Dążenia do rozwoju i upowszechnienia szkoły elementarnej w pierwszych dziesięcioleciach XIX wieku.

Oświecenie wszystkich ludzi jest dobrem wiec należy do niego dążyć.

Oświecony chłop będzie lepiej pracować

Pierwsze przesłanki, aby upowszechnić szkołę elementarną, potem one się zmieniają:

Wielka Rewolucja Francuska oraz związane z nią hasła: wolność, równość, braterstwo czyli wszyscy mają prawo do EDUKACJI (bezpłatne kształcenie). Hasła te są powtórzone później w konstytucji. 1789.

Przyjęto hasło powszechności nauczania, dostępu do szkół bez względu na pochodzenie, zeświadczenie szkoły, nacisk na kształcenie przyrodnicze i praktyczno zawodowe.

Myśl organizacji szkolnictwa dla szerszych klas została teoretycznie zaakceptowała, ale praktycznie:

• państwa nie miały pieniędzy, a bogaci nie chcieli łożyć na edukację.

• brak odpowiednio przygotowanych nauczycieli.

• brak odpowiedniego programu nauczania i wychowania dla masy, dysponowano tylko programem dla elit.

Organizacja szkolnictwa miała charakter charytatywny (jednostki łożyły na szkolnictwo).

Dwa stanowiska w XIX wieku:

• ekstensywne - zmierzające do upowszechnienia powierzchownego nauczania + Bell + Lancaster wania.

• indywidualizujące - zmierza do upowszechnienia nauczania, pogłębionego. Pestalozzi.

ad.1

Bell i Lancaster wprowadzili ten system równolegle w swoich krajach.

System monitorialny - metoda wzajemnego nauczania - uczniowie starsi (monitorzy) mieli nauczać uczniów młodszych. W bardzo dużej sali gromadzono dzieci, które dzielono na grupy względem wieku i wiedzy. Nauczyciel uczył najstarszych, a oni przekazywali tę wiedzę młodszym uczniom. Uczono rzeczy podstawowych: czytania, pisania, liczenia.

Gdy uczeń dochodził do grupy, to monitor się nim zajmował; uczył go , dostarczał materiału, gdy uczeń zaznajamiał się ze swoim materiałem, awansował do kolejnej grupy. Monitor główny czuwał nad całością nauczania. Tą metodą można było wykształcić dużą liczbę uczniów. System ten był tani, nie trzeba było wynajmować dużej liczby pomieszczeń.

Ale tę wiedzę, którą przekazywali monitorzy można nazwać bardzo powierzchowną, bo sami monitorzy nie byli wyedukowani, a jedynie przeszkoleni. Dlatego rozpowszechniał się potem analfabetyzm wtórny. System Lancastera rozpowszechnił się szybko, ale szybko także wycofano się z niego.

ad.2

Pestalozzi (1746 - 1827) - pedagog, samouk i działacz społeczny. Założył wzorcowe gospodarstwo rolne (w Neuhof???) chcąc poprawić kulturę i poziom cywilizacyjny, ale nie udało mu się, bo nie miał odpowiedniego wykształcenia (skończył prawo). Założył potem ośrodek rolno- wychowawczy, który miał dawać środki utrzymania i przygotowywać do życia. Znalazło tam opiekę kilkanaście dzieci; pracował na roli, w wolnych chwilach uczył się czytania i pisania oraz nauki moralne. Kładł nacisk na ich wewnętrzny rozwój. Robił to w duchu J.J. Rousseau. I ten zakład szybko upadł. Zależało mu na rozwoju wsi i zwracał się do fizjokratów, ale bezskutecznie. Zajął się potem pisarstwem. ("Jak Gertruda uczy swoje dzieci" - jego książka).

System jego zrywał z tradycją szkolną, miał charakter zawodowy. Potem rozwój sił moralnych, fizycznych i umysłowych dziecka. Zasady wychowania dzieci wyprowadza z 3 sił człowieka:

• siły fizycznej; podstawa pracy (ręce)

• siły moralnej - wspiera się na niej stosunek do ludzi i świata (serce)

• siły intelektualnej - pozwala zrozumieć świat przyrody (głowa).

Przebudowa nauczania początkowego, która wg. niego powinna być oparta na naturalnym rozwoju sił i naturalnych predyspozycjach dziecka. - rozwijanie wnętrza dziecka.

FORMALNE NAUCZANIE:

Zadanie nauczania jest pogłębianie porządkowanie wyobrażeń, prowadzenie do podstawowych pojęć (liczba, kształt, nazwa każdej rzeczy) - każdy przedmiot jest przez niecharakterystyczny. - poglądowość - jak u Kamieńskiego, ale Pestalozzi to pogłębił - nauka o rzeczach - koncepcja poglądowości.

Pestalozzi jako pierwszy stworzył dokładny, nowoczesny i przemyślany system nauczania początkowego. System miał uwzględniać indywidualność każdego dziecka, rozwijać siły wewnętrzne i kładziono nacisk na nauki moralne. Postęp nauki elementarne dzięki Pestalozzi - korzystano z jego systemu; doczekał się bardzo wielu uczniów.

Powstawały także seminaria nauczycielskie w Poznaniu, Łowiczu mimo, że Polska była pod zaborami.

Fryderyk Froebel (uczeń Pestalozziego; nauczyciel) - zaprojektował przedszkole w formie takiej jaką dziś mamy. 1837 - założony pierwszy ogródek dziecięcy - freblówka. Instytucja wychowania dzieci najmłodszych - uważał, że każde dziecko powinno ją ukończyć. Przedszkole jest ogródkiem w którym rosną dzieci - roślinki, a nauczyciel jest ogrodnikiem. Kładł nacisk na wychowanie fizyczne, moralne i umysłowe. Jak Pestalozzi harmonijnie kształcił siły wewnętrzne dziecka. (równomiernie).

Ogródki miały dać to dzieciom, czego nie da im dom:

• kontakty z rówieśnikami

• zabawy ruchowe

• ćwiczenia w rysowaniu

• wzajemne pomaganie sobie

Froebel zakładał też seminaria dla wychowawczyń przedszkolnych (freblanki)

We Francji po władzy Napoleona i przejęciu władzy przez Burbonów edukacja wróciła pod opiekę kościoła. Wmawiano organizowanie w jezuitów, nauczanie nie było rozwinięte.

W Prusach szkolnictwo dobrze się rozwijało - pierwszy raz w Europie wprowadzono obowiązek nauki 1825- szkoła miała uczyć patriotyzmu, świadomość narodowa. Korzystano z systemu Pestalozziego.

W Rosji oświata rozwijała się podobnie jak na zachodzie. Rosja była opóźniona pod względem cywilizacyjnym, ale od Piotra I się to powoli zmienia. 1775 - pierwszy Uniwersytet w Rosji. Wprowadza się system szkół publicznych dla ludzkości miejskiej (koniec XVIII wieku). Na początku XIX w. ustalono sieć szkół, ale nie było to dobrze zorganizowane i nie funkcjonowało poprawnie. Od 1828 roku pojawiło się nauczanie stanowe - reszta Europy już od tego odeszła.

W USA kształcenie było sprawą grup religijnych. Konstytucja pomijała sprawy wychowanie.

Na początek XIX wieku zeświecczono szkolnictwo , bo żadna z grup religijnych w USA nie była zbyt silna. Każdy stan miał własne szkolnictwo, które korzystało z funduszy publicznych.

W Polsce rozbiory przerwały rozwój edukacji. Szkolnictwo przyjęło taką formę jaką miały państwa.

• Księstwo Warszawskie 1807-1815

• 
  Królestwo Polskie 1815-1830

Miały pewne usprawnienie autonomiczne i rozwijała się kultura i edukacja.

ad. 1

Twór Napoleona (Autonomia księstwa - brak polityki zagranicznej). Polska Centralna.

Izba edukacyjna (St. Potocki stał na jej czele) - organizacja szkolnictwa elementarnego.

St. Potocki - Stworzył publiczne szkolnictwo elementarne. Żadna wieś nie może pozostać bez szkoły elementarnej.

Wychodzono z założenie, że powinny powstawać dozory szkolne (miejscowy proboszcz, dziedzic i najbogatsi) - finansowo mieli dołożyć się do oświaty.

Istniały seminaria Pestalozzi.

St. Staszic dał początek szkolnictwu zawodowemu.

W dzielnicach Pruskich szkolnictwo było zgermanizowane, ale nie w jednakowym stopniu.

---