T: Koniec zimnej wojny.

1. Polityka amerykańska
a) Wybory prezydenckie w 1980 i 1984 wygrał republikanin: Ronald Reagan (był moralny i religijny)
* sojusznicy jego polityki: Margaret Thatcher i Helmut Kohl (kanclerz RFN ’82- ‘98)
* dążył do przywrócenia zasad liberalizmu gospodarczego oraz do obniżenia podatków, rozwój armii (by móc negocjować z ZSRR)
* sprzeciwiał się zapomogom społecznym
* ożywienie gospodarki
* Pentagon – Departament Obrony USA
* rozbudowano marynarkę wojenną i zmodernizowano arsenały broni masowego rażenia
* udział w konflikcie w Grenadzie w 1983r., a także zbombardowanie Libii (1986r.)

2. Walka Reagan’a z imperium zła (ZSRR)
a) działania wywiadowcze i współdziałanie z państwami Europy Zachodniej przez CIA
b) współpraca coraz większej ilości radzieckich, zniechęconych komunizmem
c) gospodarka Reagana (nie wierzył w dane statystyczne ZSRR), ograniczenia na sprzedaż towarów, usług na wschód
d) wyścig zbrojeń (ZSRR kradło sfałszowane pomysły na broń od USA) – dążenie do „zazbrojenia się przeciwnika na śmierć”
-> ZSRR poniósł ogromne straty
e) plan GWIEZDNE WOJNY (propaganda USA)
f) (za sprawą USA) obniżyła się światowa cena ropy -> zmniejszyły się dochody ZSRR
g) Reagan wspierał ruchy opozycyjne wew. Bloku komunistycznego
h) propaganda (poprzez radio: Wolna Europa i Głos Ameryki)
i) pomoc USA dla podziemia Solidarności i Czechosłowaków (grupa Karta 77 – dow. Przez Vaclava Havla)
j) wspieranie zbrojnych opozycji antykomunistycznych na świecie
k) wspieranie contrasów (przeciwnicy sandinistów – komuniści w Nikaragui); podobna akcja również w Angoli
* Interwencja wojskowa ZSRR w Afganistanie; mudżahedinowi (partyzanci Afganistańscy) (wsparcie przez USA)
* DŻIHAD – idea świętej wojny (metoda CIA na plemienne podziały Afganistanów)

3. ZSRR
a) w 1982r. na czele ZSRR stanął Jurij Andropow, a po jego śmierci, w 1984r. Konstantin Czernienko
ostatnim sekretarzem generalnym w 1985r. został Michaił Gorbaczow
* Gospodarka ZSRR była już w stanie krytycznym (import zboża, przestarzałe technologie, finansowe wspieranie rządu w Pl.)
b) problemy narodowościowe (aspiracje narodowe różnych narodowości), odrodzenie islamu
c) pierestojka – polityka przebudowy Gorbaczowa (dążył do przełamania stagnacji) elementy kapitalizmu
głasnost’ – stworzyła warunki do demokratyzacji życia społecznego
d) awaria w Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej (1986r.) – utrzymana w tajemnicy, by nie zakłócać święta klasy robotniczej
-> tysiące uczestników zostało napromieniowanych
e) pomimo pierestojki, sytuacja nie poprawiała się (ZSRR ograniczył wydatki; np. zredukował armię)
f) współpraca z Zachodem w sprawie rozbrojenia, traktaty rozbrojeniowe z USA, porozumienie z ChRL, Chinami
g) zrezygnowano z doktryny Breżniewa; namawiano do negocjowania z opozycją

4. JESIEŃ LUDÓW
a) Czechosłowacja w 1989r. policja rozgromiła demonstracje; w kolejnych miesiącach dochodziło do następnych wystąpień
(z inicjatywy ugrupowania - Karta 77)
-> bezkrwawe przekazanie władzy – AKSAMITNA REWOLUCJA
-> prezydentem został Vacla Havel
b) Węgry; (odsunięcie od władzy Janosa Kadara)
-> legalizacja ugrupowań politycznych i powstawanie nowych
-> porozumienie w październiku 1989r. -> w 1990r. odbyły się pierwsze demokratyczne wybory (zwyciężyła opozycja)
c) Bułgaria; w 1989r. wojsko zaatakowało demonstracje mniejszości tureckiej
-> Todor Żiwkow (stojący na czele armii) został usunięty
-> Kierownictwo Bułgarskiej Partii Komunistycznej przejęli (BPK) przejęli zwolennicy reform; sekretarz generalny: Petyr Mładenow
-> czerwiec 1990r. – wolne wybory do parlamentu; zwycięstwo Bułgarskiej Partii Komunistycznej;
ostatecznie prezydentem został Żeliu Żelewa (opozycjonista)
d) Rumunia; rządy przywódcy doprowadziły do katastrofy gospodarczej
* terror policji politycznej, kult Ceausescu – geniusz Karpat, nepotyzm
* został rozstrzelany
-> prezydentem został Emil Constantinescu
e) Albania; od 1898r. zaczęły swobodnie powstawać partie polityczne
* 1991r. – pierwsze wolne wybory (zwycięstwo komunistów)
* 1992r. – kolejne wolne wybory (zwycięstwo opozycyjnej Albańskiej Partii Demokratycznej; lider -> prezydent: Sali Berisha)
f) Jugosławia;
* antagonizmy narodowe
* kryzys gospodarczy
* Słowenia i Chorwacja zaczęły dążyć do niepodległości i proklamowały ją w czerwcu 1991r.
* nastroje nacjonalistyczne wśród Serbów (Slobodan Milosevic)
* plan: utworzenie Wielkiej Serbii przez przyłączenie części terytoriów sąsiadujących republik
* walka ze Słowenią (obroniła niepodległość) i Chorwacją (Chorwacja, Bośnia i Hercegowina toczyły walki z jugosłowiańską armią
-> mocarstwa blokowały inicjatywy zawarcia pokoju
-> w 1994r. NATO zaatakowało Serbów bośniackich
-> 1995r. Dayton: rokowania pokojowe: utworzenie Federacji Muzułmańsko – Chorwackiej i Republiki Serbskiej
g) Kosowo; okrąg autonomiczny w Serbii zamieszkały przez muzułmańskich Albańczyków (nie mieli jednak autonomii)
* Albańczycy zaczęli tworzyć konspiracyjne struktury państwowe oraz powołali oddziały partyzanckie pod nazwą Wyzwoleńcza Armia Kosowa (UCK)
* konflikt pomiędzy Serbami a Albańczykami
-> w 1999r. NATO rozpoczęło naloty na cele wojskowe i strategiczne w Serbii
-> Serbowie zostali zmuszeni do przyjęcia warunków i wycofania wojsk

5. Zjednoczenie Niemiec
* (1989) exodus mieszkańców NRD do RFN (uciekano nawet przez Austrię i Węgry)
* demonstracje uliczne w Lipsku
* Erich Honecker został zwolniony ze stanowiska sekretarza generalnego SED i przewodniczącego rady Państwa
* 9.11.1989r. władze otworzyły granice pomiędzy dwoma częściami Berlina; ROZBIERANIE MURU BERLIŃSKIEGO
* 1990r. Bonn – posiedzenie NRD i RFN
* przygotowania do konferencji pokojowej „4 plus 2” – USA, ZSRR, Francja, Wielka Brytania a NRD i RFN
* Kohl (RFN) i Gorbaczow ustalili zasady połączenia obu państw niemieckich
a) Niemcy uzyskały zgodę, by pozostać w NATO, ale nie mają prawa posiadania broni masowego rażenia

b) wojska ZSRR mają opuścić Niemcy
-> akt końcowy: 12.09.1990r. Moskwa – formalne zakończenie II wojny światowej w Europie
-> Niemcy zagwarantowały nienaruszalność polsko – niemieckiej granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej
* 3.10.1990r. ZJEDNOCZENIE NIEMIEC (jedno z najsilniejszych gospodarczo państw świata); wyrównywanie poziomów

6. ZSRR
* stopniowe kształtowanie się demokracji
* pierwsze wolne wybory prezydenckie; wygrana: Michaił Gorbaczow
* wycofanie się z polityki imperialnej, tendencje odśrodkowe (aspiracje narodowe, konflikty religijne)
* Litwa ogłosiła niepodległość (ZSRR nie zaakceptowała tego i wysłała armię do opanowania sytuacji)
* zyskiwanie wpływów przez prezydenta Rosji – Borys Jelcyn (zwolennik zmian)
* 19.08.1991r. PUCZ GIENNADIJA JANAJEWA – zamach stanu, zorganizowany przez polityków związanych z KGB (policja polityczna)
JANAJEW – wiceprezydent ZSRR
- działanie nieudolne
- ujęcie Gorbaczowa przez zamachowców (po upadku puczu został zwolniony z więzienia, ale utracił autorytet)
-> ROZPAD ZSRR
* 8.12.1991r. spotkanie Jelcyna z Ukrainą i Białorusią -> decyzja rozwiązania ZSRR i powołanie Wspólnoty Niepodległych Państw (WNP)

* Rosja dążyła do odtworzenia byłego imperium na nowych zasadach, aczkolwiek trudności gospodarcze były zbyt silne
* biurokracja, korupcja i nepotyzm, problemy narodowościowe
* oligarchia – przemysłowcy powiązani z władzami państwa
* (1991r.) Czeczenia
a) (1991) ogłoszenie niepodległości (nieuznana przez inne państwa); prezydent Czeczenii: Dżochar Dudajew
b) Jelcyn nałożył na nią blokadę ekonomiczną, a w 1994r. wojsko rosyjskie zaatakowało Czeczenię
c) Czeczeńcy odbili stolicę Rosji – Grozny
d) 1997r. – POKÓJ – akceptacja przez Rosję niepodległości Czeczenii (Republiki Iczkerii)

* WAHABICI – fanatycy muzułmańscy, którzy zamierzali dokonać rewolucji islamskiej na całym Kaukazie
* zamachy terrorystyczne
* (1999r.) Moskwa ponownie zaatakowała Czeczenię -> wojska rosyjskie zajęły całe terytorium

* X 1993r. – krwawe walki (przez spór Jelcyna z parlamentem)
-> oddziały prezydenckie zdobyły budynek parlamentu i aresztowały przywódcę puczu, Aleksandra Ruckoja
* nowa konstytucja (1993) – wprowadziła w Rosji republikę prezydencką (prezydent skupia w swoich rękach pełnię władzy)
* (1999) prezydent: Władimir Putin (związany z KGB); wygrał wybory prezydenckie w 2000r. i 2004r.
* Federacyjna Służba Bezpieczeństwa (zamiast KGB)