Historia Polski (1939-1945) – okres od momentu napaści wojsk niemieckich, radzieckich i słowackich na Polskę do zakończenia II wojny światowej 8 maja 1945 roku.
Inwazja niemiecka[edytuj]
1 września 1939 roku w godzinach porannych wojska niemieckie oraz ich sojusznicy uderzyły na Polskę wzdłuż granicy polsko-niemieckiej. Wojnę prawdopodobnie rozpoczęło zbombardowanie Wielunia. Następnie niemiecki pancernik Schleswig-Holstein rozpoczął ostrzał polskiej placówki wojskowej na Westerplatte. Tego samego dnia Niemcy aresztowali pierwszych 250 polaków mieszkających w Gdańsku. W ciągu pierwszych dwóch dni polskie wojska przegrały bitwę graniczną i zostały przełamane na całej linii frontu. 3 września Wielka Brytania i Francja wypowiedziały wojnę Niemcom. Pomimo formalnego wypowiedzenia wojny przez kilka następnych dni Wehrmacht odniósł szereg zwycięstw pokonując polskie wojska pod Piotrkowem Trybunalskim, Tomaszowem Mazowieckim. 6 września wojska polskie rozpoczęły wycofywanie się za drugi brzeg Wisły. Następnego dnia wojska polskie w bitwie pod Iłżą zostały rozbite. Trzy dni później doszło do największej bitwy kampanii wrześniowej nad Bzurą. W bitwie tej walczyły dwie polskie armie „Poznań” i Pomorze z niemieckimi 8 Armią i 10 Armią z Grupy Armii Południe („Süd”). Po przegranej bitwie 17 września rozpoczęła się bitwa o Warszawę.
Inwazja radziecka[edytuj]
W dniu 17 września na skutek realizacji paktu Ribbentrop-Mołotow z dnia 23 sierpnia 1939 roku i dodatkowego tajnego protokołu o podziale stref wpływu na ziemiach polskich na kresy wschodnie Rzeczypospolitej od Wilna do Lwowa weszły oddziały Armii Czerwonej. w sile sześciu armii liczących 600-650 tysięcy żołnierzy i ponad 5000 czołgów, podzielonych na dwa Fronty: białoruski i Ukraiński. Siły te miały za zadanie zająć wschodnie ziemie Polski aż do linii Wisły. Siły sowieckie po uzgodnieniach zatrzymały się na linii Bugu i Sanu. Potwierdzono to 27 września 1939 podpisując Układ o Przyjaźni Granicach między Rzeszą Niemiecką a ZSSR. Napaść sowiecka w nocie otrzymanej przez ambasadora Grzybowskiego była „usprawiedliwiona” wzięciem w obronę ludności ukraińskiej i białoruskiej i upadku państwa polskiego.
Po klęsce wrześniowej część terenów uznanych przez III Rzeszę za niemieckie zostały wcielone bezpośrednio do Niemiec. Do Rzeszy bezpośrednio zostały wcielone: województwo pomorskie, śląskie, poznańskie (Kraj Warty), łódzkie z Łodzią, Suwalszczyzna, północna i zachodnia część Mazowsza oraz zachodnie części województw krakowskiego i kieleckiego. Pozostała część terenów zajętych przez Niemcy stała się Generalnym Gubernatorstwem. Na terenach zajętych przez Niemcy dochodziło do aresztowań i wysiedleń polskich obywateli. Na przełomie 1939/1940 roku wysiedlono 860 tysięcy polskich obywateli. Zasiedlając tereny ludnością niemiecką przybyłą z terenów byłych republik bałtyckich Litwy, Łotwy, i Estonii, Besartabii.
Okupacja radziecka[edytuj]
Na terenach okupowanych przez ZSRR 22 października zostały przeprowadzone wybory do Ludowego Zgromadzenia Zachodniej Białorusi i Ludowego Zgromadzenia Zachodniej Ukrainy. Sesje wybranych parlamentów odbyły się w Białymstoku i Lwowie. Na posiedzeniu od 31 października do 2 listopada Rada Najwyższa ZSRR formalnie włączyła tereny Zachodniej Białorusi i Zachodniej Ukrainy do ZSRR. Ponad 200 tysięcy osób zostało aresztowanych. Wśród aresztowanych znaleźli się polscy policjanci i żołnierze. 5 marca 1940 roku podjęto decyzję o rozstrzelaniu polskich Oficerów znajdujących się w obozach w Kozielsku, Starobielsku, i Ostaszkowie. W kwietniu i maju w Miednoje Katyniu NKWD wymordowało około 15 tysięcy oficerów. Okupację radziecką w Polsce zakończył atak Niemiec na ZSRR 22 czerwca 1941 roku.
Rząd RP na uchodźstwie[edytuj]
Po zajęciu terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez oddziały Wehrmachtu i Armii Czerwonej Rząd Polski opuścił terytorium Polski i przeniósł się do Paryża. 30 września 1939 roku prezydentem Polski został Władysław Raczkiewicz i mianował na premiera Władysława Sikorskiego Siedzibą rządu był Paryż, później Angers, a od końca czerwca 1940 – Londyn.
Polskie Państwo Podziemne[edytuj].
W nocy z 26 na 27 września 1939 roku powstała w oblężonej Warszawie Służba Zwycięstwu Polski. W listopadzie 1939 roku została ona przekształcona w Związek Walki Zbrojnej (ZWZ). 14 lutego 1942 roku generał Władysław Sikorski przekształcił ZWZ w Armię Krajową. Pod ta nazwą funkcjonowała do końca II wojny światowej. Do największych osiągnięć należała Akcja Kutschera której celem było zabicie Franza Kutschery. Polskie Państwo Podziemne zakończyło swoje istnienie po wyzwoleniu przez Polski Armię Czerwoną.
Po agresji niemieckiej na ZSRR przy pośrednictwie rządu brytyjskiego doszło do zawarcia układu o normalizacji stosunków pomiędzy Polską a ZSRR zwany Układem Sikorski-Majski[1]. Układ został podpisany przez premiera rządu polskiego i Ambasadora ZSRR w Londynie Iwana Majskiego. przewidywał przywrócenie stosunków dyplomatycznych między obydwoma krajami oraz budowę armii polskiej w Związku Sowieckim pod dowództwem polskim. Porozumienie zostało podpisane 30 lipca 1941 roku. Stosunki dyplomatyczne zostały zerwane po odkryciu przez Niemców grobów polskich oficerów w Katyniu, Ostaszkowie Charkowie i Miednoje.
Powstanie w getcie warszawskim[edytuj]
Powstanie w getcie warszawskim wybuchło 19 kwietnia 1943 roku. Jego przyczyną była chęć stawienia oporu wobec nieuchronnej likwidacji getta, w którym znajdowało się około 50-70 tysięcy ludzi[2]. Siły powstańcze składały się z około 1000 bojowników Żydowskiego Związku Wojskowego i Żydowskiej Organizacji Bojowej. 5 maja – premier rządu RP na uchodźstwie Władysław Sikorski w audycji radiowej BBC zaapelował do Polaków o pomoc bojownikom getta. Mimo apelu 9 maja rozbite zostało dowództwo powstania. 16 maja powstanie zakończyło się wysadzeniem Wielkiej Synagogi.
Powstanie warszawskie wybuchło 1 sierpnia 1944 roku o godzinie 17.00 i trwało 63 dni[3] Do walki stanęło około 40 000 żołnierzy. Podczas powstania udało się zdobyć niektóre ze strategicznych punktów oporu Niemców. Jednak znaczna przewaga w ludziach i sprzęcie oraz bierność ze strony stojącej po praskiej stronie Armii Czerwonej spowodowały klęskę powstania Warszawskiego. 2 października 1944 dowódca powstania Tadeusz Bór-Komorowski podjął decyzję o kapitulacji. W powstaniu zginęło około 200 tys. ludzi w tym 17 tysięcy żołnierzy Armii Krajowej.
Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego[edytuj]
22 lipca 1944 roku na terenach wyzwolonych przez Armię Czerwoną powstał Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego z Edwardem Osóbką-Morawskim na czele, który pełnił funkcję tymczasowego rządu polskiego[4]. 27 lipca 1944 roku PKWN zrzekł się prawa Rzeczypospolitej do Kresów Wschodnich. 1 sierpnia siedziba Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego został Lublin.
Wkroczenie Armii Czerwonej do Polski w latach 1944-1945[edytuj]
Na znajdujące się pod okupacją niemiecką ziemie polskie od lata 1944 roku w związku z coraz to nowymi operacjami stopniowo wkraczały wojska radzieckie. Ziemie polskie zostały całkowicie opanowane przez Armię Czerwoną do maja 1945 r.
Najważniejszymi operacjami wojskowymi w tym okresie były:
Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej[edytuj]
28 czerwca 1945 na podstawie porozumienia zawartego na konferencji w Moskwie pomiędzy KRN a częścią polityków emigracyjnych skupionych wokół Stanisława Mikołajczyka i Stronnictwa Ludowego doszło do powołania Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej[5]. premierem rządu został Edward Osóbka-Morawski 5 lipca 1945 Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej został uznany przez USA. Uznawany był także przez inne państwa koalicji antyhitlerowskiej.
Konferencja poczdamska[edytuj]
Od 17 lipca 1945 do 2 sierpnia 1945 doszło do spotkania przywódców koalicji antyhitlerowskiej. Spotkanie to przeszło do historii pod nazwą Konferencja poczdamska[6] Na konferencji wstalono wysokość reparacji wojennych, oddano także pod administrację polską obszary leżące na wschód od rzek Nysa Łużycka, Odra oraz wolne miasto Gdańsk. Polska delegację reprezentowali: Bolesław Bierut, Edward Osóbka-Morawski, Stanisław Grabski, Stanisław Mikołajczyk, Wincenty Rzymowski, oraz Michał Rola-Żymierski Kategoria:Historia Polski.