Początek i pierwsza połowa XIX wieku.
W 1801 roku na tron wstąpił car Aleksander I. Zapoczątkował on dużo zmian w Rosji, między innymi zniósł zakaz sprowadzania do Rosji książek i nut zza granicy, uprościł procedurę publikacji, ograniczył cenzurę. Tworzył wrażenie pozytywnych zmian. Rozpowszechnił się problem kwestii włościańskiej, jednak nic w tej kwestii nie zdziałano. Żadne z jego przygotowanych reform nie weszły ostatecznie w życie. Stanowisko konserwatywne najpełniej wyrażał Mikołaj Karamzin w dziele „O starej i nowej Rosji”, w którym autor przestrzegał cara przed dalszym naruszaniem harmonii struktury imperium rosyjskiego. Z Karamzinem zgadzał się admirał Aleksander Szyszkow, który po odsunięciu od dworu stanął na czele opozycji szlacheckiej. Ich postulaty były skrajnie wsteczne, reprezentowały jaskrawy nacjonalizm i występowały całkowicie przeciwko europeizacji Rosji.
Podczas panowania Aleksandra I udało się zaktywizować życie społeczne i kulturalne, utworzono wiele uniwersytetów a także instytut pedagogiczny w Petersburgu oraz liceum w Carskim Siole, którego później najsłynniejszym wychowankiem był Puszkin. Dzięki temu popularność zyskała filozofia niemiecka, najpierw Kanta, następnie Schellinga.
- powstanie dekabrystów
Powstanie dekabrystów wiązało się z tym, że po wojnie francusko-rosyjskiej nie zmieniło się absolutnie nic. Nie uwłaszczono chłopów, nie zniesiono powinności pańszczyźnianych. Żaden akt prawny nie zniósł absolutyzmu i nie gwarantował swobód obywatelskich. Wciąż jeszcze nie było obywateli, byli wciąż poddani cara. Car obiecywał co prawda konstytucję, jednakże nic nie robił, aby do niej doprowadzić. Zaostrzyła się za to z powrotem cenzura, dyscyplinę w wojsku oparto na zwiększeniu ilości kar.
To wszystko właśnie doprowadziło do powstania pierwszego w dziejach Rosji w pełni świadomego ruchu rewolucyjnego, zwanego dekabrystami. Byli to głównie ludzie z armii czynnej, wywodzili się ze starych rodów szlacheckich i arystokratycznych. Chłopi nie mieli tam żadnego udziału. Według ich założeń rewolucja miała się dokonać drogą przewrotu wojskowego. Ideologia dekabrystów nie była jednolita, ścierało się tam wiele prądów. Powstanie odbyło się 14 grudnia 1825 roku (było przyśpieszone ze względu na śmierć cara Aleksandra). Jednakże poniesiono całkowitą klęskę. Dziesiątki uczestników zostało zesłanych na Syberię, przywódców skazano na śmierć przez powieszenie.
Najważniejsze:
Lata 1801: sentymentalizm, poezja krajobrazu, poezja nocy, zainteresowania poezją ludową, gotycyzm, tajemniczość, fantastyka, uczuciowość, mistycyzm, odrzucenie indywidualizmu.
Autorzy: Karamzin, Radiszczew, Kryłow.
Stowarzyszenia: Arzamas, Biesiada Miłośników Słowa Rosyjskiego, Wolne Stowarzyszenie Miłośników Literatury Rosyjskiej, Zielona Lampa, Przyjacielskie Towarzystwo Literackie, Towarzystwo Lubomudrów (oba bardzo krótko).
Czasopisma: „Russkij Wiestnik” (koła najconalistyczno-monarchistyczne), „Sionskij Wiestnik” (mistyczne), „Wiestnik Jewropy” (utwory literackie i artykuły publicystyczne), „Syn otieczestwa” (charakter literacki), „Sorewnowatiel proswieszczenija i błagotworienija”, „Gwiazda polarna”.
Sentymentalizm:
Stworzył nowy system zamkniętych w sobie wartości, jak miłość, smutek, radość, które wyrażały idealną normę określonego „stanu duszy”. Podmiot liryczny poezji sentymentalnej był abstrakcyjny i umowny.
Kult uczucia zamienił się w powierzchowną czułość, za którą nie kryły się prawdziwe namiętności, melancholia zaś straciła pierwotną nowatorską treść, przeradzając się w umowną prozę.
Upowszechniły się nowe gatunki liryczne, który zwróciły uwagę na intymne przeżycia jednostki ludzkiej.