Przez pryzmat finansów

A A A

Ludwik Maciejec

Mimo że systemy klasy MRP II/ERP okrzepły na przestrzeni minionych lat w swej funkcjonalności, ciągle jednak w nich i w ich otoczeniu zachodzą istotne zmiany i udoskonalenia. Spójrzmy, jak dziś wyglądają możliwości systemów tej klasy.

Mimo że systemy klasy MRP II/ERP okrzepły na przestrzeni minionych lat w swej funkcjonalności, ciągle jednak w nich i w ich otoczeniu zachodzą istotne zmiany i udoskonalenia. Spójrzmy, jak dziś wyglądają możliwości systemów tej klasy.

Współczesny rynek zmusza do ciągłego podwyższania sprawności, co oznacza skracanie cyklu, dbając o elastyczność dostaw, jakość produktów i dobrą obsługę klientów.

Aby sprostać konkurencji, przedsiębiorstwo musi pracować z pełną wydajnością na wszystkich polach, poczynając od obsługi kontaktów z klientami i serwisu dla klientów, poprzez zaopatrzenie i produkcję do obsługi dystrybucji, funkcji administracyjnych, zaplecza technicznego i wspierania zarządzania na poziomie kierownictwa. Dotychczas do tego celu wykorzystuje się w szerokim zakresie systemy informatyczne wspierające zarządzanie klasy ERP.

Zakres działania systemu ERP w przedsiębiorstwie ERP (Enterprise Resource Planning) to metoda efektywnego planowania i zarządzania wszystkimi zasobami przedsiębiorstwa niezbędnymi do nabycia, wykonania, spedycji i rozliczenia zleceń klientów w sferze produkcji, dystrybucji i obsługi serwisowej przedsiębiorstwa. W metodzie tej stosuje się głównie sterowanie za pośrednictwem systemu finansowego. System ten różni się od typowego MRP II wykorzystaniem możliwości technicznych, takich jak interfejs graficzny użytkownika, relacyjna baza danych, użycie języków czwartej generacji, zastosowanie podczas opracowania wspieranych komputerowo narzędzi software'owych, architektura klient/serwer oraz przenoszalność oprogramowania.

Systemy ERP zasadniczo działają w ramach jednego przedsiębiorstwa i na jego rzecz. Zwykle obejmują one:

• rachunkowość, zawyczaj z modułem analiz ekonomicznych;

• planowanie długookresowe z prognozowaniem MPS (Master Production Scheduling);

• planowanie i sterowanie produkcją i zaopatrzeniem MRP (Material Requirements Planning);

• sterowanie zaopatrzeniem;

• obsługę serwisu produktów.

To jednak zwykle nie wystarcza i bardzo często niezbędna jest pełniejsza obsługa klientów oraz obsługa wewnętrzna i zewnętrzna łańcucha dostaw przy zastosowaniu poszerzenia typu SCM (Supply Chain Management) - zarządzanie łańcuchem dostaw oraz CRM (Customer Relationship Management) - zarządzanie relacjami z klientami.

Pozwala to na działania w ramach łańcucha wartości dodanej, tak aby ją maksymalizować i zmniejszać rozrzutność. Wartość dodana w tym przypadku określana jest jako wartość wniesiona do przedsiębiorstwa (materiały i operacje), za które klient końcowy jest gotów zapłacić. Nie będą to np. koszty operacji porządkowych lub nadmiernej biurokracji.

Systemy ERP stosowane są do obsługi przedsiębiorstw o różnym profilu działalności, a głównie o produkcji:

• dyskretnej mało- i średnioseryjnej elementów i części na zlecenia rzadko powtarzające się, np. produkcja części zamiennych, dzwonów, nietypowego wyposażenia przemysłowego;

• dyskretnej wielkoseryjnej i masowej, np. części podzespołów dla motoryzacji;

• procesowej, np. wytwarzanie napojów i ich konfekcjonowanie na taśmach, farb w mieszalnikach lub produkcja żywności;

realizowanej na indywidualne zlecenia klientów (obsługa projektów), np. maszyn specjalizowanych, turbin, budynków, statków itp.Chociaż zdaniem handlowców oferowane przez nich systemy ERP nadają się do wszystkiego, niekoniecznie jest to prawda. Poszczególne systemy nadają się do obsługi konkretnego przedsiębiorstwa lepiej, gorzej lub wcale.

Użyteczne poszerzenia ERP

W przedsiębiorstwach o produkcji ciągłej lub nastawionych na eksploatację urządzeń, np. w elektrowniach, szczególne znaczenie ma obsługa eksploatacji środków trwałych CMMS (Computerized Maintenance Management Systems), która obejmuje obsługę zleceń remontowych wraz z obsługą niezbędnych do tego zapasów materiałowych, rozliczeń robocizny, zakupów i rozliczeń finansowych. Zarządzanie gospodarką remontową wymaga podobnych zabiegów jak zarządzanie produkcją i zaopatrzeniem.

W przedsiębiorstwach wytwarzających wyroby o dużym stopniu komplikacji, małej powtarzalności i dużych zmianach technicznych w poszczególnych partiach istotne jest gospodarowanie dokumentacją techniczną wyrobów. Przykładem mogą być silniki okrętowe lub autobusy, których okres eksploatacji przekracza często kilkanaście lat. W tym okresie niezbędne jest ich serwisowanie i dostarczanie części zamiennych odpowiednich dla każdej partii wyrobów. Systemy obsługi dokumentacji technicznej PDM (Product Data Management) obsługują zarządzanie wszystkimi danymi wyrobu od momentu powstania jego koncepcji, poprzez opracowanie konstrukcji i technologii oraz sposobu i techniki obsługi serwisowej, aż do ewentualnej instrukcji demontażu. Systemy takie muszą mieć oparcie w sprawnej bazie danych i dostęp poprzez sieć zwykle z systemu ERP. Taka integracja pozwala na uzyskiwanie dużych oszczędności i skuteczności działania w sferze konstrukcji (głównie obsługa zmian konstrukcyjnych) oraz w sferze zarządzania.

W przypadku gdy PDM jest niewystarczający często stosowane jest jego poszerzenie PLM (Product Life Management) - zarządzanie cyklem życia wyrobu, które obejmuje zarządzanie produktem od momentu powstania jego idei do wycofania z rynku w taki sposób, aby przynieść przedsiębiorstwu i jego partnerom jak największy zysk. PLM obejmuje: opracowanie koncepcji, projekt, opracowanie technologii wytwarzania, zarządzanie wytwarzaniem, zarządzanie dokumentacją i zamówieniami klientów.

Mimo że systemy klasy MRP II/ERP okrzepły na przestrzeni minionych lat w swej funkcjonalności, ciągle jednak w nich i w ich otoczeniu zachodzą istotne zmiany i udoskonalenia. Spójrzmy, jak dziś wyglądają możliwości systemów tej klasy.

W przypadku produkcji wielkoseryjnej z dużą liczbą wariantów, tak że klient może określić dokładnie własne życzenia co do modelu i jego wyposażenia, korzystając z obszernej listy możliwych wariantów, istotne jest, aby produkcja miała niskie koszty. Przykładem może być wybór opcji samochodu, np. typu karoserii, jej koloru, jednostki napędowej (silnik i skrzynia biegów), tapicerka itd. Do tego celu stosowane są rozbudowane konfiguratory produktu, które pozwalają na zdefiniowanie konkretnej konfiguracji produktu wg określonych reguł. Zwykle jest to możliwe dla systemów typu projektowanie na zamówienie lub przygotowanie dokumentacji dla zamówienia albo produkcji na zamówienie. Konfigurator często pozwala na tworzenie modelu produktu, dokumentacji wykonawczej, zestawień materiałowych i szacowanie kosztów. Może to być opracowane przez system CAD/CAM projektowania wspieranego komputerowo i produkcji wspieranej komputerowo w powiązaniu z systemem MRP II i systemu zbierania danych o zamówieniach.

Systemy ERP obrosły modułami analitycznymi pozwalającymi na zarządzanie różnymi dziedzinami poprzez zarządzanie finansami typu OLAP (On-Line Analytical Processing). Jest to narzędzie software'owe pozwalające na analizę danych z bazy danych. OLAP pozwala użytkownikom na analizowanie różnych aspektów składowanych wielowymiarowych danych. Coraz szerzej rośnie zastosowanie hurtowni danych w ramach BI (Business Intelligence). Jest to kosztowne narzędzie nie zawsze celowo wykorzystywane.

Systemy ERP dla dużych przedsiębiorstw i dla małych znacznie się różnią. Nazewnictwo funkcji obsługiwanych często jest takie samo, jednak zakres funkcjonalny obsługi może być drastycznie różny, tak jak różnią się potrzeby informacyjne małych i dużych przedsiębiorstw.

Systemy ERP ewoluują w kierunku objęcia swym działaniem szerszego zakresu niż tylko wnętrze przedsiębiorstwa zamknięte w jego opłotkach. Zasadnicze przyczyny tych zmian można określić jak poniżej:

• W dobie zwiększania powiązań pomiędzy przedsiębiorstwami w ramach wzajemnych dostaw i rozliczeń tworzone są rozbudowane łańcuchy dostaw. Niezbędna jest koordynacja w czasie rzeczywistym pomiędzy przepływem materiałów w jedną stronę a przepływem informacji o nim w drugą stronę. Odnosi się to głównie do wielu zdarzeń, takich jak zamówienia, kontakty z partnerami biznesowymi, dostarczycielami usług. Pojawia się konieczność bliskiej współpracy z dostawcami i klientami. Istotne jest zmniejszanie cyklu dostaw i zwiększenie elastyczności w kontaktach z klientami.

• W krajach rozwiniętych narasta znaczenie outsourcingu jako narzędzia do usuwania rozbieżności pomiędzy kosztami uzyskania produktu u innych a utrzymywaniem własnych zdolności produkcyjnych. Występuje jednak problem rozciągnięcia łączy niezbędnych do sterowania współpracą między poszczególnymi jednostkami gospodarczymi w różnych krajach. Jest to możliwe tylko poprzez zastosowanie współczesnych środków informatyki.

• Standaryzacja metod zarządzania i oceny przedsiębiorstw wzajemnie powiązanych i działających w różnych krajach świata. Odnosi się to do działającego już obecnie koordynowania działań na poziomie zarządów i coraz częściej do oceny operacyjnej działalności w poszczególnych oddziałach firmy. Służą do tego systemy oceny sprawności operacyjnej zarządzania CPM (Corporate Performance Management), które obejmują: metody oceny, miary wielkości sprawności, procesy i systemy używane do nadzorowania i zarządzania sprawnością zarządzania przedsiębiorstwem.

• Szczupłe zarządzanie (lean management) i zmniejszanie rozrzutności w łańcuchu wartości dodanej, zarówno w ramach jednego przedsiębiorstwa, jak i w łańcuchu dostaw. Pozwala to na zmniejszenie cyklu dostaw, zmniejszenie kosztów w porównaniu z konkurentami niestosującymi zasad szczupłego zarządzania. Staje się to coraz bardziej niezbędne.

• Przejrzystość, integracja i optymalizacja łańcucha dostaw. Zaawansowane SCM obejmujące cały łańcuch dostaw wielu powiązanych z sobą przedsiębiorstw jest odrębną jednostką do zarządzania z własnymi zapasami, czasami transferu oraz odpowiedzialnością za przesyłanie informacji. Optymalizacja polega na poszukiwaniu takich rozwiązań, które pozwolą na możliwie najlepsze wykorzystanie dostępnych zasobów oraz takie planowanie działań, aby uzyskać możliwie najlepszą obsługę klientów równocześnie z jak największym zyskiem przez cały czas.

• Zintegrowanie i przyśpieszenie obsługi cyklu życia produktu. Konkurencja wymogła, aby cykl życia wyrobu był coraz krótszy. Pomaga w szybszym opracowywaniu i modyfikowaniu wyrobów w czasie cyklu jego życia (opracowanie, przygotowanie produkcji, podejmowanie decyzji o wycofywania produktu z rynku oraz obsłudze innych funkcji PLM).

• Zaufanie klienta, odpowiedzialność za produkty i orientacja na obsługę potrzeb serwisowych klientów. Producent dostarcza nie tylko produkt, ale także obsługę serwisową produktu oraz przewidywanie jego przyszłych potrzeb, pozwalając na współpracę dostawcy i klienta przy planowaniu, prognozowaniu potrzeb i innych danych

• Szybkie wprowadzanie innowacji i wpływ na obniżanie kosztów. Pozwala to na wskazywanie klientom ich przyszłych potrzeb z określeniem, co może być osiągnięte i jakim kosztem.

• Wpływ czynnika ludzkiego jest rezerwowany dla tych zadań i okoliczności, gdzie można rzeczywiście usprawnić proces.

Cechy charakterystyczne zaawansowanych systemów ERP

Najnowsze rozwiązania systemów ERP, czasem nazywane ERP II, są tworzone z wykorzystaniem ostatnich rozwiązań technologicznych IT, takich jak nowoczesne rozwiązania łączności komputerowej oraz rozwiązań sieciowych. Ściślejsza koordynacja współdziałania odrębnych systemów komputerowych, a dzięki temu współdziałanie osób korzystających z poszczególnych systemów, jest cechą charakterystyczną współczesnych systemów ERP. W połączeniu z wykorzystaniem SOA (Service Oriented Architecture) - architektury zorientowanej na obsługę poszczególnych usług, pozwala na uzyskanie wyjątkowo dużej efektywności pracy z oprogramowaniem. SOA jest to określenie odnoszące się do infrastruktury obsługującej poszczególne usługi, gdzie usługa jest odrębnym modułem funkcjonalnym - elementem rozwiązania informatycznego realizującego konkretne zadanie. W SOA moduł usługi może być umieszczony gdziekolwiek w ramach tej architektury i może być przywoływany - aktywowany przez inne moduły należące także do tej architektury. Mogą to być np. moduły zapewniające bezpieczeństwo funkcjonowania systemu.

Mimo że systemy klasy MRP II/ERP okrzepły na przestrzeni minionych lat w swej funkcjonalności, ciągle jednak w nich i w ich otoczeniu zachodzą istotne zmiany i udoskonalenia. Spójrzmy, jak dziś wyglądają możliwości systemów tej klasy.

Usługi obsługiwane w SOA tworzą praktycznie niezależne moduły obsługujące grupy procesów gospodarczych z ich logiką, są to praktycznie niezależne aplikacje. Mogą być przywoływane i używane współbieżnie z innymi usługami w ramach SOA. Ich niezależność i zwartość pozwala na stosowanie niezależnie od rozwiązania systemu operacyjnego użytkownika, struktury i języka programowania i innych charakterystyk technicznych.

Usługi w ramach SOA są ze sobą luźno powiązane i mają charakter modularny, co pozwala na ich przywoływanie w miarę potrzeb, możliwa jest także wymiana całych modułów bez istotnych skutków dla użytkownika. Ułatwia to bardziej elastyczne stosowanie systemu oraz jego rozbudowę.

Użytkownikiem SOA może być pracownik przy stacji roboczej, inna aplikacja na tym samym komputerze, inny komputer w sieci lub partnerzy biznesowi na drugim końcu świata poprzez sieć. Daje to niespotykaną dotychczas elastyczność działania.

Jest to umożliwione przez stosowanie odpowiedniego protokołu przekazywania informacji XML (eXtensible Markup Language). Pozwala on na przesyłanie dowolnych komunikatów z danymi w ich własnych formatach. Do każdego komunikatu dołączana jest informacja o jego formacie. Dzięki temu w SOA nie ma konieczności stosowania wszędzie sztywnego formatu danych, jak to miało miejsce w przypadku EDI (Electronic Data Interchange). Stosowane obecnie powszechnie systemy EDI są sztywne i drogie w obsłudze. Praktycznie posługujące się nimi jednostki gospodarcze muszą uzgodnić i posługiwać się sztywnymi protokołami wymiany informacji (faktur, zamówień itp.).

Powiązane ze sobą w łańcuchu dostaw przedsiębiorstwa muszą obsługiwać dwa strumienie: od materiałów i części pochodzących od dostawców do wyrobów gotowych ekspediowanych do klientów oraz w przeciwnym kierunku - informacji o zamówieniach klientów kolejno rozwijanych na podzespoły i materiały oraz informacji o ich realizacji wraz z danymi o realizacji zobowiązań finansowych. Do realizacji tych zadań w sposób uporządkowany i powtarzalny stosowane jest sterowanie pracami (workflow). SOA pozwala na wyjście z workflow poza opłotki jednego przedsiębiorstwa.

Zaawansowane techniki planowania i harmonogramowania

Skuteczne działanie na rynku wymaga od przedsiębiorstwa prowadzenia prac prognostycznych i planistycznych, do których dane pochodzą ze wszystkich dostępnych źródeł. Dane te muszą być następnie przetworzone. W tym celu stosowane są coraz częściej specjalizowane moduły oprogramowania do zaawansowanego planowania i harmonogramowania APS (Advanced Planning and Scheduling). Jest to program komputerowy stosujący zaawansowane algorytmy matematyczne i logiczne do realizacji zadań optymalizacyjnych lub symulacji przy naliczaniu obciążeń z uwzględnieniem skończonych zdolności produkcyjnych, możliwości zaopatrzenia, planowania finansowego, planowania zapotrzebowania na zasoby, prognozowania itp. Wykorzystywane są techniki programowania liniowego w jego zaawansowanych postaciach. Te techniki łącznie uwzględniają ograniczenia i zasady prowadzenia biznesu, umożliwiając planowanie i harmonogramowanie w czasie rzeczywistym, obsługę takich funkcji, jak ATP (Available To Promise) - dostępne do rozdysponowania z magazynu lub CTP (Capable To Promise) - możliwe do obiecania. Realizacja zlecenia klienta w CTP, a właściwie sprawdzenie możliwości odbywa się po sprawdzeniu stanów magazynowych oraz poziomu prac w toku planowanych dostaw oraz możliwości zaopatrzeniowych często w wielu powiązanych ze sobą zakładach. Szersze zastosowanie APS stało się możliwe w wyniku gwałtownego rozwoju techniki informatycznej, a zwłaszcza wzrostu mocy obliczeniowej serwerów oraz możliwości przesyłu informacji w sieciach.

APS generuje i sprawdza zwykle kilka możliwych scenariuszy, z których jeden następnie jest wybierany jako oficjalny plan. Podstawowe składniki APS to: planowanie potrzeb, planowanie produkcji, harmonogramowanie produkcji, planowanie dystrybucji i transportu.

Powyższy skrócony przegląd pozwala na wprowadzenie do omawianych zagadnień.

Ludwik Maciejec jest niezależnym konsultantem, właścicielem firmy Usługi informatyczne i konsultingowe. Można się z nim skontaktować pod adresem: [e-mail]

http://www.computerworld.pl/artykuly/311280_3/Przez.pryzmat.finansow.html

http://www.wsz-pou.edu.pl/biuletyn/druk.php?p=&strona=biul_stud38&nr=38