Podstawowa charakterystyka fal mózgowych
Zakres [Hz] |
Nazwa fal mózgowych |
Opis stanu fizjologicznego lub patofizjologicznego |
0,5–3 Hz |
DELTA |
Występują
fizjologicznie: w czuwaniu do 1. r.ż., u starszych dzieci i
dorosłych w głębokim śnie |
4-7 Hz |
THETA |
Występują
fizjologicznie: u dzieci w czuwaniu, u dorosłych i dzieci w
senności,nieświadome opracowywanie treści, stan theta, b.
głęboki relaks/medytacja, trans hipnotyczny. |
8-12 Hz |
ALFA |
czuwanie
przy zamkniętych oczach, w okolicy potyliczne, głęboki
relaks |
12-15 Hz |
SMR (somatosensoric rhythm) |
rytm czuciowo-ruchowy, relaksacja z zewnętrzną uwagą |
13-15 Hz |
niskie beta |
w stanie czuwania przy otwartych oczach |
15-18 Hz |
średnie beta |
przy
aktywności z uwagą zewnętrzną |
18-35 Hz |
wysokie beta |
występują łącznie z silnymi emocjami, podrażnieniu, traumie, napięciu, lęku. |
powyżej 35 Hz |
gamma |
w czasie skrajnych wrażeń i przeżyć, szok. |
EEG
Biofeedback
(z ang.EEG - elektroencefalograf, biofeedback - biologiczne
sprzężenie zwrotne) jest metodą opartą na bioregulacyjnych
możliwościach mózgu z wykorzystaniem sprzężenia zwrotnego. Służy
do optymalizacji czynności bioelektrycznej mózgu celem osiągnięcia
usprawnienia działania przy równoczesnej relaksacji.
Z zapisu
elektroencefalograficznego można uzyskać wiele informacji o stanie
fizjologicznym (czuwanie, senność, sen) czy emocjonalnym (napięcie
psychiczne, relaksacja), bowiem stany fizjologiczne i częściowo i
emocjonalne łączą się ze szczególnymi wzorcami bioelektrycznymi.
Czynność bioelektryczna mózgu zmienia się w zależności od
wieku, stanu fizjologicznego, jak również w zależności od różnych
czynników wewnętrznych i zewnętrznych. W stanie czuwania
zrelaksowanego, przy oczach zamkniętych istnieje u osoby dorosłej
zróżnicowanie przestrzenne zapisu EEG, polegające na występowaniu
w tylnych okolicach mózgu czynności rytmicznej alfa o zakresie 8-12
Hz, a w przednich czynności (rytmu) beta o zakresie powyżej 13 Hz.
Po otwarciu oczu rytm alfa w tylnych okolicach ulega zablokowaniu i
pojawia się czynność szybka beta. Niskonapięciowa. Taki obraz
daje wizualna ocena zapisu w analogowym klasycznym aparacie EEG. Do
oceny funkcji psychicznych nowe możliwości stwarzają komputerowe
techniki obliczeniowe, wprowadzając do analizy ogromne liczby
zmiennych oraz korelacje ich wzajemnych zależności w różnych
miejscach układu nerwowego.
Badania
uwagi -
istotna role w prawidłowej pracy mózgu podczas procesu uczenia
pełni uwaga (attention). Badania i testy pozwalające określić
rodzaj i parametry charakterystyczne dla pracy mózgu podczas
skupiania uwagi pozwalają nie tylko poznać pracę mózgu ale
również określić pewne zaburzenia, szczególnie często
występujące u uczniów, zespoły nadpobudliwości psychomotorycznej
(zespół hiperkinetyczny) i zaburzenia uwagi : ADD
attention deficit disorder, ADHD
sttention deficit hyperactivity disorder.
Biochemia - Nie sposób rozpatrywać samej aktywności elektrycznej w oderwaniu od procesów biochemicznych, zczególnie roli neurotransmiterów, odpowiedzialnych za przewodzenie synaptyczne. Skrócona lista niektórych najważniejszych neuroprzekaźników:
Dopamina |
Dopamina nazywana jest również hormonem szczęścia, gdyż pojawienie się jej w przestrzeniach między neuronami, zewnętrznie objawia się poczuciem euforii. Jest syntezowana i uwalniana przez neurony znajdujące się w ośrodkowym układzie nerwowym. Odgrywa różną rolę w zależności od miejsca swego działania: w układzie pozapiramidowym jest odpowiedzialna za układ ruchowy, koordynację oraz napięcie mięśni, (np w chorobie Parkinsona występuje niedobór dopaminy), w układzie limbicznym jest odpowiedzialna za procesy emocjonalne, w podwzgórzu jest związany głównie z regulacją wydzielania hormonów, a szczególnie prolaktyny i gonadotropin . |
Serotonina |
To biologicznie czynny amin, który pełni funkcję ważnego neurotransmitera w ośrodkowym układzie nerwowym. Jej poziom w mózgu wpływa na nastrój, sen, potrzeby seksualne, zachowania impulsywne i apetyt.Pod względem chemicznym serotonina należy do rodziny tryptamin. Niektóre narkotyki naśladują serotoninę swoją budową. |
Melatonina |
Jest produkowana w śródmózgowiu przez szyszynkę oraz w mniejszych ilościach przez siatkówkę oka, reguluje zasypianie, budzenie się oraz ogólnie fazy snu, odpowiada również za starzenie się komórek ciała . Wydzielanie melatoniny stymulowane jest przez ciemność i blokowane przez światło. |
Noradrenalina |
Wydzielana jest w nadnerczach, zwykle razem z adrenaliną w sytuacjach powodujących stres. Wyrzut noradrenaliny do krwi powoduje, że szybko dociera ona do mózgu który na jej obecność reaguje przyspieszeniem rytmu serca, przemianą glikogenu w glukozę, napięciem mięśni oraz poszerzeniem źrenic. Noradrenalina wpływa dwojako na układ krążenia: zwęża naczynia obwodowe, natomiast rozszerza naczynia wieńcowe w sercu. |
Acetylocholina |
Jest produkowana w układzie neuronów cholinergicznych. Prekursorem acetylocholiny jest cholina, która przenika z przestrzeni międzykomórkowej do wnętrza neuronów. Wydzielana z zakończeń presynaptycznych acetylocholina działa na receptory znajdujące się w zakończeniach postsynaptycznych. Istnieją 2 typy receptorów cholinergicznych: muskarynowe (M) i nikotynowe (N). Receptory nikotynowe znajdują się w zakończeniach przedzwojowych układu cholinergicznego i adrenergicznego oraz w zakończeniach neuronów ruchowych mięśni prążkowanych. W pozostałych narządach znajdują się receptory muskarynowe. Acetylochonina powoduje m. in: rozszerzenie naczyń krwionośnych, obniża ciśnienie krwi, zwalnia częstość akcji serca, zmniejsza siłę skurczu mięśnia sercowego, skurcze mięśni gładkich oskrzeli, jelit i pęcherza moczowego oraz kurcz mięśni prążkowanych (receptory nikotynowe). |