Zasady udzielania pierwszej pomocy w
gabinecie kosmetycznym w wybranych przypadkach
W każdym
miejscu pracy istnieje zagrożenie ulegnięciu wypadkowi. Dlatego
niezbędne jest wyeliminowanie zagrożeń. Jednak pomimo najlepszych
starań i rozwiązań często dochodzi do jakiś nieprzewidzianych
wypadków. W takich przypadkach należy posiadać wiedzę z zakresu
udzielania pierwszej pomocy i potrafić jej udzielić. Często
wystarczy odrobina wiedzy i chęć udzielenia pomocy w krótkim
czasie by ocalić komuś życie lub skrócić czas późniejszego
leczenia.
Niezwykłe znaczenie ma znajomość zasad udzielania
pierwszej pomocy w jak najszerszych kręgach społeczeństwa.
Człowiek udzielający pomocy doraźnej, nie będący lekarzem i nie
dysponujący żadnym sprzętem, musi działać według określonych
zasad postępowania ratunkowego. W specjalistycznym ambulansie lub
szpitalu zasady są takie same, z tym że niektóre metody
postępowania mogą być zastąpione przez określoną aparaturę
oraz leki. Medycyna nie dysponuje jednak żadnymi metodami, które
potrafiłyby odwrócić martwicę mózgu, serca
lub nerek wynikłą z niedotlenienia tych narządów na skutek
zatrzymania krążenia i zbyt późnego podjęcia właściwej
pomocy.
W swojej pracy zwróciłam uwagę na 5przypadki:
złamania, omdlenia, porażenie prądem elektrycznym, krwotok z nosa
oraz zawał serca.
1.
Porażenie prądem elektrycznym
Do porażenia prądem
elektrycznym dochodzi wskutek własnej nieostrożności, a także w
wyniku wad konstrukcyjnych urządzeń elektrycznych bądź
niewłaściwego posługiwania się nimi itp.
Prąd o wysokim
napięciu lub natężeniu może wywołać uszkodzenia mechaniczne
zbliżone do rany ciętej lub oparzeniowej i należy je opatrywać
tak jak te rany. Innym następstwem działania prądu elektrycznego
są zaburzenia rytmu serca
( z zatrzymaniem pracy serca włącznie) i czynności mięśni. Pod
tym względem bardzo niebezpieczny jest prąd „sieciowy” (50 Hz,
220 V) i używany do napędu silników, tzw. siła (50 Hz, 380 V).
Uszkodzenia wywołane prądem elektrycznym zależą od wielu
czynników, ale przede wszystkim od wysokości napięcia i natężenia
prądu, czasu jego działania oraz drogi przepływu. Skóra wilgotna
stawia znacznie mniejszy opór niż skóra sucha. Wilgoć jest dobrym
przewodnikiem elektryczności; prąd przepływa wtedy swobodnie przez
ciało i może porazić, poparzyć, nawet zabić, a przy bardzo
wysokim napięciu – spalić na węgiel. W każdym przypadku ulegają
zaburzeniu podstawowe funkcje życiowe: ośrodkowego układu
nerwowego, oddychania i krążenia. Śmierć następuje w wyniku
zatrzymania krążenia krwi wskutek migotania komór serca. Porażony
prądem elektrycznym pada nagle nieprzytomny, kurcząc przy tym
gwałtownie ręce, najczęściej kryjąc w zaciśniętej dłoni
przewód elektryczny. W miejscu zetknięcia z prądem obserwujemy
oparzenie skóry, niekiedy bardzo rozległe.
Ratowanie
porażonego rozpoczyna się od możliwie szybkiego odłączenia go od
źródła prądu elektrycznego. Należy przy tym zachować dużą
ostrożność, aby samemu nie ulec porażeniu. Trzeba natychmiast
przerwać dopływ prądu przez przekręcenie wyłącznika lub przez
wykręcenie lub wyłączenie bezpieczników. Jeśli nie jest to
możliwe, należy natychmiast wyciągnąć porażonego poza obręb
przepływu prądu.
W tym przypadku jednak ratujący musi siebie
odizolować za pomocą gumowych rękawic i kaloszy, lub innych
dostępnych środków o właściwościach izolacyjnych (drewno, gruba
folia z tworzywa sztucznego, fragmenty odzieży). Jeżeli ich nie ma,
można izolować ręce, owijając je suchym materiałem, a nogi,
stając n suchej desce itp.
Porażonego prądem należy chwytać
jedną ręką tylko w miejscach okrytych odzieżą. Po usunięciu
porażonego spod działania prądu należy przystąpić do sztucznego
oddychania metodą „usta-usta”. Przy zatrzymaniu krążenia
należy zastosować masaż pośredni serca i sztuczne oddychanie.
Zabiegi te prowadzimy do momentu odzyskania przez porażonego
przytomności i oddechu. Wobec możliwości późniejszych powikłań,
nawet po odratowaniu porażonego, wzywamy natychmiast karetkę
pogotowia ratunkowego, najlepiej reanimacyjną.
2.
Złamania
Złamanie należy podejrzewać, jeśli po urazie:
•
Wystąpi obrzęk i ból przy uciśnięciu lub próbie poruszenia
kończyną,
• Chory nie może wykonywać w pełni lub
częściowo ruchów uszkodzoną kończyną,
• Uszkodzona
kończyna wyraźnie straci swój zwykły kształt,
• Wystąpi
nieprawidłowa ruchomość w miejscu, w którym normalnie kończyna
jest nieruchoma.
Poniżej poszczególne złamania i
sposoby postępowania
(według zasady: złamanie - objawy
- czynności ratujące):
Złamanie sklepienia czaszki -
występuje ból i równoczesna obecność rany na czole lub części
owłosionej głowy - układamy rannego na nieuszkodzonym
boku.
Złamanie żuchwy - ból przy ruchach w stawie
skroniowo-żuchwowym, zranienia w okolicy żuchwy, czasami: widoczna
nierówność w miejscu złamania, wybite zęby, rany warg i jamy
ustnej - jeśli ranny jest przytomny siada i pochyla się ku
przodowi, podpierając rękami głowę, w przypadku silnego
krwawienia z ust kładzie się na brzuchu, opierając czoło na
skrzyżowanych przedramionach.
Złamania żeber - ból
przy oddychaniu - pacjent uciska sobie sam złamane żebra i znajduje
sobie najbardziej dogodną pozycję.
Złamanie kręgosłupa
(często wraz z uszkodzeniem rdzenia kręgowego) - ból w plecach,
mrowienie, brak czucia w nogach, porażenie, mimowolne oddawanie
moczu i stolca, poszkodowany nie może sam się wyprostować -
pozostawia się rannego w pozycji, w jakiej się go zastało (wyjątek
gdy istnieje dodatkowe niebezpieczeństwo i trzeba rannego
ewakuować).
Złamanie miednicy (duże zagrożenie
wstrząsem i uszkodzenia narządów wewnętrznych) - ból w
podbrzuszu w czasie poruszania nogami i niemożność wyprostowania
się - podkładamy wałki pod kolana, pozostałe czynności jak przy
złamaniu kręgu.
Złamanie kości udowej - ból,
nienormalna pozycja kończyny, skrócenie nogi, niemożność
obciążania i poruszania - unieruchamiamy kończynę, pozostawiając
w dotychczasowej pozycji.
Złamanie kości podudzia -
silny ból, nieprawidłowa ruchomość, nierówność kości,
niemożność obciążania - unieruchamiamy kończynę, pozostawiając
w dotychczasowej pozycji.
Złamanie kostki - okolica stawu
skokowego zniekształcona i obrzęknięta, czasami nierówność na
kości - unieruchamiamy kończynę, pozostawiając w dotychczasowej
pozycji.
Złamanie obojczyka - opadanie barku, "schodek"
na kości, patologiczna i ograniczona ruchomość obojczyka,
bolesność - unieruchomienie chustą trójkątną
(temblak).
Złamanie w obrębie stawu barkowego -
ruchomość ramienia ograniczona ruchowo, często zniesione unoszenie
ręki - unieruchomienie chustą trójkątną (temblak).
Złamanie
kości ramieniowej i przedramienia - ból, obrzęk, patologiczna
ruchomość, nierówność kości - unieruchomienie chustą trójkątną
(temblak).
Złamanie kości dłoni - nierówność
złamanej kości widoczna na grzbiecie dłoni, patologiczna
ruchomość, ból, obrzęk - unieruchomienie chustą trójkątną
(temblak).
Zwichnięcia, skręcenia i złamania
śródstawowe traktujemy jak złamania kości.
OGÓLNE
ZASADY POSTĘPOWANIA
We wszystkich przypadkach złamania
kończynę należy unieruchomić i to zawsze w takiej pozycji, w
jakiej ją chory trzyma. W przypadku złamania otwartego przed
unieruchomieniem na ranę trzeba nałożyć suchy, jałowy
opatrunek.
Unieruchomienie polega na ustaleniu kończyny na
odpowiednio sztywnym podłożu, tak aby odłamy kości nie przesuwały
się względem siebie. Unieruchomienie powinno obejmować dwa
sąsiednie stawy, tzn. leżący powyżej i poniżej złamanej kości.
Jeśli więc podejrzewamy złamanie kości ramiennej- należy
unieruchomić staw ramienny i łokciowy, gdy zaś podejrzewamy
złamanie kości przedramienia – unieruchomienie stawu łokciowego
i nadgarstkowego. W przypadku złamania kości udowej unieruchamiamy
staw biodrowy i kolanowy oraz dodatkowo także staw skokowy, aby
wyłączyć ruchy obrotowe stopy, zaś w przypadku złamania goleni
unieruchamiamy staw kolanowy i skokowy. Dobre unierumienie
natychmiast likwiduje bóle w miejscu złamania.
W celu
unieruchomienia uszkodzonej części ciała stosujemy specjalne szyny
druciane lub drewniane. Unieruchomioną kończynę należy ułożyć
nieco wyżej, aby wolniej powstawał obrzęk w miejscu złamania. Nie
wolno nigdy samemu podejmować próby nastawiania złamanej kończyny,
ale przed odwiezieniem do szpitala koniecznie ją unieruchomić.
3.
Omdlenie
Omdlenie jest to stan krótkotrwałej utraty
przytomności, czucia i zdolności wykonywania ruchów w następstwie
niedostatecznego utlenienia mózgu, związanego z jego
niedokrwieniem. Przyczyną omdlenia może być wyraźny spadek
ciśnienia krwi, lęk lub wzruszenie, ból lub obawa przed bólem,
widok krwi itp. Dzieje się tak na skutek nadmiernego pobudzenia
nerwu błędnego u osób wrażliwych, co prowadzi do zwolnienia
czynności serca i rozszerzenia naczyń krwionośnych w jamie
brzusznej, do której przemieszcza się krew.
Omdlenie może
powstać na podłożu tzw. niedośnieni ortostatycznego, gdy dochodzi
do spadku ciśnienia wskutek szybkiego wstania z pozycji leżącej.
Przyczyną są zaburzenia regulacji naczyń obwodowych na różnym
tle.
Niekiedy, zwłaszcza u osób starszych z cechami miażdżycy,
występuje nadwrażliwość zatoki szyjnej. Uciśnięcie tego
miejsca, np. przez twardy kołnierzyk przy ruchu szyją, powoduje
odruchowe zwolnienie czynności serca i spadek ciśnienia krwi, co
prowadzi do omdlenia.
Omdlenie może wystąpić wskutek zaburzeń
pracy serca, np. przy całkowitym bloku przedsionkowo-komorowym
(zespół Adamsa- Stokesa), częstoskurczu i arytmii, napadowym
migotaniem przedsionków.
Przyczyną krótkotrwałych zaburzeń
świadomości, poprzedzonych zawrotami głowy i niekiedy zaburzeniami
widzenia, są też stany przemijającego, nagłego niedokrwienia
mózgu, np. przy uciśnięciu tętnic kręgowych z nagłym
odchyleniem głowy. Może to wystąpić u chorych ze zmianami
zwyrodnieniowymi kręgosłupa szyjnego, w którym wyrośla kostne
powodują ucisk i przewężenie przebiegających tętnic.
Omdlenie
zwykle poprzedzają objawy, jak: zbledniecie twarzy, sinica warg,
zimny pot na czole i skroniach. Jednocześnie chory odczuwa duszność,
szum w uszach, widzi „płatki” przed oczami lub „robi mu się
ciemno” itd. W następnej chwili traci przytomność. Omdlenie
przechodzi zazwyczaj szybko. Już po kilku sekundach lub minutach
objawy ustępują. Po odzyskaniu przytomności pozostaje często
uczucie znużenia i ból głowy.
Jeżeli człowiek zemdleje,
należy ułożyć go na wznak z głową odgiętą do tyłu,
podkładając poduszkę lub zwinięty koc pod plecy. Trzeba zapewnić
mu dostęp świeżego powietrza, rozpinając uciskające części
odzieży, jak: kołnierzyk, krawat, pasek. Można skropić twarz
zimną wodą, natrzeć alkoholem lub podsunąć omdlałemu do
powąchania wacik zwilżony amoniakiem.
Napływ krwi do mózgu
ułatwia uniesienie nóg zemdlonego w górę.
Nie wolno
mdlejącemu lub omdlałemu podawać niczego do picia, gdyż może się
zakrztusić.
Po odzyskaniu przytomności chory powinien jeszcze
jakiś czas pozostawać w pozycji leżącej. Dopiero teraz można mu
podać kawę lub herbatę.
4. Atak serca -
zawał
Zatrzymanie akcji serca powoduje obumieranie
komórek mózgowych już po 3-5 minutach. Stąd reanimację trzeba
podjąć niezwłocznie.
Zawałem mięśnia sercowego jest
martwica pewnego obszaru mięśnia sercowego na wskutek
niedotlenienia, które może być spowodowane zamknięciem światła
naczynia wieńcowego na wskutek miażdżycy lub zakrzepicy.
Objawy
zawału:
uporczywy, długotrwały ból gniotący, promieniujący
często od serca,
utrata przytomności,
zatrzymanie
oddechu,
słabe, płytkie tętno lub brak tętna nad tętnicami
szyjnymi.
Czynności ratujące:
jak najszybciej
powiadomić służby ratownicze (w pierwszej kolejności),
ułożenie
poszkodowanego w pozycji siedzącej na podłodze (aby maksymalnie
ograniczyć ruchy), poszkodowany może sam przyjąć najdogodniejszą
dla siebie pozycję,
rozluźnić ubranie:
- u mężczyzn:
krawat, koszulę, pasek u spodni,
- u kobiet: jak można
biustonosz, bluzkę,
jeżeli pomieszczenie zamknięte - otworzyć
okna,
wspieraj psychiczne poszkodowanego.
W przypadku
zatrzymania akcji serca przystępuj do reanimacji (patrz: Reanimacja
krążeniowo-oddechowa).
5. Krwawienie z nosa
Krwawienie z
nosa najczęściej pochodzi z przednio-dolnej części przegrody nosa
blisko ujścia zewnętrznego przewodów nosowych, gdzie znajduje się
bardzo dużo naczyń żylnych połączonych między sobą tworzących
tzw. splot żylny Kiesselbacha. Rzadziej z części tylnej małżowiny
dolnej.
Do najczęściej występujących przyczyn należy:
• ostre zapalenie błony śluzowej jamy nosowej- popularny
katar
• zapalenie zatok
• urazy nosa-uderzenie,
złamanie i urazy podstawy czaszki
• polipy nosa
•
nadciśnienie tętnicze
• miażdżyca naczyń
•
nadmierny wysiłku fizyczny
• przyjmowanie leków
zaburzających krzepniecie krwi (polopiryna, aspiryna)
•
choroby wątroby
• choroby układu krwiotwórczego-
białaczka, niedokrwistość, hemofilia
• choroba
Rendu-Oslera-Webera
• uszkodzenia naczyń krwionośnych
przegrody nosa wdychanymi związkami chemicznymi,
• ciała
obce
• guzy złośliwe i łagodne
• ostre choroby
zakaźne (grypa, odra, błonica)
• zaburzenia w
miesiączkowaniu
• choroby nerek
Objawy
Krwawienie
z nosa oraz obecność skrzepów krwi to główne objawy następstw
uszkodzenia naczyń żylnych jamy nosowej.
Rozpoznanie
•
wywiad
• charakterystyczne objawy kliniczne
Postępowanie
W
przypadku krwawienia z nosa sadzamy ratowanego z głową lekko
pochyloną do przodu (odchylenie głowy do tyłu powoduje spływanie
krwi do tchawicy lub gardła, poza tym przy nisko ułożonej głowie
krwawienie się nasila). Następnie należy porządnie wydmuchać nos
ze skrzepów i ucisnąć miękką część nosa (skrzydełka nosa)
przez 15-20 minut kciukiem i palcem wskazującym. Do czoła i karku
przykładamy zimne okłady.
Jeżeli krwotok jest masywny, nie
ustępuje po zastosowaniu wyżej wymienionych środków, doszło do
urazu głowy i/lub szyi lub gdy u ratowanego występują zaburzenia
świadomości należy natychmiast skontaktować się z
lekarzem.
Krwawienie zaczyna się zwykle nagle i prawie zawsze z
jednego przewodu nosowego. W takiej sytuacji należy w pozycji
siedzącej pochylić głowę lekko ku przodowi, oddychać spokojnie i
regularnie przez usta. Opuszką dużego palca przycisnąć nos po
stronie krwawienia w taki sposób, aby wiotka ściana boczna nosa
wywarła ucisk na krwawiące naczynie przegrody nosa. Ucisk utrzymać
przez 5-10 min. większość krwawień udaje się w ten sposób
zatamować. Przez następne kilkanaście godzin należy powstrzymać
się od czyszczenia nosa, a potem dopiero wydmuchać ostrożnie
skrzepy z nosa.
W czasie krwawienia i podczas jego tamowania
należy starać się, aby krew nie spływała do gardła, bowiem
działa ona toksycznie, wywołuje nudności, wymioty i omdlenia. Z
tymi następstwami należy liczyć się nawet przy niezbyt obfitym
krwawieniu, zwłaszcza gdy pojawia się ono podczas snu. Przy
bardziej uporczywych krwawieniach można wprowadzić do nosa paski
gazy lub kawałki gąbki Spongostan. Jeśli takie postępowanie okaże
się nieskuteczne, to należy przewieść chorego do gabinetu
laryngologicznego (poradnia, pogotowie, ostry
dyżur).
BIBLIOGRAFIA
1.
http://www.ratownictwo.win.pl/
2. Janicki Kazimierz; Domowy
poradnik Medyczny; Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich; Warszawa
1999
3. Witold S. Gomułka i W. Rewerski; Encyklopedia Zdrowia;
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000; tomII
4.
http://zdrowie.org.pl/firstaid/wyswietl_vad/49