Historia praw człowieka

Prawa człowieka są to podstawowe wolności jakie przysługują każdemu człowiekowi z samego faktu bycia istotą ludzką i z samego faktu urodzenia. Prawa te są takie same dla wszystkich ludzi i to bez względu na ich płeć, rasę, wyznanie, etniczność, zapatrywania polityczne, narodowość, status społeczny, orientację seksualną i inne.

Prawa te stanowią fundament demokracji, wolności, społeczeństwa obywatelskiego oraz pokojowej egzystencji narodów.

Podwaliny praw człowieka można odnaleźć w zasadzie większości religii na świecie oraz w większości systemów filozoficznych. Jako źródło praw człowieka wskazywana jest przede wszystkim godność osoby ludzkiej. Proces kształtowania się praw człowieka jest związany ściśle z wolą o wolność na świecie. Bez tych praw trudno by sobie byłoby dziś wyobrazić dziś życie polityczne i społeczne.

Oto jak wygląda podział praw człowieka:

• Prawa indywidualne - ich podmiot to nie grupy ludzi, ale każdy pojedynczy człowiek. Mówi się tu wyjątkowo o ochronie praw poszczególnych grup społecznych, na przykład.: praw mniejszości narodowych czy też prawa uchodźców. Kiedy mówimy tu o prawach człowieka, to mamy na myśli prawa poszczególnych osób, czyli jednostek należących do owych grup.

• Prawa niezbywalne - to takie prawa, których żadna władza nie jest w stanie nam odebrać, tak samo jak żadna z osób nie może zrzec się swoich praw lub zrezygnować z nich, przykładem tego jest wolność od niewolnictwa, która oznacza, że żaden człowiek sam nie może oddać się w niewolę, a takie ewentualne działanie nie może spowodować żadnych skutków i jest jak najzwyklej bez znaczenia. Ludzie posiadają prawa człowieka, pomimo tego nawet gdy nie uznaje tego faktu prawo w ich kraju czy wtedy, kiedy są one nieprzestrzegane.

• Prawa przyrodzone - są to prawa istniejące niezależnie od zgody władzy czy umieszczenia ich w ramach przepisów prawa, czy jeśli państwo ich nie nadaje, a tylko tworzy system dla ich ochrony; należą się one każdej osobie z samego faktu urodzenia, czy też bycia człowiekiem.

• Prawa powszechne - są one takie same dla wszystkich ludzi na całym świecie. W obecnych czasach, wiele rządów, zwłaszcza w krajach o ustrojach niedemokratycznych czy wręcz totalitarnych, podważa to przekonanie o powszechności praw człowieka. Pomimo jednak wyznawanych wartości, kultury, religii każdy posiada prawo do życia, poczucia bezpieczeństwa oraz wolności osobistej.

• Prawa podstawowe - określane są one w ten sposób, iż ich posiadanie daje każdemu człowiekowi możliwość do rozwoju i korzystania z wszelakiego wachlarza innych praw; określane są jako podstawowy standard, którego przestrzeganie winno być gwarantowane i chronione przez państwo.

• Kolejne pojecie to prawa naturalne. Prawa te człowiek posiada już tylko z racji godności osobowej, faktu bycia człowiekiem, a nie z powodu czyjejś decyzji czy nadania.

Prawa człowieka są to prawa, które występują i obowiązują tylko i jedynie w relacjach jednostka a władza, dlatego też mówi się o pionowym (inaczej wertykalnym) charakterze tych praw. Jako władzę możemy uznać państwo, także jego organy, może to być także szkoła, albo uczelnia. Szczególnym przypadkiem takich stosunków jest relacja rodzic - dziecko. Tu mamy do czynienia z władzą rodzicielską. Obecnie jednak coraz więcej mówi się o prawach człowieka, także podkreśla się wagę relacji władza - jednostka, zwłaszcza w stosunku do wielkich przedsiębiorstw czy korporacji o zasięgu światowym.

W życiu codziennym używa się powszechnie określenia "prawa człowieka" do zobrazowania relacji międzyludzkich, np.: pomiędzy uczniami w klasie. Jest to jednak nieprawidłowe, gdyż w sytuacji takiej można raczej mówić jako o pewnych postawach, jak np.: tolerancji, lub uczuciach takich choćby jak złość, gniew lub sympatia.

Prawa człowieka możemy podzielić na:

- Prawa (prawa pozytywne) - które oznaczają zobowiązanie do podjęcia przez władzę określonego działania na rzecz jednostki (np.: prawo do sprawiedliwego sądu - zobowiązuje ono państwo do tworzenia odpowiedniego systemu sądów, do kształcenia sędziów, również zapewnienia dostępu do sądu dla każdego obywatela). Każdy człowiek ma prawo żądać by przysługujące mu prawa, były przez państwo gwarantowane i realizowane.

- Wolności (prawa określane jako negatywne) - oznaczają obowiązek powstrzymywania się władzy od działań w określonych obszarach naszego życia (np.: wolność od tortur - zakazuje jakiejkolwiek władzy używania tortur wobec jednostki.

Na prawa człowieka zwracano już uwagę w starożytności.

Pierwszym tego typu dokumentem był Hammurabiego Kodeks, jeden z najstarszych kodeksów świata, opracowany za czasów króla Hammurabiego władcy Babilonii w XVIII/XVII w. p.n.e,. Celem Kodeksu była unifikacja przepisów prawa zwyczajowego, które było do tego czasu nie spisane, co pozwalało na liczne nadużycia i dowolne interpretacje. Kodeks składają się 282 artykułów, prologu i epilogu, który dotyczy prawa karnego, procesowego, prywatnego (małżeńskiego, rzeczowego). Kodeks Hammurabiego opierał się na zasadach kazuistycznych. Kary nakładane były w myśl zasady "oko za oko, ząb za ząb" i tak zwanych karach odzwierciedlających (czyli jeśli syn uderzył ojca to odcinano mu ręką, którą to zrobił).

Tą problematykę poruszał także Arystoteles oraz Cycero. Również rzymskie prawo gwarantowało cały szereg praw, które odnosiły się do sfery własności i wolności.

Problem praw człowieka można odnaleźć w tekstach Starego Testamentu, następnie Nowego i w myśli chrześcijańskiej. Również w starożytnych Chinach poruszano te kwestie. Zajmował się tym między innymi Konfucjusz.

W średniowieczu aktem, który stanowił ważny przełom w omawianych tutaj kwestiach była wydana w 1215 roku przez króla Jana bez Ziemi Magna Charta Libertatum, czyli Wielka Karta Swobód. Mówiła ona między innymi: "żaden wolny człowiek nie ma być pojmany ani uwięziony albo wyrzucony z posiadłości, albo proskrybowany, ani wygnany lub innym sposobem pognębiony; i ani sami na niego nie wyruszymy, ani nikogo innego przeciw niemu nie wyślemy, jak tylko na podstawie legalnego wyroku równych jemu albo na podstawie prawa ziemskiego (...)".

W Polsce przywileje jedleńsko-krakowskie, które zostały wydane przez Władysława Jagiełłę w latach 1430-1433 gwarantowały szlachcie nietykalność osobistą ii majątkową, w myśl zasady Neminem captivabimus nisi iure victum (łac.nikogo nie uwięzimy bez wyroku sądowego).

Rewolucyjnym, jak na owe czasy, było wystąpienie na soborze w Konstancji (1414-1418) Pawła Włodkowica, rektora Akademii Krakowskiej, który wystąpił wówczas z krytyką średniowiecznych metod nawracania na chrześcijaństwo i precedensowej doktryny prawa narodów.

W 1628 wydano w Anglii Petycję o prawie (ang. Petition of Wright), dokument ten został przedstawiony przez ang. parlament Karolowi I, domagano się w nim głównie przestrzegania kompetencji parlamentu co do nakładania podatków oraz zabraniano więzienia kogokolwiek bez wyroku sądowego. Akt ten zaliczany jest do angielskich aktów konstytucyjnych.

Dalszy rozwój praw człowieka obserwujemy w oświeceniu. Twórcy tych przemian (jak między innymi John Lock, który jest twórcą nowożytnego systemu politycznego) idee i systemy swoje tworzyli nie z miłości czy chodźmy sympatii do ludzi, ale z potrzeby własnych, osobistych interesów. Może o tym świadczyć fakt, iż pierwsze decyzje jakie zostały w procesie wyżej wspomnianych. przemian podjęte to było to nadanie wolności od poddaństwa, po tym posunięciu uchwalano karę śmierci za włóczęgostwo. Decyzje te w praktyce miały na celu kierowanie mas ludzkich zaraz po uzyskaniu wolności od pańszczyzny bezpośrednio do fabryk, natomiast poprzez wprowadzenie mechanizmów gospodarczych do rozporządzania tymi ludźmi jak niewolnikami. Spopularyzowana na ówczesny czas koncepcja państwa burżuazyjnego formalnie dawała człowiekowi wolność, ale faktycznie poprzez jej ograniczanie nie dawała mu żadnych możliwości do korzystania z niej. Pomimo jednak, iż rzeczywistość była dosyć brutalna idee oświeceniowe w XVIII wieku popularyzowały się, a nowe poglądy filozofów francuskich i angielskich dotyczące relacji pomiędzy jednostką a państwem zdobywały sobie coraz większe uznanie.

Coraz powszechniejsze było też przekonanie co do istnienia "praw naturalnych" człowieka (a były to prawa do wolności myśli oraz wypowiedzi, nietykalności osobistej, własności), o naturalnej równości ludzi, także o tym, iż państwa powstają przez "umowę społeczną" jego mieszkańców i trwają dzięki ogólnej zgodzie na zakres władzy panującego oraz obowiązujące prawa. Sceptyczny stosunek do zastanego porządku społecznego oraz jego wad stał się przyczyną wydarzeń, które doprowadziły do wywalczenia wolności przez Stany Zjednoczone Ameryki Północnej (Deklaracja Niepodległości została ogłoszona w 1776) a także obalenia monarchii we Francji (Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela z 1789, zniesienie monarchii - 1792, stracenie Ludwika XVI - 1793).

Bardzo ważnym krokiem w dziedzinie szerzenia doktryn praw człowieka było uchwalenie w 1776 roku w stanie Wirginia "Karty Praw stanu Wirginia" dokument ten opierał się na zasadach, które wyznawał John Lock, zgodnie z nimi prawa człowieka stanowią podstawę istnienia państwa.

4 lipca 1776 roku została przyjęta Deklaracja Niepodległości Stanów Zjednoczonych. Dokument ten głosił iż: " wszyscy ludzie zostali stworzeni równi, zostali wyposażeni przez stwórcę w pewne niezbywalne prawa, między którymi są: życie, wolność i dążenie do szczęścia". Ponadto że dla zaprowadzenia tych praw zostały ustanowione w społeczeństwie rządy wywodzące swoja słuszną władzę z pozwolenia rządzonych. Dalej mówiono, iż jeśli kiedykolwiek któraś z form rządów stałaby się niebezpieczną dla owych celów, naród ma prawo do zmiany czy obalenia rządu, a następnie powołania nowego, który będzie sprawował władzę na takich zasadach, jakie naród uzna za najodpowiedniejsze by zapewnić sobie bezpieczeństwo i szczęście. Ta deklaracja była w rzeczywistości oskarżeniem trzynastu angielskich kolonii w Ameryce, które złożyły je pod adresem króla angielskiego Jerzego III oraz jego rządu. Sedno tej deklaracji sprowadzało się do zaakcentowania wolności kolonii jako pewnej zbiorowości ludzkiej, nie ustosunkowując się jednak do wolności jednostki. Kwestie dotyczące wolności obywateli realizowane były w formie Konstytucji w poszczególnych stanach, dla których wzorcem została Karta Praw Wirginii.

Przełomowym wydarzeniem jeśli idzie o kształtowanie się idei praw człowieka w świecie była rewolucja francuska. W 1789 roku we Francji przyjęto Deklarację Praw Człowieka i Obywatela. Ten o doniosłym znaczeniu dokument rewolucji francuskiej został uchwalony 26 VIII 1789 przez Konstytuantę. Za przyczynę nadużyć rządów Zgromadzenie Narodowe, które reprezentowało lud francuski uważało lekceważenie i nieznajomość praw człowieka. W związku z tym postanowiono więc ogłosić w uroczystej formie deklaracji, naturalne, niepowtarzalne, niepozbywalne i święte prawa człowieka. Mówiła ona między innymi: ludzie rodzą się równi i wolni, a jedynym co może wyznaczać różnice społeczne może być tylko użyteczność poszczególnych ludzi, natomiast celem każdego politycznego stowarzyszenia jest zachowywanie praw człowieka czyli takich jak: własność i bezpieczeństwo, wolność oraz prawo do oporu przeciwko uciskowi, postanawiano, że żadne ciało czy jednostka nie może dzierżyć władzy która nie byłaby wywodzona z narodu, a granice korzystania z tych wolności zostać mogą ograniczone tylko przez ustawę, ta znowuż może zakazywać tylko działań, które byłyby szkodliwe dla społeczeństwa, ustawa może być tworzona jedynie przez społeczeństwo oraz musi być taka sama dla wszystkich (gdyż wszyscy obywatele równi muszą być wobec prawa, zaś żaden człowiek nie może być: oskarżony, aresztowany czy uwięziony, inaczej jak tylko w sytuacji określonej przez ustawę i zgodnie z formą jaką ona przewiduje, nikt też nie może być karany w inny sposób niż na mocy ustawy wydanej i ogłoszonej jeszcze przed popełnieniem przestępstwa, w myśl zasady, że prawo nie działa wstecz, oraz ustanowionej zgodnie z prawem, każdego człowieka uznaje się też za niewinnego dotąd, aż nie zostanie uznany za winnego, nikt nie może też być niepokojony za swoje przekonania, również religijne, jeśli tylko ich manifestowanie nie zakłóca porządku publicznego, każdemu też obywatelowi przysługuje prawo do swobodnej wypowiedzi, pisania, druku i może odpowiadać za nadużycie tej wolności, tylko w przypadkach, które określają ustawy, aby utrzymać siłę publiczną, danina, czyli podatki muszą być równo rozłożona na wszystkich członków społeczeństwa i odpowiednio do ich możliwości, obywatele mają prawo żądać od każdego urzędnika publicznego sprawozdania z jego działalności, własność jest bowiem prawem, nienaruszalnym i świętym i nikt nie może zostać jej pozbawionym, za wyjątkiem tylko legalnej konieczności, i to pod warunkiem sprawiedliwego i uprzedniego odszkodowania. Deklaracja ta uznawała przyjętych przez nią katalog praw za wynikający z praw natury. Dała ona początek określeniu podmiotowe prawa publiczne, a jej postanowienia zamieszczane były później w konstytucjach francuskich, stały się też wzorem dla konstytucji innych państw. W Polsce Konstytucja Trzeciego Maja była pierwszą na w Europie konstytucją przyjmującą za podstawę statusu człowieka w państwie majątek, a nie jak dotychczas jego pochodzenie. Ten akt obok rewolucji francuskiej i amerykańskiej jest uznawany jako trzecia najważniejsza demokratyczna rewolucja ówczesnego świata. Po raz pierwszy w Polsce wówczas została zniesiona zasada, iż państwo nie ingeruje w stosunki pomiędzy panem a chłopem. Zagwarantowano także wolność osobistą osadnikom, którzy przebywali w kraju, do konstytucji włączono postanowienia odnośnie praw miast z 17 kwietnia 1791 rok. W sferze swobód obywatelskich przyznano mieszczanom z miast królewskich nietykalność osobistą, władzę w państwie pozostawiono w rękach tylko tej grupy szlachty, która posiadała majątki, wyłączono więc z wpływu na losy państwa szlachtę gołotę, za religię dominującą uznano katolicyzm, zapewniono również opiekę ze strony państwa innym wyznaniom. Rzeczpospolita miała być dziedziczną monarchią stanową, w państwie tym najważniejszym organem władzy ustawodawczej uznano dwuizbowy sejm, który składał się z Izby Poselskiej oraz Izby Senatorskiej, w których decydowano większością głosów. Władzą wykonawczą w myśl konstytucji miała być Straż Praw w której skład wchodzili: król, prymas, a także pięciu ministrów. Została wprowadzona odpowiedzialność parlamentarną i stało się to po raz pierwszy na świecie, w prowadzono też odpowiedzialność karną członków rządu przed sejmem. Instrumentem do rządzenia dla Straży miały być "Komisje Wielkie" (były to: komisja wojska, skarbu, policji i edukacji narodowej) na ich czele stać mieli ministrowie, którzy nie wchodzili w skład Straży. Zachowano federacyjny charakter państwa polsko-litewskiego, zniesiono jednak dualizm urzędów, skarbu i wojska. Co do ludności chłopskiej to mamy w tym dokumencie zapis, iż jest ona wzięta pod opiekę rządu krajowego. Pierwszą polską Konstytucję ustanowiono w następujących wymiarach, a więc: w wymiarze suwerenności narodowej, w wymiarze niepodległościowym kraju, , oraz w wymiarze wolności jednostki ludzkiej.

Następnym ważnym dokumentem w dziedzinie rozwoju praworządności i praw człowieka w Polsce była Konstytucja Księstwa Warszawskiego. Ustawa Konstytucyjna Księstwa Warszawskiego została nadana w dniu 22 lipca 1807 roku w Dreźnie przez Napoleona I. było to tylko w nieznacznej formie nawiązanie do postanowień Konstytucji 3 Maja. Zapisy dotyczące ochrony praw jednostki zostały tu wyraźnie ograniczone. Sformułowane tam zasady ustrojowe były kopia rozwiązań jakie zastosowano głównie w napoleońskiej Francji. Konstytucja ta wprowadzała francuskie rozwiązania zawarte w kodeksie cywilnym (Kodeks Napoleona), a także ustanawiała zasady równości wobec prawa i wolności osobistych. Bardzo istotnym posunięciem było zniesienie poddaństwa chłopów, jednak już bez ich uwłaszczenia (w związku z tym chłop zgodnie z prawem był człowiekiem wolnym, ale ziemia na której pracował oraz gospodarstwo należały wciąż do dziedzica). Należy zaznaczyć, iż to, że wymienione fakty historyczne tyczące się tworzenia praw człowieka, odnoszą się w zdecydowanej większości praw politycznych, nie mówiąc już o prawach demokratycznych, gospodarczych i socjalnych. W tym czasie przemilczane są całkowicie potrzeby człowieka, jak choćby: minimum utrzymania, zasiłki dla nieposiadających pracy, czy potrzebujących opieki medycznej. Aby te prawa znalazły się na porządku dziennym mieszkańcy Europy musieli jeszcze długo poczekać. Te prawa, jeśli idzie przynajmniej o wymiar teoretyczny przyznane zostają dopiero: jeśli idzie o Wielką Brytanię w latach 1860 - 70, były to prawa demokratyczne, a w latach 70 XIX wieku zostały przyznane pierwsze prawa socjalne, we Francji po roku 1870 zaś prawa demokratyczne, a po 1890 roku przyznano prawa socjalne, a w Stanach Zjednoczonych prawa demokratyczne zostały nadane po 1830 roku, a zaś prawa socjalne dopiero w roku 1936. Za właściwy rozwój praw człowieka można uznać dopiero okres po drugiej wojnie światowej. Najważniejsze posuniecie w tym względzie to podpisano Kartę Narodów Zjednoczonych w 1945 roku.

Oto jak wygląda pierwszy rozdział tego dokumentu, który definiuje cel jaki sobie stawiają państwa podpisujące go :

Cele i zasady

Artykuł 1

Cele Organizacji Narodów Zjednoczonych są następujące:

Utrzymać międzynarodowy pokój i bezpieczeństwo, stosując skuteczne środki zbiorowe dla zapobiegania zagrożeniom pokoju i ich usuwania, tłumienia aktów agresji i innych naruszeń pokoju, łagodzić i załatwiać - w drodze pokojowej, według zasad sprawiedliwości i prawa międzynarodowego - spory lub sytuacje mogące prowadzić do naruszenia pokoju.

Rozwijać przyjazne stosunki między narodami, oparte na poszanowaniu zasady równouprawnienia i samoistnienia narodów, i stosować inne odpowiednie środki dla wzmocnienia powszechnego pokoju.

Doprowadzić do współdziałania międzynarodowego w rozwiązywaniu zagadnień o charakterze gospodarczym, społecznym, kulturalnym lub humanitarnym, jak również popierać i zachęcać do poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności dla wszystkich, bez względu na rasę, płeć, język lub wyznanie.

Być ośrodkiem uzgadniającym działalność międzynarodową, zmierzającą do osiągnięcia tych wspólnych celów.

W 1948 roku została przyjęta Powszechna Deklaracja Praw Człowieka.

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, która została podpisana10 grudnia 1948 roku przez Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych w pierwszych artykułach mówi, iż:

Artykuł 1

Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi pod względem swej godności i swych praw. Są oni obdarzeni rozumem i sumieniem i powinni postępować wobec innych w duchu braterstwa.

Artykuł 2

(1) Każdy człowiek posiada wszystkie prawa i wolności zawarte w niniejszej Deklaracji bez względu na jakiekolwiek różnice rasy, koloru, płci, języka, wyznania, poglądów politycznych i innych, narodowości, pochodzenia społecznego, majątku, urodzenia lub jakiegokolwiek innego stanu.

(2) Nie wolno czynić żadnej różnicy w zależności od sytuacji politycznej, prawnej lub międzynarodowej kraju lub obszaru, do którego dana osoba przynależy, bez względu na to, czy dany kraj lub obszar jest niepodległy, czy też podlega systemowi powiernictwa, nie rządzi się samodzielnie lub jest w jakikolwiek sposób ograniczony w swej niepodległości.

Artykuł 3

Każdy człowiek ma prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa swej osoby.

Artykuł 4

Nie wolno nikogo czynić niewolnikiem ani nakładać na nikogo służebności; niewolnictwo i handel niewolnikami są zakazane we wszystkich swych postaciach.

Artykuł 5

Nie wolno nikogo torturować ani karać lub traktować w sposób okrutny, nieludzki lub poniżający.

Artykuł 6

Każdy człowiek ma prawo do uznawania wszędzie swojej osobowości prawnej.

Artykuł 7

Wszyscy są równi wobec prawa i mają prawo, bez jakiejkolwiek różnicy, do jednakowej ochrony prawnej. Wszyscy mają prawo do jednakowej ochrony przed jakąkolwiek dyskryminacją będącą pogwałceniem niniejszej Deklaracji i przed jakimkolwiek narażeniem na taką dyskryminację.

Główne postanowienia zawarte w Deklaracji to:

• każdy człowiek jest wolny

• niestosowanie dyskryminacji

• prawo do sądu

• prawo do sprawiedliwego procesu

• prawo do własności

• prawo do zrzeszania się

• wyrzeczenie się niewolnictwa

• zagwarantowanie ochrony prywatności

• zakaz tortur i nieludzkiego traktowania

Inne wartości potwierdzone przez Deklarację to:

• wolność sumienia

• wolność wyznania

• równość płci

W związku z zakończeniem drugiej wojny światowej deklaracja była reakcją na wydarzenia tej wojny, tym samym zamykała pewien niechlubny etap historii stosunków międzynarodowych. Jednocześnie uznawana jest za podwalinę konwencji międzynarodowych oraz deklarowanych formalnie intencji państw i rządów w tych kwestiach, choć treść obowiązujących aktualnie aktów prawnych rozwinięta została znacznie wcześniej i przekształciła od czasów Deklaracji. Zakres obejmujący znaczenie pojęcia "prawa człowieka" zmieniał się ewoluując waz ze zmianami sytuacji w polityce światowej w skali globalnej, regionalnej i lokalnej. Sens deklaracji podlegał także przemianom w związku z przeobrażeniami w procesie realizacji owych praw. Idea dotycząca praw człowieka była wielokrotnie nadużywana i wykorzystywana na pewnym etapie rozwoju stosunków międzynarodowych w walce politycznej, odgrywała niekiedy rolę instrumentalną i była wykorzystywaną przez państwa, których siła oddziaływania i przewodzenia w danej chwili była najsilniejsza. Tym niemniej stworzyła ona nowe standardy zachowań państwa i to zarówno w aspekcie wewnętrznym, ale też międzynarodowym.

Jak każda inna idea, której stosowanie zależne było od warunków politycznych i zależne od nich, również i prawa człowieka przechodziły ewolucję. Rozszerzało się więc ich znaczenie, zakres pojęciowy i pole działania.

Prawa człowieka można więc podzielić na trzy generacje:

1. Pierwsza generacja związana jest z:

• wolnościami osobistymi (czyli prawem do życia, wolności osobistej, prawem do własności, wolnością sumienia i wyznania, wolnością wypowiedzi, swobodą wyboru miejsca pobytu i poruszania się, tajemnica korespondencji,

• prawami politycznymi, a więc swobodą udziału w życiu politycznym, zarówno biernym jak i czynnym prawem wyborczym, prawem do zrzeszania się i innymi tego typu.

2. Prawa drugiej generacji są to prawa ekonomiczne i socjalne.

Odnoszą się one do dostępu do ochrony zdrowia, zapewnienia nauki, opieki socjalnej. Ważną datą dla tego typu praw jest 16 grudnia 1966 roku, wówczas to Zgromadzenie Ogólne ONZ uchwaliło Konwencję Praw Człowieka, która gwarantowała zarówno swobody osobiste, jak i polityczne, a także ekonomiczne, społeczne i kulturalne.

3. Trzecia generacja omawianych praw dotyczy praw do rozwoju i datuje się ją od roku 1986.

Wówczas to przyjęto Deklarację dotyczącą Prawa do Rozwoju, która została przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne ONZ dnia 4 grudnia 1986 roku. Uważa się powszechnie, że idea prawa do rozwoju zapoczątkowana została w roku 1969, gdy na posiedzeniu Algierskiej Komisji Justitia et Pax przyjęto odpowiednie decyzje zawierające poszanowanie dla tych wartości. Problematyka ta została wprowadzona na forum międzynarodowe przez Senegal w 1972 roku. W maju 1981 roku ECOSOC (czyli Economic and Social Council) powołała Grupę Roboczą Ekspertów Rządowych do spraw Prawa do Rozwoju, która opracowała też tekst Deklaracji.

Prawo do rozwoju oznacza, zgodnie z przyjętymi założeniami, tworzenie warunków do pełnego realizowania innych praw człowieka zawartych zarówno w pierwszej jak i drugiej generacji. Podkreśla ono zwłaszcza współzależność, niepodzielność i uniwersalizm dwóch Międzynarodowych Konwencji dot. Praw Człowieka. Wiele kontrowersji budzi jednak charakter prawny tego prawa, wzbudza on także wiele dyskusji. Jego znaczenie jest głównie humanitarne i polityczne oraz polega na powiązaniu ze sobą wartości takich, jak rozwój, prawa człowieka i demokracja. Kraje najlepiej rozwinięte, zachodnie koncentrują się głównie w swoich postulatach politycznych na powiązaniu praw człowieka i demokracji.

Bardzo ważnym i istotnym aspektem rozwoju praw człowieka jest stanowisko kościoła katolickiego w tych kwestiach. 11 kwietnia 1963 r., papież. Jan XXIII wydał encyklikę Pacem in terris, w której przedstawione zostały podstawowe zasady jakimi winna się kierować ludzkość dla skutecznego umacniania pokoju w świecie. Okazuje się, iż również i dziś encyklika ta nadal jest szczególnie aktualna. Umacnianie i budowanie pokoju jest «nieustannym zobowiązaniem». Jan XXIII chciał ukazać w Pacem in terris, iż Karta Praw Człowieka, która została ogłoszona zaraz po zakończeniu II wojny światowej przez Organizację Narodów Zjednoczonych raz, że nie stoi w sprzeczności z Ewangelią, ale też ma w niej swoje źródło. Często bowiem zapomina się, iż doktryna dotycząca praw człowieka ukształtowała się w środowisku teologów i to jeszcze na długo przed 1789 rokiem, tj. Rewolucją Francuską, a jeden z architektów Karty Praw Człowieka ONZ to wybitny filozof katolicki Jaques Maritain. Papież te prawa wyliczał w dziewięciu dosyć rozbudowanych punktach, rozpoczynając je od prawa do życia, następnie prawa do rozwoju w odpowiednich warunkach materialnych, dalej prawa, które mówi o zaspokajaniu potrzeb moralnych i kulturalnych, prawa do wyznania i wolności sumienia , do swobody działalności gospodarczej, wolności emigracji i imigracji, wolności stowarzyszeń, a w końcu prawa do porządku prawnego i do ochrony własnych praw. Papież Jan XXIII nie był osobą naiwną i w dalszych częściach tego dokumentu przypominał, jak trudno jest realizacja w pełni tych ludzkich uprawnień. Słuszne żądania ludzi należy bowiem odróżnić od niewłaściwych "jak ziarno od plew", ale realizacja ich i to w skali społecznej łatwa nie jest. W związku z tym też Jan XXIII w następnych rozdziałach encykliki podał etyczne zasady na jakich należy budować relacje między władzą a obywatelami, stosunki międzypaństwowe, a wreszcie te zależności, które decydują o ładzie światowym. Krótko mówiąc, ta skierowana jak można przeczytać "do wszystkich ludzi dobrej woli" encyklika jest warta tytułu, który się tam znajduje: O światowy pokój w prawdzie, sprawiedliwości, miłości i wolności.

Następną encykliką, dotyczącą interesujących nas kwestii, była wydana za papieża Pawła VI w marcu 1967 roku Populorum progressio, czyli "O rozwoju ludów". Już na wstępie Papież nawiązał tam do licznych wypowiedzi swoich poprzedników jak i samego Soboru, lecz zaznaczył również, że sytuację w Trzecim Świecie zna z osobistego doświadczenia, gdyż jeszcze jako arcybiskup Mediolanu miał okazję odbyć podróż do Ameryki Łacińskiej oraz Afryki. Zauważył tam, jak mówi złożone problemy, które prowadzą do osłabienia i zniewolenia tych kontynentów, choć nie można im samym odebrać braku życia czy nadziei. Paweł VI, jak sam podkreślał jeszcze lepiej poznał trudne problemy nowoczesnej Europy. Już w czasie ostatniej II wojny światowej w imieniu Stolicy Apostolskiej zajmował się opieką nad uchodźcami politycznymi, a później, po skierowaniu do przemysłowego Mediolanu, zyskał dla siebie przydomek "arcybiskupa robotników". Najważniejszym zadaniem Populorum progressio było rozbudzenie w Kościele a także w świecie odpowiednich działań, które krok po kroku mogłyby zasypać ideologiczną przepaść, która dzieliła świat na Wschód i Zachód a także na bogatą Północ i zapóźnione Południe. Z tego też Paweł VI zadał w encyklice bardzo dla każdego chrześcijanina osobiste pytania: Czy jesteś gotów wspierać dzieła misyjne? Czy jesteś gotów płacić wyższe podatki na rzecz rozwoju Trzeciego Świata? I w końcu, czy jesteś gotów opuścić za młodu swoją ojczyznę, aby pomóc ludziom biedniejszym od ciebie? Pytaniom tym dodawały szczególnej wymowy słowa Chrystusa: Co uczyniliście jednemu z tych moich najmniejszych, Mnieście uczynili. Dokument Pawła VI nie był jednak tylko duchowym postulatem do czynienia dobra w świecie. Był bowiem również też oceną sytuacji międzynarodowej, ukazywała równocześnie słabości ówczesnych stosunków handlowych i kryjące się za tym niebezpieczeństwa. Ale przede wszystkim Populorum progressio niosła z sobą pewną teoretyczną wizję a także pewien program reform. Ale już sam układ tekstu wskazywał, iż rozwoju ludów, a więc tak zwanego postępu w sferze społecznej, ku któremu zmierza niemal cały dzisiejszy świat, nie da się planować, a zwłaszcza tym bardziej nie można go osiągnąć w oderwaniu od prawdziwego, całościowego rozwoju każdej osoby ludzkiej z osobna, a drogę do tego wskazywał Chrystus i Kościół przez niego założony. Jeśli bowiem konkretni ludzie nie będą lepsi, wszystkie te podnoszone ulepszenia w dziedzinie stosunków społecznych spełzną na niczym. W związku z tym Paweł VI dziękując międzynarodowym organizacjom za udzielaną pomoc żywnościową skierowaną dla krajów dotkniętych klęską głodu, tłumaczył równocześnie, iż naprawa nieszczęść w tych krajach nie polega tylko li na zaspokajaniu głodu. Chwaląc wysiłki Organizacji Narodów Zjednoczonych nakierunkowanie na rzecz ustanowienia uniwersalnego porządku prawnego w świecie, zaraz jednak dodawał, iż bez autentycznej, bezinteresownej miłości do drugiego człowieka nie sposób pokonać trudności, jakie pojawiają się w życiu społeczeństw.

Mimo podejmowanych przez różnego rodzaju działań na rzecz ochrony praw człowieka ciągle brak jest w świecie poszanowania dla tych wartości. Przykładami krajów, które nie przestrzegają międzynarodowych standardów w tej kwestii są Chiny, Białoruś, Korea Północna, kraje afrykańskie. W Afryce ciągle mamy do czynienia z porachunkami międzyplemiennymi, wojnami domowymi i reżimami politycznymi, których ofiarami pada w dużej mierze ludność cywilna. Nie wystarczające są wysiłki organizacji międzynarodowych w tej części świata. Wydaje się bowiem, że państwa zachodnie, w związku z tym, iż nie maja specjalnie interesów w uśmierzeniu wojen i klęsk w Afryce, swe działania tam traktują dosyć po macoszemu. W Afryce konieczne jest bowiem większe zaangażowanie bogatych państw, nie tylko a akcjach sił pokojowych, ale także na polu gospodarczym. Jak mówi stare chińskie przysłowie "Nie wystarczy dać rybę, należy dać wędkę". Tak też powinny postępować kraje zachodnie. Pomoc żywnościowa dla tych państw zawsze będzie nie wystarczająca, to co by mogło autentycznie pomóc do odbudowa gospodarcza tych państw. Odpowiednie inwestycje technologiczne i w sferę rolnictwa. Należy stworzyć warunki aby Afrykańczycy mogli sami o siebie zadbać, a do tego właśnie potrzebne są pieniądze zachodnie. W Chinach istnieją obozy pracy, torturuje się więźniów, popełniane są zbrodnie polityczne. szczególnym problemem w tym kraju jest stosunek Pekinu do Tybetu. Ludność tego górzystego kraju anektowanego przez Chiny jest systematycznie wyniszczana. Świat nie interweniuje w te sprawy a spowodowane jest to względami ekonomicznymi. Szereg bowiem krajów, jak choćby USA ma ogromne interesy w Chinach i nie chce ich narazić na szkodę. Na Białorusi, podobnie jak w wielu postsowieckich republikach brak jest wolnych wyborów i innych wolności politycznych. Tutaj też trudno mówić o jakiejś interwencji Zachodu wobec obaw aby nie narazić się Rosji. Jak będzie wyglądała sprawa przestrzegania praw człowieka za kilka, czy kilkanaście lat zależy już także od każdego młodego człowieka, także w naszym kraju.

Prawa Kobiet

Konwencja o Prawach Politycznych Kobiet została przyjęta w 1953 roku

Konwencja ta zobligowała państwa-strony do przyznania wszystkim kobietom powszechnego prawa wyborczego. Kolejny dokument to Konwencja ONZ W Sprawie Likwidacji Wszelkich Form Dyskryminacji Kobiet, która został uchwalona w Lizbonie w 1979 roku, Polska przyjęła ją w 1980 roku. Powyższa Konwencja jest pierwszym z serii dokumentów ONZ, w którym mówi się o znoszeniu wszelkich form dyskryminacji kobiet, nie zaś o wybranych prawach kobiet. Konwencja ta jest rezultatem wielu lat starań i działań aktywistek, których celem był walka na rzecz praw kobiet na całym świecie, zarówno kobiet jak i mężczyzn zajmujących się polityką oraz innych osób, dla których bliska była idea praw kobiet. Dokument ten prawie natychmiast po ogłoszeniu został przyjęty przez Polskę, oznacza to zobowiązania dla polskich władz i instytucji, ale jak na razie większość z nich nadal czeka na realizację. Jak czytamy w Konwencji: Powszechna Deklaracja Praw Człowieka potwierdza zasadę o niedopuszczalności dyskryminacji oraz głosi, iż wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi w godności i w prawach, oraz że każdy ma prawo do korzystania ze wszystkich proklamowanych w niej wolności praw, bez względu na jakiekolwiek różnice, w tym bez względu na różnicę płci,

Protokół Dodatkowy Do Konwencji w Sprawie Likwidacji Wszelkich Form Dyskryminacji Kobiet, który został przyjęty 6.10.1999 przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych i wszedł w życie 22.12.2000. Polska ratyfikowała go 9 stycznia 2003 roku. Protokół umożliwia składanie indywidualnych skarg do Komitetu w Sprawie Likwidacji Wszelkich Form Dyskryminacji Kobiet (Cedaw). Informacji tej niestety nie opublikowano na stronach internetowych polskiego Ministerstwa Sprawiedliwości, nie jest ona również publikowana w materiałach informacyjnych polskich instytucji, z wyjątkiem publikacji Pełnomocnika Rządu RP ds. Równego Statusu Kobiet i Mężczyzn. Jest to rażący przykład przejawu ignorowania przez polskie władze jego międzynarodowych zobowiązań.

Deklaracja Pekińska. Dokumenty końcowe Światowej Konferencji w sprawie Kobiet

(przyjęta w Pekinie w dniach 4 - 15 września 1995 r.) podpisana została przez Polskę w 1995 roku. Deklaracja Pekińska to dokument końcowy jednej z największych w świecie konferencji w zajmujących się sprawami kobiet. Określa on powinność rządów poszczególnych krajów do wzmocnienia statusu kobiet (empowerment) odnośnie wszystkich dziedzin życia społecznego, prywatnego i politycznego. Deklaracja Pekińska jest podsumowaniem całego szeregu Deklaracji dotyczących praw kobiet również planów strategicznych z wielu międzynarodowych konferencji zajmujących się prawami kobiet i prawami człowieka, w tym także : Światowych Konferencji do spraw Kobiet w: Meksyku (1975r. ), w Kopenhadze (1980r. ) i w Nairobi (1985). W Deklaracji wprost nawiązuje się do Konwencji odnośnie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet a także Deklaracji dotyczącej eliminacji przemocy w stosunku do kobiet z 1993 roku. Również nasz kraj brał aktywny udział w obradach wyżej wymienionych konferencji. Jednak odczyty i analizy prezentowane przez stronę polska wzbudzały wiele kontrowersji i sprzeciwów innych uczestników konferencji.

Prawa dzieci

Ważne dokumenty, z punktu widzenia praw dziecka to:

1. Deklaracja Praw Dziecka z 1924 roku zwana Genewską. Zawiera 5 zasad, które mówią o tym, jak powinno wyglądać traktowanie dzieci przez dorosłych. Podkreśla się tu iż nie powinno na nie mieć względu rasa, narodowość, czy wyznanie.

2. Deklaracja Praw Dziecka z 1959 roku, która została przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne ONZ.

3. Zawarte w niej jest 10 zasad, a zwłaszcza między innymi takie jak:

   1. równość wszystkich dzieci,

   2. możliwość szczególnej ochrony prawnej,

   3. prawo do nazwiska i obywatelstwa,

   4. bezpłatna i obowiązkowa nauka na poziomie co najmniej podstawowym.

Niektóre z postanowień tej Deklaracji są w zasadzie niemożliwe do wyegzekwowania, np. dotyczy to zwłaszcza pojęcia miłości i zrozumienia jako podstawy rozwoju. Jak bowiem wyegzekwować życzliwe traktowanie choćby przez nauczyciela i jak określić czy ono takim jest lub nie? Jak skutecznie zapobiegać poniżaniu i okrutnemu traktowaniu?

4. Konwencja o Prawach Dziecka ONZ z 1989 r., która weszła w życie w1990r. z chwilą, gdy ratyfikowało ją 20 państw. Nazywa się ją światową konstytucją praw dziecka. Podpisana została przez 191 państw, a żadna inna deklaracja nie posiada tylu ratyfikacji. Jest to pierwszy dokument międzynarodowy, zawierający tak szeroki katalog praw dziecka. Szczególną uwagę należy zwrócić na te, które w ścisły sposób łączą się z pracą nauczycieli:

1. Prawo do wyrażania poglądów, stosownie do możliwości, szczególnie w sprawach dotyczących dziecka.

2. Prawo do wypowiedzi oraz otrzymywania i przekazywania informacji.

3. Swoboda myśli, sumienia i wyznania.

4. Prawo do zrzeszania się i pokojowych zgromadzeń.

5. Ochrona prywatności, w tym korespondencji i życia rodzinnego.

6. Dostęp do informacji z różnorodnych źródeł, ochrona przed informacjami szkodliwymi dla dziecka.

7. Ochrona przed wszelkimi formami przemocy, (fizycznej czy psychicznej), zaniedbaniem i wykorzystaniem seksualnym.

8. Prawo do nauki, w tym nauczanie bezpłatne i obowiązkowe na poziomie podstawowym.

9. Cele edukacji, w tym rozwijanie osobowości i talentów dziecka, nauczanie szacunku dla praw człowieka i podstawowych swobód szacunku dla rodziców i przygotowanie do życia w wolnym społeczeństwie.

10. Prawo do wypoczynku i czasu wolnego, uczestnictwo w kulturze.

11. Ochrona dzieci przed narkomanią.

12. Ochrona i specjalne traktowanie nieletnich przestępców.

W Polsce Konwencję tą przyjęto z pewnymi zastrzeżeniami:

• poradnictwo rodzinne powinno być zgodne z moralnością,

• prawo dziecka do tożsamości jest u nas ograniczone przez tajemnicę adopcji.

Konwencja ta wprowadza ponadto swego rodzaju mechanizm kontroli, czyli obowiązek państw - stron, które mają systematycznie składać sprawozdania z wykonywania jej. Trzeba tu jednak wyraźnie przyznać, iż mechanizmy do egzekwowania tych zapisów są słabe. Polska swe pierwsze, spóźnione o rok sprawozdanie złożyła w 1994 roku, w następnym było ono rozpatrywane przez Komitet. Złożono także kontrraport organizacji pozarządowych.

Międzynarodowa konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej z 1966 r.

Została podpisana 7 marca 1966 r., ratyfikowana 9 października 1968 r. i weszła w życie wobec Polski 4 stycznia 1969 r. Ponadto w 1997 r. rząd RP powiadomił Sekretarza Generalnego ONZ co do wycofania zastrzeżeń odnośnie art. 22 Konwencji dotyczącego wyłączenia obowiązkowej jurysdykcji Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości. Uchwałą Rady Ministrów z 28 września 1998 r. rząd RP uznał kompetencje Komitetu ds. Likwidacji Wszelkich Form Dyskryminacji Rasowej do zbierania zawiadomień jednostek lub grup ludzi, którzy podlegają jurysdykcji Rzeczpospolitej Polskiej, w których znajdowałyby się stwierdzenia, iż ofiarami naruszenia przez organy RP któregokolwiek z wyżej wymienionych praw w Konwencji. Powyższą deklarację złożono 1 grudnia 1998 r.

Organizacją, która w szczególny sposób dba o kwestie ochrony praw człowieka jest Amnesty International.

Amnesty International jest ruchem ogólnoświatowym ludzi, którzy działają na rzecz praw człowieka. Jej członkowie wyłącznie z dobrej woli oddają swój czas oraz energię, by pomagać ofiarom przypadków naruszeń praw człowieka. Zasadniczą formą na jakiej opiera swa działalność Amnesty Internetional jest prowadzenie różnorakich kampanii. AI bada więc, dokumentuje i publikuje raporty o przypadkach naruszeń praw człowieka, ale na tym jej praca się nie kończy. Pracownicy AI wykonują praktyczne i skuteczne kroki dla powstrzymywania tych naruszeń. AI jest zorganizowana w sposób taki, aby zwykli ludzie mogli się wypowiadać na rzecz osób, którzy są zagrożeni naruszeniami praw człowieka. Solidarność międzynarodowa jest podstawą działalności AI jest. Członkowie organizacji pochodzą z różnorakich kultur i mają też różne poglądy, co jednoczy ich to chęć działania na rzecz pokoju i dobra na świecie, w którym przestrzegane będą prawa każdego człowieka. AI działa na całym świecie. Organizacja jest zaangażowana w obronę praw człowieka na całym świecie. Podejmuje działania w sprawie różnego rodzaju przypadków naruszeń praw człowieka, których dokonują różnego rodzaju władze, nie patrząc na to, czy ofiary aktualnie są w centrum zainteresowania mediów, czy też ich sytuacja jest ignorowana. AI podejmuje skuteczne działania na rzecz konkretnych osób. Liczne badania, kampanie i innego rodzaju wysiłki tej organizacji są podejmowane po to, aby zmienić prawo lub politykę, podejmowane apele i listy mają na celu polepszenie losu kobiet, mężczyzn i dzieci. Nawet jeśli ma do czynienia z potwornymi zbrodniami nawet na masową skalę, AI stara się w swoich raportach zwracać uwagę na przypadki indywidualnych ofiar i odwoływać się do ich doświadczenia. Te ofiary bowiem to coś więcej niż tylko statystyka. Ofiary te mają nazwiska, daty urodzenia. Mają indywidualną swoje historie. A każda z tych wszystkich osób ma prawo do sprawiedliwości. AI jest organizacją, która jest niezależna ideologii politycznych, religii, od wszelkich rządów, czy ekonomicznych grup interesu. Nie popiera ona ani też nie gani jakichkolwiek rządów albo systemów politycznych, nie zawsze też podziela poglądy ofiar, dla praw których walczy. Dla zapewnienia sobie owej niezależność, AI postanowiła nie przyjmować środków pieniężnych od rządów ani partii politycznych na działania w zakresie dokumentowania naruszeń praw człowieka i podejmowania działań przeciwko takim naruszeniom. AI finansuje swoją działalność wyłącznie ze składek swych członków a także z ofiarności publicznej. AI jest ruchem autonomicznym i demokratycznym. Za swoją działalność odpowiada wyłącznie przed swymi członkami. Wszystkie decyzje podejmowane są przez ciała wybieralne. AI tworzy światową społeczność działaczy na rzecz obrony praw człowieka, którzy są zwolennikami zasady solidarności międzynarodowej, skutecznych działań na rzecz indywidualnych ofiar, demokracji, powszechności i niepodzielności praw człowieka, niezależności i bezstronności, oraz wzajemnego szacunku.

Ważniejsze wydarzenia związane z Amnesty International:

1961

28 maja brytyjski prawnik, Peter Benenson, umieścił w londyńskim piśmie The Observer apel odnośnie amnestii pod już historycznym tytułem "Zapomniani więźniowie". Przyczyną do napisania tego artykułu, a który zainspirował do powstania na świecie ruchu dla obrony nienaruszalnych praw człowieka, Amnesty International, była sprawa pozbawienia wolności dwóch studentów portugalskich za wygłoszenie przez nich toastu "za wolność!". Artykuł ten znalazł się dzień później w paru znanych pismach w większości stolic Europy.

W lipcu tego samego roku, w czasie międzynarodowego spotkaniu pewnej grupy osób, które zainteresowały się inicjatywą Benensona - z Niemiec Zachodnich, Belgii, Francji, Irlandii, Włoch, Stanów Zjednoczonych, i Szwajcarii - podjęto decyzję o utworzeniu "międzynarodowego ruchu na rzecz obrony wolności wyrażania opinii i wyznawania religii".

W Hampstead, zachodniej dzielnicy Londynu, została utworzona pierwsza zorganizowana grupa działaczy AI. Niebawem wyłoniły się kolejne grupy działania w Holandii, Szwajcarii, Francji, Wielkiej Brytanii, Niemczech Zachodnich, i we Włoszech.

1962

W styczniu nowo powstały ruch wysyłał pierwszą misję, których celem była obrona praw człowieka - do Ghany, a następnie - do Czechosłowacji i Portugalii.

W Belgii, podczas kolejnego międzynarodowego spotkania zapadła decyzja o przekształceniu tego ruchu w organizację o nazwie Amnesty International.

Powstały także inne grupy AI w Australii, Irlandii, Belgii, Danii, Grecji, Szwecji, Norwegii, Stanach Zjednoczonych.

W pierwszym raporcie AI dotyczącym stanu przestrzegania praw człowieka podano istnienie 70 grup AI, które prowadziły działalność w obronie ponad 210 "więźniów sumienia".

W ciągu pierwszego roku istnienia wydatki Amnesty International zamknęły się sumą 1667 funtów a deficyt wynosił 217 funtów 3 szylingów i 1 pensa.

1973

19 marca Amnesty International ogłosiła pierwszą Pilną Akcję, która dotyczyła obrony więźnia politycznego, był to brazylijski profesor Luiza Basilio Rossi. Luiz, który jak mówił nie miał żadnych wątpliwości, że apele AI w jego sprawie miały przełomowe znaczenie. Jego żona stała się później jedną z założycielek brazylijskiego zespołu AI, który zrzeszał lekarzy.

1974

Sean McBride, będący przewodniczącym Międzynarodowego Komitetu Wykonawczego AI w październiku, , został uhonorowany Pokojową Nagrodą Nobla za wieloletnią pracę dla obrony praw człowieka.

11 września, w związku z pierwszą rocznicą wojskowego zamachu stanu w Chile, ukazał się raport AI, który ujawniał prześladowania polityczne, wykonywanie egzekucji i nagminne stosowanie tortur podczas rządów ekipy generała Pinocheta. Ten raport oparty był o dochodzenia, które były prowadzone przez misję badawcze AI, którą wysłano do Chile zaraz po zamachu stanu w Chile.

1977

Amnesty International ogłosiła światową kampanię dla obrony praw człowieka w świecie i w tym też roku została wyróżniona Pokojową Nagrodą Nobla. Jednocześnie Organizacja bardzo aktywnie prowadziła światowe akcje dla obrony praw człowieka w Afryce Południowej, Paragwaju, Pakistanie i Tanzanii.

1978

Amnesty International otrzymała Nagrodę Praw Człowieka Organizacji Narodów Zjednoczonych za "szczególny wkład w obronę praw człowieka".

1981

Amnesty International ogłosiła pierwszą kampanię światową przeciwko wykonywaniu kary śmierci.

28 maja dla przypomnienia 20 rocznicy powstania Organizacji w Londynie zapalono tysiące świec.

1982

10 grudnia, w Dzień Praw Człowieka, AI ogłosiła apel w sprawie powszechnej amnestii dla wszystkich więźniów politycznych. Rok później ten apel został przekazany Organizacji Narodów Zjednoczonych, a podpisało się pod nim ponad milion osób.

Amnesty International ogłosiła też światową kampanię skierowaną przeciwko porwaniom i "zaginięciom".

1984

Amnesty International ogłosiła drugą kampanię światową na rzecz wprowadzenia zakazu procederu stosowania tortur, której towarzyszył Dwunastopunktowy Program Zapobiegania Toturom.

10 grudnia, w Dniu Praw Człowieka, ONZ przyjmuje Konwencję przeciwko Torturom oraz Innemu Okrutnemu, Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu albo Karaniu.

1985

Amnesty International opublikowała pierwszy pakiet edukacyjny "Nauczanie i uczenie się praw człowieka".

W Helsinkach, podczas obrad Międzynarodowej Rady AI podjęto decyzję o dołączeniu do mandatu Amnesty International pracy na rzecz uchodźców.

W końcu tego roku działało już 3433 grup AI w ponad 50 krajach, a Organizacja skupiała ponad 500 000 członków, donatorów i sympatyków.

1988

Amnesty International ogłosiła drugą światową kampanie przeciwko wykonywaniu kary śmierci.

Równocześnie Organizacja wdrażała światową akcję skierowaną przeciwko łamaniu zasad praw człowieka w Brazylii oraz Chile.

Przez 19 miast w 15 krajach przebiegała trasa koncertowa pod hasłem "Prawa Człowieka Teraz!": W koncertach wziął udział między innymi Bruce Springsteen i Sting.

1991

W 30 rocznicę utworzenia Amnesty International ogłosiła 3 światową kampanię skierowaną na rzecz powszechnej obrony praw człowieka z hasłem "Nie będzie więcej usprawiedliwienia".

Organizacja uskuteczniała też światowe akcję przeciwko zjawiskom łamaniu praw człowieka w Federacyjnej Republice Jugosławii a także w Peru.

Międzynarodowa Rada AI, która obradowała w Yokohamie zobowiązała Organizację do podnoszenia i obrony wszystkich praw, które zostały zawarte w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka a także podjęła decyzję o dołączeniu do mandatu Amnesty International działań wymierzonym przeciwko nadużyciom jakie dokonywane są przez zbrojne grupy opozycyjne (obok łamania praw człowieka przez rządy) i o traktowaniu ludzi więzionych za orientację seksualną jako więźniów sumienia.

1995

Amnesty International ogłosiła światową kampanię na rzecz praw kobiet z hasłem "Prawa człowieka prawami kobiet". Jednocześnie Organizacja prowadziła kampanię przeciwko sprzedaży narzędzi tortur.

Organizacja wdrażała światową akcję przeciwko stosowaniu kary śmierci w krajach byłego Związku Sowieckiego.

W Lubljanie odbyło się kolejne spotkanie Międzynarodowej Rady AI.

1998

W związku z 50 rocznicą ogłoszono Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka" Amnesty International ogłosiła światową kampanię z hasłem "Spójrz, pomyśl, podpisz" dla jej przypomnienia oraz na rzecz ponownego zobowiązania rządów do jej wypełnienia. Pod zobowiązaniem, "...iżby prawa spisane w Powszechnej Deklaracji były przestrzegane wszędzie na świecie" zebrano ponad 13 milionów podpisów, w tym również złożonych przez wielu szefów państw a także szefów rządów, potem zobowiązania te przekazane zostały na ręce Sekretarza Generalnego ONZ. W zorganizowanym z tej okazji koncercie w Paryżu wzięli między innymi Radiohead, Asian Dub Foundation, Bruce Springsteen, Tracy Chapman, Youssou N'Dour, Peter Gabriel. Na uroczystość przybyli też najbardziej znani na świecie obrońcy praw człowieka, w tym Dalaj Lama.

Równocześnie Organizacja wdrażała światową akcję na rzecz ochrony praw człowieka w Bośni-Hercegowinie.

16 października w Londynie został aresztowany generał Pinochet w związku z pozwem jaki wniosła Hiszpania. Pod koniec roku sąd najwyższy Wielkiej Brytanii stwierdził, iż Generała nie chroni immunitet oraz iż może on być sądzony. AI została stroną w postępowaniach sądowych.

9