Historia Polski w latach 1970 - 1990.







Wydarzenia grudniowe na wybrzeżu w 1970 r.:



Pod koniec lat 60 – tych sytuacja gospodarcza Polski zaczęła się psuć, okres tzw. małej stabilizacji wprowadzonej przez Gomułkę kończył się. W latach 1956 – 1970 liczba mieszkańców Polski zwiększyła się o 5 milionów (z 28 do 33 mln), postępowały procesy urbanizacyjne, coraz więcej ludzi ze wsi przenosiło się do miast, w roku 1963 nastąpiło zrównanie liczby ludności mieszkającej na wsi i w miastach. Wielkim problemem było zapewnienie ludziom mieszkań, budownictwo nie nadążało za rosnącymi potrzebami społeczeństwa co budziło jego niezadowolenie. Obowiązująca wtedy doktryna mówiła, że w systemie socjalistycznym nie ma bezrobocia, starano się więc wszystkim zapewnić pracę. Działania te przynosiły słabe efekty ekonomiczne, nie przestrzegano bowiem dyscypliny pracy, niska też była wydajność. Ponadto brak było dewiz, Polska nie mogła liczyć na pożyczkę w strefie dolarowej a słabe powiązania gospodarcze z krajami zachodnimi ograniczały dostęp do nowych technologii. Po to aby utrzymać spokój społeczny utrzymywano niskie ceny mieszkań, żywności, komunikacji, bezpłatną opiekę lekarską i oświatę. 

W okresie tzw. małej stabilizacji wzrost wynagrodzeń był prawie nieodczuwalny, szybko postępował proces zrównania ekonomicznego różnych grup społecznych (było to niestety równanie w dół, poziom życia obniżał się), szczególnie silnie odnosiło się to do inteligencji twórczej, ona też zresztą miała najbardziej krytyczny stosunek do partii i rządu. Do roku 1968 krytyka ta była raczej umiarkowana, po wydarzeniach marcowych przybrała bardziej ostry charakter, szczególnie w stosunku do Gomułki który stracił już zupełnie charyzmę przywódcy którą posiadał w październiku 1956 r.

Malejące tempo rozwoju gospodarczego niepokoiło ówczesną ekipę rządzącą, już w listopadzie 1968 r. postanowiono przeprowadzić głębsze reformy. Postanowiono wprowadzić zasadę selektywności ekonomicznej, nowe inwestycje miały być lokowane w tych gałęziach przemysłu które zapowiadały najlepsze efekty ekonomiczne (miał to być przemysł maszynowy, chemiczny, hutnictwo metali nieżelaznych, zmierzano zwiększyć wydobycie miedzi, siarki, gazu ziemnego, węgla koksującego). Środki na sfinansowanie tych reform zamierzano uzyskać poprzez ograniczenie inwestycji w przemyśle górniczym, lotniczym, hutnictwie żelaza i stali a także poprzez podwyższenie cen towarów powszechnego spożycia i ograniczenie konsumpcji. Przeciwko ograniczeniu inwestycji w niektórych gałęziach przemysłu ciężkiego wystąpiło lobby górniczo – hutnicze, podwyżka cen także była ryzykowna, dlatego też zwlekano z jej wprowadzeniem czekając na dogodny moment (pierwotnie chciano ją wprowadzić jeszcze w 1969 r.). Dopiero w grudniu 1970 r. po podpisaniu w Warszawie układu o normalizacji stosunków między RFN a PRL, ocenianego przez Gomułkę jako wielki sukces zdecydowano się na dokonanie regulacji cen.

W sobotę 12 grudnia 1970 r. wieczorem podano informacje o regulacji cen, miała ona wejść w życie już następnego dnia, w niedziele. Ceny artykułów spożywczych wzrosły o 13 – 38 %, obniżono natomiast ceny niektórych artykułów przemysłowych, zapowiedziano także wprowadzenie tytułem rekompensaty miesięcznych dodatków do pensji które miały chronić rodziny wielodzietne i najniżej zarabiające. (dodatki te wynosiły po 15 – 25 zł na osobę, średnia pensja w przemyśle wynosiła wtedy ok. 2.600 zł) 

W odpowiedzi na wprowadzenie podwyżek załoga Stoczni Gdańskiej im. Lenina rozpoczęła rano 14 grudnia 1970 r. strajk, domagając się cofnięcia podwyżek i zmian we władzach najwyższych. Strajkujący udali się pod gmach KW PZPR, nie doszło jednak do oczekiwanego przez robotników spotkania z sekretarzem wojewódzkim (przebywał wtedy w Warszawie), w tej sytuacji robotnicy zapowiedzieli zorganizowanie kolejnego wiecu przed KW po południu. Gdy wiadomości o strajku dotarły do Warszawy postanowiono wysłać do Gdańska wicepremiera Stanisława Kociołka, komendę nad siłami porządkowymi powierzono gen. Henrykowi Słabczykowi. Po południu 14 grudnia doszło w Gdańsku do walk pomiędzy robotnikami a otaczającymi gmach KW siłami milicji, robotnicy próbowali podpalić gmach KW, padli pierwsi ranni. W nocy do Gdańska przybyli członkowie KC, Zenon Kliszko i Ignacy Loga – Sowiński oraz wiceminister obrony narodowej gen. Grzegorz Korczyński, do miasta ściągano dodatkowe oddziały milicji i wojska, wprowadzono także blokadę Trójmiasta.

Następnego dnia do strajku przyłączyły się inne zakłady Gdańska, powołano do życia Międzyzakładowy Komitet Strajkowy, władze odmówiły jednak prowadzenia jakichkolwiek rozmów. Także i w tym dniu doszło do walk robotników z milicjantami,ponownie podpalono też gmach KW. Po zapoznaniu się z sytuacją Gomułka podjął decyzję zezwalającą milicji i wojsku na użycie broni. Także na wniosek Gomułki powołano w Trójmieście lokalny sztab który miał kierować akcją pacyfikacyjną, na jego czele stanął gen Korczyński. (oprócz niego akcją próbowali kierować Kliszko i Loga – Sowiński oraz wiceminister gen.