Kryzys berliński
30 sierpnia 1945 władze zwierzchnia w Niemczech przejęła Sojusznicza Rada Kontroli. Dokonała ona podziału calego terytorium tego kraju na 4 strefy okupacyjne:
Pd-zach – USA
Zach – FR
Pn-wsch- UK
Wsch – ZSRR
Stolica, czyli Berlin zostały również podzielone na 4 sektoryokupacyjne. Granice nowegopanstwa ustalono zgodnie z dwanymi granicami administracyjnymi III Rzeszy. Podzial kraju opieral się na kyteriach etnicznych i demograficznych. W październiku 1946 rozpoczal się proces integracji stref amerykańskiej i byryjskiej, które po połaczeniu utworzyly Bizonie. Nastepnie jesienia 1948 roku przyłączono do niej strefe francuska tworząc w ten sposob Trizonie.
Do 1948 roku sytuacja gospodarcza była niezwykle trudna, jedynie strefa francuska ukzaywala pewnie pozytywne przejawy jeśli chodzi wlasnie o gospofarke. W strefie radzieckiej natomiast powoli wracalo Zycie polityczne, przeprowadzano reforme rolna, dokonywano konfiskaty majątków i deportacji.
Gdy ZSSR odrzucilo wprowadzenie Planu Marshalla w swojej strefie niemieckiej stwierdzono ze nastapil koniec wpolpracy w sparwie tego kraju pomiedzy 4 okupacyjnymi. Mocarstwa zachodnie postanowily wiec rozpocząć proces odbudowy Niemiec i wlaczenia ich do europejskiej gospodarki. 14 kwietnia 1948 przyjely wiec Plan Marshalla dla zachodniej strefy.
Jedna z głównych gospodarczych konsekwencji II WŚ w Niemczech była inflacja. Panstwa zachodnie widziały dwa rozwiązania tej kwestii:
Drastyczny wzrost cen
Reforma walutowa – wymiana pieniadza.
Przyjeto drugie roziwazanie rozumiane jako integralna czesc calego kompleksy reform ekonomicznych. Plan reform był dzielem amerykańskiej władzy okupacyjnej a dokladnie Edwarda Tenenbauma ( pomysłodawcy nazwy nowego pieniadza, czyli marki nuiemicekiej). 20 czerwca 1948 weszly w zycie 4 ustawy:
Walutowa
Przeliczeniowa
Emisyjna
O oszczednosciach długoterminowych.
Reforma walutowa polegala na wprowadzeniu marki niemieckiej na terenie 3 stref zachodnich. Każdy obywatel mogl wymienic 60 marek Rzeczy na 60 DM w stosunku 1:1.
Reforma przeliczeniowa była to wymiana oszczędności i długów w relacji 10:1, a plac, rent, emerytur i akcji w stosunku 1:1.
Reforma oszczędnościach dlugotermnowych pozwalala na wymiane w relacji 10:0,65 innych zasobow.
Ostatnia z wprowadzonych reform, czyli emisyjna nadala Bankowi Krajow Niemieckich, utworzonemu w 1948 prawodo emisji banknotow w wysokości do 10mld DM.
Reformy te swpowodowaly cztrernastrokrotne zmieniejszenie ilości pieniadza w obiegu nie zmieniając przy tym cen i plac.
ZSRR nie spodobały się dzialania wprowadzane w strefie zachodniej. Zapowiedzial on wprowadzenie innego sroka płatniczego w obawie, ze pieniadze tracace wartość w zachodniej czesci zaczna napływać do jejgo strefy. Dodatkowo 4 mocarstwa spieraly się w kwestii waluty w Berlnie. 23 czerwca 1948 oku przeprowadzono reforme walutowa w strefie radzieckiej i na obszarze calego Berlina. A 24 czerwca 48roku DM yacyela obowiayzwac w zachodniej cyesci tego miasta. Doprowadyilo to do I krzyzsu berlińskiego.
Moskwa wprowadzila najpierw przejsciowe utrudnienia wiosna 48, a potem całkowicie zablokowala dostep do Berlina Zachodniego drogami ladowymi i wodnymi. Natomiast 24 czerwca 1948 odciela dopływ energii. Mocarstwa zachodnie stworzyly wiec tzw. Most powietrzny by zaopatrywac miasto. Od czerwca 48 do maja 49 300 samolotow amerykańskich i brytyjskich dostarczalo do Berlina codziennie wegiel, srodki żywnościowe i surowce, by w drodze powrotnej zabierac zachodnioberlińskie artykuly przemysłowe. Francja nie Brala udzialu w tych akcjach, gdyz jej wojsko było wówczas zaangażowane w konflikt w Indiochinach. 20 marca 1949 marka wschodnia przestala obowiązywać na ternie zachodnieo sektora berlińskiego. 12 maja 1949 ZSRR zniosło blokade Berlina zachodniego, co oznaczalo zakończenie kryzysu berlińskiego.
Cele blokady:
Wymuszenie na mocarstwach zachodnich zaniechania realizacji zalecen londyńskich – 7.06.48 3 mocarstwa zachodnie i panstwa Beneluxu podpisaly porozumienia londyńskie. Zapowaidaly one:
Scisla wspolprace mocarstw zachodnich z krajami Beneluxu w tych kwestiach, które dotyczylyby ich bezpośrednich interesow
Integracje gospodarki niemieckiej z gospodarka krajow zachodnioeuropejskich
Kontrole miedzynarodowa Zaglebia Ruhryprzez panstwa sygnatariuszy i Niemcy.
Premierzy rządów dostali upoważnienie do zwolania Zgromadzenia Ustawodawczego w nowym panstwie by to uchwalilo konstytucje nadajaca mu charakter federacji.
Kryzys utwierdzil jednak mocarstwa w tym ze obraly dobra droge. Choc jeszcze w sierpniu 48 admionistracja prezydenta Trumana chciala wprowadzic idee militarnej neutralności calych Niemiec.
Niepowodzenia blokady uświadomiły ZSRR, ze stracil on wpolyw na strefe zachodnia. 23 maja 49 kolejna sesja Rady Ministrow Spraw Zagranicznych w Paryzu z udziałem ZSRR ( Bevin, Dean Acheson, R.Schuman, Andriej Wyszynski). Jednak tego samego dnia wprowadzono konstytucja nowego panstwa Republiki Federalnej Niemiec.
II kryzys berliński rozpoczął się pod koniec maja 1953 r. Kierująca NRD Niemiecka Socjalistyczna Partia Jedności, realizując stalinowską politykę gospodarczą, doprowadziła do nadmiernego wyśrubowania norm pracy. 15 VI 1953 r. murarze z Berlina rozpoczęli protest, domagając się obniżenia norm. Kiedy zlekceważono ich prośbę, 16 i 17 VI 2/3 robotników NRD rozpoczęło strajk. Władze NRD poprosiły stacjonujące tam wojska radzieckie o stłumienie protestów. 17 VI Armia Czerwona spacyfikowała strajkujących. Dla wszystkich krajów bloku wschodniego było to swoiste ostrzeżenie, że z "raz obranej drogi" nie ma odwrotu.We wrześniu 1960 r. rząd NRD wydał zakaz przybywania do stolicy obywateli RFN bez zezwolenia ze strony NRD. Jednocześnie od dłuższego już czasu trwało napięcie pomiędzy ZSRR a Zachodem (kolejny etap zimnej wojny) spowodowane kryzysem karaibskim oraz zestrzeleniem przez ZSRR w pobliżu Swierdłowska (1 V 1960 r.) amerykańskiego samolotu szpiegowskiego U-2. Na spotkaniu w Wiedniu (3-4 VI 1961) Kennedy i Chruszczow nie doszli do porozumienia, a w lipcu tego roku Amerykanie zwiększyli armię i rozpoczęli przygotowania do zorganizowania nowego "mostu powietrznego". 13 VIII 1961 r. rząd NRD w porozumieniu z państwami Układu Warszawskiego rozpoczął budowę muru berlińskiego (o długości 45 km), który rozdzielił zachodnią i wschodnią część miasta. Jednocześnie 120-km murem oddzielono też cały Berlin zachodni od terytorium NRD. Jego mieszkańcy - chcąc udać się do Berlina wschodniego - musieli okazywać zachodnioberlińskie dowody osobiste, mieszkańcy NRD natomiast mogli odwiedzić Berlin zachodni tylko po uzyskaniu odpowiedniego zezwolenia. Mieszkańcy RFN chcący odwiedzić NRD (i odwrotnie) musieli uzyskać odpowiednie wizy. Doszło do definitywnego podziału miasta. kryzys berliński rozwiał wszelkie nadzieje na ewentualne porozumienie między Wschodem a Zachodem
Kryzys kubański
W 1933 obalona została dyktatura Gevarda Machado przez sierżanta stenografiste Fulgencio Batiste. W 1940 zostal wybrany prezydentem i ogłosił konstytucje liberalna. Nastapil rozwoj gospodarczy, ale równocześnie szerzyła się korupcja i wybuchały afery. Dyktatura jego trwała 20 lat. 26 lipca 1953 roku grupa studentow zaatakowala koszary Moncada w Santiego de Cuba. Wiele osób poległo. Jeden ze studentów Fidel Castro dostał się do niewoli na 15 lat.został zwolniony jednak po amnestii i udał się do Meksyku, gdzie stworzył guerille czyli partyzantke, zwana Ruchem 26 Lipca, zrzeszająca młodych liberałów. w końcu 7 listopada 1958 roku Ernesto Guevara przeprowadził udany marsz na Hawane. Prezydent Batsita 1 stycznia 1959 roku uciekł z kraju. Po kilku dniach domiasta wkroczył Castro i jego Barbados. Przeprowadzili oni egzekucje w wiezieniu Cabana w Hawanie i Santa Clara na 600 zwolennikach Batisty w ciagu 5 miesięcy. Castro przejął władze. 15 lutego 59 dymisje złożył premier Miro Cardona, a jego funkcje przejął Castro, został także głównodowodzącym, armią. W czerwcu postanowiono o odejściu od planu przep[rowadzenia wolnych wyborów. Zaczęto usuwac demokratów z rządu. Dokonywał tego głównie brat Fidela Raul i sowietofila Guevara. 17 maja przeprowadzono reforme rolna, a w czerwcu dokonano całkowitej jej zmiany. Od lipca Kube zaczął ogarniac kryzys. Członkowie rządu zostali zdymisjonowani, nieistaniały żadne niezależne pisma. 51 tysięcy osób opuściło kraj – głównie klasa średnia,czyli lekarze, nauczyciele, adwokaci. Zaczęły się bunotować związki zawodowe, zmniejszono role religii, kościoła oraz określono role artustów w społeczeństwie. Próbowano co prawda zbrojnie wystąpić przez Castro, ale akcje te nie przynosiły sukcesów. Castro swoją władze oparł głównie na służbach wywiadu. Wprowadził trybunały wojskowe, pardon (ściana straceń) stała się narzędziem sądowym, stworzono także „czerwone gestapo” Departament Bezpieczeństwa Państwowego, który krwawo rozprawiał się z partyzantką i prowadził obozy ciężkich robót.
W 1959 pogorszyły się stosunki Waszyngton – Hawana. Na Kubie zaczęła rosnąc w siłe Komunistyczna Ludowa Partia Socjalistyczna. Prowadzono antyamerykańska kampanie prasową oraz znacjonalizowano bez odszkodowań amerykańskie kompanie ropy naftowej a później i inne przedsiębiorstwa amerykańskie. USA odpowiedziały na to wstrzymaniem importu cukru kubańskiego i zamrożeniem kubańskich kapitałow w USA. Castro zaczął więc zwracać się w stronę Moskwy, która namawiała go do budowy na Kubie systemu komunistycznego ( zjednoczona Partia Rewolucyjna powstała na Kubie dopiero w 1962 roku). Od 1959 roku istniał już jednak terror komunistyczny. Zaczęła więc następować radziecka penetracja na Kubie i przekształcono rząd Castro w dyktaturę komunistyczną. 3 stycznia 1961 roku Waszyngton zerwał stosunki dyplomatyczne z Hawaną. USA ogłosiło 10 punktowy program polityczny wobec Ameryki Łacińskiej – „Sojusz dla Postępu”, którego jednym z punktów była pomoc dla narodu kubańskiego w uzyskaniu wolności. 17 kwietnia 61 roku uchodźcy kubańscy – ok. 12 tys żołnierzy przeprowadziło próbe desantu zbrojnego w zatoce świń, 15 km na pd-wsch od Hawany. Zostali oni jednak rozbici przez wojska rządowe. Plan obalenia rządów Fidela Castro za pomocą kubańskich uchodźców – kontrrewolucjonistów, zrodził się jeszcze za kadencji prezydenta Eisenhowera. Projekt dokonania desantu na Kubę przez uchodźców kubańskich został opracowany przez zastępcę dyrektora CIA do spraw operacyjnych Richarda Bissela, który przedstawił go do akceptacji prezydentowi w marcu1960 roku.
Po tej akcji Castro pospiesznie pojechał do Moskwy do Chruszczowa by zapewnić go o swojej wierności ideałom marksistowsko-leninowskim i prosić o pomoc zbrojną. Od lipca do października1962 roku rozmieszczono na Kubie radzieckie wyrzutnie. ZSRR miało tam 9 rakiet taktycznych z głowicami jądrowymi oraz 42 tys żołnierzy. Kennedy wraz z Rada bezpieczeństwa Narodowego szukali rozwiązania tej kwestii, przewijało się kilka opcji:
Demilitaryzacja Kuby wraz z amerykańska baza Guantanamo i obietnica wycofania rakiet Jupiter z Turcji – Stevenson
Inwazja na kube – Fulbright
Uderzenie lotnicze przeciwko wyrzutniom – doradca ds. bezp narodowego Bundy, Acheson, wiceprezydent Johnson.
W końcu prezydent zdecydował się na blokade wyspy o czym poinformował Chruszczowa kanałem dyplomatycznym i podczas wystąpienia w TV 22.10. Chruszczow wydawał się godzić usuniecie wyrzutni i inspekcje w zamian za zakończenie blokady wyspy i obietnice nieagresji wobec Kuby. Gdy USA rozważały ta propozycje otrzymały druga note, w której zażądano usunięcia rakiet Jupiter z Turcji. W tym samym czasie rakieta radziecka zestrzeliła samolot U-2 nad Kuba zabijając pilota. Połaczeni Szefowie Sztabów zażądali natychmiastowych ataków lotniczych na wyspe, ale prezydent postanowił wstrzymac się i postąpić według rady brata, Roberta. Przyjął on pierwszą note, tak jakby drugiej nie otrzymał. Robert kennedy poinformował o tej decyzji radzieckiego ambasadora Dobrybnina. Zobowiązał on ZSRR do usunięcia nazajutrz wyrzutni w zamian za co Stany wycofaja później swoje wyrzutnie z Turcji i Włoch. 28.10 chruszczow zgodził się, co usatysfakcjonowało Kennedy’ego. Zdenerwował się jednak Castro, który obrzucił chrszczowa najostrzejszymi wyzwiskami. Niezadowoleni byli też Kubańczycy mieszkajacy na Florydzie oraz dowódcy wojskowi. Ostatecznie zakończono blokadę i okiełznano skutecznie działania emigrantów kubańskich. W kwietniu 1963 wycofano amerykańskie wyrzutnie rakiet Jupiter z Turcji i Włoch. Wiele osób chwaliło postepowanie prezydenta USA, zwłaszcza jego rozsądną elastyczna reakcje oraz zmina krew podczas kryzysu. Pomijano fakt, że nazbyt późno dowiedziano się o instalowaniu wyrzutni na Kubie, bo dopiero pierwsze zdjęcia otrzymano 6.11.1961 roku. Siły zbrojne pozostały w stanie najwyższej gotowości, dopóki Castro nie zgodził się na powrót do ZSRR trzech radzieckich bombowców dalekiego zasiegu. Jednak większość z żołnierzy i techników radzickich pozostała na Kubie, a Castro nie dopuścił do inspekcji. Dodatkowo ZSRR zaczęłó rozbudowe militarną poprzez wprowadzanie ofensywnych bombowców i budowe bazy dla okrętów podwodnych. Spowodowało to odmowe kennedy;ego na podpisanie zobowiązania do nieagresji wobec Kuby a w czerwcy 1963 wznowiono operacje „Mangusta”.
Wojna w Afganistanie – inwazja ZSRR na Afganistan
W 1973 gdy w afganistanie została obalona monarchia władze zwierzchnia przejeli wojskowi o pgldach zorientowanych na współprace z USA, Arabia Saudyjską i Iranem. Na czele stanął generał Muhammad Daus, który jednak nie mógł ugruntować swoich rządów. Związane to było z bardzo dużym opóźnieniem cywilizacyjnym kraju i penetracja KGB. Mimo iż współpraca z ZSRR trwała nadal, istniała istotna rozbieżność między Kabulem a Moskwą co do kształtu i wpływu ZSRR na politykę Afganistanu. Rok 1978 przyniósł tzw. Rewolucje kwietniową, czyli nastąpiłko przejęcie władzy przez Ludowo-Demokratyczną Partie Afganistanu. LDPA powstała z połączenia 2 frakcji: Chalk (Lud) powiązanej z Paszturami i Parczam(Sztandar) z afgańskimi Tadżycytami. Została ona zawiazana dzień przed puczem. Rządy sprawował przedstawiciel frakcji Lud, który eliminował swoich konkurentów partyjnych. Ich rządy charakteryzowały się komunistycznym reżimem i krwawym terrorem. Forsowali oni program intensywnych przekształceń struktury ludowo-plemiennej muzułmańskiego społeczeństwa. Przeprowadzili także reforme rolną i komunistyczna rewolucje kulturową pogwałcając przy tym tradycyjne normy obyczajowe i religijne. Narastające napięcia w całym kraju doprowadziły w końcu do wojny domowej. Mimo iż zlikwidowano zadłużenie gospodarstw wiejskich, obciążenie hipotek gruntowych i wprowadzono obowiązek edukacji dla dzieci, zastosowano jednocześnie masowy terror polityczny i agresywną kampanię antyreligijną.[2] Wymierzony w przywódców religijnych terror, przejawiał się m.in. publicznym paleniem Koranu, mordowaniem islamskich duchownych imamów, czy eksterminacją całych klanów - reprezentujących głównie orientację szyicką. Ustanowiono także zakaz praktyk religijnych wszystkich wyznań, dotyczący także Żydów z Kabulu i Heratu. Czynnikiem inicjującym zbrojny sprzeciw była masakra w wiosce Kerala, w której afgańska armia wymordowała 1700 mieszkańców - całą ludność rozstrzelano a następnie ludzkie ciała zepchnięto spychaczami do dołów i zagrzebano. W krótkim czasie rebelianci dowodzeni przez Ismaela Chana (byłego oficera rządowej armii afgańskiej) opanowali miasto Herat, zabijając około 30 cywilnych i wojskowych doradców radzieckich (w tym lekarzy, pielęgniarki, inżynierów, mechaników) wraz z rodzinami, członków i sympatyków LDPA oraz wszystkich ubranych w europejskie stroje, pozbawiono tym samym komunistyczny rząd realnego wpływu na sytuację w okolicznym rejonie. Pod koniec grudnia 1979 roku wojska radzieckie wtargnęły do Afganistanu. Ich interwencja zbrojn zwiazana była z :
Pogarszajacym się położeniem komunistów afgańskich
Nieprzychylnym nastawieniem Amina do radzieckich doradców
Niebezpieczeństwem rozprzestrzenienia się w tym kraju islamskiej rewolucji z Iranu.
Dziewięcioletni okres walk wojsk ZSRR w Afganistanie można podzielić na trzy okresy - w latach 1979 do 1982 następowało zajmowanie kraju przez wojska radzieckie. W strefie zainteresowania ZSRR leżały także tereny obejmujące bogate złoża gazu oraz innych bogactw naturalnych, których produkcję w okresie radzieckiej okupacji przeznaczano dla Związku Radzieckiego. Docelowo armia radziecka kontrolowała zaledwie 20 % terytorium Afganistanu.
Faza druga przypada na lata od 1982 do 1986 i jest to najcięższy okres walk, praktycznie wojny totalnej[2], cechujący się zastosowaniem przez wojska radzieckie wszelkiej możliwej broni.Mimo zastosowanego arsenału środków wojennych armia radziecka około roku 1986 zaczęła stopniowo tracić kontrolę nad Afganistanem, przyczyniło się do tego także wsparcie afgańskiego ruchu oporu przez CIA zgodnie z wcześniejszą decyzją amerykańskiego Kongresu, które dostarczało mudżahedinom duże ilości sprzętu wojskowego - w tym niezwykle skuteczne w walce z radzieckimi helikopterami, naprowadzane na podczerwień rakiety Stinger.
Ostatnia faza wojny to lata 1986 do 1989 podczas których następuje wycofywanie sił ZSRR z terytorium Afganistanu. Sytuacja armii radzieckiej była na tyle niekorzystna, iż w 1988 została praktycznie uwięziona w centrum kraju, gdyż mudżahedini przejęli kontrolę nad głównymi szlakami komunikacyjnymi wiodącymi na północ
Siły zbrojne ZSRR obsadziły strategiczne punkty kraju, podjęły walke ze zbuntowaną ludnością oraz przeprowadziły czystke we frakcji Chalk w LDPA zabijając miedzy innymi Amina. Nowym przywódca obrano szefa frakcji Parczam – Babraka Karmala, którego sprowadzono z Moskwy. Taki obrót rzeczy zapowiadał nasielenie się walk wewnętrznych, głównie buntujących się plemion Pasztunów. Spowodowane to było tym, iż nowe kierownictwo opierałosie głównie na mniejszościach narodowych (Tadżykach i Uzbekach). Odpowiedzia USA na sytuacje w afganistanie było nałaożenie przez Cartera embarga na dostay zboża do ZSRR oraz apel o zbpojkotowanie olimpiady w Moskwiew 1980 roku. Kreml uznał to za akt wrogości ze strony USA zwłaszcza, że Europa zachodnia (bez UK) nie poparły stanowsika ameryki. Zachód uznał, że ingerencja radziecka w zacofanym kraju Azji Środkowej to jedynie „koalizja na drodze odprężenia”. Po kilku tygodniach Francja i niemcy rozpoczęły dialog dyplomatyczny z ZSRR, a gdy Reagan objął przywodctwo w swoim kraju w 1981 roku zniesiono embargo. Oznaczało to, że zachód (bez USA) godził się na interwencję radziecka, ale jej nie popierał.
Rosja napotkała jednak poważne problemy w samym Afganistanie. Pasztunio będący najliczniejszym z narodów rozpoczęli wojne partyzancką. Powstańcy nazywani mudżahedinami – bojownikami o wiarę – wykorzystywali bazy położone w Pakistranie io w niewielkiej ilości w Iranie. USA, Chiny i Arabia Saudyjska wspierali mudżahedinów sannickich natomiast afgańscy szyici uzyskiwali pomoc ze strony Iranu, który wspierał tendencje fundamentalistyczne. Armia radziecka liczyła nawet 150 tys żołnierzy w przeważającym jednak okresie było to 80 tys osób. Kontrolowała ona jedynie największe miasta i arterie komunikacyjne, mimo to ponosiła dotkliwe straty w ludziach i sprzęcie. Pokonanie nieprzyjaciela utrudniał dodatkowo górski teren. Wkrótce przez Rosjanom zaczęla opowiadać się reszta grup narodowościowych – Tadżycy, Uzbecy, Hazarowie, z powodu gwałtów przeprowadzanych na ludności cywilnej.
Dla ZSRR była to wojna nie do wygrania, a sami Rosjanie nie wiele o niej wiedzieli. Jedyne co docierało do kraju to zawiadomienia o śmierci przesyłane rodziom poległych oraz pogłoski o strasznym losie żołnierzy radzickich w Afganistanie. Partia zruyucała wine za niepowodzenia na wojskowych, mimo iż to przeciez ona wysłała armie do walki, której wynik z góry był przesądzony. Przedłużająca się wojna odbijała też negatywne piętno psychologiczne oraz była ciężarem dla niewydolnej radzieckiej gospodarki. Spowodowało to podjęcie przez Gorbaczowa decyzji o podjeciu działań, które doprowadziłyby do jej zakończenia. Karmala został zastąpiony przez generała Nadżibullaha. Odchodził on od haseł komunistycznych na rzecz propagandy islamu. Niestety mudżahedini nie złożyli broni. W końcu porozumienia genewskie z kwietnia 88 zmusiły ZSRR do wycofania wojsk co nastąpiło w lutym 89. W 1989 utworzono w pakistańskim Peszawane rząd mudżahedinów z akredytowanym przedstawicielem USA co rozpoczęło okrez dwuwładzy.
Po puczu w Moskwie w sierpniu 91 nastąpił upadek Nadżibullaha i ustała pomoc Kremla dla tego kraju. W kwietniu 92 uzbecka milicja Abdula Raszida Dostuma, która dotąd wspierała rzad kabulski, obaliła generała Nadżibullaha. Stolica została opanowana przez mudżahedinów Ahmada Szacha Masuda (Tadżyka). Szybko skonfliktował się on z fundamentalistami muzułmańskimi Gulbuddina Hekmatiara. W 1994 roku w październiku władze próbowali przejąc Talibowie, czyli wyszkoleni w Pakistanie wychowankowie szkól koranicznych. W kilka miesięcy rozbili oddziały Hekmatiara, ale sami ponieśli duże straty w walce z wojskiem rządowym. W końcu po kilku próbach opanowania stolicy w 1996 roku ostatecznie przejeli kontrole nad większością Afganistanu wrac z Kabulem spychając prezydenta Rabbaniego na północ kraju.
Słabość doktryny militarnej państwa radzieckiego w starciu z partyzantami, spowodowała zmianę postrzegania na arenie międzynarodowej rzeczywistej wartości bojowej Armii Radzieckiej i jej przyszłych szans w ewentualnym konflikcie z państwami zachodnimi - brak zwycięstwa ZSRR w Afganistanie nie oznaczał jednak, że Armia Radziecka została uznana na Zachodzie za niegroźną. Nadal uważana była, mimo pewnych zapóźnień w najnowszych technologiach wojskowych, za zdolną do prowadzenia intensywnej wojny konwencjonalnej z zaawansowanym technicznie przeciwnikiem w diametralnie innych warunkach terenowych Europy i Dalekiego Wschodu.
Wojna w Wietnamie
W latach 50 w Wietnamie Południowym rządził cesarz Bao Dai. 7 lipca 1954 roku mianował on premierem Ngo Dinh Diema. Był to wybitny polityk, który wczesniej uzyskał propozycje współpracy ze strony francuskiej japońskiej i Viet Minhu. 26 pażdziernika 1955 roku przeprowadził referendum na mocy którego zniósł monarchięa sam uczynił się prezydentem utworzonej jednocześnie Republiki Wietnamu. Państwo wystapiło z Unii Francuskiej, gdzie pozostały Kambodża i Laos. W kwietniu 1956 roku ostatnie oddziały francuskie opuściły terytorium tego kraju. Diem postawi warunek, iż zostana przeprowadzone ogólnonarodowe wybory jeśli zostanie zagwarantowana wolność polityczna mieszkańcom Północy. Wkrótce kraj rozdzieliła tzw. „bambusowa kurtyna”.
Na pólnocy Ho Szi Min rozprawiła się z niekomunistyczną opozycją a nastepnie z rywalami wewnątrz partii.we wrześniu 1956 na plenum KC uznano, że zbyt szeroko stosowany jest terror, a same tortury są powszechna praktyką. Oprócz czystek wprowadzanoi w życie reforme rolną, która zakończyła się masowymi egzekucjami i krawawo stłumionym powstaniem chłopów w Nghe An w 1956 roku. Kolejne działania władz to przeprowadzenie „bitwy o handel” i upaństwowienie przemysłu. Doprowadziło to do całkowitej kolektywizacji i wprowadzenia kartek żywnościowych, z powodu niedoboru ryżu, oraz podporządkowano wszystko strategii „ wyzwolenia Południa”.
Na Południu Diem przeprowadził umiarkowana reformę rolna. Uzyskał tez pomoc USA co zapewniło państwu powolny, ale jednak wzrost gospodarczy. Niestety otrzymał on opinie bezwzględnego dyktatora. Wszystko z powodu nepotyzmu prezydenta, korupcji administracji, brutalnych represji wobec opozycji, w tym buddyjskich mnichów, którzy na znak protestów okonywali publicznych samospaleń. Coraz wieksze niezadowolenie ludności było wykorzystywane przez partyzantke komunistyczna (uzbrojona przez Północ), tzw. Vietcong (od słów wietnamski komunista). Zaczęli oni od eksterminacji w 1959 roku wiernych Sajgonowi urzedników, nauczycieli, Księzy, chłopów. Vietcong oficjalnie występował jako koalicja szeregu ugrupowań społecznych i religijnych. Tak naparwde zdominowany był przez komunistów,a sterowany pzrze generała Giapa. 20.12.1960 Vietcong ogłosił powstanie Narodowego Frontu WyzwoleniaWietnamu Południowego. Jego celem miało być obalenie Ngo Dinh Diema i przejęcie władzy na Południu.
Kraj wpadł w chaos gdy podczas puczu wojskowego wspieranego przez CIA, 1.11.1963 zmarł Diem. Aż 10 przewrotów zostało dokonanych w ciagu 20 miesięcy. Podpisano także deklarację o neutralności Laosu, co uniemożliwiło Sajgonowi zniszczenie baz zaopatrzeniowych Vietcongu w Laosie i Kambodży, zwanych „szlakiem Ho Szi Mina”.
2 i 4 sierpnia 1964 roku amerykańskie niszczyciele „Maddox” i „Turner Joy” zostały w Zatoce Tonkińskiej przez torpedowce Demokratycznej Republiki Wietnamu. Odpowiedzia USA było ogłoszenie przez Kongres rezolucji tonkińskiej, na mocy której prezydent Johnson otrzymał nadzwyczajne pełnomocnictwa pozwalające mu na odparcie każdego zbrojnego napadu na siły zbrojne USA i zapobieżenie dalszej agresji. Wcześniej jeszcze, za prezydentury J.F.Kennedy’ego (wspierał on Sajogon militarnie i politycznie) do Wietnamu zostały wysłane w ramach tzw. Special war oddziały głównie komandosów „Zielone Berety”. Jednak dopiero po uderzeniu Vietcongu na bazy lotnicze USA w Bien Hoa i Pleiku rozpoczęto naloty na Demokratyczna Republike Wietnamu. Pierwsze oddziały marines wylądowały na plażach Da Nang w marcu 1965.
Armia amerykańska w 1966 rou dowodził generał William C. Westmoreland. Liczyła ona 389 tys żołnierzy, w 67r było to już 486 tys a w 68r 578 tys żołnierzy. Wsparcia udzielały jej żołnierze państw sprzymierzonych, głównie Korei Południowej, oraz symboliczne oddziały z Australii, Filipin, Nowej Zelandii i Tajlandii oraz armia sajgońska licząca pół miliona osób. Jednak aż 60% armii USA służyło w jednostkach kwatermistrzowskich, nie bioracyc udział w walkach. Natomiast młodzi, często nie majacy więcej niż 20 lat żołnierze przebywający tam zaledwie rok nie mieli doświadczenia w walkach z partyzantką leśną. Zakazano także przekraczac granice z Demokratyczna Republika Wietnamu, w obawie przed interwencja chińską. Do 1970 roku nie wolno było także przekraczac granic z „neutralną” Kambodżą i „neutralnym” Laosem, gdzie tak naparwde większośc terytorium kontrolował Vietcong i współpracujące z nim partyzantki Czerwonych Khmerów ni Pathet Lao. Również naloty podczas których do listopada 1968 zrzucono 2,5 mln ton bomb nie wpłynęły na przebieg wojny. Wiązało się to głównie przerwami i ograniczeniami nalotów jakie wprowadzał Johnson w nadziei na rozpoczęcie negocjacji pokojowych. W czasie tych nalotów tankowce ZSRR bez problemu przybijały do portu w Hajfongu i zasilały ropą machine wojenną północy. Również nie podjęto działań mających na celu zdruzgotanie obrony przeciwlotniczej przeciwnika, aby uniknąć ofiar wśród specjalistów radzieckich, którzy obsługiwali wyrzutnie. Mimo mniejszych strat w ludności cywilnej niż w wojnie w Korei, szybko rosnącej stopie życiowej na Południu Amerykanie otrzymali przydomek ludobójców.
USA doznało paraliżu politycznego na arenie międzynarodowej z koniecznoiści utrzymywania w Wietnamie pólmilionowej armii. Dodatkowo reżim Ho Szi Mina był równie popularny co Stalin w latach czterdzisych. Sprzyjała mu bowiem słaba znajomośc realiów północnego Wietnamu poza jego granicą. Demokratyczna Republika Wietnamu zostału uznane w czasie tej wojny przez Danie, Norwegie, Kanadę (sojuszników USA w NATO) oraz Szwecja. Londyn, który akcentował swoje specjalnie stosunki z Waszygtonem nie wysłał nawet symbolicznego oddziału do Wietnamu. Zwieńczeniem działan pacyfistycznych wielu organizacji zmierzających do zakończenia wojny było powołanie w Sztokholmie Międzynarodowego Trybunału do spraw Zbrodni Wojennych w Wietnamie, którego twórca był angierlksi filozof i intelektualista Bertrand Russel. Stwierdził on nawet, że „ wszystkie cierpienia, gdziekolwiek by występował, wiążą się z amerykańskim imperializmem”.
Pierwsze zwycięstwo jakie odniosła armia amerykańska była to operacja „Starlite” przeprowadzona w dniach 18-21 sierpień 1965. Dało to początek kolejnym triumfom tej armii. Niestety nic one nie dwałay, gdyż nie miała ona możliwości dosiegnięcia baz Vietcongu w Kambodży i Laosieoraz odcięcia go od dostaw sprzętu z ZSRR i Chin. Mimo tego rosły koszty wojny, osiągając sume 135 miliardów dolarów i przyczyniając się w ten sposób do p…późniejszego załamania kursu amerykańskiej waluty.
30 stycznia 1968 roku ropoczęłó się wietnamskie świeto Tet. Wtedy tez generał Giap postanowił rozpocząć decydujaca wg Hanoi, ofensywę, która miałaby zmusic USA do odwrotu, a ludność Południa do obalenia reżimu prezydenta Nguyena Van Thieu, rządzącego od 1967 roku. Ofn\ensywa Tet była zaskoczeniem. Vietcong został wsparty przez pancerne jednostki Demokratycznej Republiki Wietnamu. Zdobył wiele miast – My Tho, Hue, sajgońska dzielnice Cholon – oraz podszedł pod ambasade USA w Sajgonie. Niestety operacja zakończyła się klęska. Śmierć poniosło 45 tys. Żołnierzy Vietcongu, a na strone sajgońska przeszło w kolejnych tygodniach 170 tys. Przeciwnik stracił zaledwie 4 tys ludzi – w tym 1200 Amerykanów. Masakry, które komuniści dokonywali w zobytych mistach, spowodowały, ze ludność cywilna poparła rząd Thieu, a armia Południa po raz pierwszy zaczęła odczuwć napływ ochotników. Efekt psychologiczny operacji, mimo militarnego zwycięstwa był dla Amerykanów szokiem. USA jak i cały zachód uświadomili sobie, że konfliktu tego militarnie nigdy się nie rozwiąże. „Żywotność Vietcongu” (który co prawda przestał istnieć po operacji Tet), potęgowana przez media, które donosiły o nieprawdziwych jego sukcesach tylko potęgowały ta opinie. Generał Westmoreland został odwołany z Wietnamu. Marzec 1968 przyniósl zapowiedź prezydenta Johnsona oograniczeniu bombardowań Demokratycznej Republiki Wietnamu, które ostatecznie zakończono 1 listopada 1968 roku. W tym tez czasie zrezygnował on z kandydowania w wyborach prezydenckich oraz poinformował o gotowości do rozmów pokojowych. Rozpoczęły się one 13 maja 1968. Uczetnikami rozmów byli USA, Hanoi, rząd sajgoński oraz Tymczasowy Rząd Rewolucjny Republiki Wietnamu Południowego, utworzony 8 czerwca 1969 roku. Negocjacje zakończyły się po 4 latach ewakuacja wojsk amerykańskich. Rozmowy odbywały się pod znakiem pragnienia Waszyngtonu wycofania wojsk z Wietnamu z wszelka cene.