ŚRODKI ZASKARŻENIA
Środki zaskarżenia to środki prawne, które przysługują stronie w celu zmiany orzeczenia rozstrzygającego sprawę na korzystniejsze dla siebie, czyli do zmiany bądź uchylenia orzeczenia.
Konstytucja gwarantuje każdej ze stron prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji (art. 78). Drogą do tego są właśnie środki zaskarżenia.
W postępowaniu cywilnym wśród środków zaskarżenia wyróżnia się środki odwoławcze i inne środki zaskarżenia. Istota podziału polega na kryterium dewolutywności, czyli wniesienie odwołania przesuwającego sprawę do organu wyższej instancji. Wyjątkiem jest instytucja samokontroli decyzji, czyli organ, który sam może zmienić decyzję. Środki odwoławcze zmierzają do uchylenia bądź zmiany orzeczenie poprzez postępowanie przed sądem wyższej instancji, podczas gdy pozostałe środki zaskarżenia powodują działanie tego samego lub innego sądu, ale poza tokiem instancji.
ZWYCZAJNE ŚRODKI ZASKARŻENIA
1) środki odwoławcze :
• zażalenie
• apelacja
2) sprzeciwy :
• sprzeciw od nakazu karnego
• sprzeciw od wyroku zaocznego
• wniosek lub żądanie rozpoznania sprawy mimo objęcia jej przepisem abolicyjnym
• wniosek ukaranego karą pieniężną o jej uchylenie
• quasi sprzeciw - wniosek o przywrócenie terminu zawitego
3) odwołania :
• odwołanie od zarządzeń przewodniczącego do składu orzekającego
• odwołanie do sądu od orzeczenia kolegium ds. wykroczeń
NADZWYCZAJNE ŚRODKI ZASKARŻENIA
skarga kasacyjna
wniosek o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym orzeczeniem sądowym
wniosek o stwierdzenie nieważności orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego
Środki odwoławcze to środki prawne jakie przysługują stronom postępowania przed sądem, prokuratorem lub innym organem orzekającym, które mają na celu zmianę wydanego orzeczenia a nawet uchylenie go. Do najważniejszych należą apelacja i zażalenie.
APELACJA
Apelacja - (z łac. appellatio - odwołanie) to odwołanie się od wydanego rozstrzygnięcia. Stanowi środek kontroli orzeczeń sądu pierwszej instancji i może mieć postać apelacji pełnej i niepełnej. Apelacja niepełna ogranicza się do kontroli i usunięcia ewentualnych skutków błędów sądu pierwszej instancji, natomiast apelacja pełna dodatkowo obejmuje naprawę błędów stron poprzez możliwość powołania przez strony nowych faktów i dowodów. Kodeks przyjął system apelacji pełnej . Zgodnie z art.367§1 od każdego wyroku pierwszej instancji można wnieść apelacje do sądu drugiej instancji, co oznacza, że przysługuje od wszystkich wyroków również od wyroku wstępnego, częściowego, łącznego, końcowego czy uzupełniającego.
Apelację rozpoznaje:
- od wyroku sądu rejonowego - sąd okręgowy;
- od wyroku sądu okręgowego jako I instancji - sąd apelacyjny.
Apelację wnosi się za pośrednictwem sądu, który wydał zaskarżony wyrok.
Apelację składa się w terminie:
- 2 tygodnie od doręczenia stronie skarżącej wyroku wraz z uzasadnieniem;
- 2 tygodnie od dnia, w którym upłynął termin do żądania uzasadnienia, jeżeli strona nie żądała uzasadnienia wyroku.
Możliwości rozstrzygnięcia apelacji to:
1. Odrzucenie przez sąd I instancji na posiedzeniu niejawnym apelacji:
a) wniesionej po upływie przepisanego terminu;
b) z innych przyczyn niedopuszczalnej;
c) której braków strona nie uzupełniła w wyznaczonym terminie.
2. Odrzucenie przez sąd II instancji na posiedzeniu niejawnym apelacji:
a) jeżeli uległa ona odrzuceniu przez sąd I instancji;
b) jeżeli nie usunięto braków w wyznaczonym terminie.
3. Oddalenie apelacji, jeżeli jest ona bezzasadna.
4. Uwzględnienie apelacji, zmiana zaskarżonego wyroku oraz rozstrzygnięcie co do istoty sprawy.
5. Uchylenie zaskarżonego wyroku, zniesienie postępowania w zakresie dotkniętym nieważnością i przekazanie sądowi I instancji do ponownego rozpoznania w razie stwierdzenia nieważności postępowania
6. Uchylenie wyroku i odrzucenie pozwu lub umorzenie postępowania, gdy zachodzą ku temu podstawy.
7. Uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania w razie nie rozpoznania przez sąd I instancji istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości.
ZAŻALENIE
Jest środkiem odwoławczym sensu stricto i w zasadzie ma charakter dewolutywny. Wyjątkiem od tego charakteru jest art.395, który pozwala na rozpoznanie zażalenie przez sąd pierwszej instancji w sytuacjach przewidzianych w tym artykule.
Zażalenie w procesie przysługuje na:
- postanowienia sądu I instancji kończące postępowanie w sprawie;
- postanowienia sądu I instancji i zarządzenia przewodniczącego enumeratywnie wymienione w KPC.
Terminem wniesienia zażalenia jest tydzień od doręczenia postanowienia, a gdy strona nie zażądała w terminie przepisanym doręczenia postanowienia zapadłego na rozprawie - od ogłoszenia postanowienia.
Jednym z najważniejszych środków zaskarżenia należących do nadzwyczajnych środków odwoławczych jest skarga kasacyjna.
W odróżnieniu od pozostałych form zaskarżenia sąd kasacyjny nie wydaje wyroków co do istoty sprawy. Zajmuję się jedynie badaniem naruszeń prawa materialnego bądź naruszeń przepisów postępowania. Przysługuje wyłącznie od prawomocnego wyroku sądu drugiej instancji lub postanowienia w przedmiocie odrzucenia pozwu albo umorzenia postępowania z wyłączeniami określonymi w KPC. Skargę kasacyjną wnosi się do sądu, który wydał zaskarżone orzeczenie, w terminie dwóch miesięcy od dnia doręczenia orzeczenia z uzasadnieniem stronie skarżącej, a dla Prokuratora Generalnego i Rzecznika Praw obywatelskich termin ten wynosi sześć miesięcy. Strona przeciwna może wnieść do sądu drugiej instancji odpowiedź na skargę kasacyjną w terminie dwutygodniowym od doręczenia jej skargi. Podstawą do wniesienia skargi kasacyjne może być tylko:
- naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie
- naruszenie przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.
Zgodnie z Kodeksem skarga kasacyjna nie przysługuje w sprawach takich jak:
o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu jest niższa niż 50 tyś. zł. a w gospodarczych 75 tyś. zł. wyjątkiem jest sprawa z zakresu ubezpieczeń społecznych, gdzie skarga kasacyjna przysługuje niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia(art.398 ze znaczkiem2§1),
o rozwód, separacje, alimenty, czynsz najmu lub dzierżawy oraz naruszenia posiadania,
dotyczących kar porządkowych, świadectwa pracy oraz roszczeń z nim związanych, a także deputaty lub ich ekwiwalent,
rozpoznawanych w postępowaniu uproszczonym (art. 398 ze znaczkiem 2§2).
W tym postępowaniu nie jest dopuszczalne powołanie nowych faktów i dowodów, a Sąd Najwyższy jest związany ustaleniami faktycznymi stanowiącymi podstawę zaskarżonego orzeczenia. Jeżeli nie ma uzasadnionych podstaw albo jeżeli zaskarżone orzeczenie mimo błędnego uzasadnienia odpowiada prawu, Sąd Najwyższy oddala skargę. W przypadku uwzględnienia skargi uchyla zaskarżone orzeczenie w całości lub w części i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania sądowi, który wydał orzeczenie.
Kolejnym środkiem zaskarżenia należącym do nadzwyczajnych środków jest skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. Zgodnie z art.417§2 k.c. jeżeli przez wydanie prawomocnego orzeczenia sądu została wyrządzona krzywda, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym czasie jej niezgodności z prawem. Ze względu na istnienie w naszym systemie orzeczeń niezgodnych z prawem (błędnych lub wadliwych) powstała konieczność wprowadzenia regulacji dotyczących tej materii. Wprowadzony został do postępowania cywilnego system stwierdzający niezgodność z prawem prawomocnych orzeczeń sądu. Skarga ta przysługuje od prawomocnego orzeczenia sądu drugiej instancji kończącego postępowanie w sprawie:
gdzie przez jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda,
uchylenie lub zmiana tego orzeczenia innymi możliwymi środkami prawnymi nie była i nie jest możliwa.
Prawo do wniesienia skargi przysługuje: stronom, Prokuratorowi Generalnemu i Rzecznikowi Praw Obywatelskich.
Podstawę do wniesienia skargi o niezgodność z prawem prawomocnego orzeczenia sądu może stanowić naruszenie prawa materialnego i naruszenie przepisów postępowania, które spowodowały niezgodność orzeczenia z prawem (art.424ze znaczkiem 4 k.p.c). Sądem właściwym do złożenia skargi jest sąd, który wydał niezgodne z prawem orzeczenie (art.424 ze znaczkiem 6§1), który prowadzi postępowanie wstępne w celu sprawdzenia, czy skarga spełnia wymagania formalne. Termin do wniesienia skargi to 2 lata od dnia uprawomocnienia się orzeczenia. Sąd rozpoznając skargę może orzec jej oddalenie, jeżeli okazała się nieuzasadniona oraz wyrokiem stwierdzającym, że orzeczenie jest nie zgodne z prawem.
Skarga na orzeczenie referendarza sądowego jest kolejnym, tym razem zwyczajnym środkiem zaskarżenia wydawanym przez referendarza sądowego orzeczeń.
Skarga ta przysługuje na orzeczenia referendarza sądowego na orzeczenie kończące postępowanie, jak również orzeczenia zawarte w art.394 §1. Skargę rozpoznaje sąd, w którym zostało wydane zaskarżone orzeczenie. Do wyjątków w tym zakresie należy wstrzymanie wykonania, a nie utrata mocy postanowienia referendarza sądowego w przedmiocie kosztów sądowych lub procesowych oraz na wpis w księdze wieczystej, gdyż wpis ten nie traci mocy, jak również orzeczenie zarządzające wpis do Krajowego Rejestru Sądowego oraz rejestru zastawów - wpis ten również nie traci mocy.
Skargę na orzeczenie referendarza sądowego wnosi się w terminie tygodniowym od dnia doręczenia stronie postanowienia referendarza sądowego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Skargę wniesioną po upływie terminu lub nieopłaconą sąd odrzuca na podstawie art.398 ze znaczkiem 22§4. Sąd rozpatruje sprawy jako sąd pierwszej instancji zgodnie z art.398 ze znaczkiem 22§2, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Ważnym nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia jest instytucja wznowienia postępowania, która ma za zadanie ponowne rozpatrzenie i rozpoznanie sprawy zakończonej prawomocnym wyrokiem. Skarga o wznowienie postępowania ma charakter mieszany, gdyż posiada ona cechy wspólne ze środkami odwoławczymi, niektóre zaś charakterystyczne dla powództwa.
Skarga o wznowienie postępowania przysługuje jednak nie tylko od prawomocnych wyroków sądu, ale także od każdego prawomocnego orzeczenia rozstrzygającego sprawę merytorycznie np. od nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym lub upominawczym.
Nie przysługuje skarga o wznowienie postępowania:
od wyroku orzekającego nieważność małżeństwa czy rozwód
od prawomocnego wyroku sądu wydanego na skutek skargi o wznowienie postępowania.
Skargę o wznowienie postępowania wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony prawomocny wyrok. W przypadku kiedy zaskarżono wyroki różnych instancji właściwym sądem do wniesienia skargi będzie sąd instancji wyższej.
Skargę o wznowienie postępowania składa się w terminie trzymiesięcznym. Termin ten liczy się od momentu, gdy strona dowiedziała się o podstawie wznowienia postępowania, a gdy podstawą jest pozbawienie możności działania lub brak należytej reprezentacji, od dnia, w którym strona, jej organ lub przedstawiciel ustawowy dowiedział się o wyroku. Jednak po upływie 5 lat od uprawomocnienia się wyroku nie można już żądać wznowienia postępowania, z wyjątkiem wypadku, gdy strona była pozbawiona możliwości działania lub nie była należycie reprezentowana.
Pojęcie Grawamen
Grawamen jest pojęciem doktrynalnym i mówi, że środek odwoławczy wnoszony jest na korzyść lub niekorzyść oskarżonego. W ustawie jest regulacja mówiąca, że skarżący może skarżyć rozstrzygnięcia naruszającego jego prawa lub szkodzące jego interesom. Grawamen nie dotyczy oskarżyciela publicznego. Może on skarżyć orzeczenia zarówno na korzyść jak i niekorzyść oskarżonego. Instytucja ta jest prostą konsekwencją zasady w myśl, której wszelkie środki odwoławcze ustanowiono przede wszystkim w interesie stron. Zgodnie z tym strona nie ma prawa powoływania się na uchybienia obojętne dla jej interesów prawnych a czasem będących korzystnymi dla niej.
BIBLIOGRAFIA
KODEKS POSTĘPOWANIA CYWILNEGO - Wydawnictwo Prawnicze „LexisNexis” - Warszawa 2006
POSTĘPOWANIE CYWILNE KOMPENDIUM - Andrzej Zieliński - wydawnictwo C.H Beck
www.wikipedia.org
www.edukacjaprawnicza.pl