Zajęcia techniczne | Technika na co dzień | Klasa 4-6 Szkoła podstawowa

_{Planowanie pracy dydaktycznej}

^{Zasady planowania pracy}

Nauczyciel we współczesnej szkole pełni funkcję menedżera procesu kształcenia, dlatego też powinien dbać o interesy uczniów i uzgadniać warunki umowy między stronami (uczeń–nauczyciel), czyli właściwie zaplanować proces dydaktyczny i jasno określić warunki jego realizacji przez uczniów (wymagania zawarte w podstawie programowej i programie nauczania). Wiedza nauczyciela na temat planowania procesu dydaktycznego powinna być szczegółowa.

Procedura planowania pracy dydaktycznej

A naliza podstawy programowej kształcenia ogólnego w zakresie zajęć technicznych

Wybór programu nauczania danego modułu

O pracowanie wymagań programowych

Opracowanie wynikowego planu dydaktyczno-wychowawczego Opracowanie zasad przedmiotowego systemu oceniania

Sprawdzanie stopnia spełnienia wymagań – ocena pracy ucznia

Na bazie planu dydaktycznego przygotowanie: konspektów lekcji, konspektów zajęć bloków tematycznych, scenariuszy zajęć, projektów, planów jednostki metodycznej, kart pracy, kart ćwiczeń itd.

Skompletowanie pomocy dydaktycznych, materiałów dydaktycznych, technicznych środków dydaktycznych, dydaktycznych środków pracy

Planowanie to patrzenie w przyszłość i tworzenie modelu tej przyszłości. U podstaw planowania leżą dwa sposoby myślenia o przyszłości:

1) ekstrapolacyjne, 2) antycypacyjne.

Ekstrapolacja to przewidywanie trendów rozwoju na podstawie zjawisk i zdarzeń zachodzących w teraźniejszości – jest kontynuacją obecnych wydarzeń i przyjmuje formę planowania opierającą się na przeszłości.

Antycypacja to aktywne podejście do przyszłości, planowanie na miarę wyzwań i pragnień. Jest formą planowania opierającą się na przyszłości.

Do etapów postępowania podczas planowania ekstrapolacyjnego zaliczamy:

• analizę przeszłych dokonań, sporządzenie listy porażek i sukcesów;

• ustalenie, co i w jakim zakresie należy zmienić na lepsze;

• określenie, co chcemy osiągnąć w przyszłości na miarę zamierzonych zmian.

Ustalenie celów działania:

• określenie działań szczegółowych;

• ustalenie zasobów.

Do etapów postępowania podczas planowania antycypacyjnego zaliczamy:

• tworzenie realistycznej wizji tego, co chcemy osiągnąć;

• określenie działań, jakie należy podjąć, by uzyskać zamierzone rezultaty i określenie terminów realizacji;

• sprecyzowanie czynności szczegółowych do urzeczywistnienia działań (zasoby ludzkie, zasoby rzeczowe, czas, informacje);

• ustalenie harmonogramu działań.

Plany działań można podzielić na:

• plany strategiczne, określające długofalowe ogólne cele;

• plany operacyjne, określające sposób wcielania w życie planów strategicznych.

Planowanie strategiczne:

• zajmuje się zagadnieniami podstawowymi;

• jest długofalowe;

• ułatwia koncentrację energii i zasobów;

• stwarza podstawę codziennych decyzji.

Planowanie operacyjne można podzielić na:

• jednorazowe;

• trwale obowiązujące.

Nauczyciel, planując swoją pracę dydaktyczno-wychowawczą, tworzy plany strategiczne i plany operacyjne.

Plan pracy dydaktyczno-wychowawczej nauczyciel zajęć technicznych tworzy dla modułu wchodzącego w cykl nauczania dla odpowiedniego poziomu kształcenia. Jest to plan strategiczny, ale nosi także znamiona planu operacyjnego.

O operacyjności tego planu decydują zmienne warunki, z którymi mamy do czynienia w każdym roku szkolnym. Podstawowym warunkiem jest przede wszystkim potencjał ludzki: liczebność klas, poziom intelektualny, a także doposażenie bazy szkoły (sprzęt, pomoce dydaktyczne).

Dobra znajomość uczniów, ich rozwoju psychofizycznego, statusu materialnego rodziny to warunki umożliwiające lepsze planowanie w sferze doboru metod, form pracy, doboru zadań technicznych, tematyki projektów z uwzględnieniem kosztów zużycia materiałowego. Potrzeba szczególnie wnikliwego planowania pracy dydaktyczno-wychowawczej na zajęciach technicznych jest ważna ze względu na szeroki zakres programowy (materiałoznawstwo, technologie produkcyjne, postęp techniczny, zagadnienia ergonomiczno-ekonomiczne, przedsiębiorczość, ochrona środowiska).

Proponowane w tym opracowaniu schematy sporządzania planu dają możliwość nanoszenia niezbędnych zmian. Niosą w sobie także całą sferę działań metodycznych objętych planowaniem dotyczącym procesu kształcenia ucznia.

Tematyka modułów programowych została ujęta w ramy jednostek metodycznych o odpowiednim czasie trwania. Umożliwia to dostosowanie nauczania do liczby godzin przeznaczonych na realizację modułu.

Jednostka metodyczna to czas potrzebny na zrealizowanie wybranej tematyki programowej.

Wiedza i umiejętności to szczegółowe cele operacyjne w kategoriach: uczeń zna, zapamiętuje i rozumie wiadomości oraz stosuje je w działaniu.

Określenie wymagań edukacyjnych to możliwość skonfrontowania ich ze stopniem realizacji ich przez uczniów. Wymagania w stopniu ogólnym i szczegółowym dla danej dziedziny wiedzy (zajęcia techniczne) określa podstawa programowa, a program nauczania precyzuje je na poziomie podstawowym i rozszerzonym. Wykaz wymagań jest ułożony hierarchicznie, z wyraźnym wskazaniem, jakie elementy treści nauczania uczeń powinien zrealizować, aby otrzymać każdy (pozytywny) stopień szkolny.

Zasady, metody, formy pracy i środki dydaktyczne pozwalają nauczycielowi na dobranie do danego tematu odpowiednich działań dydaktycznych w celu uatrakcyjnienia i skuteczności procesu nauczania–uczenia się.

Wymagania programowe są istotnym elementem planowania pracy dydaktycznej i powinny być zapisane w postaci czynnościowej (zajęcia techniczne mają wyposażyć ucznia w praktyczne umiejętności działania technicznego). Do ich określenia używamy czasowników operacyjnych (np.: ocenić, wymienić, wyliczyć, określić, nazwać, wyjaśnić, zilustrować, sklasyfikować, połączyć, zmontować, wyciąć, narysować, ocenić itd.).

Niezależnie od realizowanego modułu przyjmujemy pewien algorytm budowania standardów wymagań:

• określamy zakres słownictwa technicznego, opanowanie i rozumienie pojęć;

• stosujemy zasady projektowania zgodnie z normami rysunku technicznego i zasady informacji technicznej;

• uwzględniamy znajomość właściwości surowców i materiałów oraz właściwy ich dobór do konstrukcji wyrobu;

• bierzemy pod uwagę umiejętności posługiwania się urządzeniami technicznymi, narzędziami, przyrządami i przyborami;

• zwracamy uwagę na bezpieczne, ergonomiczne i ekologiczne organizowanie pracy;

• uwzględniamy stopień zainteresowania zagadnieniami technicznymi, odpowiedzialne i rzetelne traktowanie przedmiotu.

Proces ustalenia wymagań programowych dotyczy:

• wartościowania wymagań programowych;

• zastosowania tych wymagań wobec ucznia (będzie to proces sprawdzania);

• stwierdzenia, czy określone wymagania zostały spełnione przez ucznia i w jakim stopniu (proces oceny).

Opracowanie planów pracy przez nauczyciela – niezależnie od tego, czy są to plany roczne, semestralne, czy danej jednostki metodycznej – jest momentem twórczym w pracy nauczyciela. Moment ten wymusza rozszerzenie wiedzy dydaktyczno-metodycznej, jej uaktualnienia, wyzwala inicjatywę i pomysłowość w realizacji planowanych zagadnień.

Opracowanie planów dydaktyczno-wychowawczych to przygotowanie merytoryczno-metodyczne procesu dydaktycznego.

^{Przygotowanie nauczyciela do zajęć dydaktycznych}

Konspekty, scenariusze oraz plany lekcji są formami pisemnego przygotowania nauczyciela do prowadzenia zajęć dydaktycznych.

Konspekt lekcji to pisemny zapis przebiegu lekcji, podzielony na ogniwa dydaktyczne, z podziałem toku lekcji na czynności wykonywane przez nauczyciela i uczniów ze wskazaniem planowanego czasu trwania tych czyn­ności.

Scenariusz lekcji to rozpisany na role, dialogi (nauczyciel–uczeń) tok lekcji.

Plan lekcji to rozpisany w punktach tok lekcji pogrupowany następująco:

1. Część wstępna

2. Część zasadnicza

3. Część podsumowująca

W każdej z tych form występuje faza koncepcyjna lekcji (korelująca z zapisami przyjętymi w planie dydaktyczno-wychowawczym) – jest to metryczka lekcji, która zawiera:

• wskazanie klasy, w której lekcja zostanie zrealizowana;

• dział programu lub modułu;

• temat lekcji lub jednostki metodycznej ujęty w formie czynnościowej (opisany czasownikami operacyjnymi);

• czas potrzebny na jej realizację;

• planowane cele w kategoriach: uczeń zna i rozumie, uczeń stosuje w praktyce, uczeń postępuje;

• zasady, metody i formy pracy;

• środki dydaktyczne.

Obecnie najpopularniejszą formą przygotowania nauczyciela do lekcji są scenariusze i plany lekcji wzbogacone Kartami ćwiczeń, Kartami pracy, Kartami projektów. Takie przygotowanie daje możliwość ciekawego wyreżyserowania spektaklu lekcji. Karty ćwiczeń i Karty pracy do danych jednostek metodycznych są zamieszczone w dalszej części Poradnika. Karty projektów i Karty oceny projektów znajdują się w podręczniku dla ucznia.

Formą działań dydaktycznych nauczyciela jest również wycieczka szklona. Wymaga ona szczególnego przygotowania dydaktyczno-prawnego.

Wycieczka szkolna to integralna forma pracy dydaktyczno-wychowawczej szkoły, umożliwiająca uczniom bezpośrednie poznanie środowiska lokalnego, własnego regionu, kraju ojczystego lub innych krajów, ich właściwości geograficznych, historycznych, przyrodniczych, kulturowych, gospodarczych oraz stopnia rozwoju technicznego kraju.

Wycieczki szkolne należą do najbardziej wszechstronnych form organizacyjnych procesu dydaktyczno-wychowawczego. Ich realizacja umożliwia lepsze poznanie przez uczniów otaczającej rzeczywistości, wpływa na rozwój osobowości każdego ucznia, kształtuje ich wyobraźnię i myślenie, skłania do zadawania pytań, formułowania uogólnień, wyciągania wniosków oraz utrwalania zdobytej wiedzy i umiejętności. Kształtuje postawy odpowiedzialności, punktualności, uczy dyscypliny, koleżeństwa, wspólnego przeżywania pewnych zdarzeń. Jest wspaniałym narzędziem do działania w grupie, kształtuje zmysł estetyczny i wrażliwość ekologiczną.

Wycieczka wyrabia także takie cechy, jak: zaradność, wytrzymałość, umiejętność współdziałania, przezwyciężania trudności, uczy bezpiecznych postaw zachowania się w różnych sytuacjach.

To niezwykle aktywna i skuteczna metoda kształtowania osobowości młodego człowieka oraz rozwijania różnorodnych zainteresowań. Powodzenie wycieczki i korzyści, jakie przynosi, w dużym stopniu zależą od jej przygotowania.

W nauczaniu zajęć technicznych ważną rolę odgrywają wycieczki do zakładów pracy (wycieczka do zakładu rzemieślniczego czy specjalistycznego sklepu jest równie ważna, jak wycieczka do dużego zakładu produkcyj­nego).

Wycieczki do zakładów pracy umożliwiają:

• wykorzystanie lepszych środków poglądowych w najbardziej naturalnych warunkach;

• wprowadzenie w proces nauczania;

• uczenie się czynników zwiększających zaintereso­wanie;

• utrwalanie zasady ciągłości w nauczaniu;

• łatwiejsze wdrażanie uczniów do kreowania własnych poglądów i samodzielnych sądów.

Wycieczka – tak jak lekcja – wymaga właściwego przygotowania metodycznego i organizacyjnego, m.in. właściwej dokumentacji, którą sporządza nauczyciel – kierownik wycieczki.

Planowanie wycieczki, opracowanie harmonogramu

Przeprowadzenie wycieczki przez kierownika oraz nauczycieli (opiekunów) jest podzielone na trzy fazy:

1) przygotowanie;

2) realizację wycieczki;

3) podsumowanie.

Faza pierwsza przygotowania przebiega następująco: nauczyciel wraz z uczniami:

• ustala z klasą termin wycieczki;

• ustala cel wycieczki;

• ustala trasę, miejsce zbiórki, środek transportu;

• opracowuje program i koszt wycieczki;

• sporządza harmonogram wycieczki;

• przygotowuje wzór pisemnego oświadczenia zgody rodziców lub opiekunów prawnych na udział w wycieczce;

• sporządza listę uczestników (imię i nazwisko, data urodzenia, adres zamieszkania, numer telefonu do rodziców lub opiekunów prawnych, PESEL);

• ustala osobę pełniącą obowiązki kierownika wycieczki (zgodnie z nabytymi uprawnieniami) i listę nauczycieli sprawujących opiekę nad uczniami;

• wypełnia kartę wycieczki i zatwierdza ją u dyrektora szkoły;

• dołącza do dokumentacji pisemne zobowiązanie o odpowiedzialności kierownika wycieczki i deklaracje opiekunów;

• przygotowuje regulamin wycieczki (starsi uczniowie biorą udział we wspólnym opracowaniu);

• opracowuje scenariusz wycieczki i karty pracy z zadaniami dla uczniów oraz kartę oceny i samooceny pracy;

• przygotowuje apteczkę pierwszej pomocy;

• rozdziela funkcje między uczniów: kronikarza, fotografa, sanitariusza, pod którego opieką będzie ap­teczka;

• informuje o zabraniu legitymacji szkolnej i osobistej apteczki opatrunkowej;

• omawia skład ekwipunku niezbędnego na wycieczce (ubranie, obuwie, środki higieniczne, prowiant, woda do picia).

Faza druga to:

• sprawdzenie listy obecności na miejscu zbiórki;

• polecenie sprawdzenia przez uczniów zabrania niezbędnych przedmiotów (omówione w fazie przygotowania), przypomnienie regulaminu wycieczki i konsekwencji wynikających z jego nieprzestrzegania;

• przypomnienie zasad zachowania się w pojeździe, obiektach muzealnych;

• przypomnienie zasad realizacji zadań ujętych w kartach pracy i ich dokumentowania;

• przypomnienie założeń dotyczących spożywania posiłków.

Trzecia faza obejmuje:

• prezentację opracowań uczniów zgodnych z kartami pracy;

• samoocenę pracy w grupach;

• omówienie prac przez nauczyciela na bazie obserwacji na wycieczce;

• omówienie zachowania uczniów na wycieczce;

• ocenę pracy i zachowania;

• przyjęcie sposobu prezentacji opracowań;

• przygotowywanie prezentacji przez uczniów w grupach zadaniowych.

^{Plan pracy dydaktyczno-wychowawczej i uwagi do jego realizacji}

Moduł I. Wytwarzanie materiałów i produkcja wyrobów:

Informacja, bezpieczeństwo, technologia

Uwaga! Techniczne środki pracy to środki, które uczniowie stosują w zadaniach technologicznych, badawczych, montażowych (urządzenia techniczne, narzędzia, przyrządy, przybory, materiały itd.).

Plan dydaktyczno-wychowawczy

	Temat jednostki metodycznej	Czas trwania	Wiedza i umiejętności	Wymagania szczegółowe	Zasady, metody i formy pracy	Środki dydaktyczne
1	Zachowanie zasad bezpieczeństwa to ochrona siebie i innych Projekt – 2 h (3+2)	5 h	• poznanie i zrozumienie pojęć: bezpieczeństwo, katastrofa, wypadek, uraz; znaki bezpieczeństwa, atest, homologacja, bhp, Państwowa Inspekcja Pracy; znaki informacyjne turystyczne i przyrodnicze, znaki bezpieczeństwa w górach i nad wodą, park narodowy, rezerwat przyrody, środowisko, • poznanie zasad bezpiecznego i odpowiedzialnego zachowania się w określonych sytuacjach niosących zagrożenie życia i zdrowia, • poznanie zasad zachowania się na miejscu wypadku, • poznanie wyposażenia i skompletowanie apteczki pierwszej pomocy, • nabycie umiejętności udzielania pierwszej pomocy przedlekarskiej	• rozumienie i stosowanie pojęć w opisywaniu zdarzeń i sytuacji, • odczytywanie informacji z poznanych znaków i piktogramów, • stosowanie poznanych zasad bezpieczeństwa w życiu codziennym, • umiejętne powiadomienie służb ratowniczych i złożenie meldunku z miejsca zdarzenia, • przygotowanie apteczki pierwszej pomocy, • udzielenie pierwszej pomocy	• zasada świadomości i doniosłości oraz zasada wzorca, • dyskusja dydaktyczna, • opis, instruktaż, • praca indywidualna i grupowa, ćwiczenia praktyczne	• podręcznik, • tablice ze znakami, • apteczka pierwszej pomocy, • środki opatrunkowe do ćwiczeń, • karta projektu i karta oceny projektu
2	Staranne planowanie to dobra organizacja pracy	2 h	• poznanie i zrozumienie pojęć: organizacja pracy, stanowisko pracy, ergonomia, Międzynarodowa Organizacja Pracy, • urządzenia techniczne, narzędzia, przyrządy, przybory; surowce, materiały, proces technologiczny, • poznanie zasad poruszania się komunikacją publiczną, • odczytywanie piktogramów informacyjnych umieszczonych w pojazdach komunikacyjnych, • poznanie zależności między surowcem i materiałem oraz klasyfikacja surowców i materiałów, • omówienie zasad planowania i organizowania czasu pracy, • poznanie zasad i analiza ergonomicznej organizacji stanowis­ka pracy, • opracowanie regulaminów: domowego i pracowni technicznej	• rozwijanie słownictwa technicznego przez używanie i stosowanie ze zrozumieniem poznanych pojęć, • rozróżnianie surowców i materiałów, • znajomość ich właściwości, • planowanie pracy i czasu włas­nego, • ergonomiczne organizowanie stanowiska pracy w szkole i w domu, • ergonomiczne planowanie przestrzeni domowej	• zasada świadomości i doniosłości oraz zasada wzorca, • dyskusja dydaktyczna, • opis, instruktaż, • praca indywidualna i grupowa, ćwiczenia praktyczne	• podręcznik, • piktogramy opisowe z pojazdów komunikacyjnych, • opracowania popularnonau­kowe, • katalogi reklamowe, • techniczne środki pracy, • karta projektu i karta oceny projektu
3	Wynalazek Chińczyków, który ułatwia nam życie	3 h	• poznanie i zrozumienie pojęć: papirus, pergamin, papier, orgiami, makulatura, gramatura papieru, formaty papieru, cykl produkcyjny, • poznanie historii powstania papieru, • poznanie surowców do jego wyrobu, • poznanie technologii wyrobu papieru, • klasyfikacja materiałów papierniczych, • poznanie szeregów formatów papieru i oznaczeń wielkości arkuszy, • poznanie i badanie właściwości wyrobów papierniczych, • poznanie narzędzi i przyborów do obróbki papieru oraz zasad ich bezpiecznego używania, • poznanie zasad planowania pracy wytwórczej, • poznanie i nabycie umiejętności wykonywania podstawowych operacji technologicznych, • poznanie zasad sztuki orgiami	• stosowanie słownictwa technicznego, • znajomość procesu produkcyjnego papieru, • rozumienie roli makulatury w procesie wytwarzania wyrobów papierniczych, • rozróżnianie szeregów i formatów papieru i stosowanie tej wiedzy na co dzień, • prawidłowy dobór narzędzi i przyborów do danej operacji technologicznej, • umiejętne i poprawne wykonywanie czynności obróbczych wyrobów papierniczych	• zasada samodzielności oraz gospodarności i nowości, • metoda projektu, • ćwiczenia badawcze, rozwiązywanie problemu technicznego • ćwiczenia praktyczne, • praca indywidualna i zespołowa	• podręcznik, • ulotki reklamowe, katalogi wyrobów, • próbki wyrobów papierniczych do badań, • wzorniki prac, • techniczne środki pracy, • karta projektu i karta oceny projektu
4	Język techniczny – zrozumiały i użyteczny Projekt – 1 (2+1)	3 h	• poznanie i zrozumienie pojęć: normalizacja, norma, normy ISO, EU, PN, certyfikat, patent, licencja, Polski Komitet Normalizacyjny, Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna, • zarządzanie jakością, rysunek poglądowy, • poznanie zasad sporządzania rysunku poglądowego, • rysowanie przedmiotów w sposób poglądowy, • poznanie zasad rzutowania prostokątnego, • przedstawianie przedmiotów w rzutach prostokątnych, • zrozumienie zasad wymiarowania rysunku technicznego	• wzbogacenie słownictwa technicznego, • korzystanie z różnych źródeł informacji do rozwiązania problemu technicznego, • sporządzanie i zastosowanie rysunków poglądowych w pracach projektowych, • zastosowanie rzutów prostokątnych w dokumentacji technicznej, • wymiarowanie rysunków technicznych	• zasada świadomości i doniosłości, gospodarności, nowości, przyjemności, • pogadanka kierowana, dyskusja dydaktyczna, opis, instruktaż, • ćwiczenia konstrukcyjne, praktyczne, projektowe, • praca indywidualna i w zespole projektowym	• podręcznik, • plansze, foliogramy, fazogramy, tablica interaktywna, • plastelina, • blok techniczny, • przybory kreślarskie. • karta projektu i karta oceny projektu
5	Włókna – modne i przydatne w życiu Projekt – 2 h (2+2)	4 h	• wymiarowanie rysunków technicznych, • praktyczne zastosowanie dokumentacji technicznej w życiu, • poznanie i zrozumienie pojęć: odzież, moda, tkanina, dzianina, splot, osnowa, wątek, oczko, kolumienka, higroskopijność, sprężystość, piktogram, rozmiar, fason, ścieg, haft, aplikacja, forma, • poznanie historii ubioru i funkcji odzieży, • klasyfikowanie surowców i materiałów włókienniczych, • badanie właściwości materiałów włókienniczych, • poznanie budowy tkanin i dzianin oraz sposobów ich wytwarzania, • poznanie zasad konserwacji odzieży, • czytanie informacji z wszywek informacyjnych, • odczytywanie informacji użytkowych z odzieżowych metek handlowych, • poznanie i wykonanie wzorników z podstawowymi i ozdobnymi ściegami ręcznymi, • poznanie podstawowych narzędzi, przyrządów i przyborów krawieckich oraz sposobu ich zastosowania przez użytkownika, • projektowanie wyrobów użytkowych, poznanie i nabycie umiejętności wykonywania podstawowych operacji technologicznych występujących przy obróbce tkanin i dzianin	• rozszerzenie słownictwa technicznego o pojęcia z materiałoznawstwa i technologii obróbki włókienniczej, • umiejętne użytkowanie i konserwowanie odzieży, • właściwy dobór odzieży przez użytkownika ze względu na rozmiar i przeznaczenie, • opanowanie podstawowych umiejętności krawieckich niezbędnych w życiu codziennym, • dobór narzędzi, przyborów do operacji technologicznej i ich bezpieczne użycie, • poznanie charakterystyki zawodowej krawca	• zasada wykorzystywania doświadczeń i zasada przyjemności, • metody eksponujące, • dyskusja dydaktyczna, pokaz instruktaż, ćwiczenia badawcze, praktyczne, • praca indywidualna i w zespole projektowym, • wycieczka do krawieckiego punktu usługowego	• podręcznik, • foliogramy, • film dydaktyczny, • karty ćwiczeń i przedmioty pomocnicze do badań, • metki handlowe i wszywki informacyjne, • wzorniki prac wytwórczych, • techniczne środki pracy, • karta projektu i karta oceny projektu
6	Wykorzystanie zalet drewna	2 h	• poznanie i zrozumienie pojęć: drzewo, drewno, tartak, trak, produkty tartaczne, ekosystem, • poznanie budowy drewna, rodzajów, właściwości i cech charakterystycznych dla wybranych gatunków drewna, • poznanie asortymentu wyrobów tartacznych i ich zastosowania, • poznanie asortymentu i cech materiałów drewnopochodnych, • poznanie sposobów łączenia elementów drewnianych, • poznanie narzędzi, przyrządów i przyborów stolarskich oraz zasad ich użytkowania, • poznanie i opanowanie praktyczne operacji technologicznych stosowanych podczas obróbki drewna i materiałów drewnopochodnych	• rozszerzenie słownictwa technicznego o terminologię z zakresu stolarstwa, • rozpoznawanie wybranych gatunków drewna i wyrobów drewnopochodnych oraz dobór do konstrukcji projektowanego wyrobu, • umiejętne i bezpieczne wykonywanie operacji technologicznych, • właściwe i bezpieczne użycie poznanych narzędzi i przyborów, • odpowiednie dobieranie sposobów łączenia elementów drewnianych, • poznanie zawodu stolarza	• zasada samodzielności, przyjemności, gospodarności i nowości, • pogadanka, opis, instruktaż, • wycieczka do lasu lub parku, • wycieczka do zakładu stolarskiego, • ćwiczenia praktyczne i badawcze, • praca indywidualna, projektowa, w grupach zadaniowych	• podręcznik, • karty ćwiczeń, • foliogramy, • dokumentacja wycieczki, • karty projektów i oceny projektu, • techniczne środki pracy
7	Metale wokół nas Projekt – 1 h (2+1)	3 h	• poznanie i zrozumienie pojęć: metal, ruda, dymarka, huta, stop, patyna, rdza, trasowanie, suwmiarka, ślusarstwo, • poznanie historii hutnictwa metali, • poznanie właściwości wybranych metali i ich stopów, • poznanie narzędzi, przyrządów i przyborów oraz zasad ich użycia do obróbki metali, • poznanie wybranych operacji technologicznych i bezpiecznych zasad ich wykonania	• rozszerzenie zasobu słownictwa z dziedziny metalurgii, • poznanie i zapamiętanie nowych zagadnień z historii techniki, • nabycie umiejętności bezpiecznej obróbki metali, • praktyczne zastosowanie właściwości metali w doborze do projektowanych i wykonywanych wyrobów użytkowych, • poznanie specyfiki zawodu ślusarza	• zasada poglądowości, wiązania teorii z praktyką, optymalizacji, • notatki uczniów, dyskusja dydaktyczna opis, instruktaż, • wycieczka do sklepu z artykułami metalowymi, • ćwiczenia praktyczne i konstrukcyjne, • praca indywidualna i projekty grupowe	• podręcznik, karty ćwiczeń, • foliogramy, encyklopedie, albumy tematyczne, • tablice technologiczne próbek, • użytkowe odpady metalowe, • karty projektu i karty oceny projektu, • techniczne środki pracy
8	Piasek i glina, czyli o szkle i ceramice	3h	• poznanie i zrozumienie pojęć: piec, piec donicowy i wannowy, tygiel, piszczel szklarski, szkło, witraż, ceramika, porcelana, fajans, szkliwo, cegła, pustak, cegielnia, • poznanie historii wyrobu szkła i ceramiki, • poznanie procesów produkcyjnych tych wyrobów, klasyfikacja wyrobów szklanych i ceramicznych, • poznanie zasad przygotowania masy solnej i gliny do wykonania przedmiotów ceramicznych, • projektowanie i wykonanie ceramicznych przedmiotów ozdobnych, • bezpieczny dobór i zastosowanie urządzeń, narzędzi i przyborów	• wzbogacenie słownictwa technicznego, • rozszerzenie wiedzy z zakresu historii techniki, • rozpoznawanie i właściwe użytkowanie asortymentu wyrobów szklanych i ceramicznych, • właściwy dobór i bezpieczne użycie narzędzi do wykonania zaplanowanej operacji technologicznej, • właściwy dobór i użycie farb zdobiących, zwrócenie uwagi na ich toksyczność	• zasada samodzielności, przyjemności, wzorca, wykorzystanych doświadczeń, • rozmowa kierowana, pokaz, instruktaż, opis, • wycieczka do sklepu z wyrobami ceramicznymi, • ćwiczenia praktyczne, • praca indywidualna, praca w zespołach projektowych	• podręcznik, karta ćwiczeń, • albumy tematyczne, ulotki i katalogi reklamowe, • film dydaktyczny, • wyroby szklane i ceramiczne, • karta projektu i karta oceny projektu, • techniczne środki pracy
9	Z tworzywami sztucznymi na co dzień	2 h	• poznanie i zrozumienie pojęć: tworzywa sztuczne, tworzywa termoutwardzalne, termoplastyczne, chemoutwardzalne, polietylen, poli(chlorek winylu), • znajomość ich właściwości i dobór do projektowanych, • poznanie technologii wytwarzania tworzyw, • rodzaje i właściwości tworzyw, umiejętne ich rozróżnianie i stosowanie, • poznanie oznaczeń na wyrobach z tworzyw, stosowanie wyrobów zgodnie z zaleceniami oznakowani, • bezpieczna obróbka tworzyw, • właściwe dostosowanie narzędzi do wybranej operacji technologiczne	• rozszerzenie słownictwa technicznego o nowe pojęcia, • zastosowanie zdobytej wiedzy w praktyce, • rozróżnianie tworzyw sztucznych, • znajomość ich właściwości i dobór do projektowanych konstrukcji i wyrobów użytkowych, • właściwe użytkowanie wyrobów z tworzyw sztucznych, • nabycie prostych umiejętności obróbczych tworzyw, • bezpieczne użytkowanie opakowań z tworzyw i bezpieczne stosowanie różnego rodzaju klejów	• zasada świadomości, samodzielności, wiązania teorii z praktyką, • dyskusja dydaktyczna, pogadanka wprowadzająca, opis, instruktaż, • ćwiczenia projektowe i konstrukcyjne, • praca indywidualna i w zespołach projektowych	• podręcznik, karta ćwiczeń, • wzorniki prac wytwórczych, • opracowania popularnonau­kowe, • internet, • karta projektu i karta oceny projektu
10	Dbamy o siebie, dbając o środowisko Projekt – 1 h (2+1)	3 h	• poznanie i zrozumienie pojęć: recykling, biodegradacja, utylizacja, • poznanie zasad selektywnej zbiórki surowców wtórnych, • zasady przetwórstwa odpadów i śmieci, • poznanie oznaczeń i piktogramów na opakowaniach, • wykorzystanie odpadów i opakowań do wykonania przedmiotów ozdobnych i użytkowych, • zachowanie zasad bezpieczeństwa podczas obróbki i łączenia elementów przez sklejanie	• poszerzenie słownika pojęć technicznych, używanie pojęć w opisywaniu sytuacji i procesów technicznych, • nabycie nawyku segregacji surowców wtórnych, • odczytywanie informacji z oznaczeń na opakowaniach, zastosowanie tej wiedzy na co dzień, • bezpieczne stosowanie opakowań i stosowanie różnego rodzaju klejów, • wykorzystanie odpadów użytkowych do projektowania, wykonania przedmiotów użytkowych zdobiących i porządkujących wnętrza mieszkalne, • umiejętne łączenie różnych operacji technologicznych, • bezpieczne stosowanie narzędzi i przyborów	• zasada systematyczności, świadomości i doniosłości wykorzystanych doświadczeń, • instruktaż, metody proble­mowe, • ćwiczenia projektowe, konstrukcyjne, • praca indywidualna i w zespołach problemowo-projektowych	• podręcznik, • opracowania popularnonaukowe, • internet, • techniczne środki pracy, • karta projektu i karta oceny projektu

1. Plan dydaktyczno-wychowawczy zaplanowano na 30 godzin lekcyjnych (45 minut). Rok szkolny przeciętnie zawiera 32 godziny lekcyjne. Lekcja na początku roku szkolnego to lekcja organizacyjna, na której omawiamy program nauczania, analizujemy treści w nim zawarte, zapoznajemy się z podręcznikiem, omawiamy materiały do pracy, które należy zgromadzić, by w pełni zrealizować program, analizujemy propozycje prac zawartych w podręczniku, tak by zdobyć nową wiedzę i umiejętności analizy, opisu i dyskusji.

Takie informacje powinny być udostępniane rodzicom uczniów.

Należy zatem założyć zeszyt przedmiotowy (może być 16-kartkowy, by dodatkowo nie obciążać uczniów), który posłuży jako istotny element, aby zapisywać ważne notatki, wnioski własne, przemyślenia do zapamiętania, a także informacje dla rodziców. Po lekcji organizacyjnej powinny się tam znajdować informacje (zapisane w punktach) dotyczące zakresu programowego i niezbędnych materiałów do pracy w ciągu roku szkolnego. Można poprosić rodziców o podpisanie tej informacji. Będziemy mieli pewność, że rodzice pomogą w przygotowaniach do zajęć lekcyjnych.

Ostatnią lekcję w roku szkolnym poświęcamy na podsumowanie całorocznych dokonań, podsumowanie zdobytej wiedzy, omówienie nabytych umiejętności i utrwalenie bezpiecznych zasad zachowań.

2. Projekty jako prace samodzielne mogą być uzupełniane jako prace pozalekcyjne (domowe).

Kolejny moduł realizowany w następnym roku szkolnym to Moduł II. Mój dom przytulny i bezpieczny oraz Moduł III. Urządzenia AGD.

Forma zapisu planu dydaktycznego jest inna. Wynika ona ze specyfiki wiedzy i umiejętności zawartej w module. Nauczyciel będzie miał możliwość poznania odmiennego ujęcia działań dydaktyczno-wychowawczych.

^{Komentarz do realizacji Modułu}

^{I. Informacja, bezpieczeństwo, technologia}

Wszelkie planowanie pracy ma sens tylko wtedy, gdy w istotny sposób wpływa na przebieg procesu nauczania–uczenia się i wiąże się z kontrolą wykonania planu, jego ewaluacją, korekcją błędów i wprowadzeniem korzystnych zmian. Jak pisał prof. Okoń: „kontrola wykonania planu wpływa na efektywność pracy”. Słowa prof. Okonia nie straciły nic na aktualności. Efektywność pracy dydaktyczno-wychowawczej nadal podlega ocenie. Mierzenie jakoś­ci pracy przeprowadza się systematycznie zarówno w systemie wewnątrzszkolnym, jak i zewnętrznym. Dobrze skonstruowany plan dydaktyczno-wychowawczy w dużej mierze ułatwia nauczycielowi pracę.

Zaprezentowane plany dydaktyczno-wychowawcze do poszczególnych modułów stanowią materiał wzorcowy dla nauczyciela. Dokonując modyfikacji zapisów, dostosowujemy je do warunków bazowych własnej placówki.

Biorąc pod uwagę poziome zapisy tematyczne, w tabeli mamy gotowy opis metryczki scenariusza jednostki metodycznej. Zapis tabelaryczny określa:

• temat jednostki metodycznej;

• planowany czas trwania;

• wiedzę i umiejętności uporządkowane następująco:

pojęcia, wyrażenia techniczne (definicja pojęć i wyrażeń, zrozumienie i przyswojenie);

wiedza z historii techniki (wynalazki i ich twórcy);

materiałoznawstwo (surowce wytwórcze i właściwości);

znajomość procesów wytwarzania (cykl produkcyjny);

budowa, działanie i zastosowanie urządzeń technicznych, przyrządów i przyborów;

sposób wykonania i zastosowania w procesie wytwarzania wybranej operacji technologicznej;

projektowanie procesu wytwarzania przedmiotów użytkowych;

bezpieczeństwo i organizacja stanowiska pracy;

• wymagania szczegółowe w formie zoperacjonalizowanej do jednostki metodycznej i zagadnień tematycznych; stanowią one bazę do sporządzenia przedmiotowych zasad oceniania;

• zasady, metody i formy organizacji wybranej jednostki metodycznej;

• wykaz środków dydaktycznych zastosowanych do realizacji planowanych zagadnień.

Nauczyciel opracowuje tylko tok zajęć w wygodnej dla niego formie (konspekt – ogniwa lekcji, scenariusz – podział na role nauczyciel–uczeń, plan lekcji – punktowo kroki postępowania nauczyciela).

Moduł I został podzielony na dwie części i uporządkowany pod kątem zasad bezpieczeństwa, organizacji pracy oraz różnorodności materiałów wytwórczych i ich obróbki, a także procesów technologicznych.

Ze względu na dużą liczbę wypadków wśród uczniów, zwłaszcza szkół podstawowych (wskazania statystyk wypadkowych), wynikających z nieświadomości zachowania bezpiecznych postaw w określonych sytuacjach i brak odpowiednich nawyków zachowania, omówienie zagadnień dotyczących bezpieczeństwa z każdej dziedziny życia jest niezwykle ważne. Świadomość istniejących zagrożeń uwrażliwi dzieci i młodzież na baczne obserwowanie otoczenia, zmusi do analizy własnych zachowań, pozwoli na wypracowanie pożądanych umiejętności. Udział na co dzień w ruchu drogowym, pasażerskim, udział w ruchu turystycznym uświadomi uczniom, że informacje mogą być przekazywane również za pomocą znaków, piktogramów i norm postępowania. Dużą rolę edukacyjną w tym zakresie odegra wycieczka przedmiotowa.

Uczniowie planując i projektując trasy wycieczkowe, ustalając cele podróży, zwracają już uwagę na stronę organizacyjno-prawną (opracowują regulamin wycieczki). W ten sposób w fazie początkowych przygotowań wyłonią się postawy odpowiedzialności, przezorności i przewidywania skutków nierozważnych działań. Przygotowana wycieczka wytworzy postawy organizatorskie i przedsiębiorczości, a wspólny cel zintegruje grupę. Doświadczenia zdobyte w szkole uczeń przeniesie na grunt rodzinny, rozpropaguje aktywne formy bezpiecznego wypoczynku, zasady ochrony środowiska oraz umiejętne korzystanie z zasobów przyrody. Nabyta wiedza, dobre nawyki i bezpieczne zachowania wpłyną także na wypoczynek podczas wakacji, ferii zimowych i wiosennych, a rodzicom zapewnią poczucie, że ich dziecko jest samodzielne i odpowiedzialne.

Zagadnienia z pomocy przedmedycznej wyrabiają umiejętności zachowań społecznych. Stany zagrożenia życia i zdrowia z natury rzeczy są wydarzeniami nagłymi i nieoczekiwanymi. Wymagają działania szybkiego i odpowiedniego do danej sytuacji. Udzielając pierwszej pomocy, najczęściej działamy w sposób spontaniczny. W tak poważnych sytuacjach mogą wystąpić silne emocje. Dlatego należy pamiętać, że podstawową rzeczą jest umiejętność kontrolowania swoich zachowań, niewpadania w panikę oraz unikania pochopnych działań. Możliwe jest to tylko wówczas, gdy jesteśmy pewni swoich kompetencji i gdy zostały przećwiczone modelowe sytuacje. Wyćwiczona umiejętność poprawnego złożenia meldunku z miejsca zdarzenia służbom ratowniczym, a także znajomość podstawowych numerów alarmowych pozwolą na właściwe i szybkie podjęcie działań ratowniczych. Dlatego zagadnienia z bezpieczeństwa wymagają wielu działań praktycznych.

Treści ujęte w module z dziedziny wytwarzania materiałów i produkcji wyrobów dotyczą przede wszystkim zagadnień technologicznych. Ze względu na ich specyfikę wprowadzają ucznia także w świat przyszłego życia zawodowego.

Wymagania edukacyjne w tej sferze dotyczą umiejętności:

• czytania ze zrozumieniem informacji przedstawionych w formie opisów, instrukcji, rysunków, szkiców, wykresów, dokumentacji technicznych i technologicznych (dostosowanych do rozwoju psychotechnicznego ucznia);

• bezpiecznego wykonywania ćwiczeń, zadań technicznych, projektów;

• planowania czynności związanych z rozwiązaniem zadanego problemu technicznego;

• organizowania stanowiska pracy zgodnie z zasadami ergonomii;

• prezentowania efektu wykonanej pracy.

Z treści zagadnień wynika konieczność przekazania uczniowi wiedzy i umiejętności nie tylko z organizacji pracy, ale i z materiałoznawstwa, technologii wytwarzania, cyklu produkcyjnego i informacji technicznej.

Odpowiednia organizacja pracy to dobór sprzętu, ustawienia, rozplanowania przestrzeni i czasu pracy. To także kwestia zdrowia. Takie nawyki będą uczniowi niezbędne w pokonywaniu coraz trudniejszych obowiązków edukacyjnych i zadań życiowych.

Omówienie zagadnień użycia podstawowych urządzeń technicznych, narzędzi, przyrządów i przyborów stosowanych do obróbki materiałów proponowanych w module uchroni przed skutkami niewłaściwego ich zastosowania, co mogłoby prowadzić do urazów ciała lub zagrozić zdrowiu czy życiu.

Poznanie różnych surowców, wytworzonych z nich materiałów, a także poznanie właściwości tych materiałów uświadomi uczniowi, że powinny one być stosowane zgodnie z ich cechami (wady i zalety). Ponieważ technologia materiałowa ulega stałym zmianom (pojawiają się nowe generacje materiałów), koniecznością staje się przygotowanie i inspirowanie ucznia do ciągłych poszukiwań.

Ważną umiejętnością jest także odczytywanie informacji zawartych w znakach, piktogramach i instrukcjach umieszczonych na opakowaniach wyrobów. Podstawy rysunku technicznego umożliwiają czytanie danych technicznych, ułatwiają obsługę różnych urządzeń, z którymi mamy do czynienia w codziennym życiu (poznanie instrukcji użytkowania urządzenia).

Każdą grupę tematyczną zawartą w poszczególnych częś­ciach Modułu I kończy zadanie projektowe, które zostało opisane w Karcie projektu. Ocenę tego zadania ułatwia Karta oceny projektu.

Projekty mogą być składanką prac indywidualnych przedstawiających wizję każdego z uczniów na zadany temat. Uczniowie wspólnie opracowują zasady prezentacji prac i przygotowują scenografię przedstawienia prac na forum szkoły. Temat projektu może być zbudowany z grupowych realizacji tematycznych (np. witraż z motywami kwiatowymi, witraż z motywami świątecznymi: Wielkanoc, Boże Narodzenie, Walentynki itd.). Wspólne może być opracowanie np. folderu prac i rozprowadzenie go na terenie szkoły lub przygotowanie wystawy czy licytacji prac na aukcji na cele charytatywne w trakcie zebrań semestralnych z rodzicami.

Zestawienie projektów:

Nr projektu	Nazwa projektu	Uwagi do realizacji
1	Pierwsza pomoc	Projekt zamyka zagadnienia związane z zachowaniem bezpieczeństwa w domu, w szkole i w miejscach publicznych. Zdarzenia nagłe mają miejsce w życiu codziennym często. Istotą sprawy jest umiejętność przewidywania zagrożeń i przeciwdziałanie im. Umiejętność udzielenia pierwszej pomocy daje dziecku pewność swoich możliwości i eliminuje strach, który w takich sytuacjach paraliżuje działanie. Przy realizacji projektu dobrze jest zapewnić pomoc higienistki szkolnej, pielęgniarki czy lekarza, którzy są rodzicami uczniów. Ponieważ projekty realizujemy już w godzinach pozalekcyjnych (w czasie godzin dodatkowych nauczyciela), taki udział rodziców zainteresuje ich programem nauczania, umiejętnościami, które uczniowie nabywają. Będzie to edukacja na zasadzie podwójnego adresowania profilaktyki i ochrony zdrowia. Taka akcja uzasadni również konieczność zaopatrzenia w materiały opatrunkowe do ćwiczeń praktycznych.
2	Tapetowanie pokoju	Projekt o cechach wybitnie praktycznych, przydatnych w życiu codziennym. Do jego wykonania niezbędna jest wiedza z zakresu informacji technicznej, umiejętności czytania rysunku budowlanego i piktogramów handlowych. W projekcie występuje duża korelacja z matematyką i utrwalenie wiedzy matematycznej. Dokonywane obliczenia i przeliczenia to przydatna umiejętność życiowa. Wiele osób dorosłych ma z tym duży problem. Zadanie to znowu połączy dorosłych i dzieci. Może zainspiruje rodzinę do przeprowadzenia prac remontowych w domu? Będzie to wspólne działanie wszystkich członków rodziny.
3	Obrazki wykonane techniką aplikacji	Na długie jesienne i zimowe wieczory ciekawy projekt na kolorowe spędzanie wolnego czasu. To także zdobycie nowych umiejętności praktycznych lub rozwinięcie już posiadanych. To również rozwinięcie własnej kreatywności twórczej, przedsiębiorczości, wykorzystania i pozyskania materiałów wytwórczych z przedmiotów zbędnych. Rozwijanie zainteresowań może w przyszłości zaowocować na rynku pracy. Wielu autorów publikacji, np. w czasopismach „Wena”, „Zrób to sam”, przyznaje, że inspiracją do ich dorosłych działań były zajęcia techniczne w szkole. Prace projektowe mogą stanowić ozdobę korytarzy szkolnych bądź tworzyć ekspozycję okazjonalną wnętrz szkolnych. Samodzielnie wykonany obrazek będzie także miłym upominkiem dla bliskich.
4	Metalowe pojemniki na drobiazgi	Kolejny projekt rozwija techniczne umiejętności praktyczne niezbędne każdemu człowiekowi w życiu codziennym. Przekształcenie zużytych przedmiotów metalowych ponownie w przedmioty użytkowe to duże wyzwanie konstrukcyjne i manualne oraz ciekawa wizja technicznego postrzegania otoczenia. To nabycie nowych umiejętności obróbczych, bezpiecznego posługiwania się nowymi narzędziami. Rozwój zainteresowań nowymi możliwościami obróbki plastycznej metali był punktem wyjścia dla wielu prywatnych właścicieli firm. Nabycie nowych umiejętności wykształca w uczniach cechę kierowania własnymi działaniami i pomaga w planowaniu przyszłości zawodowej. Tworzenie wystaw prac uczniów zobrazuje środowisku lokalnemu, rodzicom, władzom szkolnym, a także samym uczniom, jak dużo nabyli nowych umiejętność i jakie mają osiągnięcia w realizacji programu szkolnego.
5	Ekologiczny pojazd przyszłości	Problem ochrony środowiska naturalnego jest istotnym zadaniem przetrwania dla ludzkości. Uświadomienie tego ludziom od najmłodszych lat to ich edukacja społeczna. Na szkole i programach kształcenia spoczywa duża odpowiedzialność. Wyrobienie postaw ekologicznych i umiejętności dbałości o otoczenie oraz przyrodę jest zadaniem, które ukształtuje nowe pokolenie użytkowników Ziemi. Wykorzystanie odpadów użytkowych przy opracowywaniu nowych projektów konstrukcyjnych wyzwoli pomysły racjonalizatorskie, materiałowe i usprawni procesy obróbcze. Wizja nowoczesnych pojazdów ekologicznych może stanowić scenografię wystawy okolicznościowo-futurystycznej z okazji Dnia Dziecka obchodzonego w szkołach i placówkach oświatowych. Może być także wspólną inicjatywą konkursu organizowanego przez szkoły i organizacje, np. NOT.

Jak wynika z omówionych powyżej wskazówek do realizacji projektów w Module I stosujemy różne zasady, metody i formy nauczania i uczenia się oraz środki dydaktyczne. Są one odpowiednio dobrane do specyfiki tego modułu.

• Właściwie dobrane do lekcji metody i formy pracy oraz obudowa dydaktyczna pozwolą uczniowi rozwiązać problemy, w których mogą wystąpić niepełne informacje. Z takimi sytuacjami dziecko będzie miało do czynienia w życiu. Umiejętność rozwiązywania problemów w warunkach szkolnych przygotuje ucznia do samodzielnego radzenia sobie z trudami życia.

• Ze względu na dużą liczbę wypadków wśród dzieci na skutek ich nieświadomości, uwrażliwienie uczniów na istniejące zagrożenia jest niezwykle istotne. Poznanie sposobów oznakowania miejsc niebezpiecznych w obiektach budowlanych, w ruchu drogowym i turystycznym, a także podczas wypoczynku daje możliwość szybkiego reagowania na zagrożenia. Poznanie zasad bezpiecznych zachowań chroni je przed urazami, wypadkami i utratą zdrowia, kalectwem lub utratą życia.

• W części 2. Modułu I znajdują się zadania typu technologicznego, praktyczno-konstrukcyjnego, eksperymentalnego. Ćwiczenia te i zadania usprawniają manualnie ucznia, rozwijają go intelektualnie – pobudzają myślenie techniczne, wdrażają do rozwiązywania trudności spotykanych w życiu, kształtują racjonalizatorskie postawy wobec zaistniałych problemów technicznych.

• Zaproponowane w module ćwiczenia i zadania techniczne zmierzają do poznania przez ucznia jego predyspozycji osobowych, motywują do rozwoju zainteresowań, a w konsekwencji do wyboru dalszego kształcenia i wyboru ścieżki kształcenia zawodowego. Dają możliwość rozwijania własnych pasji, zainteresowań twórczych i pozwalają na organizację wolnego od pracy czasu.

• Różnorodność surowców, materiałów i odpadów, z którymi mamy do czynienia w życiu codziennym, zmusza nas do podjęcia działań mających na celu ochronę środowiska naturalnego. Potrzeba ta narzuca wypracowanie pewnych postaw już od najmłodszych lat. Postawy te są związane z wrażliwością społeczną na otaczający nas świat, myśleniem ekonomicznym, ekologicznym, przedsiębiorczością w dziedzinie wykorzystania łatwo pozyskiwanych materiałów wytwórczych.

^{Plan pracy dydaktyczno-wychowawczej i uwagi do jego realizacji}

Moduł II. Mój dom przytulny i bezpieczny

Plan dydaktyczno-wychowawczy

Lp.	Temat jednostki metodycznej	Czas trwania	Treści nauczania	Osiągnięcia ucznia
1	Wpływ umeblowania i wystroju mieszkania na samopoczucie człowieka	1 h	• poznanie elementów, które mają wpływ na samopoczucie człowieka: kształt i ustawienie mebli, zastosowane kolory, oświetlenie itp., • poznanie i zrozumienie pojęć: ciąg komunikacyjny, rzut poziomy mieszkania, ściana nośna, ściana działowa, trzon kominowy, • poznanie zasad rozmieszczenia pomieszczeń dla poszczególnych członków rodziny, • oświetlenie miejsca pracy	Uczeń potrafi: • wyjaśnić, jaki wpływ na samopoczucie człowieka mają: kształt i ustawienie mebli, zastosowane kolory, oświetlenie itp., • wyjaśnić pojęcia: ciąg komunikacyjny, rzut poziomy mieszkania, ściana nośna, ściana działowa, trzon kominowy, • racjonalnie rozplanować rozmieszczenie pomieszczeń dla poszczególnych członków rodziny, • wyjaśnić, jak powinno być oświetlone miejsce do pracy
2	Projektowanie umeblowania mieszkania	2 h	• rzut poziomy mieszkania, • cięcie, zginanie i klejenie kartonu, • projektowanie umeblowania i kolorystyki wystroju mieszkania	Uczeń potrafi: • odczytać rzut poziomy mieszkania, • w prawidłowy, bezpieczny sposób posługiwać się podstawowymi narzędziami do obróbki papieru, • prawidłowo ciąć, zaginać i sklejać karton, • zaprojektować umeblowanie mieszkania zgodnie z zasadami ergonomii, • zaplanować kolorystykę wyposażenia mieszkania zgodnie z potrzebami mieszkańców
3	Zasady racjonalnego urządzenia kuchni	1 h	• zasady, którymi powinniśmy się kierować, urządzając kuchnię, • pojęcia: ciąg roboczy i ergonomia	Uczeń potrafi: • zaprojektować rozmieszczenie sprzętu w kuchni z uwzględnieniem ergonomii i zasad bhp
4	Zasady prawidłowego przechowywania produktów spożywczych	1 h	• źródła informacji o sposobie przechowywania produktów spożywczych, • prawidłowe przygotowanie produktów spożywczych do przechowywania, • zasady prawidłowego rozmieszczenia produktów spożywczych w chłodziarce	Uczeń potrafi: • prawidłowo przygotować produkty do przechowywania w chłodziarce, • prawidłowo rozmieścić produkty żywnościowe w chłodziarce, • odczytać z opakowania produktu spożywczego informacje na temat jego prawidłowego przechowywania
5	Savoir-vivre przy stole	1 h	• zasady nakrywania do stołu, • zasady podawania do stołu, • zasady kulturalnego zachowania przy stole	Uczeń potrafi: • prawidłowo nakryć do stołu, • obsłużyć gości zgodnie z zasadami dobrego wychowania, • kulturalnie zachowywać się przy stole
6	Wykonanie elementów wystroju stołu	1 h	• sposoby składania serwetek, • zasady korzystania z serwetek	Uczeń potrafi: • składać serwetki na różne sposoby, • zaprojektować wystrój stołu w zależności od okoliczności
7	Realizacja projektu – wykonanie świecznika	1 h	• cechy, które powinien mieć bezpieczny, stabilny świecznik, • sposób wykonania elementu zdobniczego	Uczeń potrafi: • dobrać odpowiednie materiały do wykonania świecznika, • zaplanować tok pracy, • prawidłowo wykonać operacje technologiczne
8	Racjonalne korzystanie z instalacji wodnej i kanalizacyjnej	1 h	• sposoby dostarczania wody do mieszkań dawniej i dziś, • elementy instalacji wodnej i kanalizacyjnej, • sposoby postępowania w razie awarii instalacji, • oszczędzanie wody w wymiarze indywidualnym i społecznym	Uczeń potrafi: • wyjaśnić, jak dostarczano wodę do domów w czasach, gdy nie było wodociągów, • odczytać schemat instalacji wodnej i kanalizacyjnej, • prawidłowo zareagować, gdy zostanie uszkodzona instalacja wodociągowa, • prawidłowo zareagować, gdy zostanie uszkodzona instalacja kanalizacyjna, • wyjaśnić znaczenie oszczędzania wody, • podjąć działania mające na celu oszczędność wody
	Ekonomiczne korzystanie z systemów grzewczych	1 h	• sposoby ogrzewania mieszkań: ich zalety i wady, • sposoby zmniejszenia kosztów eksploatacji systemów grzewczych, • doświadczenie wyjaśniające sposób rozchodzenia się ciepła w powietrzu	Uczeń potrafi: • wyjaśnić, jakie czynniki mają wpływ na koszty ogrzewania mieszkania, • wyjaśnić, jak można je zmniejszyć, • wyjaśnić, jak ciepło rozchodzi się w powietrzu. • narysować spiralę za pomocą cyrkla, • ciąć papier po okręgu, • przeprowadzać proste doświadczenia, • wyciągać prawidłowe wnioski odnośnie sposobu rozchodzenia się ciepła w powietrzu
10	Wyjaśnienie istoty prądu elektrycznego	2 h	• zjawisko elektryzowania się ciał, • istota prądu elektrycznego, • proste obwody elektryczne	Uczeń potrafi: • wyjaśnić co to jest prąd elektryczny, • wyjaśnić co to jest obwód elektryczny i odbiornik elektryczny, • wyjaśnić, jaka jest różnica między obwodem szeregowym i równoległym. • narysować i zmontować obwód szeregowy oraz równoległy, • wyjaśnić, dlaczego w obwodzie nie płynie prąd
11	Bezpieczne korzystanie z energii elektrycznej	1 h	• przesył prądu elektrycznego do naszych domów, • elementy domowej instalacji elektrycznej, • pojęcie natężenia i napięcia prądu	Uczeń potrafi: • wyjaśnić co to jest bezpiecznik, natężenie i napięcie prądu, tablica rozdzielcza, pion energetyczny, puszki rozgałęźne, • wyjaśnić, jak należy postąpić w przypadku porażenia prądem. • odczytać schemat instalacji elektrycznej, • wyjaśnić, po czym można poznać, gdzie powinny w domu przebiegać przewody elektryczne
12	Koszty związane z korzystaniem z energii elektrycznej	1 h	• pojęcie mocy, • wpływ mocy urządzenia na koszty jego eksploatacji, • sposoby oszczędzania energii elektrycznej	Uczeń potrafi wyjaśnić: • co to jest moc urządzeń elektrycznych, • od czego zależy ilość zużytej energii elektrycznej, • w jaki sposób można oszczędzać energię elektryczną
13	Bezpieczne korzystanie z urządzeń gazowych	1 h	• dostarczanie gazu do domów, • instalacja gazowa w domu, • środki ostrożności przy korzystaniu z urządzeń gazowych	Uczeń potrafi: • odczytać schemat instalacji gazowej, • wskazać miejsca, które może sam obsługiwać, • wyjaśnić, jakie zagrożenia wynikają z nieprzestrzegania zasad bhp, • wyjaśnić, jak należy postąpić, gdy w pomieszczeniu czuć zapach gazu
14	Realizacja projektu – oszczędność w domu	1 h	• sposób realizacji tematu, • planowanie i realizacja projektu	Uczeń potrafi: • współpracować z innymi przy realizacji projektu, • wyszukiwać potrzebne informacje, • opracować plan pracy i dokonać jej podziału między członków grupy, • w sposób uporządkowany, interesujący przeprowadzić prezentację

W rubryce Osiągnięcia ucznia nie podaję tych, które są związane z organizacją lekcji. Jeżeli istnieje możliwość przeprowadzenia ćwiczeń praktycznych (bardzo wskazanych), osiągnięć będzie więcej i sporządzony wykaz należy uzupełnić.

Nie podaję też metod i form pracy, będą one bowiem zależały od istniejących w szkole warunków – sali, w której odbywają się zajęcia, jej wyposażenia, liczebności grupy itp. Każdy nauczyciel wie, jakimi pomocami dysponuje i na czym może się oprzeć w swojej pracy. Postaram się natomiast wskazać, na co moim zdaniem należy zwrócić uwagę przy każdym proponowanym temacie.

Temat: Umeblowanie i wystrój mieszkania

Jest to temat, co do którego niektórzy mogą mieć wątpliwości, czy powinien się tu znaleźć. Myślę jednak, że jeżeli mamy mówić o mieszkaniu, to również o tym, jak je urządzić, aby żyło nam się w nim zdrowo i wygodnie. Zagadnienia ciągów komunikacyjnych, oświetlenia oraz wpływu kolorów na naszą psychikę dotyczą nie tylko w mieszkania, ale także każdego miejsca pracy czy wypoczynku.

W czasie omawiania powyższych zagadnień należy przybliżyć uczniom takie pojęcia, jak: ciąg komunikacyjny, rzut poziomy mieszkania, ściana nośna, ściana działowa, trzon kominowy.

Temat ten jest okazją do omówienia potrzeb poszczególnych członków rodziny – wskazania różnic między potrzebami dorosłych i dzieci. Pokoje dzieci powinny być, w miarę możliwości, umieszczane z daleka od pokoju gościnnego. Wiąże się to z potrzebą zapewnienia dziecku możliwości spokojnego snu, nawet wtedy, gdy rodzice przyjmują gości.

W mieszkaniu powinny być zachowane tak zwane ciągi komunikacyjne, ułatwiające bezkolizyjne poruszanie się po nim. W mieszkaniu nie powinno być zbyt dużo mebli – jest wówczas zbyt ciasno. Chodząc po mieszkaniu, nie możemy potykać się o meble ustawione w sposób nieprzemyślany. Wywołuje to bowiem poirytowanie, które nie sprzyja swobodnej, miłej, życzliwej atmosferze, jaka powinna panować w domu.

Wydzielone miejsce pracy powinno być odpowiednio oświetlone. Osoby praworęczne powinny mieć źródło światła z lewej strony, a leworęczne – z prawej.

Nie bez znaczenia dla naszych zdolności wykonywania określonej pracy są zastosowane w pomieszczeniu (i w naszym ubiorze) kolory.

Kolor zielony ma działanie uspokajające, łagodzące. Jest to kolor przyrody i wzrostu. Sprzyja odpoczynkowi.

Kolor czerwony (kolor miłości) przyspiesza rytm serca, pobudza energię, w nadmiarze jednak wywołuje agresję.

Purpurowy – odcień ciemny tworzy atmosferę uroczystą, jest doskonały do medytacji, powściąga zachowania aspołeczne. Odcień jasny, bardziej zbliżony do czerwonego, ma też podobne do niego właściwości.

Kolor różowy jest ciepły, pełen miłości, rozprasza gniew, tworzy przyjazne otoczenie.

Kolor żółty sprzyja pogodzie ducha i skupieniu.

Kolor brązowy – zależnie od dodatku żółtego, może być pełen życia albo przytłaczać mrocznością.

Kolor biały to symbol niewinności i czystości, uwydatnia inne kolory.

Kolor szary ma właściwości zarówno bieli, jak i czerni. Może być kolorem kompromisu i harmonii, ale też przygnębienia i depresji. To zależy od człowieka.

Kolor czarny jest intrygujący, może być wyrazem elegancji lub zniechęcenia i depresji.

Kolor niebieski sprzyja spokojowi i pogodzie ducha, redukuje napięcia i stres. Niewskazany jest jednak dla osób, które są powolne, ospałe i brakuje im energii.

Przy urządzaniu mieszkań ludzie coraz częściej kierują się zasadami feng shui. Jest to starożytna nauka zakorzeniona w chińskim sposobie postrzegania wszechświata – nauka o ruchu energii, o tym, jak porusza się według pewnych wzorów, wpływając na każdy aspekt naszego życia. Mówi też o tym, jak środowisko, w którym mieszkamy i pracujemy, wpływa na nasze samopoczucie fizyczne, emocjonalne, duchowe. W dosłownym tłumaczeniu to „wiatr i woda” – nauka o wyborze przestrzeni życiowej, której żywioły i energie istnieją w harmonijnej równowadze, zapewniając pomyślne życie przebywającym w niej ludziom.

Jest to sztuka zrodzona z doświadczenia i zdrowego rozsądku, umiejętność aranżowania najbliższego otoczenia, w którym żyje i pracuje człowiek, w taki sposób, aby wzmocnić tę równowagę i harmonię.

Temat: Zasady ergonomii kuchni

Sposób, w jaki jest urządzona kuchnia, ma duży wpływ na nasze samopoczucie. Od tego bowiem zależy, czy praca w kuchni jest bardzo męcząca, czy nie oraz czy chętnie w niej przebywamy.

Zagadnienia związane z kuchnią są okazją do uświadomienia uczniom, jakie znaczenie dla ergonomii pracy ma wielkość kuchni, a także wielkość i rozmieszczenie sprzętu. Prawidłowo urządzona kuchnia umożliwia ograniczenie ilości ruchów roboczych, a co za tym idzie – mniejsze zmęczenie wykonywaną pracą. Nauczyciel powinien dążyć do tego, aby uczeń potrafił świadomie, prawidłowo zorganizować pracę – rozmieszczenie sprzętu, urządzeń, przyjęcie odpowiedniej kolejności działań – na przykład przy sporządzaniu posiłków. W przyszłości dzięki tzw. transferowi umiejętności będzie mu łatwiej planować i organizować innego rodzaju działania.

Temat: Wykonanie elementów wystroju stołu

W podręczniku: Miejsce, w którym jesz posiłki

Związki rodzinne kształtuje się w dużej mierze podczas wspólnych posiłków. Należy dokładać starań, aby posiłki były spożywane w miłej atmosferze i w wygodnych warunkach. Warunki takie można stworzyć, stosując się do podanych w podręczniku zaleceń. Przygotowanie odpowiedniego miejsca i odpowiednio dobranych elementów ozdobnych wpływa na tworzenie niepowtarzalnej atmosfery, pozwala również na kultywowanie istniejących w tym zakresie tradycji.

Uczniowie, wykonując elementy zdobnicze, mają okazję:

• odczuć satysfakcję z własnoręcznie wykonanej pracy,

• poznać możliwości, jakie daje zastosowany materiał,

• poznać narzędzia potrzebne do jego obróbki.

Z obserwacji zachowania dzieci w czasie spożywania posiłków wynika, że w wielu przypadkach zasady kulturalnego zachowania przy stole są im obce. Uczniowie skupiają się na swoich potrzebach, nie zauważają potrzeb kolegów, osób starszych itp.

Celem tego tematu jest między innymi uwrażliwienie uczniów na potrzeby innych ludzi i to niekoniecznie w kontekście wspólnie spożywanych posiłków.

Temat: Racjonalne korzystanie z instalacji wodnej i kanalizacyjnej

W podręczniku: Instalacja wodno-kanalizacyjna

Omawiając funkcjonowanie instalacji domowych, należy zwrócić uwagę na bezpieczne i oszczędne korzystanie z wody, prądu elektrycznego i gazu.

W przypadku nieszczelności instalacji wodociągowej mieszkańcy są narażeni na znaczne straty materialne. W przypadku nieszczelności instalacji kanalizacyjnej zagrożone jest nie tylko mienie, ale także życie miesz­kańców.

W rurach kanalizacyjnych następuje fermentacja ścieków i wydobywają się z nich trujące gazy. Woda stojąca w syfonie lub kolanku uniemożliwia wydostanie się ich w pomieszczeniu. Rury odpływowe umożliwiają odpływ ścieków na zewnątrz.

W miejscowościach, gdzie nie ma miejskiej kanalizacji, należy wyjaśnić uczniom, że bez odpowiedniego zabezpieczenia pod żadnym pozorem nie wolno wchodzić do szamba. Nawet w opróżnionym szambie bez zabezpieczenia można ulec śmiertelnemu zatruciu.

Podczas dyskusji o potrzebie oszczędzania wody bardzo ważne jest uświadomienie uczniom, że nawet tak niewielkie niedopatrzenie, jak kapanie wody z kranu, może być przyczyną ogromnego marnotrawstwa. Mówiąc o oszczędności, należy podkreślić zarówno wymiar indywidualny, jak i społeczny.

Pierwsze wodociągi powstały 700 lat przed naszą erą w Asyrii. 312 lat p.n.e. powstały w Rzymie akwedukty (agua po łacinie znaczy woda, ductus – prowadzenie). Doprowadzona do miasta woda była rozprowadzana ołowianymi rurami. Śruba Archimedesa została wynaleziona ok. 250 r. p.n.e. Śruba, szczelnie dopasowana do rury, obraca się w jej wnętrzu. Dolny jej koniec jest zanurzony w wodzie. Obracanie śrubą sprawia, że woda podnosi się i wypływa z górnego końca rury. Śruba Archimedesa korzysta z energii kinetycznej płynącej wody, zazwyczaj dostarczanej przez rzekę, a nawet mały strumień. Tam, gdzie żyją ludzie, powstają ścieki zanieczyszczające środowisko. Pierwsze urządzenia kanalizacyjne powstały 4 tysiące lat temu (wcześniej niż wodociągi) w indyjskim mieście Mohendżo­Daro (dzisiejszy Pakistan). Do dziś czynny jest w Rzymie (zbudowany w starożytności) kanał ściekowy Cloca Maxima o szerokości 3,2 metra i wysokości 4 metrów. Po upadku Rzymu technika wodociągowa i kanalizacyjna poszła w zapomnienie, aż do drugiej połowy XIX w.

Temat: Ekonomiczne korzystanie z systemów grzewczych

W podręczniku: Systemy grzewcze w naszych domach

Opłaty za ogrzewanie są poważną pozycją w kosztach utrzymania mieszkania. Do niedawna płaciliśmy za nie ryczałtem. Obecnie coraz częściej grzejniki centralnego ogrzewania są wyposażone w odpowiednie liczniki, mierzące ilość zużytego ciepła. Osoby, które racjonalnie gospodarują ciepłem, mogą zaoszczędzić nawet sporo pieniędzy.

Aby jak najmniej wydawać na ogrzewanie, należy:

• uszczelnić okna;

• w nocy przykręcać grzejniki (śpi się zdrowiej, gdy jest chłodniej);

• przykręcać grzejniki na czas wietrzenia mieszkania;

• nigdy nie suszyć bielizny, kładąc ją bezpośrednio na grzejniku.

Jeżeli możemy decydować o miejscu umieszczenia grzejników, to trzeba pamiętać, że umieszczenie ich pod oknem nie jest najlepszym rozwiązaniem. Gorące powietrze miesza się z zimnym powietrzem od okna i dużo chłodniejsze rozchodzi po mieszkaniu. Jeżeli grzejnik umieścimy z dala od okna, to gorące powietrze wymiesza się z tym, które jest dalej i dużo chłodniejsze dotrze do okna – straty ciepła będą mniejsze.

Tematy: Wyjaśnienie istoty prądu elektrycznego. Bezpieczne korzystanie z energii elektrycznej. Koszty związane z korzystaniem z energii elektrycznej

W podręczniku: Instalacja elektryczna

Z doświadczenia wiem, że już w czwartej klasie uczniowie doskonale radzą sobie z projektowaniem połączeń elektrycznych, o ile zrozumieją istotę prądu elektrycznego.

Porównanie ładunków elektrycznych do miniaturowych magnesików pozwala im zrozumieć zjawisko przepływu prądu.

Jeżeli nauczyciel wyczuje, że klasa nie jest zainteresowana tym tematem, może ograniczyć się do omówienia domowej instalacji elektrycznej i zasad bezpiecznego korzystania z niej. Bardzo ważne jest uświadomienie uczniom, czym grozi naprawa bezpieczników topikowych i jak unikać porażenia prądem.

Jeżeli natomiast uczniowie wykazują zainteresowanie omawianymi zagadnieniami, nauczyciel może pokusić się o wprowadzenie pojęcia prądu stałego, pulsującego
i zmiennego z odpowiednim zilustrowaniem ich wykresami.

Namawiając uczniów do oszczędzania energii elektrycznej, należy zwrócić im uwagę na to, że przy włączaniu i wyłączaniu urządzeń elektrycznych następuje zwiększone zużycie energii. Oszczędzanie energii następuje dopiero wtedy, gdy przerwy w pracy odbiorników wynoszą co najmniej 6 minut.

Uczniowie powinni zrozumieć, że oszczędzanie energii elektrycznej to nie tylko ich prywatna sprawa. Zwiększone zużycie to większe zanieczyszczenie środowiska – wody, powietrza, ziemi, związane z produkcją prądu, a także większe zużycie surowców naturalnych, takich jak chociażby węgiel.

Temat: Bezpieczne korzystanie z urządzeń gazowych

W podręczniku: Instalacja gazowa

W temacie tym najważniejsze jest wyjaśnienie, jak należy postąpić, gdy w pomieszczeniu czuć zapach gazu. Uczniowie muszą zrozumieć, że nie wolno wtedy nie tylko używać otwartego ognia (zapalać zapałek), ale także zapalać czy gasić światła, ani używać dzwonka elektrycznego. Towarzyszący tym czynnościom przeskok iskry może spowodować wybuch gazu. Jeżeli w pomieszczeniu wyczuwa się zapach gazu, należy natychmiast:

• otworzyć okna i drzwi, aby zmniejszyć stężenie gazu w pomieszczeniu;

• zamknąć zawór przy gazomierzu (liczniku);

• zawiadomić pogotowie gazowe, policję lub straż pożarną;

• zawiadomić sąsiadów o nieszczelności instalacji ga­zowej;

• opuścić razem z innymi domownikami budynek.

W końcu XVII w. Szkot Wiliam Murdock wynalazł oświetlenie gazowe. Źródłem światła był płomień palącego się gazu. Otrzymywano go przez prażenie węgla w specjalnych piecach. Oświetlenie to wywołało wiele sprzeciwów. Twierdzono, że rozjaśniając mrok nocy, będzie wpływało szkodliwie na zdrowie człowieka, nieprzyzwyczajonego do przebywania po zachodzie słońca w tak jasnym świetle. Mimo to w Anglii w 1805 r. zaczęto stosować oświetlenie gazowe zarówno w domach, jak i na ulicach. W Polsce pierwsze gazownie zaczęto uruchamiać w latach 1856–1857 w Warszawie, Krakowie i Poznaniu. W 1857 r. w Warszawie na ulicach paliło się 718 lamp gazowych. Do dziś działa oświetlenie gazowe w Warszawie przy ulicy Agrykola, przy parku Łazienkowskim, a także na Bielanach, Powiślu i Sadybie – jest elementem atrakcji turystycznych.

Realizacja projektu – Sposoby zmniejszania opłat domowych

Proponuję, aby uczniowie sami mogli zdecydować, w jakim zakresie potraktują ten temat i jaką formę jego realizacji przyjmą.

Zanim nauczyciel podejmie decyzję dotyczącą sposobu podziału klasy na zespoły, musi dobrze poznać swoich wychowanków. Ogromną sztuką jest odpowiednie dobranie składu zespołu pracującego razem. Istnieje tutaj bowiem kilka niebezpieczeństw:

• jeżeli będzie zbyt duża różnica poziomów intelektualnych – najsłabszy uczeń może zostać odsunięty od pracy;

• jeżeli grupa będzie się składać z samych słabych uczniów, mogą nie udźwignąć tematu;

• jeżeli grupa będzie się składać z samych bardzo dobrych uczniów, zamiast współpracować, mogą zacząć rywalizować ze sobą.

Rady, które między innymi powinny się znaleźć w opracowanych zaleceniach:

• ustawiaj chłodziarkę z dala od źródeł ciepła;

• nie trzymaj otwartych drzwi chłodziarki bez potrzeby;

• pierz w niskich temperaturach;

• pralkę włączaj, gdy jest pełen załadunek;

• wyłączaj urządzenia elektryczne, gdy przerwa w ich użyciu będzie wynosiła przynajmniej 6 minut;

• zawsze dostosowuj wielkość garnka do wielkości obszaru grzejnego;

• nie dopuszczaj do kapania wody z kranu;

• wietrząc mieszkanie, wyłącz grzejniki.

Moduł III. Urządzenia AGD

Lp.	Temat jednostki metodycznej	Czas trwania	Treści nauczania	Osiągnięcia ucznia
1	Klasyfikacja urządzeń technicznych	1 h	• kryteria przeprowadzanych klasyfikacji	Uczeń potrafi: • wyjaśnić, według jakich kryteriów można przeprowadzać klasyfikację urządzeń technicznych, • przeprowadzić klasyfikację urządzeń technicznych według wykonywanej pracy i ich konstrukcji
2	Budowa urządzeń technicznych	2 h	• rodzaje i źródła energii, • zespoły występujące w urządzeniach technicznych, • rodzaje przekładni	Uczeń potrafi: • wyjaśnić, czym różnią się urządzenia mechaniczne od elektromechanicznych, • wyróżnić w urządzeniach zespół napędowy, przekładnie i zespół roboczy, • wyjaśnić, do czego służą i jak działają przekładnie
3	Schematy blokowe urządzeń technicznych	1h	• sposoby przedstawiania urządzeń technicznych w postaci schematów blokowych	Uczeń potrafi: • narysować schemat blokowy wybranego urządzenia technicznego
4	Regulacje stosowane w urządzeniach technicznych	1 h	• kierunki zmian występujące w rozwoju techniki, • urządzenia działające według określonego programu, • urządzenia, w których zastosowano różnego rodzaju regulacje	Uczeń potrafi wyjaśnić, jak zmiany wprowadzane w urządzeniach technicznych wpływają na: • zmniejszenie uciążliwości pracy, • zwiększenie bezpieczeństwa użytkowania, • niezawodność działania urządzeń oraz jak działają proste regulatory
5	Projekt Sygnalizatory niebezpieczeństwa	1 h	• sposoby sygnalizowania różnych zagrożeń, • zmiany zachodzące pod wpływem wilgoci i wysokiej temperatury w różnych materiałach	Uczeń potrafi: • wykorzystać posiadaną wiedzę do projektowania modeli urządzeń technicznych, • współpracować z innymi przy realizacji projektu, • wyszukiwać potrzebne informacje, • opracować plan pracy i dokonać jej podziału między członków grupy, • w sposób uporządkowany, interesujący przeprowadzić prezentację
6	Zasady bezpiecznego korzystania z urządzeń technicznych	1 h	• zasady bezpiecznego korzystania z urządzeń technicznych, • informacje, które powinny znajdować się w instrukcji obsługi	Uczeń potrafi: • wymienić informacje, które powinny znajdować się w instrukcji obsługi, • wyjaśnić zasady bezpiecznego korzystania z urządzeń technicznych
7	Urządzenia grzewcze	1 h	• podstawowy element urządzeń grzewczych, • elementy mające na celu szybką wymianę ciepła lub utrzymanie stałej temperatury	Uczeń potrafi • wyjaśnić, jakie funkcje w urządzeniu spełnia element grzejny, śmigło i termostat
8	Nowoczesne urządzenia w domu Urządzenia do obróbki termicznej produktów spożywczych	1 h	• kuchenka indukcyjna, • kuchenka mikrofalowa, • parowar	Uczeń potrafi wyjaśnić: • wady i zalety poszczególnych urządzeń do obróbki termicznej produktów spożywczych, • jakie środki ostrożności należy zachować, posługując się poszczególnymi urządzeniami, • jakie informacje są istotne dla użytkowników kuchenki mikrofalowej
9	Urządzenia wspomagające utrzymanie czystości	1 h	• zmywarka, • odkurzacz centralny, • odkurzacz kompaktowy, • robot odkurzający, • żelazko parowe	Uczeń potrafi wyjaśnić: • wady i zalety poszczególnych urządzeń wspomagających utrzymanie czystości, • jakie informacje są istotne dla użytkowników zmywarki
10	Realizacja projektu Nowoczesne sposoby walki z kurzem	1 h	• sposoby realizacji projektu	Uczeń potrafi: • wyszukiwać potrzebne informacje, • opracować plan pracy i dokonać jej podziału między członków grupy, • współpracować z innymi przy realizacji projektu, • w sposób uporządkowany, interesujący przeprowadzić prezentację

Moduł III. Urządzenia AGD

Temat: Klasyfikacja urządzeń technicznych

Otaczają nas niezliczone ilości urządzeń technicznych. Nie sposób jest zapoznać uczniów ze wszystkimi. Istnieją jednak pewne prawidłowości, które pozwolą zrozumieć budowę i funkcjonowanie określonych grup urządzeń. Na II etapie edukacji uczniowie powinni zrozumieć działanie tych urządzeń, z którymi spotykają się w domu i szkole, a których istota działania jest dla nich możliwa do zrozumienia. Konieczne jest tu wprowadzenie określonych uogólnień, co umożliwi odpowiednia klasyfikacja urządzeń. Są różne kryteria klasyfikacji. W tym rozdziale jest omówiona klasyfikacja urządzeń technicznych według wykonywanej pracy.

Temat: Budowa urządzeń technicznych

Budowa urządzeń zależy w znacznej mierze od tego, jaką energię wykorzystują. Domowe urządzenia mechaniczne mogą być napędzane energią mięśni ludzkich lub energią elektryczną – stąd nazwa urządzenia mechaniczne i elektromechaniczne. W działaniu jednych i drugich bardzo istotne znaczenie mają przekładnie, które umożliwiają zmianę prędkości obrotów oraz kierunek i płaszczyznę obrotu. Próba odgadnięcia, jak będzie się poruszał wał napędzany w stosunku do napędowego po zastosowaniu konkretnej przekładni, jest doskonałym ćwiczeniem rozwijającym wyobraźnię przestrzenną.

Efekty zastosowania poszczególnych przekładni

Rodzaj przekładni	Możliwości zmian
	prędkości	kierunku obrotu	płaszczyzny obrotu
Przekładnia pasowa	x	x
Przekładnia cierna	x
Przekładnia zębata
Przekładnia zębata stożkowa	x
Przekładnia ślimakowa	x	x
Przekładnia zębata czołowa	x	x	x
Przekładnia łańcuchowa	x	x	x

Temat: Schematy blokowe urządzeń technicznych

Omawianie schematów blokowych ma na celu uświadomienie uczniom, że istnieją pewne prawidłowości w budowie urządzeń technicznych. Pozwala im zrozumieć, że żadne urządzenie mechaniczne czy elektromechaniczne nie będzie działać, jeżeli nie dostarczymy odpowiedniej postaci energii i jeżeli nie przekażemy jej na narzędzia wykonujące konkretną pracę.

Na podstawie pralki (celowo jest wyodrębniona z innych urządzeń) można wykazać, że oprócz wymienionych wcześniej zespołów istnieją jeszcze inne elementy, które mają za zadanie regulowanie i czuwanie nad prawidłową ich pracą.

Temat: Regulacje stosowane w urządzeniach technicznych

Rozdział poświęcony omówieniu prostych czujników i regulatorów mających wpływ na prawidłową pracę urządzeń jest okazją do zastanowienia się nad występującymi kierunkami zmian w rozwoju techniki, takimi jak: zmniejszenie uciążliwości pracy, zwiększenie bezpieczeństwa użytkowania i niezawodności działania urządzeń.

Realizacja projektu: Sygnalizator niebezpieczeństwa

Realizacja tego projektu wymaga od uczniów wykorzystania wiadomości i umiejętności zdobytych wcześniej na zajęciach technicznych. Przy omawianiu założeń projektu proponuję skupić się na takich zagrożeniach, jak pożar, powódź i włamanie.

Pierwszym etapem powinno być uświadomienie uczniom, że źródłami informacji o występującym zagrożeniu mogą być sygnały dźwiękowe (np. dzwonek) i optyczne (np. światło żaróweczki). Najprostszym sposobem generowania tych sygnałów jest zbudowanie prostego obwodu elektrycznego. Aby obwód ten odpowiednio zamknąć lub otworzyć, należy wykorzystać zmiany zachodzące pod wpływem wilgoci i wysokiej temperatury w różnych materiałach.

Aby zrealizować ten projekt, uczniowie muszą wykorzystać posiadaną wiedzę z zakresu projektowania modeli urządzeń technicznych, opracować plan pracy, dokonać jej podziału między członków grupy i wreszcie współpracować ze sobą przy realizacji projektu.

Temat: Zasady bezpiecznego korzystania z urządzeń technicznych

Omawiając zasady korzystania z urządzeń technicznych, należy zwrócić uwagę na to, że od naszej rozwagi zależy nasze bezpieczeństwo. Istnieją pewne zasady obowiązujące w każdym przypadku używania urządzeń mechanicznych i elektromechanicznych. W instrukcji obsługi są zamieszczone też specyficzne zalecenia, dlatego przed przystąpieniem do korzystania z tych urządzeń należy koniecznie się z nią zapoznać.

Temat: Urządzenia grzewcze

Urządzenia te częściowo były omawiane już wcześniej w tym module. Obecnie należy zwrócić uwagę na urządzenia elektryczne, w szczególności na bezpieczeństwo ich używania.

Tematy: Urządzenia do obróbki termicznej produktów spożywczych.
Urządzenia pomagające w utrzymaniu czystości

W podręczniku: Nowoczesne urządzenia w domu i szkole

Minęły czasy, kiedy idąc do sklepu, zastanawialiśmy się, czy będziemy mieli co kupić. Teraz zastanawiamy się nad wyborem, co kupić. Różnorodność oferowanego towaru jest tak duża, że trudno się zdecydować, co wybrać.

Niemożliwe jest, aby przedstawić w podręczniku wszystkie dostępne na rynku urządzenia. Te, które przedstawimy, powinny posłużyć do nauki dokonywania wyboru.

Zanim zdecydujemy się na kupno jakiegoś urządzenia, musimy się zastanowić nad tym, do czego jest nam ono potrzebne, jak będziemy z niego korzystać. Znając swoje oczekiwania, możemy przystąpić do porównywania urządzeń alternatywnych. Decyzję powinniśmy podejmować po dokładnej analizie zalet i wad każdego z nich.

Na przykład kuchenki mikrofalowe coraz częściej goszczą w naszych domach. Nie zawsze jednak zdajemy sobie sprawę z występujących niebezpieczeństw związanych z ich użytkowaniem. Wyjaśnienie sposobu działania kuchenki mikrofalowej ma na celu uświadomienie uczniom, skąd się bierze zagrożenie dla ich zdrowia. Często uczniowie sami korzystają z kuchenki mikrofalowej i muszą wiedzieć, że groźne jest dla nich np. niedomknięcie drzwiczek czy pęknięta obudowa.

Realizacja projektu: Walka z kurzem

Usuwanie kurzu sprawia wiele problemów. Jeżeli robimy to nieumiejętnie, to po chwili znowu widzimy go tam, skąd przed chwilą był usunięty. Z pomocą przychodzi nam technika w postaci nie tylko coraz doskonalszych urządzeń, ale również tak prostych elementów, jak ściereczki z odpowiedniego materiału.

Temat ten daje uczniom możliwość doboru i przedstawienia różnorodnej prezentacji, np. plakatu, filmu, pokazu sprzątania, wywiadu.

^{Charakterystyka zasad, metod i form pracy dydaktycznej na zajęciach technicznych}

Moduł I. Informacja, bezpieczeństwo, technologia

W procesie nauczania–uczenia się należy zapewnić: jedność oddziaływań dydaktycznych i wychowawczych, indywidualizację nauczania oraz elastyczność metodyczną i organizacyjną. Środkami realizacji treści edukacyjnych są: zasady, strategie, metody oraz formy dydaktyczne.

• Zasady dydaktyczne odnoszą się zarówno do działań nauczycieli, jak i uczniów.

Przy realizacji części 1. Modułu I zastosowano zasady:

• stopniowania trudności polegającą na poszerzeniu wiedzy i zwiększeniu stopnia trudności ćwiczeń praktycznych;

• permanentności, czyli ustawiczności w podejmowaniu treści bezpiecznego, odpowiedzialnego zachowania się w domu, szkole, podczas przemieszczania się w terenie;

• sensoryczności, czyli zdobywania wiedzy za pomocą zmysłów; sprowadza się do pełnego, dokładnego ujmowania przedmiotów, ich cech i zachodzących między nimi zależności;

• bezpośredniości, czyli skuteczniejszego, wszechstronniejszego i głębszego kształtowania postaw za pomocą powiązania wiedzy i wzorców postępowania w bezpośrednim kontakcie z rzeczywistością;

• kompleksowości, czyli zintegrowania i usystematyzowania treści z omawianego zakresu;

• odwróconych ról w edukacji, czyli zapewnienia dzieciom sytuacji i warunków, w których wystąpią one w roli przewodników i informatorów w stosunku do rodziców, rodzeństwa i innych ludzi dorosłych;

• podwójnego adresowania profilaktyki, czyli jednoczesnego oddziaływania nauczyciela na uczniów i ich opie­kunów.

Metody stosowane w części 1. Modułu I to:

• osobisty przykład nauczyciela i innych dorosłych;

• pokaz i obserwacja;

• objaśnienia i instruktaż;

• inscenizacja;

• praca z tekstem;

• ćwiczenia praktyczne.

Zaproponowano również zastosowanie metod aktywizujących. Metody aktywizujące pozwalają na realizację takich celów, jak:

• wyzwolenie różnorodnych dziedzin aktywności uczniów;

• umożliwienie wspólnego działania;

• zmiana postawy uczniów z biernych słuchaczy w aktywnych poszukiwaczy wiedzy;

• możliwość twórczego poszukiwania rozwiązań;

• konieczność podejmowania decyzji;

• nauka tolerancji, dochodzenia do ogólnych ustaleń na drodze negocjacji;

• rozwijanie umiejętności samokształcenia, rozbudzanie zainteresowań.

Do aktywizujących metod nauczania należą metody:

• przypadków;

• sytuacyjna;

• inscenizacji;

• dyskusji dydaktycznej;

• gier dydaktycznych;

• projektów.

Metoda przypadków polega na rozpatrywaniu przez uczniów jakiegoś zdarzenia zawierającego problem, np. zapis zdarzenia–wypadku.

Formą rozwiązania problemu może być metaplan: Co się stało? Dlaczego tak się stało? Co zrobić, aby nie dochodziło do takich zdarzeń?

Metoda sytuacyjna polega na analizowaniu przez uczniów opisu sytuacji, a następnie dyskusji i przyjęciu określonych rozwiązań prowadzących do podjęcia właś­ciwych decyzji, np. opracowanie regulaminu wycieczki.

Metoda inscenizacji polega na przedstawieniu (odegraniu) przez uczniów scenki pewnego zdarzenia. Część uczniów występuje w roli aktorów, a pozostali są obserwatorami. Po inscenizacji rozpoczyna się dyskusja, w której wyniku dochodzi do oceny zainscenizowanego problemu, np. zabezpieczenie miejsca wypadku.

Metoda gier dydaktycznych opiera się na działaniu według określonych reguł postępowania.

Podstawowe typy gier to gry symulacyjne i decyzyjne. W przypadku gier decyzyjnych działania służą rozwijaniu umiejętności dokonywania wyboru z pełną świadomością skutków podjętej decyzji, np. ćwiczenia w udzielaniu pierwszej pomocy.

Metoda dyskusji dydaktycznej polega na zorganizowanej wymianie myśli i poglądów na dany temat. Wyróżnia się wieloma odmianami dyskusji, takimi jak np.: burza mózgów, dyskusja okrągłego stołu, dyskusja panelowa. W ten sposób zostaną omówione zasady poruszania się po szlakach górskich, korzystanie ze sprzętu turystycznego, korzystanie z kąpielisk i basenów.

Metoda projektu polega na samodzielnym zrealizowaniu przez uczniów określonego zadania. Metodzie tej zostanie w dalszej części Poradnika poświęcone obszerniejsze opracowanie.

Forma edukacyjna to organizacyjna strona nauczania. Zaproponowano przyjęcie takich form, jak wycieczki edukacyjne (lekcja w terenie), wycieczki turystyczne, spot­kania edukacyjne, prace w grupach zadaniowych, projektowych, prace indywidualne i grupowe.

Spotkania edukacyjne z instruktorami sportowymi, PCK, przewodnikami turystycznymi, ratownikami itp. umożliwiają trwalsze zapamiętanie wiedzy.

Część 2. Modułu I opiera się na kształceniu wielostronnym. Jest to rodzaj kształcenia, w którym uczniowie pod kierunkiem nauczyciela lub samodzielnie stosują zróżnicowane sposoby i środki uczenia się: przez przyswajanie wiedzy, odkrywanie nowych zagadnień, rozwiązywanie problemów technicznych, przeżywanie i działalność praktyczną. To także konieczność stosowania pewnych strategii dydaktycznych.

Strategie przyjęte do realizacji tej części modułu:

• Strategia informacyjna, która dotyczy kształcenia przez przyswajanie (pogadanka, opis, objaśnienie, praca z tekstem, prelekcja).

• Strategia problemowa, która opiera się na przemyślanym materiale faktograficznym z elementami rozumowania i akcentami zaangażowania emocjonalnego (dyskusja, metoda projektów).

• Strategia emocjonalna, która dotyczy nauczania przez przeżywanie i zapewnia uczniom kontakt z wartościami tkwiącymi w osiągnięciach naukowych, technicznych, w zachowaniu ludzi (spotkania z konstruk­torami, projektantami, opracowanie prezentacji multimedialnych, ekspozycje prac uczniów).

• Strategia badawcza, która jest kontynuacją nauczania problemowego poszerzoną o ćwiczenia laboratoryjne.

• Strategia operacyjna, która opiera się na działaniu (instruktaż, ćwiczenie praktyczne, konstrukcyjne, montażowo-demontażowe).

Zasady kształcenia dla tej części modułu można podzielić na zasady nauczania dotyczące działań nauczyciela oraz zasady uczenia się realizowane przez ucznia.

Zasady nauczania stosowane przez nauczyciela to:

• Zasada poglądowości, której istotą jest kojarzenie rzeczy z jej nazwą, a następnie z jej działaniem i zastosowaniem.

• Zasada samodzielności, czyli pozytywne motywowanie kształtowane przez uświadomienie celów kształcenia, stworzenie ładu zewnętrznego w trakcie zajęć oraz zapewnienie warunków samodzielnego uczenia się.

• Zasada trwałości wiedzy i umiejętności, czyli utrwalanie wiedzy przez taką organizację zajęć, żeby wiadomości były powtarzane i utrwalane przez umiejętności praktyczne.

• Zasada wiązania teorii z praktyką, której istotą jest wdrażanie przyswajanej wiedzy do rozwiązywania problemów praktycznych.

• Zasada przystępności, czyli poszukiwanie takich kontaktów nauczyciela z uczniami, które zapewnią osiąg­nięcie pożądanych efektów kształcenia dostosowanych do możliwości każdego dziecka.

• Zasada systematyczności, która wymaga od nauczyciela równomiernego rozłożenia treści nauczania, odpowiedniego uporządkowania ich i stworzenia zorganizowanej całości; wymaga także równomiernego tempa pracy dostosowanego do możliwości uczniów.

Zasady uczenia się realizowane przez ucznia to:

• Zasada świadomości i doniosłości – uczeń lepiej opanowuje te wiadomości i umiejętności, które mają dla niego cechy przydatności w codziennym życiu i mogą mu zapewnić sukces w przyszłej pracy zawodowej.

• Zasada wykorzystywania doświadczeń – w toku nauczania należy się odwoływać do dotychczasowych doświadczeń i obserwacji ucznia.

• Zasada optymalizacji i wygaszania – kształcenie w zakresie umiejętności technicznych powinno uwzględniać możliwości psychofizyczne każdego ucznia, a w miarę nabierania biegłości manualnych – powinno się stopniowo usuwać niskie wymagania.

• Zasada gospodarności i nowości – treści nauczania są realizowane przez dobór ciekawych zadań technicznych, projektów, w krótkim czasie, przy małym zużyciu materiałów i środków finansowych.

• Zasada przyjemności – osiągnięcie lepszych rezultatów w nauce jest możliwe w atmosferze wzajemnej akceptacji, otwartości na problemy uczniów.

Ze względu na technologiczny charakter części 2. Modułu I uczeń, realizując zadania praktyczne, ma rozwiązać problem techniczny, dlatego proponujemy wybór metody problemowej jako metody nauczania.

Problem w dydaktyce to rodzaj zadania, który uczeń ma rozwiązać w sytuacji, gdy nie dysponuje niezbędną wiedzą. Musi zatem opanować samodzielnie nową treść lub znaleźć relacje między elementami wiedzy nabytej wcześ­niej.

Wyróżniamy następujące fazy realizacji problemu:

• tworzenie sytuacji problemowej;

• wytwarzanie pomysłów (stawianie hipotez);

• sprawdzanie rozwiązania (weryfikacja hipotez).

Rozwiązanie problemu następuje:

• w drodze odkryć;

• w drodze wynalazczej;

• metodą podejmowania optymalnych decyzji.

Stosowanie w nauczaniu metod problemowych zmienia relacje między nauczycielem i uczniem.

Metody podające: wykładowca → słuchacze

Metody problemowe: prowadzący ↔ uczestnicy

• Klasyczna metoda problemowa – kierowany przez nauczyciela proces rozwiązywania problemu wywołanego w wyniku przedstawienia sytuacji problemowej.

Do klasycznych metod problemowych należą np. metody: przypadków (zdarzeń), sytuacyjne, inscenizacyjne.

• Dyskusja dydaktyczna

Metoda okrągłego stołu – swobodna wymiana poglądów, osiągnięcie pewnego kompromisu, zwanego konsensem.

Dyskusja wielokrotna – dyskusja w małych grupach, uzgadnianie poglądów, dyskusje liderów, przegłosowanie propozycji zgłoszonej przez liderów. W przypadku dużej rozbieżności argumentacji, uzasadnienia dokonuje nauczyciel.

Dyskusja panelowa zakłada istnienie dwóch gremiów:

1) gremium dyskutującego – eksperci;

2) gremium słuchającego – uczniowie.

W drugiej fazie dyskusji głos zabierają słuchacze (uczniowie). Kierowanie dyskusją wymaga od prowadzącego bardzo dobrej znajomości problemu i dużej kultury. Na lekcji funkcję tę pełni nauczyciel. Rozwiązaniem są pytania zadawane ekspertom i odrzucanie lub akceptacja stanowisk ekspertów. Dyskusja panelowa jako metoda może być zastosowana przed przystąpieniem do realizacji projektu. W roli ekspertów mogą wystąpić rodzice, którzy z wykształcenia są np. inżynierami, projektantami czy kreślarzami.

• Gry dydaktyczne

Symulacyjne – odnoszą się do konkretnej rzeczywistości, zmuszają do rozpatrywania modelu w oderwaniu od rzeczywistego kontekstu.

Decyzyjne – definiują cele, przewidują rozwój sytuacji, dokonują wyboru strategii działania, wymagają podjęcia decyzji operacyjnych.

Metody problemowe uzupełniamy metodami podającymi, gdyż na etapie szkoły podstawowej są to metody wspomagające uczenie się dziecka.

Najczęściej stosujemy pogadankę lub opis uzupełniony pokazem, instruktaż.

• Pogadanka

Wstępna – wywołuje stan gotowości do poznania czegoś nowego, przedstawia nowe wiadomości – motywuje i aktywizuje. Sprawia, że nowe treści są wydedukowane na zasadzie skojarzeń.

Utrwalająca – polega na operowaniu przyswojonym, lecz wymagającym zintegrowania materiałem.

Kontrolna – połączona z utrwalającą, stawiane pytania sprawdzają stopień opanowanej wiedzy.

• Opis + pokaz polega na:

charakteryzowaniu przedmiotów, zjawisk, faktów czy osób;

bezpośredniej obserwacji; aby poznanie było pełne, obserwacja powinna być ukierunkowana przez nauczyciela i połączona z pogadanką.

• Instruktaż

Wstępny – opis sposobu i kolejności wykonywania czynności praktycznych związanych z postawionym zadaniem.

Bieżący – przeprowadza się podczas pracy uczniów, indywidualnie przy stanowisku pracy ucznia.

Końcowy – polega na podsumowaniu wyników pracy z zaakcentowaniem pozytywnych i negatywnych wyników pracy.

Metody realizacji Modułu II.

Przy realizacji Modułu II i III proponuję zastosować między innymi takie metody, jak: pytania i odpowiedzi, kula śnieżna, burza mózgów czy dyskusja.

Metoda pytań i odpowiedzi jest bardzo przydatna w początkowej fazie lekcji – wprowadzenie w temat i zaciekawienie nim uczniów – oraz w fazie podsumowującej i ewaluacji lekcji.

Aby metoda ta przyniosła oczekiwane rezultaty, należy wystrzegać się takich błędów, jak:

• banalne pytania lub pytania „domagające się” odpowiedzi reaktywnych (szybko i dokładnie w danym brzmieniu);

• źle skonstruowane pytania naprowadzające (nadużywanie pytania „dlaczego”);

• krytyczne oceny zamykające gotowość do stawiania pytań i udzielania odpowiedzi (złośliwe komentarze, ośmieszanie);

• agresywne reakcje na zadane przez ucznia pytanie – typu „radość inkwizytora” z przyłapania na niewiedzy;

• eliminacja możliwości treningu zadawania pytań.

Metoda burzy mózgów jest doskonała przy poszukiwaniu możliwych rozwiązań. Polega na swobodnym wypowiadaniu przez uczniów własnych zdań na zadany temat. Bazujemy tutaj na przekonaniu, że jeden pomysł rodzi następny i żaden nie jest gorszy od innych. Pomysłów nie oceniamy, wszystkie je spisujemy. Dopiero w następnej fazie pracy następuje wybór najodpowiedniejszego pomysłu.

W czasie pracy obowiązują następujące zasady:

• każdy podaje przynajmniej 1 pomysł;

• nikt nie komentuje niczyjego pomysłu;

• wszystkie rozwiązania są zapisywane.

Sporządzona lista pomysłów jest odczytywana. Wykreślone zostają te rozwiązania, które się powtarzają i te, które są całkowicie nierealne. Nad pozostałymi można dyskutować.

Metoda dyskusji uczy sztuki wyrażania swojego zdania i argumentacji; jest to trening szacunku dla przekonań innych. Powinna też uczyć dyscypliny formułowania myśli i dyscypliny czasowej. Może być zastosowana do wyboru najlepszych rozwiązań.

Schemat prowadzenia dyskusji

Skutki nr 1 tych konsekwencji

Konsekwencje nr 1

Skutki nr 2 tych konsekwencji

Rozwiązanie nr 1

Skutki nr 3 tych konsekwencji

Konsekwencje nr 2

Skutki nr 4 tych konsekwencji

Jeżeli mamy zbyt mało czasu na część praktyczną, ważną rolę odgrywa praca z tekstem. Aktywna praca z tekstem polega na przejściu kilku etapów¹:

• uświadomieniu sobie przez uczniów sensu czytania określonego tekstu;

• wyszukaniu w tekście niezrozumiałych wyrazów czy wyrażeń;

• czytaniu właściwym, czyli wyszukiwaniu w tekście odpowiednich informacji, opracowywaniu słów kluczowych i notatek.

Projekt umeblowania mieszkania może być wykonany indywidualnie lub grupowo. Ważne jest, aby w całym cyklu nauczania techniki wystąpiły obie te formy pracy.

Przedstawię pokrótce metody i techniki pracy, które można zastosować na zajęciach z tego przedmiotu, a które nie były omawiane wcześniej.

Pokaz i pogadanka

Należy dążyć do tego, aby w nauczaniu techniki występowały trzy składniki: oglądanie, wyjaśnianie i bezpośrednie działanie, dzięki czemu następuje kojarzenie rzeczy i słów umożliwiające prawidłowe działanie.

Pokaz, czyli bezpośrednia obserwacja rysunków, zjawisk, przedmiotów, maszyn, narzędzi, czynności technologicznych itp., odgrywa tu ważną rolę. Należy jednak pamiętać, że uczniowie powinni być do pokazu przygotowani. Powinni wcześniej wiedzieć, co mają obserwować i w jakim celu. Aby uczniowie mogli do poznania zaangażować jak największą liczbę zmysłów, należy umożliwić im nie tylko oglądanie, ale również dotykanie. Pomoce używane do demonstracji powinny być wcześniej schowane – po wyjęciu wzbudzają większe zainteresowanie.

Pokaz powinien być połączony z pogadanką (omówienie rysunków, ustalenie sposobów wykonania, omawianie błędów pracy itp.), pobudzającą uczniów do samodzielnego myślenia. Pokaz połączony z pogadanką może się okazać przydatny przy opanowaniu nowej wiedzy, przypominaniu i utrwalaniu już posiadanej oraz jej porządkowaniu.

W czasie pokazu połączonego z pogadanką należy stworzyć taką atmosferę, aby pytania były zadawane nie tylko przez nauczyciela, ale również przez uczniów. Odpowiedzi powinny być podawane od razu (niekoniecznie przez nauczyciela, mogą też odpowiadać inni uczniowie) – umożliwi to lepsze zrozumienie omawianego tematu. Uczniowie powinni uczyć się nie tylko od nauczyciela, ale również od siebie nawzajem.

Pokaz wykonywania czynności powinien być prowadzony powoli i powtórzony kilkakrotnie. Dobrze jest, jeżeli jakiś uczeń odtworzy samodzielnie pokazywane czynnoś­ci wobec całej klasy. Można się przy tym przekonać, czy wszystko zostało odpowiednio wyjaśnione. Jeszcze jedna ważna uwaga: podczas demonstrowania czynności należy tak dobrać ustawienie pokazującego względem uczniów, żeby nie nastąpiło tzw. lustrzane odbicie wykonywanych ruchów.

Technika „kuli śnieżnej”

Technika ta polega na przechodzeniu od pracy indywidualnej do pracy zespołowej. Początkowo uczeń sam formułuje odpowiedź na zadany temat. Następnie porównuje ją z wypowiedzią kolegi i wspólnie, we dwójkę, wybierają tę lepszą. Kula powiększa się – pary łączą się w czwórki i – tak jak poprzednio w dwójkach – teraz w czwórkę razem uzgadniają odpowiedzi. W analogiczny sposób można stworzyć ósemki. Większych grup nie należy tworzyć, ponieważ trudno będzie zapewnić aktywność wszystkich uczniów.

Technika „stolików zadaniowych” lub „grup zadaniowych”

W tej technice dzielimy uczniów na grupy od 4 do 6 osób. Każda grupa dostaje do opracowania określony temat, który trzeba będzie przedstawić na forum klasy. Może to być praca krótkoterminowa wykonana na lekcji lub długoterminowa wykonywana w szkole i w domu.

Technika „puzzli”

Technika ta jest kontynuacją „stolików zadaniowych”. Uczniowie po opracowaniu jakiegoś zagadnienia pierwotnie techniką „stolików zadaniowych” tworzą nowe grupy. W grupie wtórnej powinien się znaleźć przedstawiciel każdego stolika. Każdy przedstawiciel grupy referuje zagadnienia, nad którymi pracował w poprzednim zespole. Wszyscy wspólnie porządkują wiadomości. W ten sposób zostaje opracowany cały zadany temat.

Technika ta umożliwia ocenę pracy zarówno całej pierwotnej grupy, jak i indywidualnych uczniów. Na przykład:

• do opracowania były 4 cząstkowe tematy, a więc stworzone zostały 4 „stoliki zadaniowe”: A, B, C i D;

• po opracowaniu przydzielonych tematów w pierwotnych grupach zostały stworzone grupy wtórne: E, F, G i H – z każdego stolika przeszedł jeden uczeń do innej grupy (np. w grupie E znalazł się jeden uczeń z grupy A, jeden z grupy B, jeden z grupy C i jeden z grupy D);

• w grupach wtórnych każdy uczeń zreferował temat, nad którym pracował w grupie pierwotnej;

• po przeprowadzeniu sprawdzianu zdobytej przez uczniów wiedzy okazało się, że np.:

pierwszy cząstkowy temat wszyscy uczniowie opanowali bardzo dobrze;

drugi temat opanowali dobrze uczniowie grup F, G i H, a uczniowie grupy E – bardzo słabo;

trzeci temat wszyscy opanowali słabo;

czwarty temat, podobnie jak pierwszy, wszyscy uczniowie opanowali bardzo dobrze.

Wnioski: grupy A i D pracowały solidnie, grupa B pracowała dobrze z wyjątkiem jednego ucznia, grupa C nie wywiązała się ze swojego zadania.

Metaplan

Jest to forma dyskusji pozwalająca na wypowiadanie swojej opinii przez wszystkich, w tym nawet przez najbardziej nieśmiałe osoby. Dyskusja ta polega na tworzeniu plakatu. Należy przygotować karteczki samoprzylepne w czterech kolorach i duży arkusz papieru pakowego (gładkiego).

Na arkuszu papieru pakowego u góry zapisujemy temat, np.: Co zrobić, aby zmniejszyć ilość śmieci?, następnie dzielimy arkusz na cztery obszary. W trzech obszarach przyklejamy karteczki samoprzylepne (w każdym obszarze innego koloru) z pytaniami: Jak jest? Jak być powinno? Dlaczego nie jest tak, jak być powinno? W czwartym obszarze przyklejamy karteczkę z napisem Wnioski.

Uczniowie na karteczkach w odpowiednim kolorze wpisują (w formie równoważnika zdania) swoje przemyślenia – jeden pomysł na jednej karteczce – i przyklejają w odpowiednim miejscu na przygotowanym papierze. Wnioski mogą być wpisywane przez uczniów od razu lub dopiero po przeprowadzeniu dyskusji. Podsumowanie pracy uczniów w formie dyskusji jest koniecznym elementem tej metody.

Drzewko decyzyjne

Jest to schemat podejmowania decyzji. Na każdym niemal kroku jesteśmy zmuszani do podejmowania decyzji. Robimy to w sprawach bardziej lub mniej ważnych, świadomie lub nieświadomie, automatycznie lub po rozważeniu różnych rozwiązań i ich skutków.

Metoda drzewka decyzyjnego ma uświadomić uczniom, że w każdej sytuacji są różne drogi rozwiązania i od nas zależy, którą z nich wybierzemy.

^{Rola środków dydaktycznych w procesie kształcenia ogólnotechnicznego}

Środkami dydaktycznymi nazywamy przedmioty materialne, które wspomagają skuteczność procesu nauczania–uczenia się w celu osiągnięcia optymalnych wymagań programowych.

Wykorzystywanie środków dydaktycznych w procesie kształcenia dostarcza uczniom bodźców sensoryczno-motorycznych, oddziałując na ich zmysły (czyli wzrok, słuch, dotyk). Bodźce te ułatwiają uczniom bezpośrednie i pośrednie poznawanie rzeczywistości oraz nabycie przez nich określonych umiejętności (np. postrzegania, obserwacji, wyodrębniania elementów, opisywania budowy i działania). W literaturze dydaktycznej możemy spotkać się z następującymi określeniami środków dydaktycznych: pomoce szkolne, pomoce dydaktyczne, pomoce audiowizualne, środki komunikacji, środki przekazu wiadomości, środki poglądowe, środki audiowizualne, techniczne środki dydaktyczne, techniczne środki pracy.

Zadaniem środków dydaktycznych jest: pośredniczenie między jednym człowiekiem a drugim w przekazywaniu informacji, magazynowaniu jej, a także przetwarzaniu informacji, wykonywaniu różnych czynności manualno-praktycznych.

Biorąc pod uwagę zastosowanie środków dydaktycznych, możemy wyróżnić cztery następujące grupy:

3. Pomoce dydaktyczne – są to środki, które stanowią źródło bodźców zmysłowych i służą bezpośredniemu poznaniu (środki przestrzenne, np. modele, makiety; środki płaszczyznowe, np. tablice, obrazy).

4. Materiały dydaktyczne to środki oddziałujące na zmysły za pośrednictwem urządzeń służących do ich eksponowania, np. przeźrocza, foliogramy i fazogramy, filmy, płyty, taśmy, płyty CD.

5. Techniczne środki dydaktyczne – są przeznaczone do eksponowania materiałów dydaktycznych, np. rzutniki, grafoskopy, magnetofony, komputer.

6. Dydaktyczne (techniczne) środki pracy to przedmioty służące do wykonywania przez uczniów zadań praktycznych, związanych bezpośrednio z procesem nauczania, np. urządzenia techniczne, narzędzia, przybory, przyrządy, materiały wytwórcze.

Obecnie coraz większe zastosowanie w procesie nauczania–uczenia się znajdują multimedia.

Multimedia to zestaw pomocy dydaktycznych obejmujących materiały edukacyjne różnego typu (teksty, filmy, nagrania magnetofonowe, tablice interaktywne itp.).

Rozróżnia się multimedia klasyczne, tj.: prasa, książki, czasopisma, taśmy audio i wideo, radio i telewizja, sprzęt audiowizualny, środki fotograficzne; multimedia jako nowoczesne środki techniczne służące do cyfrowego, interakcyjnego przetwarzania i prezentacji informacji w zintegrowanej postaci: tekstowej, graficznej i dźwiękowej. Do nich zalicza się komputery wyposażone w karty graficzne, dźwiękowe i dyski kompaktowe CD i DVD, programy komputerowe z grafiką, dźwiękiem, animacją, narzędzia programowe służące do realizacji prezentacji multimedialnych sieci komputerowej.

Włączenie różnorodnych środków dydaktycznych do procesu edukacyjnego umożliwia efektywną realizację podstawowych zasad dydaktyki, strategii kształcenia, aktywnych i aktywizujących metod nauczania, dzięki czemu proces kształcenia staje się ciekawy i atrakcyjny dla ucznia. Dodatkowo pozwala na indywidualizację tempa pracy, jej rytmu i poziomu wymagań, co oddziałuje na rozwój pozytywnej motywacji ucznia i ułatwia organizację kształcenia w systemie klasowo-lekcyjnym. To dzięki nim – zamiast lekcji, podczas których uczeń biernie zdobywa określoną wiedzę – można prowadzić zajęcia kształtujące umysł, rozwijające umiejętności i osobowość ucznia. W wielu przypadkach stosowanie środków dydaktycznych jest jedynym sposobem realizowania w nauczaniu pełnego aktu poznawczego, dlatego powinny one stanowić integralny element wszystkich koncepcji edukacyjnych i programów nauczania.

Użycie odpowiednio dobranych do rozwoju uczniów środków dydaktycznych oraz założonych celów nauczania ułatwia aktywizację wyobraźni i myślenia uczniów, pogłębia stopień operatywnego rozumienia pojęć. Wykorzystywanie pomocy demonstracyjnych umożliwia wizualizację abstrakcyjnych pojęć (np.: umiejętność poruszania się na skrzyżowaniu), umiejscowienie ich w kontekście technicznym, dynamiczną ilustrację procesów i obserwację ciągłych zależności.

Porównywanie przez uczniów wiedzy już przyswojonej z wiedzą odzwierciedloną za pomocą środka multimedialnego pozwala im dostrzec nowe osiągnięcia. Dzięki temu procesowi wiedza uczniów jest lepiej utrwalona i pogłębiona, nabiera walorów operatywnych i może stanowić również materiał inspirujący uczniów do dalszej pracy poznawczej.

Realizacja programu przy wykorzystaniu nowoczesnych środków dydaktycznych sprzyja przygotowaniu dziecka do samokształcenia i samorozwoju w klasach wyższych, wpływając jednocześnie na poszerzenie oferty edukacyjnej szkoły.

Uwaga! Właściwy podział środków dydaktycznych, nomenklatura słowna powinna być stosowana przez nauczycieli przy przygotowywaniu dokumentacji metodycznej awansu zawodowego (stanowi to poświadczenie znajomości zagadnień metodycznych, słownictwa dydaktycznego i stopnia przygotowania warsztatu pracy nauczyciela).

1^ Małgorzata Taraszkiewicz, Jak uczyć lepiej, czyli refleksyjny praktyk w działaniu, Wydawnictwa CODN, Warszawa 2002.

AUTORZY: Ewa Bubak, Ewa Królicka

27