38. Mózgowe porażenie dziecięce – charakterystyka oraz metody usprawniania fizjoterapeutycznego, scharakteryzuj jedną z nich.
39. Mózgowe porażenie dziecięce – charakterystyka oraz skale funkcjonalne przydatne w ocenie chorego.
Charakterystyka
MPD niepostępujące uszkodzenie OUN powstałe w wyniku działania czynników szkodliwych, występujących w okresuie ciąży, okołoporodowym i bezpośrednio po urodzeniu.
a) Czynniki przedporodowe:zły stan zdrowia matki, działanie szkodliwych czynników fizycznych i chemicznych
b) Czynniki okołoporodowe: niedotlenienie OUN, hiperbilrubinemia, wcześniactwo, wakum, uraz okołoporodowy
c)czynniki poporodowe: niedotlenienie noworodka, krwawienie podtwardówkowe, zapalenie mózgu, urazy mózgu, zakażenie OUN
1. Podział wg Hagberga:
-postać spastyczna- porażenie piramidowe
-postać pozapiramidowa- ruchy mimowolne
-postać móżdżkowa- zaburzenia równowagi
-postać mieszana- łączy 2 lub trzy postacie
2. Podział Ingrama
a) porażenie kurczowo- połowicze- (hemiplegia) jednostronny niedowład spastyczny prawo lub lewostronny. Poirażenie występuje po stronie przeciwnej do uszkodzonej półkuli mózgowej i jest silniejsze w kończynie górnej niż dolnej. Pierwsze objawy wyst. między 3-. ż. Występuje mniejsza aktywność i ograniczenie ruchów kończyn po stronie porażonej. Częste też zaburzenia czucia. Rozwój umysłowy w większosci prawidłowy. Może towarzyszyć padaczka, zab. widzenia, sfery emocjonalnej i mowy.
b) obustronne porażenie kurczowe (diplegia) Objawy w kończynach dolnych dominują nad objawami w kończynach górnych, lub występują tylko w kończynach dolnych (paraplegia). Mogą występować: zez, dyzartria, padaczka. Rozwój umysłowy w większosci przypadków prawidłowy
c) obustronne porażenie połowicze- (hemiplegia bilateralis) - jedna z najcięższych postaci, większe nasilenie zmian w kkg niż w kkd. Trudności w gryzieniu, żuciu połykaniu, dyzartria, padaczka, upośledzenie umysłowe
d) postać móżdżkowa (ataktyczna) - najrzadziej spotykana, dysmetria, niemożność zatrzymania ruchu, niemożność wykonywania ruchów naprzemiennych, drżenia zamiarowe, oczopląs, niezborność ruchowa, zaburzenia koordynacji, dyzartria. Rozwój umysłowy zazwyczaj prawidłowy
e) postać pozapiramidowa- w wsyniku uszkodzenia zwojów podstawy układu pozapiramidowego. Występują ruchy mimowlone. Rozwój fizyczny i ruchowy często opóźniony, zaburzenia wegetatywne, duża skłonność do infekcji. Rozwój umysłowy przeważnie prsawidłowy. Moze być głuchota, zez, dyzartria
Zaburzenia zachowania mogą występować u wszystkich dzieci z MPD. Są drażliwe, wybuchowe, agresywne uparte, lękliwe
Metody usprawniania
- metoda Bobath
- metoda filadelfijska
- metoda węgierska nauczania kierowanego wg Peto
- metoda Vojty
- theraSuit
Skale funkcjonalne
Skala GMFCS Gross Motor Function Classification System
opiera się na ocenie samodzielnego poruszania się ze szczególnym wyróżnieniem kontroli tułowia oraz funkcji chodzenia u dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym. Skala może być również stosowana w ocenie zdolności motorycznych dzieci i młodzieży z zaburzeniami neurologicznymi.
Składa się z 5 poziomów określających zdolności ruchowe dziecka w czterech przedziałach wiekowych (2r.ż, 2-4, 6-12, 12-18r.ż)
Różnice pomiędzy poszczególnymi poziomami oparte są na ograniczeniach swobody i niezależności ruchu, potrzeby używania urządzeń podtrzymujących lub wózków. Należy ustalić, który poziom najlepiej odzwierciedla możliwości motoryczne dziecka. Dodatkowo warto zwrócić uwagę na codzienne funkcjonowanie w domu, szkole i otoczeniu.
Ważne jest, by brać pod uwagę normalne, codzienne możliwości, a nie te najlepsze lub potencjalne.
Poziomy
I poziom – dziecko ma trudności jedynie ze złożonymi czynnościami, zadaniami np. skakanie na 1 kd
II poziom – dziecko nie potrafi biegać lub skakać
III poziom – dziecko porusza się ze wspomaganiem (kula,laska)
IV poziom – dziecko porusza się ze wspomaganiem na krótkich dystansach, na dłuższych wózek
V poziom – dziecko jest w pełni zależne od innych osób
Skala MACS
System klasyfikacji zdolności manualnych (MACS) opisuje jak dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym (mpdz) używają rąk posługując się przedmiotami w życiu codziennym. MACS obejmuje pięć poziomów. Przypisanie dziecku konkretnego poziomu opiera się na inicjowanej przez dziecko czynności, podczas której posługuje się ono przedmiotami, a także na tym, czy dziecko potrzebuje
pomocy innej osoby lub dostosowanie sprzętów i mogło się nimi posługiwać w codziennych
czynnościach. MACS obejmuje całe spectrum funkcjonalnych ograniczeń jakie opisano wśród dzieci z mózgowym porażeniem i dotyczy wszystkich podtypów. Niektóre podtypy są klasyfikowane wg MACS na kilku poziomach, takie jak obustronne mpdz, niektóre raczej na konkretnym poziomie, takie jak jednostronne mpdz. Poziom pierwszy obejmuje dzieci z drobnymi ograniczeniami, natomiast dzieci z poważnymi funkcjonalnymi ograniczeniami zwykle zaliczają się do poziomu IV i V. Poziom ‘’0’’ byłby niezbędny jeśli chcielibyśmy klasyfikować wg MACS prawidłowo rozwinięte dzieci .
Skala GMFM
Jedną ze skal stosowanych do oceny funkcjonalnej jest GMFM (Gross Motor Function Measure), która składa się z badania kilku poziomów aktywności dziecka:
pozycja leżąca i obroty - 17 funkcji ruchowych w pozycji leżącej na plecach, brzuchu oraz ruchów obrotowych
siedzenie - ocena 20 funkcji wykonywanych w pozycji siedzącej
czworakowanie i chodzenie na kolanach - ocena 14 funkcji wykonywanych w pozycji czworaczej
pozycja stojąca - ocena 13 funkcji wykonywanych w pozycji klęku prostego i stojącej
chodzenie, bieganie i skakanie - ocena 24 funkcji wykonywanych podczas chodzenia, wchodzenia po schodach, biegu i skoków
GMFM jest skalą obiektywną, umożliwia ocenę zmian w funkcji dziecka oraz pozwala określić poziom rozwoju motorycznego dziecka . Bardziej przydatną klinicznie skalą jest Gross Motor Function Clasification System for Cerebral Palsy - subiektywna ocena możliwości funkcjonalnych dziecka
Ocenia 5 poziomów lokomocyjnych:
chodzenie bez ograniczeń funkcjonalnych
chodzenie bez pomocy sprzętu ortopedycznego, ograniczenie poruszania się poza domem
chodzenie przy pomocy sprzętu ortopedycznego
samodzielność lokomocyjna przy użyciu sprzętu ortopedycznego
ograniczona lokomocja nawet przy użyciu sprzętu ortopedycznego