Filtry fotograficzne (opisy i zastosowania)

 

Filtry można podzielić według kilku różnych kategorii: jakość, budowa, montaż, zastosowanie, efekty.
JAKOŚĆ:
a- filtry standardowe
b- filtry MC (wielopowłokowe)
c- filtry z powłokami specjalnymi
BUDOWA:
a- filtry szklane
b- filtry żywiczne
c- filtry żelatynowe
MONTAŻ:
a- filtry nakręcane
b- filtry nasadzane (z wykorzystaniem holderów)
c- filtry wewnętrzne (stosowane głównie w obiektywach ultra szerokokątnych oraz ultra teleobiektywach)
ZASTOSOWANIE:
a- filtry ochronne
b- filtry polaryzacyjne
c- filtry konwersyjne (kompensacyjne) i korekcyjne
d- filtry neutralnie szare
e- filtry b&w
f- połówkowe
g- efektowe
h- soczewkowe

[center:c13ead5e31]KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA FILTRÓW[/center:c13ead5e31]

Ponieważ każdy filtr to dodatkowy element optyczny w naszym zestawie wprowadzać będzie dodatkowe informacje dla filmu lub matrycy, będzie również dawał skutki uboczne (blikowanie, strata światła, utrata ostrości itp.). Aby zminimalizować szkodliwe skutki uboczne należy stosować filtry jak najwyższej jakości zarówno ze względu na zastosowany materiał, jak i na ilość i jakość powłok ochronnych. Różne firmy stosują różne rodzaje szkła np. szkło z grupy SCHOTT, cechuje charakterystyka nadająca filtrom najlepsze właściwości optyczne, neutralność barwy bez jakichkolwiek dominant, kolor nadany filtrom jest odporny są na płowienie i blaknięcie. Innym przykładem niech będzie Water White...którego ważna cechą jest przechodzenie światła przez filtr bez jakichkolwiek uskoków i załamań, co w rezultacie nie powoduje utraty kontrastu. Opracowano je z myślą o filtrach czworokątnych, które jako nieoprawione w pierścienie, nie mogą być pokrywane powłokami MC, a oferowane na szkle Water White dorównują klasą filtrom 12 i 16 powłokowym.

Po co są powłoki przeciwodblaskowe?
Filtry posiadają powłoki przeciwodblaskowe z trzech głównych powodów. Po pierwsze powłoki przeciwodblaskowe zwiększają przepuszczalność filtra, zmniejszając tym samym straty przechodzącego światła. Po drugie powłoki chronią powierzchnię filtra, a po trzecie zmniejszają ryzyko wystąpienia odblasków, szczególnie tych powstających między wewnętrzną stroną filtra i przednią soczewką. Im więcej powłok na powierzchni filtra, tym skuteczniejsze jest ich działanie.

Standardowe filtry nie mają powłok lub mają ich 2...są to zwykle tanie filtry dające zakładany efekt, ale mające niska przepuszczalność światła – często poniżej 90% - oraz lubiące dawać najdziwniejsze odbłyski (bliki), zwłaszcza przy fotografowaniu w silnym świetle lub przy wielu źródłach światła (refleksy świetlne na poziomie 5%).

Wielopowłokowe filtry (MC - multicoated) są to filtry pokryte kilkoma/kilkunastoma powłokami ochronnymi jedno lub dwustronnie. Mają przepuszczalność światła rzędu 95-99,8% i dużą odporność na blikowanie. Wersje podstawowe mają 6-10 powłok ochronnych (np. Marumi MC, Hoya HMC), wersje profi mają 12-16 powłok ochronnych i przepuszczalność światła rzędu 99-99,8%, zaś refleksy świetlne na poziomie 1-2% a wersje profi 0,5% a nawet poniżej.

Filtry z powłokami specjalnymi wprowadziły niektóre firmy kilka lat temu (np. Marumi WPC, MC NEO Dynamic - L400 czy Heliopan SH-PMC). Są to filtry wielopowłokowe (MC, 10-16), z których 2-6 powłok, to powłoki o specjalnych właściwościach, np. zwiększonej odporności na zarysowanie, kurz, wilgoć i wodę.

Filtry szklane są powszechnie znane, a o szkle pisałem wyżej, dodam więc, że jeśli powłoki nakładane na te filtry wykonane z wysokiej jakości szkła optycznego, to filtry z najwyższą ilością powłok, nie ustępują jakością obiektywom, na których są używane...niestety ich cena jest odstraszająca.
Filtry żywiczne wykonane z czystej optycznie żywicy CR 39, barwionej w masie, oferowane najczęściej jako filtry czworokątne do różnego typu mocowań (holderów) np. Hitech, Lee, Cokin, Spectralstar, PPL, itp.
Filtry żelowe wykonane są na bazie folii poliestrowej. Zakładane na obiektyw za pomocą specjalnych uchwytów do filtrów foliowych lub wycinane i wstawiane w pierścienie od filtrów nakręcanych, zarówno montowanych z przodu jak i tyłu obiektywu.

RODZAJE FILTRÓW ZE WZGLĘDU NA ICH ZASTOSOWANIE

Filtr UV - absorbuje niewidzialny zakres światła - głównie ultrafiolet (podczerwień w mniejszym zakresie). Nie wpływa na balans kolorów w widzialnym spektrum, zwiększa jednak ich nasycenie i wyostrza obraz, redukując zamglenie. Przeznaczony do fotografowania w plenerze w dobrych warunkach pogodowych. Nie zmniejsza liczby przysłony obiektywu. Filtr UV pochłania krótką wiązkę widma, co przy zamgleniach pozwala otrzymać bardziej czysty obraz, oraz uniknąć przeniebieszczenia kadru. Robiąc zdjęcia w plenerze, łatwo zauważyć, że zdjęcia bez filtra UV są najczęściej lekko przymglone, a kontrast na styku koloru niebieskiego z zielonym jest obniżony z powodu ultrafioletu, który mieszając się z tymi kolorami, tworzy na styku tych barw przymglenia obniżające kontrast. Często wykorzystywany jako ochrona przedniej soczewki obiektywu. Spotyka się filtry o nieco innych nazawach: UV Warm – lekko ocieplający UV (strata światła - 1/3), UV Haze 1A i 2A, 2B i 2C – delikatnie żółte lub różowe, spełniaja rolę filtrów UV i dodają lekkie ocieplenie.
(Strata światła – 0)
Specyficzna odmianą filtra absorpcyjnego jest filtr Digital firmy Heliopan. Jedyny w swoim rodzaju filtr do aparatów i kamer cyfrowych, eliminujący wpływ podczerwieni (IR) z jednoczesnym odcinaniem promieniowania ultrafioletowego (UV), mających znaczny wpływ na prawidłowo wykonany pomiar cyfrowy i w konsekwencji uzyskane odwzorowanie barwy, wzmacnia czystość odczytu i separacji kolorów.
Czystość każdego kanału koloru wzrasta, pomiar sensorów jest przez to dokładniejszy, a kolory uzyskuje się bardziej klarowne. (Strata światła – 0)

Skylight 1A (KR1,5) i 1B(KR3) - Lekko różowe filtry, absorbujące znacznie promienie UV. Nieznacznie dodają ocieplenia dla lepszego oddania kolorów. Użyteczne przy fotografowaniu w słonecznych plenerach dla uniknięcia przeniebieszczeń, w pochmurne dni i w cieniu, a także skutecznie likwiduje przymglenia, oraz zapobiegają mieszaniu zieleni z ultrafioletem, co pozwala na wydobycie z zieleni większej ilości szczegółów. Stosowane również do subtelnego docieplenia zdjęć portretowych. Skylight 1B jest nieco ciemniejszy. Skylightów raczej nie stosuje się o świce i o zmierzchu.(Strata światła – 0)

Clear Protection - filtr ochronny mający za zadanie zabezpieczyć obiektyw przed uszkodzeniem. Nie filtruje i nie wpływa w jakikolwiek sposób na kolor.(Strata światła – 0)

Filtr polaryzacyjny - światło odbite od błyszczących powierzchni a także światło słoneczne rozproszone przez atmosferę ulega częściowemu spolaryzowaniu. Filtry polaryzacyjne charakteryzują się specyficzną właściwością zatrzymywania światła spolaryzowanego w określonej płaszczyźnie drgań. Oprawa filtrów umożliwia dodatkowo obracanie ich dookoła osi obiektywu i właściwe ustawienie. Filtr należy obracać do chwili gdy na matówce uzyskamy wygaszenie odblasków. Dzięki temu możemy zapobiegać powstawaniu niekorzystnych odblasków od szkła, powierzchni lakierowanych, wody. Na materiałach barwnych fotografie np. mokrych kamieni lub podmokłych łąk często wychodzą zbyt niebiesko, gdyż mokre powierzchnie odbijają błękit nieba. Również w takim wypadku pomocny może okazać się filtr polaryzacyjny, który wygasi refleksy.
W fotografii krajobrazowej zarówno czarno-białej jak i barwnej stosując filtr polaryzacyjny uzyskamy przyciemnienie błękitu nieba oraz bardziej wyraźne oddanie chmur. Efekt taki jest najmocniejszy, jeżeli aparat jest skierowany pod kątem 90 stopni w stosunku do kierunku padania promieni słonecznych. W związku z tym czasem, przy stosowaniu obiektywów szerokokątnych, występuje tzw. błąd polara polegający na nierównomiernym spolaryzowaniu światła. Objawia się to poprzez przyciemnienie nieba tylko we fragmentach zdjęcia.
Filtry polaryzacyjne możemy również traktować i stosować jako neutralne filtry szare, które osłabiają strumień świetlny. Dodatkowo stosując dwa skręcone ze sobą filtry polaryzacyjne uzyskamy filtr szary o zmiennym współczynniku. Każde obrócenie jednego filtru w stosunku do drugiego powoduje zmianę strumienia świetlnego. W skrajnym przypadku, przy ustawieniu płaszczyzny polaryzacji filtrów pod kątem 90 stopni, przez taki układ filtrów światło nie przejdzie wcale.
Filtry polaryzacyjne liniowe i kołowe mają identyczne zastosowania, różnią się jedynie budową.
Użytkownikom nowoczesnych lustrzanek i kamer video zaleca się używanie filtrów polaryzacyjnych kołowych. Filtry liniowe mogą zakłócać i doprowadzać do błędów w pomiarach realizowanych przez obiektyw.
UWAGA! Filtry polaryzacyjne są nieco grubsze od pozostały, więc zaleca się stosowanie filtrów w wersji slim (Uwaga! Część z tych filtrów nie ma przedniego gwintu!) lub filtrów o numer/dwa większe.

Ultra Polarizer – to filtry polaryzacyjne na szkle optycznym Water White: liniowe i kołowe, o zwiększonej efektywności w stosunku do standardowych filtrów polaryzacyjnych.

Filtr polaryzacyjny Warm - te ocieplające filtry polaryzacyjne, to efekt połączenia w jednym szkle cech właściwych polaryzacji, z ocieplającymi właściwościami filtra KR 1,5 (Skylight 1A). Filtry szczególnie polecane do obiektywów o zimnym widmie odwzorowania, oraz w przypadku, gdy za pomocą tylko jednego filtra chcemy odciąć ultrafiolet i jednocześnie spolaryzować światło.
(Strata światła – różnie...od 1 do 2)

Neutralnie szare ND (Neutral Density) - Filtry neutralnie szare (bez wpływu na kolor) wykorzystywane zarówno do czarno-białej jak i kolorowej fotografii, redukują ilość światła wpadającego przez obiektyw, chronią przed prześwietleniem jasnych partii obrazu oraz wydłużają czas naświetlania partii ciemniejszych, pozwalając wydobyć z nich większą ilość szczegółów. Dzięki filtrom szarym możemy zatem wpływać na ilość przepuszczanego promieniowania bez zmiany jego składu spektralnego. Wykonanie zdjęcia z nieostrym tłem wymaga dużego otworu przysłony tak, aby głębia ostrości była możliwie mała. Przy silnym oświetleniu i czułych filmach może się okazać, że nawet najkrótszy czas otwarcia migawki nie wystarcza, by uzyskać prawidłową ekspozycję. W takiej sytuacji filtr szary osłabiając promieniowanie, pozwala na prawidłowe naświetlenie nawet przy maksymalnie otwartej przysłonie.
Filtr szary lub zestawy kilku filtrów mają również zastosowanie w przypadku, kiedy zależy nam na znacznym przedłużeniu czasu naświetlania. Przykładem może być wykonanie zdjęcia, na którym nie powinno być poruszających się ludzi, pojazdów. Filtry ułatwią nam uzyskanie wystarczająco długiego czasu naświetlania, aby poruszające się osoby i przedmioty nie zostały zarejestrowane na materiale światłoczułym.
Center ND – specyficzny filtr efektowy (Strata światła - 1 i 1/2)

Gradual ND - połówkowe neutralnie szare o gradacji takiej jak wyżej i trzech rodzajach przejścia.

Występują następujące oznaczenia tych filtrów:
ND 0.1 przepuszczalność 80%, ekspozycja x 1.25 czyli +1/3 działki przysłony
ND 0.2 przepuszczalność 63% ekspozycja x 1.5 czyli +2/3 działki przysłony
ND 0.3 przepuszczalność 50% ekspozycja x 2 czyli +1 działki przysłony
ND 0.4 przepuszczalność 40% ekspozycja x 2.5 czyli +1 1/3 działki przysłony
ND 0.5 przepuszczalność 32% ekspozycja x 3 czyli +1 2/3 działki przysłony
ND 0.6 przepuszczalność 25% ekspozycja x 4 czyli +2 działki przysłony
ND 0.7 przepuszczalność 20% ekspozycja x 5 czyli +2 2/3 działki przysłony
ND 0.8 przepuszczalność 16% ekspozycja x 6 czyli +2 2/3 działki przysłony
ND 0.9 przepuszczalność 13% ekspozycja x 8 czyli +3 działki przysłony
ND 1.0 przepuszczalność 10% ekspozycja x 10 czyli +3 2/3 działki przysłony
ND 2.0 przepuszczalność 1% ekspozycja x 100 czyli +6 2/3 działki przysłony
ND 3.0 przepuszczalność 0.1% ekspozycja x 1000 czyli +10 działki przysłony
ND 4.0 przepuszczalność 0.01% ekspozycja x 10000 czyli +13 2/3 działki przysłony
ND 6.0 przepuszczalność 0.001% ekspozycja x 1.000.000) +20 działki przysłony
Często spotyka się uproszczenie i zamiast ND0,4 mówi się ND4 ponieważ rzeczywiste ND4 używane są bardzo rzadko.

Filtr ND 4.0 (ciemniejszy niż okulary spawalnicze) zmieni ekspozycje 1/1000 s przy danej przysłonie na 10s, a 1/30s na 333s (ponad piec i pół minuty). Fotografowanie ruchliwej ulicy z czasem naświetlania piec i pół minuty da efekt ulicy całkowicie pustej, bo elementy ruchome (pojazdy i przechodnie) nie zarejestrują się na filmie. Z filtrem ND 3.0 albo 4.0 można sobie sprawdzać eksperymentalnie co mogły, a czego nie mogły uchwycić aparaty praojców fotografii, używających płyt fotograficznych o bardzo niewielkiej czułości, które wymagały wielominutowych czasów naświetlania. UWAGA: Trzeba wtedy uwzględnić reciprocity failure czyli przesuniecie kolorów przy ultradługich czasach naświetlania, wywołane nieliniową charakterystyką czułości filmów! Większość filmów barwnych dostaje dodatkowy zafarb przy naświetleniach ponad 10s, bardzo niewiele trzyma kolor przy czasach naświetlania powyżej 1 minuty (trzeba się odwołać do informacji technicznych producenta filmów). Kompensacje tej wady filtrami trzeba niestety sobie ustalić metoda prób i błędów (fotografując skale barwna przy ultradługich czasach naświetlania, z rożnymi kombinacjami filtrów).

Filtry konwersyjne (kompensacyjne) do fotografii kolorowej - służą do mniej lub bardziej delikatnych przesunięć temperatury barwy światła w gorę (w kierunku bardziej niebieskim) lub w dół (w kierunku bardziej żółtopomarańczowym). Pożyteczne do przesunięć ogólnego tonu barwnego sceny fotografowanej lub do korekcji koloru światła dziennego wcześnie rano lub późnym popołudniem. Ludzki wzrok ma zdolność akomodacji do różnych warunków świetlnych. Niezależnie od źródła światła białe pozostaje białym, nawet jeśli na początku po zmianie oświetlenia odbieraliśmy różnicę w barwie. Zawsze światło dominujące narzuca porządek barw, odczytywany przez nasz zmysł wzroku jako prawidłowy. Kontrasty pomiędzy oświetleniem różnymi rodzajami światła stają się grą kolorystyczną, gdy działają na ten sam motyw jednocześnie, nie przeszkadzając sobie. Błona fotograficzna rejestruje barwy mechanicznie. W odróżnieniu od ludzkiego mózgu brak jej zdolności akomodacji – nie potrafi dostosowywać się do zmiennych warunków oświetleniowych. Co zrobić, by zdjęcie prawidłowo oddawało barwy przy różnych rodzajach oświetlenia?
Powszechnie używane błony negatywowe i diapozytywowe dostosowane są do światła dziennego o temperaturze barwowej 5500 K, albo sztucznego o widmie ciągłym i temperaturze 3100/3200 K. Temperatura 5500 K odpowiada pewnej wybranej średniej wartości temperatury światła dziennego. Temperaturę barwową wyraża się w stopniach Kelvina (K). Chodzi o to, by w każdych warunkach uzyskać prawidłową szarość, a tym samym optymalne odwzorowanie pozostałych barw. Powszechnie używane błony negatywowe i diapozytywowe dostosowane są do światła dziennego o temperaturze barwowej 5500 K, albo sztucznego o widmie ciągłym i temperaturze 3100/3200 K. Temperatura 5500 K odpowiada pewnej wybranej średniej wartości temperatury światła dziennego. W ciągu dnia temperatura barwowa się zmienia i to nawet bardzo dynamicznie. Nagłe przesłonięcie słońca chmurą przy niebieskim niebie potrafi podbić temperaturę barwową światła nawet do 15000 K, a po wschodzie słońca może ona wynosić 3500 K. Zależy to od wielu trudno uchwytnych czynników. Podobnie temperatura barwowa światła sztucznego jest inna bezpośrednio po włączeniu źródła światła, a inna chwilę potem, jak się ustabilizuje, zmienia się ona też w procesie starzenia źródła światła. Przy tak dużej ilości zmiennych nie dziwmy się, że nawet szybko po sobie zrobione zdjęcia mogą mieć zupełnie różne dominanty barw, spowodowane zmienną temperaturą barwową światła.

Poniżej przedstawiam temperaturę barwy światła pochodzącego z różnych źródeł:
-Światło nieba – 12000-18000
-Światło lampy błyskowej – 6200-6800
-Nasłonecznione miejsce przy bezchmurnym niebie – 5700-6500
-Światło słoneczne w godzinach 9-15 – 5400-5700
-Światło słoneczne w godzinach 15-21 – 4900-5600
-Halogen 650W – 2890
-Świeczka – 2010-2020
-Żarówka 500W – 3400
-Żarówka 200W – 3000
-Żarówka 100W – 2900
-Żarówka 75W – 2800
-Żarówka 40W – 2500

RODZAJE FILTRÓW KONWERSYJNYCH:
80A (niebieski) 3200?>5500K +2 działki przysłony
80B (niebieski) 5500?>3400K +1 2/3
80C (niebieski) 3800?>5500K +1
80D (niebieski) 4200?>5500K +1/2
81 (żółtawy) 3300?>3200K +1/3
81A (żółtawy) 3400?>3200K +1/3
81B (żółtawy) 3500?>3200K +1/3
81C (żółtawy) 3600?>3200K +1/3
81D (żółtawy) 3700?>3200K +2/3
81EF (żółtawy) 3850?>3200K +2/3
82 (niebieskawy) 3100?>3200K +1/3
82A (niebieskawy) 3000?>3200K +1/3
82B (niebieskawy) 2900?>3200K +2/3
82C (niebieskawy) 2800?>3200K +2/3
85 (pomarańczowy) 5500?>3400K +2/3
85B (pomarańczowy) 5500?>3200K +2/3
85C (pomarańczowy) 5500?>3800K +1/3

Przykłady zastosowań filtrów konwersyjnych:
81A - Jeden z najbardziej popularnych i uniwersalnych filtrów. Stosowany do korekcji światła błyskowego. Koryguje temperaturę barwową sztucznego źródła światła do standardu kolorowego filmu do światła sztucznego (z 3400 K do 3200 K), dzięki czemu uzyskujemy cieplejsze oddanie barw. Takie precyzyjne równoważenie temperatury barwowej jest wymagane np.: przy fotografowaniu dzieł sztuki, kiedy ważne jest niezwykle wierne oddanie kolorów. Likwiduje niebieską poświatę nieba. Polecany do fotografowania z filmem do światła dziennego, przy niepogodzie oraz do fotografowania w środku dnia przy silnym słońcu.

81B - Podobnie jak 81A, ale z silniejszym efektem. Z filmem do światła słonecznego, stosowany do odniebieszczenia deszczowych zdjęć, do fotografowania na dużych wysokościach. Z powodu lekko brązowego zabarwienia, wnoszą ciepłą i naturalną korektę koloru skóry, przez co polecane również do portretów. Szczególnie polecany do portretów kobiet i dzieci przy świetle sztucznym; ciepłe barwy korzystnie wpływają na wizerunek modela. Używany również do korekcji nadmiaru koloru niebieskiego do filmów typu B (3400K.). Obniża temp. z 3500°-3200°K.

81C - Do zdjęć w cieniach. Zalecany do zdjęć w świetle dziennym, szczególnie wiosną i latem przy bezchmurnym niebie i przejrzystym powietrzu. Likwiduje przebarwienia źródeł światła. Do zdjęć w pochmurne dni. Konwersja światła z 3600°-3200°K. Podobnie 81D ale konwersuje temperaturę barwową 3700°-3200°K.

81EF - Mocno ocieplający filtr konwersyjny, dla filmów do światła dziennego. Używany do zdjęć w głębokich cieniach przy jasnym słońcu. Do wnętrz bez dodatkowego oświetlenia. Tak jak inne ocieplające, filtr korygujący do filmów do światła sztucznego. Konwersja: 3850°-3200°K.

82A - Używany do filmów do światła dziennego, do usuwania zażółceń światła porannego i wieczornego. Podnosi temp. barwową o 200°K (11 miredów). Stosowany również do zmiany o 100 °K wartości innych filtrów konwersyjnych.

80A - Filtr konwersyjny stosowany do filmów do światła dziennego - 5500°K.,w przypadku fotografowania przy oświetleniu halogenowym 3200K zaś 80B do zdjęć przy oświetleniu halogenowym 3400°K.
Założenie folii 80A na lampy żarowe daje oświetlenie studia światłem dziennym (5500K).
Założenie 85B na flesz elektroniczny daje błysk o temperaturze barwowej światła żarowego (3200K).
Filtry konwersyjne można łączyć na zasadzie dodawania i odejmowania, nawet po kilka, aby uzyskać właściwe oddanie temperatury, ale to wyższa szkoła jazdy i wymaga testów, każdorazowo dla różnych filmów.
Istnieją również filtry kombinowane np. 85B/ND0.9 - filtr neutralnie szary połączony z konwersją podnoszącą temperaturę barwową z 3200 do 5500K - obniża ilość światła o 3 i 2/3 przysłony.


Specjalistyczne i rzadkie filtry do koloru:
FL-D do zdjęć przy oświetleniu świetlówkami na filmie do światła dziennego.

FL-B do zdjęć przy oświetleniu świetlówkami na filmie do światła żarowego.

FL-W do zdjęć przy oświetleniu świetlówkami ciepło-białymi, na filmie do światła dziennego.

HPS-D do zdjęć przy oświetleniu lampami sodowymi na filmie do światła dziennego

HPS-B do zdjęć przy oświetleniu lampami sodowymi na filmie do światła żarowego

MV-D do zdjęć przy oświetleniu rtęciówkami na filmie do światła dziennego

MV-B do zdjęć przy oświetleniu rtęciówkami na filmie do światła żarowego

Te filtry pomagają tylko częściowo, bo światło sodowe jest prawie monochromatyczne (żółtopomarańczowe), a światło rtęciówek ma bardzo silne linie widma w zieleni i fiolecie, trudne do wygaszenia filtrami. Przy jednym i drugim rodzaju lamp nie należy się spodziewać prawidłowego zrównoważenia kolorów. Można niemniej osiągnąć ciekawe i niekonwencjonalne efekty barwne.

Filtry połówkowe - stosowane do efektów kolorystycznych, kontroli jasności części kadru (Grad ND), lub kontroli kontrastu Grad Mist, Grad Fog). Możliwe jest ich wzajemne kombinowanie, celem uzyskania oczekiwanych efektów barwnych i (lub) wzmocnienia kontrastu. Wyostrzenie przejścia z czystej połowy w zabarwioną, możemy uzyskać poprzez ustawienie krótkiej ogniskowej obiektywu, z jednoczesnym zmniejszeniem wartości przysłony. Różnoraka kombinacja w przypadku systemu filtrów prostokątnych, możliwa jest w przypadku użycia ich w przystosowanym do tego typu filtrów obrotowym uchwycie (ale o filtrach systemu cokin będzie osobny poradnik).

Rodzaje przejść w filtrach połówkowych:
Light (L) – miękkie, zajmujące 2/3 filtra...najbardziej uniwersalne.
Soft (S) – średnie, zajmujące 1/3 filtra.
Hard lub Full (H lub F) – twarde, przydaje się głównie nad morzem i przy równym horyzoncie.
Ponieważ filtry połówkowe są kombinacją filtrów wymienianych w innych częściach tego poradnika, tu ograniczę się do tych wyjątkowych oraz najpopularniejszych.

Połówkowy ND – o różnej gradacji (patrz wyżej) służą głównie do równoważenia ogromnych różnic tonalnych między jasnym niebem, a ciemnym dołem zdjęcia. Można oczywiście stosować je do różnych kompozycji, nie tylko niebo/ziemia, ale również każdej innej z występującą dużą różnica tonalną miedzy częściami kadru. Świetnie sprawdzają się w tej roli filtry systemu cokin, gdyż nie ograniczają możliwości kadrowania linią przejścia połówki. Z filtrów nakręcanych polecam przede wszystkim wersje light i soft. Do najbardziej popularnych należą gradacje ND od 0,3 do 0,9.

Attenuator - Ten gradacyjny filtr pozwala indywidualnie zadecydować o sile używanego filtra szarego (ND). Przejście obszaru zaciemniania (gradacji filtra) ma miejsce przez cały filtr, zaczynając od czystego brzegu osiąga maksymalną gęstość na brzegu przeciwnym.

Połówkowy Grey – o najczęściej spotykanych gradacjach x2 i x4, są filtrami przyciemniającymi jaśniejsze partie kadru podobnie jak filtry ND, ale są to filtry szare, a więc mające wpływ na kolorystykę zdjęcia. Polecane przede wszystkim tam, gdzie występują duże kontrasty w celu ich zniwelowania.

Połówkowe kolorowe (Green, Reed, Blue, Pink, Orange, Magneta, Grape, Cyan, Tabacco, Emerald, Yelow itp.) – służą do podbijania odpowiedniego koloru w wybranej części kadru. Można stosować łączenie różnych filtrów z tej gamy np. blue i green – dadzą nasycenie zielenią dolnej części kadru i niebieskie górnej. Idealne do tego rodzaju kombinacji są filtry systemu cokin. Zwykle występują w dwóch gradacjach (jasnej i ciemnej).

Połówkowe kombinowane:
Grad Sky Fire 1; 2; 3 - Innowacyjny filtr, w którym połączono kolor z efektem filtra szarego ND, co w rezultacie dało filtr do osiągnięcia mocnego, ognistego zachodu słońca.

Grad Star Graduated - Połówkowy gwiazdkowy.

Grad Sunset 1; 2; 3 - Połówkowy dwukolorowy, dający przepiękny efekt zachodzącego słońca.

Grad Twilight 1; 2; 3 - Filtr połówkowy do nadawania kadrom efektu pięknego zmierzchu. Górna część połówki w kolorze mocnej lawendy schodzącej stopniowo w róż.

Stripe (różnokolorowe) - Wyjątkowe filtry z paskiem koloru lub efektu w poprzek filtra. Używane do zaznaczenia lub rozgraniczenia specyficznych obszarów w kadrze, wytłumienia kontrastu, a niekiedy liniowego podkreślenia kolorem zimnym lub ciepłym, np. linii horyzontu. Doskonałe efekty uzyskuje się również przez połączenie ich z filtrami połówkowymi, gdzie stwarzają zupełnie nowe efekty.
Filtry połówkowe, to najczęściej obok polaryzacyjnych i UV, używane w fotografii barwnej.

Filtry soczewkowe - Soczewki powiększające, używane do fotografowania obiektów z mniejszych odległości. Skracają również ogniskową obiektywu umożliwiając zachowanie jego parametrów ostrości. Służą do uzyskania powiększeń (makro), szczególnie przydatne do zdjęć obiektów w naturze, oraz całej gamy innych zastosowań. (Strata światła 0)
Close - Up – o rozpiętości od 1 do 4 dioptrii oraz +10. W celu uniknięcia nieostrości na brzegach należy zwiększyć przysłonę do ok. 5.6 do 8 przy czym właściwa korekcja ekspozycji nie jest potrzebna.

Close - Up Achromates - Najwyższej klasy soczewki achromatyczne, składają się z kilku połączonych elementów optycznych, używane zazwyczaj w makrofotografii, produkowane specjalnie do zastosowań technicznych z wymogiem najwyższej jakości powiększeń. Nawet przy mocno otwartej przysłonie zapewniają doskonałą ostrość, bez zniekształceń na brzegach kadru.

Spliet Field - Soczewki powiększające (przybliżające) typu "Close-up", przecięte na pół i jako takie montowane przed obiektywem, zarówno w wersji nakręcanej jak i wsuwanej w uchwyt. Pozwalają ostro widzieć obiekt jedną połową kadru w zbliżeniu, a drugą połową ustawić ostrość obiektów oddalonych. Zasadą jest ustawienie w pierwszej kolejności ostrości tła, a dopiero później szukanie ostrości pierwszego planu na soczewce.

Filtry efektowe – pozwalają uzyskać wiele efektów wizualnych, fantazyjnych, kolorystycznych itp. Dzielimy je na :
Kolorowe (Green, Reed, Blue, Pink, Orange, Magneta, Grape, Cyan, Tabacco, Emerald, Yelow itp.) oraz wiele innych odcieni, także łączonych np. Blue Sky (szaroniebieski).

Sepia – Filtry Sepia, poprzez dodanie do kolorowej fotografii odcienia ciepłego brązu służą generalnie do mocnego ocieplenia zdjęć. Sepia 1 jest filtrem dającym delikatne ocieplenie obrazu, filtr Sepia 2 jest podwójną gęstością jedynki i stwarza wrażenia starych fotografii, Sepia 3 jest filtrem najmocniejszym, dającym najsilniejszy efekt Sepii. Doskonały do portretów oraz romantycznych ujęć, polecany również do prac w plenerach.

Sky Fire 1; 2; 3 - Innowacyjny jednokolorowy filtr, będący kombinacją ciemnoczerwonego koloru z efektem filtra szarego ND, co w rezultacie dało filtr o barwie mocnego, ognistego zachodu słońca.

Sunset 1; 2; 3 - Jednokolorowy filtr o mocnej, czerwono pomarańczowej barwie zachodzącego słońca.

Twilight 1; 2; 3 - Filtr o ciemnoniebieskim kolorze dającym efekt mocnego brzasku.

Coral 1; 2; 3; 4; 5; 6; 7; 8; 9; 10; 11; 12; 13; 14 - Filtr pierwotnie stworzony dla produkcji filmowej i video, pozwalający na korekcję koloru (docieplenie) o różnych porach dnia. Coral doskonale nadaje się również do rozświetlenia zachmurzonego nieba, ociepla zielenie i wpływa efektownie na kolory widzialne. Do zdjęć portretowych stosowany jest filtr Coral 2, dający najbardziej zbliżony do naturalnego, ciepły odcień skóry.

Dyfuzyjne – tonujące nadmiar ostrości:
Duto - Filtry lekko zmiękczające obraz, z najwyższej klasy szkła optycznego. Nacięte kołowo w szkle, delikatne linie pryzmatyczne, tworzą, przy maksymalnie otwartej przysłonie, aurę delikatnego zmiękczenia obrazu. System "Auto Focus" w czasie używania filtrów "Duto" może nie działać poprawnie.

Softnet Black 2; 4 - Filtry szklane (również nakręcane) lub wykonane z żywicy optycznej, z wprawioną czarną siateczką, w celu uzyskania miękkiego rozproszenia, bez efektu rozświetlenia na źródłach światła. Softnet Black obszary ciemniejsze pozostawia nie zmienione. Najlepsze efekty uzyskuje się przy maksymalnie dużych przysłonach.

Softnet White 2; 4 - Filtry szklane (również nakręcane) lub wykonane z żywicy optycznej, z wprawioną białą siateczką. Powoduje miękkie rozproszenie jasnych partii kadru, lecz dodatkowo tworzy wokół nich rozświetloną aureolę. Nadaje zdjęciu przymglonego wyglądu, delikatnie doświetla cienie. Przy portrecie nadaje twarzy romantyczny wygląd. Redukuje niemiły dla oka kontrast. Najlepsze efekty uzyskuje się przy maksymalnie dużych przysłonach.

Pro Mist i Supermist Clear - Wspaniały filtr do stonowania nadmiaru ostrości i zredukowania kontrastu poprzez wytłumienie światła w obszarach zacienionych bez zmiany ogólnego wrażenia. Powoduje delikatną luminację, stwarzając wrażenie perłowej jasności wokół źródeł światła. Pomaga stworzyć scenerię romantycznych sennych marzeń. Doskonale sprawdza się jako filtr do zdjęć portretowych, głównie dlatego, że daje delikatnie zdyfuzowanie świateł twarzy, pozostawiając ostry kontrast oczu i wszelkich pozostałych ciemniejszych partii ujęcia. Przy zdjęciach plenerowych umożliwia lekkie obniżenie kontrastu i delikatne rozświetlenie jasnych barw.

Silky-Soft A i B - Filtry rozświetlają jasne kolory, oraz lekko obniżają kontrast, tworząc subtelny efekt poświaty, doskonale nadają się do łączenia zarówno z filtrami kolorowymi, oraz kolorowymi spotami rozświetlając ich barwę. Polecane do portretu, gdzie dyfuzują jasno oświetlane partie twarzy pozostawiając ciemniejsze (np. oczy) bez większych zmian, polecane także do zdjęć w plenerze.

Soft/Fx - Występuje również w wersji (ocieplającej) Warm. Filtr z bezbarwnego optycznie szkła, poddany specjalnej obróbce nadającej filtrowi chropowatą powierzchnię z naniesionym na nią wzorem. Dzięki temu następuje załamanie światła co powoduje zmiękczenie obrazu. Dostarcza wyszukanego efektu zapewniającego jasność tworzonego ujęcia z subtelnym zmiękczeniem niedoskonałości skóry, wygładzeniem zmarszczek. Partie obrazu mniej oświetlone, zmiękczone są bardziej subtelnie, bez redukcji kontrastu. Partie dobrze oświetlone są zmiękczone w większym stopniu.

Diffusion I i II - Filtry z bezbarwnego szkła optycznego, poddane specjalnej obróbce nadającej filtrowi nieregularną chropowatą powierzchnię, która powoduje załamanie światła, co daje w efekcie zmiękczenie obrazu. Używany powszechnie do obniżenia kontrastu, zarówno do portretów, zdjęć reklamowych i w plenerach.

Fog lub Foggillizer 1/8; 1/4; 1/2; 1; 2; 3; 4; 5 - Filtr ten powoduje rozświetlenie jasnych partii obrazu, emanuje subtelną mleczną poświatę, przez co wyróżnia fotografowany obiekt. Wygładza elementy obrazu poprzez delikatne obniżenie kontrastu. Część zacieniona kadru staje się lekko rozmyta i niezgłębiona. Ze względu na specyfikę efektu filtra, automatyczne ustawienie ostrości może być niemożliwe

Spot – filtry dyfuzyjne z częścią czystą – idealne filtry portretowe:
Sopt kolor (różne np. Sepia) - Sepiowy filtr z czystym środkiem.

Soft Spot lub Center Spot - Filtry dyfuzujące obraz poza czystym środkiem. Idealne do portretu, bądź innych sytuacji, gdzie główny obiekt znajdować ma ...