Fiodor Pawłowicz Karamazow w młodości był prostakiem, który interesował się wyłącznie pieniędzmi i kobietami. Był dwukrotnie żonaty, a związki te przyniosły mu trzech synów: Dymitra z pierwszego małżeństwa oraz Iwana i Aloszę z drugiego. Dzieci

nie interesowały Fiodora ani trochę, pozostawił je całkowicie opiece ich matek, a po ich śmierci dalszych krewnych czy znajomych. Wiele lat wcześniej Fiodor uwiódł opóźnioną w rozwoju niemowę, która żyła na ulicach miasta. Urodziła ona syna, którego przygarnęli służący Karamazowa, a kiedy dziecko, nazwane Paweł Smierdiakow, dorosło, samo zostało służącym. Fiodor nigdy nie traktował go jako swego syna. Smierdiakow był dziwakiem, który czasem przejawiał skłonności do okrucieństwa, i cierpiał na epilepsję. Chociaż nie uczył się, był inteligentny i uwielbiał słuchać słów Iwana Karamazowa, którego poglądy podzielał.


Dymitr jest obecnie dwudziestoośmioletnim żołnierzem, który powrócił do swojego rodzinnego

miasta, z czego jego ojciec jest niezadowolony, bowiem spodziewa się, że syn zażąda spadku, który pozostawiła mu matka, a który on, Fiodor, chce zatrzymać dla siebie. Ojciec i syn popadają w spór o pieniądze

i przywołują Iwana, aby ich rozsądził. Trzeci syn, Alosza, także przebywa w tym mieście

- jest nowicjuszem w zakonie i podejmuje nauki u Zosimy, starszego. Ponieważ Iwan nie wypowiada żadnego satysfakcjonującego wyroku, Dymitr i Fiodor proszą, by to Zosima im pomógł.

 

Alosza zgadza się umówić ich na spotkanie, które wypada strasznie. Ojciec ośmieszył się, opowiadając nieprzyzwoite historie, brat spóźnił się, a później Dymitr i Fiodor ostro się pokłócili. Wyszło na jaw, że obaj mężczyźni

zakochani w Gruszence, pięknej kobiecie z miasta, dla której syn porzucił swą narzeczoną Katerinę (której ukradł trzy tysiące rubli i nie ma z czego ich zwrócić), a Fiodor przyrzekł jej trzy tysiące rubli, jeżeli będzie jego kochanką. Podczas gdy krewni kłócą się, Zosima nagle klęka i pochyla głowę u stóp Dymitra. Wytłumaczył później Aloszy, że przewiduje, iż Dymitr będzie w przyszłości bardzo cierpiał. Alosza został posłany przez Dymitra, aby zerwał zaręczyny z Kateriną, następnie akolita wdał się w spór z Iwanem na temat religii. Jeszcze tego samego dnia był świadkiem kolejnej kłótni Dymitra i Fiodora o Gruszenkę, podczas której syn powalił ojca na ziemię i zagroził, iż go zabije.


 
Następnego dnia Alosza odwiedził Katerinę, którą zastał w towarzystwie Iwana. Spostrzegł, że oboje są w sobie zakochani i chciał przekonać każdego z osobna, by ośmielili się okazać swe uczucia drogiej osobie, jednak zarówno Iwan jak i Katerina byli zbyt dumni, aby słuchać rad nowicjusza. Podczas obiadu z Aloszą Iwan wyjaśnia bratu, że jego wątpliwości co do istnienia Boga wynikają z niemożności połączenia idei Boga, który kocha cała ludzkość, z bezsensownym cierpieniem, jakie istnieje na świecie. Jeżeli Bóg pozwala na takie zło, to znaczy, że nie kocha ludzi. Przytacza swój wiersz, zatytułowany "Wielki inkwizytor", w którym oskarża Chrystusa o nałożenie na ludzkość ciężaru, jakim jest wolna wola i możliwość wiary bądź niewiary w Boga. Kiedy Alosza wraca do zakonu, dowiaduje się, że Zosima jest na łożu śmierci. Dociera do swego nauczyciela

w ostatniej chwili i słyszy jego słowa, mówiące o tym, że miłość i wybaczenie są najważniejszymi kwestiami w ludzkim życiu.

 

Alosza zaprzyjaźnił się z kilkoma uczniami szkoły

, którzy mieszkali w sąsiedztwie. Pewnego dnia zauważył, że rzucają kamieniami w pewnego chłopca, dlatego postanowił mu pomóc, jednak ów uczeń, Iliusza, ugryzł go w palec. Chłopiec jest ciężko chory i pochodzi z rodziny

, która popadła w niesławę, z powodu tego, że Dymitr pobił ojca Iliuszy. Za jego sprawą uczniowie każdego dnia odwiedzają Iliuszę, sami zaś zaczynają najmłodszego Karamazowa traktować jako przyjaciela i autorytet.

 

Mnisi spodziewają się jakiegoś cudu po śmierci Zosimy, ale jedyne, co się dzieje, to to, że jego ciało zaczyna śmierdzieć szybciej, niż zazwyczaj, przez co przeciwnicy zakonnika uznają

, że jest to znak, jakoby starszy był za życia nieuczciwy. Alosza nie może znieść oczerniania Zosimy. Jego przyjaciel Rakitin namawia go na odwiedziny Gruszenki, licząc na to, że z pomocą tej kobiety przełamie charakter najmłodszego Karamazowa. Dzieje się przeciwnie - Alosza i Gruszenka nawiązują przyjaźń, która odnawia wiarę chłopaka, zaś dziewczynie przynosi pomoc w duchowej przemianie. Nocą Alosza ma sen, w którym widzi swego zmarłego nauczyciela

, który chwali go za pomoc Gruszence. Umacnia to nowicjusza w chęci szerzenia dobra na świecie.

 


Dymitr spędził dwa dni na próbach zebrania odpowiedniej sumy pieniędzy

, by zwrócić ją Katerinie, oczywiście bezskutecznie, ponieważ nikt nie chciał udzielić mu pożyczki. Poszedł do Gruszenki, a kiedy dowiedział się, że nie ma jej w domu

, pomyślał, że jest z jego ojcem. Nie zastał jej jednak także w domu Fiodora. Wściekły Dymitr uderzył tłuczkiem do mięsa służącego ojca, Grzegorza, a jego krew pobrudziła koszulę młodego Karamazowa. Od pokojówki Gruszenki dowiedział się, że pani udała się do swojego dawnego kochanka. Dymitr postanawia zabić się, ale przed śmiercią chciał ujrzeć swoją ukochaną po raz ostatni.

 

Bohater wbiegł do sklepu, mając na sobie wciąż pokrwawioną koszulę oraz trzymając w ręce sporą sumę pieniędzy. Kupił jedzenie i wino, następnie wyruszył śladem Gruszenki. Kiedy ją odnalazł, dziewczyna porównała go ze swoim byłym kochankiem i zrozumiała, że kocha Dymitra. Karamazow zamknął swego konkurenta w szafie i zaczął planować z ukochaną ich wspólny ślub, kiedy nagle ich rozmowę przerwała policja, która natychmiast aresztowała Dymitra, oskarżając go o morderstwo Fiodora, którego znaleziono martwego. Wiele poszlak wskazywało, iż czynu dokonał jego najstarszy syn - zakrwawiona koszula czy też pieniądze, które nagle zdobył. Tłumaczenia mężczyzny

nie zdały się na nic, został uwięziony.

 

Iwan rozmawia ze Smierdiakowem o śmierci Fiodora. Służący przyznaje, że to on popełnił morderstwo. Zauważył, że Iwan jest jednak także winny tego czynu, albowiem gdyby nie nauki, jakich mu udzielił, i idee, które przekazał, zwłaszcza na temat niemożliwości istnienia zła w świecie, w którym nie ma Boga, skłoniły Smierdiakowa do zabicia swego pracodawcy. Iwan zaczyna czuć się odpowiedzialny za śmierć ojca i wkrótce wyrzuty sumienia nie pozwalają mu zaznawać spokoju. Po powrocie do domu przeżył załamanie nerwowe. Zdawało mu się, że widzi diabła. Alosza wkrótce przybywa do niego z wiadomością

, że Smierdiakow powiesił się.

 


Proces o morderstwo Fiodora Karamazowa wydawał się prosty i jednoznacznie wskazywał, iż winnym jest Dymitr, jednak tylko do czasu, kiedy Iwan został wezwany do złożenia zeznań, ten bowiem powiedział, iż sam jest winien śmierci ojca. Katerina chce pokazać, że Iwan jest niewinny, więc przedkłada sędziemu list, w którym Dymitr pisał do niej, że obawia się, iż pewnego dnia może zabić Fiodora. Większość zebranych na sali sądowej uważa, że Dymitr jest niewinny, jednak część ławy przysięgłych nie dała się przekonać. Najstarszego Karamazowa skazano na katorgę na Syberii.


 
Po procesie Katerina zabiera do swego domu Iwana, ponieważ postanawia zaopiekować sie nim na czas jego choroby

. Panna godzi się z Dymitrem i pomaga mu uciec z więzienia i przedostać się do Ameryki z Gruszenką. Iliusza umiera, a Alosza na jego pogrzebie przemawia do uczniów, głosząc, by pamiętali, że należy kochać się nawzajem i pielęgnować pamięć o przyjaciołach. Chłopcy po wysłuchaniu jego słów krzyknęli: "Niech żyje Karamazow!".