija fakt korony cesarskiej Ottona,
  
  
  

2. Prolog do księgi 3:

• związek władcy z Bogiem,

IV. T: Hagiografia – Otton z Bambergu.

Misja Ottona z Bambergu – konkretny kontekst polityczny (ziemie Luciców, ks. zach-pom.)
Trzy siły polityczne:

• Dania (wyspa Rugia w zasięgu oddziaływań misyjnych arcybp. Duńskiego w Lundzie, powst. W 1104 r.),

• Cesarstwo Niemieckie (cz. Pomorza Zach. jako wschodnia metropolia magdeburska, granicą rzeka Odra),

• Polska (Pomorze Gdańskie jako dawny teren misyjny abp gnieźnieńskiego, 1000 r.- utworzenie bskp w Kołobrzegu),

1.Pomorze Gdańskie:

• Na Pomorzu Gd. rządziła dynastia książąt spokrewnionych po kądzieli z Piastami,

• 1106 r.- 1 z przedstawicieli tej dynastii Świętobór zostaje wypędzony przez swoich poddanych – początek wypraw interwencyjnych,

• 1119-1121 r.- Pomorze Gd zostało opanowane wcześniej – chęć opanowania Pomorza Nadodrzańskiego (Szczecin, Uznam, Wołogoszcz),

2.Pomorze Zachodnie:

• X wiek – charakter wieloplemienny,

• Od 970 r.- zwierzchnictwo księcia polskiego,

• Podczas wojen polsko-niemieckich 1003-1033 książęta pomorscy uzyskali niezależność,

• Czasy Kazimierza Odnowiciela, Bolesława Śmiałego, Władysława Hermana – walki polsko-pomorskie,

• Wyprawy Bolesława Krzywoustego na Pomorze Zachodnie; atak na 2 duże grody: Białogard, Kołobrzeg,

• Bolesław nie miał dostatecznych sił na opanowanie tego Pomorza i pozostawia tam przy władzy miejscowego księcia – Warcisława (złożył hołd lenny, Jego ziemie mają podlegać zwierzchniej władzy Bolesława),

3.Ziemie położone między środkową Łabą, dolną Odrą i Bałtykiem:

• 948 r.- zostały podporządkowane 2óm diecezjom zachodniosłowiańskim w Bremie (Brandenburg) i Hobolinie (Hawelbergu)- był to obszar ks. niemieckich, którego reprezentował margrabia,

• Płacenie Niemcom trybutu,

• 983 r.- plemiona Wieleckie zrzucają z siebie zależność trybutarną,

• XI w.- próby ponownego narzucenia swojej władzy,

• 1057 r.- walki bratobójcze wśród związkowców Lucickich – wykorzystuje to król duński, ks.obodrycki oraz margrabia marchii północnej

Plemiona zachodnie związku (Chyczanie, Czrezpienianie)- panowanie duńskie, potem saskie i obodrzyckie,

Do Redarów i Dołężan, margrabiom Marchii Północnej drogę zagradzali ks.wieleccy (ulegli wpływom chrześcijańskim, szukając oparcia w Niemczech),

4.Polski plan chrystianizacji Pomorza:

• Pomorze Gdańskie- brak większych trudności w chrystianizacji, jako dawny teren misyjny abp gnieźnieńskiego, podzielony na 2 diecezje:

1. Ziemie nadnoteckie- wcielone bezpośrednio do diecezji gnieźnieńskiej,

2. Ziemie ściślejsze pomorza nadwiślańskiego (ks.świeckie, ks.gdańskie, ks.szczycieńskie)- podporządkowane zostały diecezji kruszwickiej, którą utworzono w 1123 r.,

3. Ziemie położone dalej na zachód ts.ziemie ks.słupsko-sławieńskiego i ks.kamieńskiego- obszar osobnego bskp.z siedzibą w Kamieniu lub w Wolninie

• Główna trudność- organizacja kościelna ziem Wieleckich i Rugii:

• Aż po rzekę Pianę sięgały prastare granice abp.hamburskiego,

• Wyspa Rugia- zasięg oddziaływań misyjnych abp duńskiego w Lundzie,

• Pozostałe ziemie Wieleckie- podlegały jurysdykcji abp magdeburskiego,

• Polskie władze kościelne i polityczne – program utworzenia na tych ziemiach 2óch nowych biskupstw z siedzib a w Lubusza i w Szczecinie,

5.Misja chrystianizacyjna na Pomorzu Zachodnim:

• 1121 r.- Bolesław Krzywousty udaje się z prośbą do papieża Kaliksta II o wyrażenie zgody na misję,

• 1123 r.- papież wyraził zgodę na przeprowadzenie misji i wysłał do Polski legata – Idzi z Tuskulum, wraz z Idzim przybywa do Polski eremita Bernard,

• B.K. zabiegał o objęcie kierownictwa nad wyprawą bskp. bamberskiego Ottona:
  posiadał zaufanie Rzymu, miał dostateczny wpływ w Niemczech, w diecezji bamberskiej byłu wielu Słowian – Otton znał ich obyczaje,

• Kwiecień 1124 r.- Zjazd w Bambergu- na tym zjeździe cesarz Henryk V udziela Ottonowi zgodę na wyprawę,

• Otton udał się na Pomorze przez Czechy i Polskę; chwilowy pobyt Ottona w Gnieźnie,

• Z Gniezna wraz z kasztelanem santockim Pawłem udaje się do Stargardu (1wsze miejsce postoju, spotkanie z ks.Warcisławem),

• Warcisław:
  wyrzekł się kultu bałwanów, Jego plemię barbarzyńców miało przez to nienawiść do Niego, Warcisław cieszył się z przybycia biskupa, który miał uwolnić ów lud od ciemności i doprowadzić Ich do wiary,
  
  
  

• Wejście bskp Ottona w granice Pomorza:

a. Pyrzyce:
- ludzie w natchnieniu bożym biegli się ochrzcić,
- stało się to przez plan Boga,

b.Kamień:
- głoszenie kazań przez 3 msce,
- nawrócenie ponad 3 tys. ludności – chwała Boża,

c. Wolin:
- mieszkańcy dowiedziawszy się ile osób w Kamieniu przyjęło chrzest, przychodzili wzburzeni, wysmiewali ochrzczonych i poniżali bskpa,
- biskup postanowił dotrzeć inaczej do mieszkańców:
nagrodami zwyciężać tych, których zwyciężyć nie zdołał, biskup chciał odkupić włócznię by poganie sprzedali marność i kupili swoje zbawienie,
biskup: wierny kupiec, zależy mu na zbawieniu dusz,
poganie: bezbożni, niewierni,
- podczas głoszenia kazania jakiś szaleniec z tłumu rzucił się na bskp i uderzył Go,
- biskup zostaje wygnany,
- biskup opuściwszy miasto postanowił na 1 tydzień zatrzymać się na 2gim brzegu rzeki. Biskup spodziewał się że poganie opamiętają się, powiedzieli że jeśli przywódcy plemienia się nawrócą ts.Szczecinianie to oni też cel: nie nawrócenie się lecz wysłanie bskp na śmierć,

d . Szczecin:
- bskp przebywał tam 9 tygodni,
- zatwardziałe pogaństwo nie chciało przyjąć wiary,
- barbarzyńcy rzucali się na bskp, bezradność bskpa, zwracał się O z prośbą o pomoc do Boga,
- biskup wysyła swoich posłów do księcia by poskarżyć się na nich. Wracają z nimi posłowie księcia. Gdy jeszcze raz biskupa spotka taka przykrość wtedy książę uda się tutaj wraz z wojskiem, a jeśli przyjmą wiarę Chrystusową nic złego ich nie spotka Poganie, by zapewnić sobie bezpieczeństwo godzą się na chrzest,

e. Grodziec,

f. Lubin,

g. Powrót do Wolina:
- oddanie biskupowi św.włóczni,
- dokonywanie się szeregu cudów,

h. Kamień,

i. Kłodno,

j. Kołobrzeg,

k. Białogard,

O tton z Bambergu jest świętym a potem są misje. Bóg wyznaczył Ottona misja (jako konsekwencja świętości)

6. Trzy żywoty Ottona:

	Żywot z Prüfening	Biografia Ebona	Dialog Herborda
czas powstania	- chronologicznie pierwsza z 3 biografii, - punkty oparcia: śmierć Ottona (30.06.1139 r.), wzmianka o Wojciechu jako o współczesnym bskp.Pomorskim (objęcie rządów przez Wojciecha poł. października 1140 r., śmierć Wojciecha 3 marca 1160-1164 r.),	- 12 wiek,	- powstała parę lat później po Ebonie,
autor	- nie podaje swojego imienia, - z dzieła dowiadujemy się o nim bardzo mało, - był zakonnikiem, był w bliskim kontakcie z klasztorem św.Jerzego w Prüfening, - próbowano łączyć powstanie tego żywota z Botonem, zakonnikiem działającym tam w latach 1130-1170, - próbowano także łączyć z Wolfgerem, bibliotekarzem konwentu, przypisywano mu także autorstwo Vita Theogeri, hipoteza oparta na kryteriach paleograf.,	- związany ze środowiskiem bamberskim, - Ebon był kapłanem i zakonnikiem w klasztorze św.Michała pod Bambergiem, - autor znał Ottona osobiście,	- był kapłanem i mnichem zgromadzenia klasztoru św.Michała, gdzie pełnił obowiązki scholastyka, - nie znał osobiście Ottona, - do Bambergu przybył w 6 lat po śmierci Ottona,
układ dzieła	- autor pisze że chodziło Mu o utrwalenie pamięci bskp Ottona, - dzieło napisane prostym językiem, - przejrzysty układ biografii, - podział na 3 księgi, poprzedzone prologami, - księga I- młodość Ottona, Jego pobyt w Polsce, działalność na stanowisku bskpa bamberskiego, - księga II- mówi o wyprawie misyjnej 1124 r., - księga III- następna podróż na Pomorze w 1128 r.,	- styl: wykształcenie retoryczne i oczytanie autora, - podział na 3 księgi, - jest 2 razy większa niż Żywot z Prüfening,	- ujęta w formie dialogu, rozmowa odbywa się między 3 osobami: * Tiemo- uczeń i domownik Ottona, zmarł 18.10.1162 r., w dialogu: nich przebywający w klasztorze, omawia działalność Ottona w diecezji, * Sefrid- od 1124 r. przez 15 lat nie odstępował biskupa, był Jego umiłowanym współpracownikiem i towarzyszem w podróży misyjnej, zmarł 6.05.1169 r., w dialogu: człowiek dworski i wychowany na dworze, przedstawia działalność na Pomorzu, oraz młodość Ottona, * sam Herbord, - brak porządku chronologicznego dzieła, układ-tematyczny czasem geograficzny, - żartobliwy ton, elementy humoru,

9