Środki zaskarżenia

	Apelacja	Skarga o wznowienie postępowania	Skarga o stwierdzenie niezgodności prawomocnego orzeczenia z prawem
Przedmiot	Wyrok sądu I instancji	Prawomocny wyrok	Prawomocny wyrok sądu II instancji kończący postępowanie w sprawie Przez jego wydanie została wyrządzona stronie szkoda Zmiana/uchylenie wyroku w drodze przysługujących stronie środków prawnych nie było/nie jest możliwe Prawomocny wyrok sądu I/II instancji kończący postępowanie w sprawie Wyjątkowe wypadki Zgodność z prawem wynika z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego/konstytucyjnych wolności/praw człowieka i obywatela Strona nie skorzystała z przysługujących jej środków prawnych Zmiana/uchylenie wyroku w drodze przysługujących stronie środków prawnych nie jest możliwe
Właściwość/skład sądu	Dewolutywny: Od wyroku sądu rejonowego – okręgowy Okręgowego – apelacyjny 3 sędziów zawodowych, wyjątki: Postanowienia dotycz. Postępowania dowodowego (pos. niejawne) – 1 sędzia Postanowienia dot.: Przyznania/cofnięcia/odmowie zwolnienia od kosztów sądowych, odrzucenie wniosku o zwolnienie i nałożenie na stronę obowiązku uiszczenia kosztów i skazania na grzywnę, Ustanowienia/cofnięcia ustanowienia/odrzuceniu wniosku o ustanowienie adwokata/radcy prawnego oraz skazaniu na grzywnę i nałożenia na stronę obowiązku uiszczenia ich wynagrodzenia (pos. niejawne) 1 sędzia – UWAGA! Postanowienie o odmowie ustanowienia adwokata/radcy prawnego – 3 sędziów!	Do wznowienia postępowania z przyczyn nieważności i orzeczenia TK: Właściwy sąd, który wydał zaskarżone orzeczenie Zaskarżono orzeczenia sądów różnych instancji – właściwy sąd instancji wyższej Do wznowienia postępowania na innej podstawie: Sąd, który ostatnio orzekał co do istoty sprawy	Wniesienie do sądu, który wydał zaskarżony wyrok Rozpoznaje Sąd Najwyższy
Wymagania formalne	Wymagania przewidziane dla pisma procesowego Oznaczenie wyroku, od którego jest wniesiona – zaskarżenie w całości/w części Zwięzłe przedstawienie zarzutów Uzasadnienie zarzutów W razie potrzeby powołanie nowych faktów i dowodów oraz wykazanie, że ich powołanie przed sądem I instancji nie było możliwe/potrzeba ich powołania wynikła później Wniosek o zmianę/uchylenie wyroku z zaznaczeniem zakresu żądanej zmiany/uchylenia W sprawach majątkowych: oznaczenie wartości przedmiotu zaskarżenia (jedynie wtedy wyższa niż w pozwie – powód rozszerzył powództwo, sąd orzekł ponad żądanie)	Wymagania dotyczące pozwu Oznaczenie zaskarżonego orzeczenia Podstawa wznowienia i jej uzasadnienie Okoliczności stwierdzające zachowanie terminu do wniesienia skargi Wniosek o uchylenie lub zmianę zaskarżonego orzeczenia	Wymagania dla pisma procesowego Oznaczenie wyroku, od którego jest wniesiona – czy zaskarżony w całości/części Przytoczenie podstaw i ich uzasadnienie Wskazanie przepisu prawa, z którym zaskarżony wyrok jest niezgodny Uprawdopodobnienie wyrządzenia szkody spowodowanej przez wydanie wyroku, którego skarga dotyczy Wykazanie, że wzruszenie zaskarżonego wyroku w drodze innych środków prawnych nie było i nie jest możliwe, jeżeli skarga wniesiona ze wzg. na wyjątkowy wypadek – wykazanie go Wniosek o stwierdzenie niezgodności wyroku z prawem UWAGA! NIESPEŁNIENIE TYCH WARUNKÓW FORMALNYCH – ODRZUCENIE BEZ WZYWANIA DO UZUPEŁNIENIA Odpisy dla doręczenia uczestniczącym w sprawie osobom Dwa odpisy przeznaczone do akt SN Przymus adwokacko-radcowski (brak – odrzucenie bez wzywania do uzupełnienia)
Termin	2 tygodnie od doręczenia zaskarżonego wyroku z uzasadnieniem Strona w terminie tygodniowym nie zażądała uzasadnienia wyroku – 2 tygodnie od końca tego terminu Do sądu, który wydał zaskarżony wyrok – strona wniesie do II instancji Termin zachowany Niezwłoczne przesłanie do sądu I instancji	Termin trzymiesięczny: Od dnia, w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia Podstawą jest pozbawienie możności działania/brak należytej reprezentacji – od dnia, w którym o wyroku dowiedziała się strona/jej organ/przedstawiciel ustawowy Od dnia wejścia w życie orzeczenia TK W chwili wydania orzeczenia TK orzeczenie, które podlega zaskarżeniu nie było jeszcze prawomocne na skutek wniesienia środka odwoławczego, który został następnie odrzucony termin biegnie od doręczenia postanowienia o odrzuceniu a w wypadku wydania go na posiedzeniu jawnym – od dnia jego ogłoszenia Po upływie 5 lat od uprawomocnienia wyroku nie można żądać wznowienia – z wyjątkiem wypadku, gdy strona była pozbawiona możności działania/nie była należycie reprezentowana	2 lata od uprawomocnienia się wyroku
Postępowanie wstępne	Sąd I instancji: Odrzuci na posiedzeniu niejawnym apelację: Wniesioną po upływie terminu Nieopłaconą Z innych przyczyn niedopuszczalną Przesyła akta niezwłocznie sądowi II instancji po doręczeniu apelacji stronie przeciwnej Może w ciągu 2 tygodni od dnia doręczenia wnieść odpowiedź na apelację do sądu II instancji Sąd II instancji: Odrzuci na posiedzeniu niejawnym apelację, która ulegała odrzuceniu przez sąd I instancji Jeśli dostrzeże braki, do których usunięcia strona nie była wezwana zażąda ich usunięcia Nieusunięcie braków w terminie -> odrzucenie apelacji	Sąd odrzuca skargę: Po upływie terminu Niedopuszczalną Nieopartą na ustawowej podstawie ~ może być na posiedzeniu niejawnym ~na żądanie sądu skarżący uprawdopodobni okoliczności stwierdzające zachowanie terminu lub dopuszczalność wznowienia Do rozstrzygnięcia o wznowieniu postępowania zakończonego wyrokiem właściwy jest SN: Orzeka tylko o dopuszczalności wznowienia Rozpoznanie sprawy przekazuje sądowi II instancji	Sąd, który wydał zaskarżone orzeczenie: Wezwanie do poprawienia/uzupełnienia Skarga nieopłacona, skarga wniesiona z naruszeniem przymusu adwokacko-radcowskiego, braki nie usunięte w terminie – odrzucenie na posiedzeniu niejawnym Przedstawia akta sprawy SN po doręczeniu stronie/obydwu stronom (skarga wniesiona przez PG, RPO, RPD) Sąd Najwyższy odrzuca skargę na posiedzeniu niejawnym: Ulegała odrzuceniu przez sąd niższej instancji Niespełniającą wymagań formalnych skutkujących odrzuceniem Skargę z innych przyczyn niedopuszczalną Jeżeli zmiana wyroku w drodze innych środków prawnych była/jest możliwa Nie zachodzi wyjątkowa sytuacja Sąd Najwyższy odmawia przyjęcia skargi do rozpoznania, jeśli jest oczywiście bezzasadna
Podstawy	Naruszenie prawa materialnego Błędna wykładnia Nieistniejąca norma Błąd w subsumcji Naruszenie prawa procesowego, jeśli mogło mieć wpływ na wynik postępowania Zgłoszone w trybie 162 KPC Nieważność postępowania (bez względu czy miała wpływ na wynik): Niedopuszczalność drogi sądowej Strona nie miała zdolności procesowej/sądowej, organu uprawnionego do jej reprezentowania/przedstawiciela ustawowego, pełnomocnik nie był należycie umocowany Stan sprawy w toku/powaga rzeczy osądzonej Skład sądu sprzeczny z przepisami prawa, sędzia wyłączony z mocy ustawy Strona pozbawiona możności obrony swych praw Sąd rejonowy orzekł w sprawie, w której sąd okręgowy jest właściwy bez względu na wartość przedmiotu sporu Brak jurysdykcji krajowej Zarzuty faktyczne Nowe fakty i dowody Nierozpoznanie istoty sprawy przez sąd I instancji	Ze względu na nieważność postępowania W składzie sądu uczestniczyła osoba nieuprawniona Orzekał sędzia wyłączony z mocy ustawy, strona nie mogła domagać się wyłączenia Strona nie miała zdolności procesowej/sądowej Nie była należycie reprezentowana Wskutek naruszenia przepisów prawa była pozbawiona możności działania ~ nie można żądać wznowienia – przed uprawomocnieniem się wyroku niemożność działania ustała lub brak reprezentacji był podniesiony w drodze zarzutu albo strona potwierdziła dokonane czynności procesowe	Naruszenie prawa materialnego Naruszenie przepisów postępowania ~ spowodowały niezgodność wyroku z prawem, przez jego wydanie została wyrządzona stronie szkoda NIE MOGĄ być zarzuty dotyczące ustalenia faktów/oceny dowodów
		Ze względu na orzeczenie TK TK orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie – może być wznowione także w razie zakończenia go postanowieniem
		Podstawy restytucyjne Wyrok został oparty na dokumencie podrobionym, przerobionym, skazującym wyroku karnym, następnie uchylonym; Wyrok został uzyskany za pomocą przestępstwa ~ jedynie wtedy, gdy czyn został ustalony prawomocnym wyrokiem skazującym – chyba, że postępowanie karne nie może być wszczęte lub że zostało umorzone z innych przyczyn niż brak dowodów Późniejsze wykrycie prawomocnego wyroku dotyczącego tego samego stosunku prawnego Wykrycie takich okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu Na treść wyroku miało wpływ postanowienie nie kończące postanowienia w sprawie wydane na podstawie aktu normatywnego uznanego za niezgodny przez TK
Granice rozpoznania	Sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji (wg Flejszara zarzuty i wnioski nie wyznaczają granic apelacji – tylko zakres zaskarżenia) W granicach zaskarżenia sąd II instancji: Bierze pod uwagę z urzędu nieważność postępowania Może z urzędu rozpoznać sprawę na rzecz współuczestników, którzy wyroku nie zaskarżyli, gdy będące przedmiotem postępowania prawa lub obowiązki są dla nich wspólne Należy ich zawiadomić o rozprawie Mogą składać pisma przygotowawcze	Granice jakie zakreśla podstawa wznowienia	Granice zaskarżenia Granice podstaw
Rozpoznanie	Na rozprawie Wyjątek: na posiedzeniu niejawnym sąd może rozpoznać sprawę w razie: Cofnięcia pozwu Cofnięcia apelacji Jeżeli zachodzi nieważność postępowania Odbywa się bez względu na niestawiennictwo stron – nie jest to wyrok zaoczny! Rozpoczęcie od sprawozdania sędziego Zwięźle przedstawia stan sprawy ze szczególnym uwzględnieniem zarzutów i wniosków apelacyjnych Sąd II instancji: Na wniosek strony rozpoznaje te postanowienia sądu I instancji, które nie podlegały zaskarżeniu w drodze zażalenia, a miały wpływ na rozstrzygnięcie sprawy Może pominąć fakty i dowody Strona mogła je powołać przed s I inst. Chyba, że potrzeba powołania się na nie wynikła później Orzeka na podstawie materiału zebranego W postępowaniu w I inst. W postępowaniu apelacyjnym Nie może uchylić/zmienić wyroku na niekorzyść strony wnoszącej apelację Chyba, że strona przeciwna również wniosła apelację W postępowaniu apelacyjnym nie można rozszerzyć żądania pozwu ani występować z nowym roszczeniem W razie zmiany okoliczności można żądać zamiast pierwotnego przedmiotu sporu jego wartości lub innego przedmiotu W sprawach o świadczenie powtarzające się można rozszerzyć żądanie pozwu o świadczenia za dalsze okresy Przy rozpoznaniu apelacji powstaje zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości: Sąd może przedstawić do rozstrzygnięcia SN, odraczając rozpoznanie sprawy SN może przejąć sprawę do rozpoznania/przekazać zagadnienie do rozstrzygnięcia powiększonemu składowi tego Sądu Uchwała SN wiążąca w danej sprawie Cofnięcie apelacji: Przed sądem I instancji – ten sąd umarza Sąd II instancji umarza i orzeka o kosztach jak przy cofnięciu pozwu	Sędzia, którego udziału lub zachowania się w procesie dotyczy skarga, wyłączony jest od orzekania w postępowaniu ze skargi o wznowienie	Na posiedzeniu niejawnym, chyba, że ważne względy przemawiają za wyznaczeniem rozprawy
Rozstrzygnięcia	Oddalenie apelacji w razie jej bezzasadności W razie uwzględnienia apelacji – zmiana zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy Stwierdzenie nieważności postępowania – uchylenie zaskarżonego wyroku, zniesie postępowania w zakresie dotkniętym nieważnością i przekazanie sądowi I instancji do ponownego rozpoznania Jeśli pozew ulega odrzuceniu albo zachodzi podstawa do umorzenia postępowania – uchylenie wyroku i odrzucenie pozwu/umorzenie postępowania Uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie do ponownego rozpoznania Nierozpoznanie przez sąd I inst. Istoty sprawy Wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości Uchylenie wyroku i przekazanie do ponownego rozpoznania – rozpoznanie w innym składzie Ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w uzasadnieniu wyroku sądu II inst. Wiążą sąd, któremu sprawa została przekazana Sąd II inst. przy ponownym rozpoznaniu sprawy Nie dotyczy to wypadku zmiany stanu prawnego	Oddalenie skargi Uwzględnienie i zmiana orzeczenia Uwzględnienie i uchylenie orzeczenia i w razie potrzeby odrzucenie pozwu/umorzenie postępowania Uchylając/zmieniając wyrok sąd na wniosek skarżącego w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie orzeka o zwrocie spełnionego lub wyegzekwowanego świadczenia lub o przywróceniu stanu poprzedniego - nie wyłącza to możliwości dochodzenia w osobnym procesie – także od Skarbu Państwa – naprawienia szkody poniesionej wskutek wydania/wykonania wyroku W sprawie zakończonej prawomocnym wyrokiem mogą być uchylone postanowienia niekończące postępowania w sprawie - zostały wydane na podstawie aktu normatywnego uznanego za niezgodny przez TK - stosuje się odpowiednio przepisy o wznowieniu	Oddalenie skargi w razie braku podstawy do stwierdzenia, że zaskarżony wyrok jest niezgodny z prawem Uwzględnienie skargi – stwierdzenie, że wyrok jest w zaskarżonym zakresie niezgodny z prawem W chwili orzekania sprawa ze wzg. na osobę nie podlegała orzecznictwu sądów polskich albo w sprawie droga sądowa była niedopuszczalna SN stwierdza niezgodność wyroku z prawem Uchyla zaskarżony wyrok oraz wyrok sądu I instancji Odrzuca pozew/umarza postępowanie
Uzasadnienie	Sąd uzasadnia: Z urzędu wyrok oraz postanowienie kończące postępowanie w sprawie W sprawach, w których apelację oddalono – tylko wówczas, gdy strona zażądała doręczenia wyroku z uzasadnieniem Sporządzenie uzasadnienia: 2 tygodnie od ogłoszenia sentencji orzeczenia Ogłoszenia nie było – 2 tygodnie od wydania orzeczenia Apelacje oddalono – 2 tygodnie od zgłoszenia wniosku Doręczenia: Orzeczenie z uzasadnieniem – stronie, która w terminie tygodniowym od ogłoszenia zażądała doręczenia Ogłoszenia nie było – z urzędu w terminie tygodniowym od sporządzenia uzasadnienia Strona bez adwokata/radcy prawnego pozbawiona wolności – z urzędu w terminie tygodniowym od ogłoszenia z pouczeniem o środkach zaskarżenia Wniesienie skargi kasacyjnej/o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia: Uzasadnienie nie zostało sporządzone – sąd II instancji sporządza w terminie 2 tygodni od wniesienia skargi
Wykonalność	W razie wniesienia skargi kasacyjnej: Stronie może być wyrządzona niepowetowana szkoda na skutek wykonania orzeczenia Sąd II instancji może wstrzymać wykonanie/wstrzymać skuteczność zaskarżonego orzeczenia do czasu ukończenia postępowania kasacyjnego Sąd II instancji może uzależnić wykonanie tego orzeczenia/jego skuteczność – w razie oddalenia apelacji także orzeczenia sądu I instancji od złożenia stosownego zabezpieczenia: Może również polegać na wstrzymaniu wydania powodowi sum pieniężnych po ich wyegzekwowaniu od pozwanego/wstrzymaniu sprzedaży zajętego majątku ~Postanowienie może być wydane na posiedzeniu niejawnym Do czasu upływu terminu do wniesienia skargi kasacyjnej wstrzymuje się z urzędu sprzedaż nieruchomości	Nie tamuje wykonania zaskarżonego wyroku Uprawdopodobnienie, że stronie grozi niepowetowana szkoda - na wniosek strony sąd może wstrzymać wykonanie wyroku - chyba, że strona przeciwna złoży odpowiednie zabezpieczenie ~ postanowienie może być wydane na posiedzeniu niejawnym
Inne	Wydanie przez sąd II instancji orzeczenia, od którego przysługuje skarga kasacyjna Strony i ich przedstawiciele mają obowiązek do czasu upływu terminy do jej wniesienia zawiadamiać sąd II inst. o każdej zmianie miejsca zamieszkania Zwrot akt sądowi I instancji Po bezskutecznym upływie terminu do zaskarżenia wydanego wyroku Nie mają zastosowania przepisy o zmianach podmiotowych Odpowiednie stosowanie przepisów o postępowaniu przed sądem I instancji	Odpowiednie stosowanie przepisów o postępowaniu w I instancji	Odpowiednie stosowanie przepisów o skardze kasacyjnej Prawomocne roszczenie, od których skarga nie przysługuje – odszkodowania z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie prawomocnego orzeczenia niezgodnego z prawem można domagać się bez uprzedniego stwierdzenia niezgodności orzeczenia z prawem w postępowaniu ze skargi, chyba że strona nie skorzystała z przysługujących jej środków prawnych Skargę może wnieść też PG – naruszenie podstawowych zasad porządku prawnego, RPO – naruszenie konstytucyjnych wolności/praw człowieka i obywatela, RPD – naruszenie praw dziecka
Niedopuszczalność		Od wyroku orzekającego unieważnienie małżeństwa, rozwód, ustalenie nieistnienie małżeństwa – jeżeli choć jedna ze stron zawarła po jego uprawomocnieniu się związek małżeński Dalsze wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym orzeczeniem wydanym na skutek skargi o wznowienie - nie stosuje się jeżeli oparte na orzeczeniu TK	Od tego samego wyroku – jedna skarga Nie przysługuje: Od wyroków sądu II instancji, od których wniesiono skargę kasacyjną Orzeczeń SN Orzeczenia SN wydane na skutek SK traktuje się jak orzeczenie wydane w postępowaniu wywołanym wniesieniem skargi

6