Charakterystyka uczniów z mpd trudności podczas nauki i pobytu w szkole	Wskazówki do pracy dydaktyczno – wychowawczej
Rozwój umysłowy - poziom rozwoju umysłowego jest jednym z najistotniejszych czynników determinujących rozwój dziecka z mpd. Im wyższy jest poziom inteligencji, tym wyższy też potencjał dziecka do radzenia sobie w życiu (mimo niepełnosprawności ruchowej). Zaburzenia myślenia a szczególnie myślenia abstrakcyjnego, wynikają z: - nieprawidłowego działania analizatorów (narządu wzroku, słuchu), - obniżonego poziomu rozwoju umysłowego, ograniczonych możliwości nabywania doświadczeń (w tym wynikających z utrudnień w zakresie przemieszczania się i czynności manualnych). - trudności w określaniu kolejności wydarzeń (słabo lub zupełnie niewykształcone pojęcie następstwa czasu) -brak dostatecznej umiejętności wnioskowania przyczynowo-skutkowego - trudności w zrozumieniu fabuły powieści, filmu, z uświadomieniem sobie wpływu konkretnych wydarzeń, - trudności w rozumieniu zjawisk fizycznych i chemicznych (co jest przyczyną, a co skutkiem) - trudności z układaniem równań i układów równań do zadań tekstowych	-przekazywanie wiedzy w sposób bardzo uporządkowany -by pomóc w zapamiętaniu- przygotować odpowiednie schema­ty graficzne, odwoływać się do przykładów z najbliższego otoczenia -przygotowywać plan wydarzeń - dokładnie przedstawiać zjawi­ska fizyczne czy chemiczne, a potem pokazywać krok po kroku, jakie mo­gą być ich skutki zarówno te bezpośrednie, jak i dalsze
Zaburzenia koncentracji uwagi – łatwa męczliwość psychiczna oraz nadmierna wrażliwość układu nerwowego, wynikająca z uszkodzenia mózgu. Do tego mogą dochodzić uboczne skutki działania leków przeciwpadaczkowych. Pamięć - uczniowie najczęściej mają problemy z zapamiętywaniem definicji, twierdzeń, tabliczki mnożenia, ale również z nauką na pamięć wiersza czy fragmentu prozy. Trudność może im też sprawić pamiętanie dat wydarzeń historycznych - wynikać to może zarówno z zaburzeń samego procesu za­pamiętywania, kojarzenia faktów jak i ze skłonności do przestawiania cyfr w datach.	- ograniczenie do niezbędnego minimum wymagań w zakresie pamięciowego opanowania wiedzy u tych uczniów, którzy mają z tym dużo trudności. Jeśli nauczenie się na pamięć praw czy definicji, tabliczki mnożenia jest dla dzieci za trudne, można z tego zrezygno­wać, jeśli uczniowie dobrze je rozumieją i potrafią z nich korzystać w czasie rozwiązywania zadań
Niski poziom sprawności grafomotorycznej (zbyt duża męczliwość mięśni dłoni, kłopoty z prawidłowym trzymaniem długopisu, niemożność utrzymania się w za­danej liniaturze, trudności z precyzyjnymi ruchami ręki, odpowiedzial­nymi za płynne i kształtne pismo, czasami współist­nieją ruchy mimowolne) problemem może stać się ręczne pisanie dłuższych wypowiedzi, nieczytelność liter lub dodatkowe zamazanie napisanego już tekstu. - trudności z prawidłowym rozmieszczeniem graficznym na stronie wypowiedzi pi­semnej (np. list, podanie) z prowadzeniem notatek w formie tabel i sche­matów, - trudności z prawidłowym podpisywaniem liczb w kolumnach, zapisywaniem wzorów	-wykorzystanie specjalistycznych pomocy i przyborów szkolnych -uzupełnianie tekstu napisanego wcześniej przez nauczyciela -pisanie w powiększonej liniaturze -pisanie na komputerze (użycie odpowiedniego oprogramowania)
Spostrzeganie: zaburzenie (ok. 50 % dzieci) - przyczyna tkwi w uszkodzeniu mózgowych struktur związanych z funkcją widzenia – zaburzenia wzroku u dzieci z mpd przybierają formę krótkowzroczności, dalekowzroczności, zaburzeń akomodacji, ubytków w polu widzenia zaburzenia integracji sensorycznej - zaburzenia w zakresie ruchów gałek ocznych i wrażeń płynących z mięśni szyi powodują że widzenie dziecka można przyrównać do odczytywania napisów w TV podczas drgania obrazu trudności w wyodrębnieniu części z całości, różnic, podobieństw, w zapamiętywaniu obrazu graficznego (np. kształty liter) - słaba pamięć wzrokowa, przestrzenna - trudności z wodzeniem wzrokiem zwiększona męczliwość, trudności z czytaniem, kontrolowaniem wykonywanych czynności, prowadzeniem obserwacji	- większe niż standardowe użycie w edukacji środków informatycznych, medialnych (podręczniki szkolne, zeszyty ćwiczeń także w formie elektronicznej - możliwość regulowania wielkości czcionki, liczby zadań na stronie, wielkości rysunków)
Słuch : zaburzenia ( 25%) - przyczyną może być uszkodzenie elementów nerwowych narządu słuchu, w tym receptora słuchowego, dróg nerwowych i obszarów mózgu odpowiedzialnych za opracowanie bodźców dźwiękowych, dzieci mogą niewyraźnie słyszeć lub nie rozumieć mowy - zdarza się również nadwrażliwość na bodźce słuchowe wynikająca z uszkodzenia mózgu trudność z zapamiętywaniem słów, piosenek, wierszy, rozumieniem dłuższych poleceń, w pisaniu ze słuchu trudności z ekspresja słowną, trudności w koncentracji na lekcji, gdy dociera do nich zbyt dużo dźwięków	- unikać przeładowania słowami, używać krótszych zdań - zadbać, aby w otoczeniu ucznia było jak najmniej bodźców rozpraszających -miejsce ucznia z dala od ewentualnych źródeł dźwięku, - sprawdzać , czy uczeń zrozumiał polecenie, wyjaśniać
Orientacja przestrzenna: zaburzenia w orientacji przestrzeni a) realnej - zaburzenia w percepcji przestrzeni osobowej (schemacie ciała ) i okołoosobowej – brak punktu odniesienia - trudności w nazwaniu i lokalizacji części ciała - problemy w lokalizacji przedmiotów i sięganiu po nie , - trudności w ocenie odległości, położenia, poruszaniu się między przedmiotami b) poznawczej - dezorientacja topograficzna - zakłócenia w zakresie czynności konstrukcyjnych i grafomotorycznych - problemy z prowadzeniem obserwacji z wykorzystaniem lupy bądź mikroskopu( zmniejszona precyzja ruchów docelowych, trudności z dostatecznie długim utrzymaniem ręki w żądanej pozycji przy jednocze­snym ustawieniu głowy w takim położeniu, które pozwoli dokonać obser­wacji) -posługiwanie się sprzętem laboratoryjnym może być w znacznym stopniu utrudnione lub w ogóle niemożliwe, ze względu na ich problemy manipulacyjne (np. kłopoty z nalaniem odpowie­dniej ilości odczynnika, z dokładnym odważaniem składników) -trudności w posługiwaniu się przyrządami pomiarowymi, jak: ter­mometr, kompas czy taśma miernicza, ze względu na zbyt gęste umieszcza­nie oznaczeń (brak sprawności manualnej oraz dobrej koordynacji wzrokowo-ruchowej, a przy pomiarach w terenie także zręczności i umiejętności samodzielnego poruszania się -dzieci posłu­gujące się balkonikami, kulami, jeżdżące na wózkach inwalidzkich) - problemy z ustalaniem na mapie kierunków głównych i pośrednich, jak też kłopoty z prawidłową interpretacją map i planów w czasie zajęć w terenie. Zaburzenia lateralizacji (funkcjonalna dominacja jednej ze stron ciała w zakresie funkcji wzrokowych ( przewaga jednego oka) , słuchowych (przewaga jednego ucha ) ruchowa ( przewaga jednej ręki, nogi) w przepadku dzieci z MPD : lateralizacja nieustalona, skrzyżowana np. słaba obustronna koordynacja motoryczna : niechęć do używania obu rąk równocześnie np. przy pisaniu jedna ręka pisze a druga zamiast trzymać zeszyt leży na kolanie - trudności w przekraczaniu linii środkowej ciała (np. dzieci rysują , piszą po jednej stronie kartki – gdy dochodzą do połowy przekładają kredkę do drugiej ręki , gubią obserwowany przedmiot podczas obserwacji , podczas przekraczania przez oko linii środkowej (trudności w czytaniu, przepisywaniu z tablicy, różnicowaniu stron –prawa , lewa) - trudności w odtworzeniu pokazanego ruchu, a szczególnie w odpowiedniej kolejności sekwencji ruchowej -występowanie synkinezji, czyli dodatkowych ruchów, zbędnych z punktu widzenia celu i efektu wykonywanej czynności powoduje niepotrzebne zużycie energii i znacznie wydłuża czas wykonywanej czynności	-zniesienie barier architektonicznych w szkole (klasa, szatnie , korytarze , toalety) -dostosowanie stanowiska do nauki umożliwiającego aktywność własną ucznia -wykorzystanie filmów popularnonaukowych, oglądaniem zdjęć - demonstracje wykonywane przez nauczyciela, którego działanie kierowane może być poleceniami wydawanymi przez ucz­nia -przygotowanie przez nauczyciela mo­deli przyrządów dostatecznie dużych wymiarów i z bardzo czytelnymi oznaczeniami na skali - przeznaczenie większej ilości czasu na wykonanie zadania - jeśli to możliwe – dostosowanie zadania do możliwości ucznia
Słabo rozwinięta pamięć - trudności z zapamiętywaniem i odtwarzaniem, zaburzona pamięć logiczna (mniej zaburzona pamięć mechaniczna) trudności w trwałym zapamiętywaniu treści , szczególnie powiązanych ze sobą logicznie nowy materiał przyswajany jest bardzo wolno	-nowy materiał wymaga wielokrotnych powtórzeń
Mowa - zaburzenia motoryczne mowy (70 % dzieci)- w ciężkich zaburzeniach dziecko może zupełnie nie mówić , brak poprawnej mowy nie jest spowodowany brakiem inteligencji czy wysiłku ale porażeniem mięśni artykulacyjnych i nieprawidłowościami czuciowo- motorycznymi , zaburzenia mowy mogą mieć też podłoże społeczne i wynikać z ograniczenia możliwości nabywania doświadczeń, słabego kontaktu emocjonalnego z otoczeniem lub też z lęku, że niewyraźna mowa nie zostanie zrozumiana uczniowie mają trudności podczas dłuższego wypowiadania się pełnymi zdaniami, wolniejsze jest tempo wypowiedzi oraz uboższy z reguły zasób słów i pojęć.	-uczenie budowania dłuższych wypowiedzi powiązanych w logiczną całość -w przypadku dzieci z porażeniami w obrębie aparatu artykulacyjnego może dochodzić do sytuacji, gdy komunikacja werbalna jest zupełnie niemożliwa wspieranie porozumiewania się ucznia niemówiącego za pomocą metod komunikacji niewerbalnej

Źródło: Edukacja skuteczna, przyjazna i nowoczesna. Jak organizować edukację uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi? Przewodnik, str. 32-37, Warszawa 2010, MEN