D wa kilometry od centrum Raczek znajdują się ruiny pałacu Paca w Dowspudzie. W spaniałą rezydencję w stylu czystego angielskiego neogotyku - jedyną taką na ziemiach Polski - wybudował bogaty generał wojsk polskich i napoleońskich hrabia Ludwik Michał Pac. Pałac wznoszony kolejno, według projektów architektów włoskich: od roku 1820 - Piotra Bosio, w latach 1823- 1827 - Henryka Marconiego. Stare pisma głoszą, iż była to budowa opływająca w luksusy. Podobno nawet w stajni miały być wyłożone najdroższe marmury i kryształowe lustra. Jako, że Pac był osobą bardzo zasłużoną w tamtejszych czasach, bardzo szybko powstało powiedzenie: "Wart Pac pałaca, a pałac Paca". Należy wiedzieć, że hrabia Pac sprowadził do swoich włości około 500-osobową grupę farmerów szkockich i angielskich, aby upowszechniali wśród miejscowej ludności nowoczesne techniki rolnicze i rzemieślnicze.

Z a udział w powstaniu listopadowym nakazem cara generał Pac utracił swe dobra na rzecz carskich dygnitarzy. W 1887 r. pałac został rozebrany, a cegły z jego rozbiórki przeznaczono na budowę koszar w Suwałkach.

D zisiaj z ruin zostało niewiele. Zachowały się jedynie arkadowy wejściowy portyk, narożna wieża (Bociania) oraz dwukondygnacyjne piwnice. Oprócz fragmentu pałacu zachowały się też budynki dawnej stajni i psiarni. Dawny kształt budowli utrwaliły, zrekonstruowane do wysokości kilkudziesięciu centymetrów mury pałacu. Pozostałości majątku Paca zajmuje od lat międzywojennych szkoła rolnicza. Na jej terenie znajduje się też stary park o obszarze prawie ośmiu hektarów.

Z braku funduszy nie ma projektu odbudowy a to co dała Unia Europejska wykorzystano na renowację parku wokół tego miejsca. Utworzono ścieżkę poznawczą "Park w Dowspudzie - natura i historia", po której każdy z nas może przejść się na spacer. W lutym 2012 r. Starostwo Powiatowe w Suwałkach ogłosiło przetarg na sprzedaż zabytkowych ruin Pałacu Paca z przyległym terenem w Dowspudzie. Jeszcze nie znalazł się chętny na kupno ruin …

Wspomnę, że od 1997 r. przez kilka lat w lipcu/sierpniu, ruiny pałacu Paca gościny użyczały Festiwalowi Kultury Celtyckiej. Zjeżdżały tu zespoły z całej Polski, ale także z Irlandii, Wielkiej Brytanii, Czech, Estonii i Litwy, by prezentować muzykę oraz taniec Szkocji, Irlandii i Bretanii. Festiwalowi towarzyszyły wystawy fotograficzne, sprzedaż rękodzieła, warsztaty, a także pokazy walk Jaćwingów, dawnych mieszkańców tych ziem. Liczna publiczność biwakowała przez 3 dni u podnóża ruin pałacu nad malowniczą rzeką Rospudą. Niestety, moim zdaniem Dowspuda straciła sporo na zawieszeniu Festiwalu Kultury Celtyckiej…

Przejeżdżając przez Raczki warto zwrócić uwagę na zachowany szesnastowieczny miejski układ przestrzenny, z brukowanym, prostokątnym rynkiem, kilkanaście zabytkowych domów drewnianych i murowanych z XIX wieku, a także budynek dawnej manufaktury pacowskiej z czerwonej cegły. Cennym zabytkiem jest również neogotycko - klasycystyczny kościół murowany pod wezwaniem Przenajświętszej Trójcy.

Czas wycieczki: dzień

Trasa: wskocz na rower i …… kierunek Raczki (około 12 km)