Praca zaliczeniowa z przedmiotu:
Metody wczesnej interwencji
PADACZKA (EPILEPSJA)
Padaczka jest najczęstszą chorobą układu nerwowego u dzieci i jedną z najczęstszych u dorosłych. Ocenia się, że na padaczkę choruje do 1% ludzi. W Polsce cierpi na nią ok. 400 tysięcy osób.
Napad padaczkowy jest wyrazem przejściowych zaburzeń czynności mózgu wskutek nadmiernych i gwałtownych wyładowań bioelektrycznych w komórkach nerwowych. Rozróżnia się wiele typów napadów padaczkowych o bardzo zróżnicowanych objawach. Niektórym napadom towarzyszą drgawki mięśni kończyn lub twarzy, inne mają charakter bezdrgawkowy. Większość, choć nie wszystkie, przebiegają z zaburzeniami świadomości. U niektórych chorych napady padaczkowe polegają na występowaniu różnorodnych objawów czuciowych. Niekiedy jedynym objawem napadu są krótkotrwałe zaburzenia świadomości, w czasie których na kilka sekund pacjent przerywa wykonywaną czynność, by do niej powrócić bezpośrednio po napadzie.
Aby dokładnie ustalić typy napadów występujące u pacjenta należy przeprowadzić:
Wywiad (informacje zbierane przez lekarza lub pielęgniarkę środowiskową od chorego i rodziny)
Specjalistyczne badania
Wywiad obejmuje:
Informacje ogólne:
Przebieg ciąży i porodu
Rozwój psychoruchowy
Przebieg choroby
Wywiad rodzinny
Informacje dotyczące napadów:
Pora i okoliczności występowania oraz czas trwania
Od jakich objawów rozpoczął się napad
Czy w czasie napadu chory był przytomny
Jakie objawy towarzyszyły napadowi
Objawy ponapadowe
Do najczęściej wykonywanych badań należą:
Badanie neurologiczne
Badania laboratoryjne krwi
Badanie EEG
Badanie neuroradiologiczne (tomografia komputerowa głowy i rezonans magnetyczny)
Rozpoznanie padaczki ustala się głównie na podstawie dokładnie zebranego wywiadu. EEG jest jedynym badaniem, przy pomocy którego można wykazać istnienie nieprawidłowej czynności bioelektrycznej mózgu, będącej istotą padaczki. Ma ono bardzo ważne znaczenie w rozpoznawaniu typów napadów i rodzaju padaczki, ustaleniu rokowania i sposobów leczenia. Jednakże, u niektórych chorych na padaczkę, zapisy EEG mogą być prawidłowe. Z drugiej strony sam fakt występowania zmian napadowych w EEG nigdy nie przesądza o rozpoznaniu padaczki. Wynik EEG zawsze musi być interpretowany łącznie z danymi z wywiadu.
Badania neuroradiologiczne pozwalają na uwidocznienie struktury mózgu. Mają więc na celu ustalenie przyczyn padaczki. Niektórzy chorzy uważają, że ich prawidłowy wynik zaprzecza rozpoznaniu padaczki, co nie jest nigdy prawdą.
O padaczce mówimy wtedy, gdy u danego chorego napady padaczkowe powtarzają się. Poza pewnymi wyjątkowymi sytuacjami nie wolno rozpoznać padaczki i rozpocząć leczenia u osób po pierwszym napadzie padaczkowym. Ryzyko powtarzania się napadów po pierwszym w życiu napadzie wynosi 40-50%. Oznacza to, że u około połowy takich osób nie wystąpi choroba przewlekła, jaką jest padaczka.
Padaczka może ujawnić się w każdym wieku od wczesnego dzieciństwa do późnej starości. W 80% przypadków choroba rozpoczyna się przed 20 rokiem życia.
Przyczyny występowania padaczki
Przyczyny występowania padaczki są różnorodne, zarówno wrodzone, jak i nabyte. W rzadkich przypadkach są to przyczyny genetyczne. Wśród czynników nabytych należy wymienić między innymi: nieprawidłowy przebieg ciąży i porodu, urazy głowy, choroby naczyń mózgowych. Kolejną grupę stanowią padaczki, których przyczyny na podstawie dostępnych badań nie można jednoznacznie ustalić. Pomimo ogromnego rozwoju diagnostyki, właśnie ta grupa padaczek występuje najczęściej.
Leczenie padaczki.
Pewne rozpoznanie padaczki jest wskazaniem do przewlekłego leczenia farmakologicznego. Celem leczenia jest uzyskanie całkowitego ustąpienia napadów przy równoczesnym braku objawów niepożądanych związanych z przewlekłym przyjmowaniem leków.
Można przyjąć, że aktualne sposoby leczenia pozwalają na całkowite ustąpienie napadów u ok. 2/3 chorych, a u dalszej 1/5 na znaczne zmniejszenie ich liczby.
Istnieje wiele różnych leków przeciwpadaczkowych. Różnią się one zakresem działania, skutecznością oraz ewentualnymi objawami niepożądanymi. Wybór leku zależy od rodzaju napadów i padaczki. Leczenie rozpoczyna się od stosowania małych dawek jednego leku, a następnie dawkę zwiększa się. Lek zmienia się na inny, gdy napady nie ustępują. Większość chorych otrzymuje tylko jeden lek, a tylko u części chorych istnieją wskazania do stosowania terapii skojarzonej dwoma lekami przeciwpadaczkowymi. Leki przyjmuje się codziennie, stąd niezwykle istotne jest szybkie wyrobienie sobie nawyku ich regularnego przyjmowania.
Regularne przyjmowanie leków jest podstawowym warunkiem skutecznego leczenia. Niesystematyczne przyjmowanie leków jest jedną z najczęstszych przyczyn niepowodzeń w leczeniu padaczki. Sprzyja także rozwojowi tzw. padaczki przewlekłej, lekoopornej. Nagłe odstawienie leku przeciwpadaczkowego grozi nie tylko nawrotem napadów, ale także wystąpieniem tzw. stanu padaczkowego. O stanie padaczkowym mówimy wtedy, gdy napady padaczkowe powtarzają się z bardzo dużą częstotliwością, a w przypadku stanu padaczkowego napadów toniczno-klonicznych (tzw. napadów grand mal, czyli dużych) chory nie odzyskuje przytomności między napadami. Stan padaczkowy jest stanem zagrożenia życia i zawsze wymaga leczenia szpitalnego.
Leczeniem padaczki zajmują sie neurolodzy, neurolodzy dziecięcy i w pewnych przypadkach psychiatrzy. Leczenie prowadzi się ambulatoryjnie. Chorzy winni zgłaszać się do badań kontrolnych co kilka miesięcy, także wtedy, gdy napady pod wpływem leczenia ustąpiły. Okresowo wykonuje się u nich, oprócz badania neurologicznego, badania dodatkowe krwi oraz zapisy EEG
W zależności od takich danych, jak: wiek ujawnienia się padaczki, rodzaj napadów, etiologia, charakter zmian w EEG wyróżnia się kilkadziesiąt zespołów padaczkowych. Poszczególne zespoły różnią się nie tylko reaktywnością na leki, ale także rokowaniem. Są wśród nich takie, jak np.: zespół Lennoxa-Gastauta, w którym szanse zarówno na opanowanie napadów, jak i możliwość późniejszego odstawienia leków, są minimalne. W padaczce mioklonicznej młodzieńczej szanse na całkowite opanowanie napadów sięgają 90%, ale nawet po wielu latach beznapadowych po odstawieniu leków u 95% chorych napady wracają. Padaczka rolandyczna ustępuje na trwałe praktycznie u wszystkich przed ukończeniem 16 roku życia.
Istnieją pewne ogólne, uniwersalne dla wszystkich chorych zasady postępowania. Leki przeciwpadaczkowe przyjmuje się co najmniej 3 lata od chwili wystąpienia ostatniego napadu padaczkowego.
Wyniki leczenia zależą nie tylko od regularnego przyjmowania leków, ale także od unikania czynników, które prowokują występowanie napadów.
Czynniki prowokujące występowanie napadów:
Nieregularny tryb życia, a w szczególności niedobór snu
Spożywanie alkoholu
Choroby infekcyjne (głównie u dzieci zwiększa się liczba napadów)
U części kobiet napady występują w okresie okołomiesiączkowym
Duży wysiłek umysłowy i fizyczny
Dzieci chore na padaczkę
Rozpoznanie padaczki wzbudza często u rodziców postawy nadopiekuńcze. Są one bardzo niekorzystne, gdyż dziecko chore na chorobę przewlekłą musi być przygotowane na pokonywanie większych trudności życiowych niż jego zdrowi rówieśnicy. Właściwie i wcześnie leczona padaczka nie odbiera chorym szans rozwoju. Szanse takie może mu jednak odebrać nieprzychylnie nastawione lub niedoinformowane społeczeństwo: rodzice, szkoła, służba zdrowia. W każdym przypadku wspólną troską rodziców, nauczycieli, lekarzy i samego chorego dziecka, winno być uzyskanie przez nie możliwie jak najlepszego wykształcenia dostosowanego do jego indywidualnych możliwości. Ograniczenie trybu życia u dzieci chorych na padaczkę zależą głównie od przebiegu choroby. U chorych leczonych skutecznie nie odbiegają istotnie od ograniczeń, jakim podlegają inne, zdrowe dzieci. Aktywność ruchowa, w tym amatorskie uprawianie sportu (poza sportami walki) nie jest tu przeciwwskazana, a nawet korzystna. Dzieciom można pozwolić na grę w piłkę nożną, jazdę na rowerze poza drogami publicznymi, lekkoatletykę. Możliwe jest także pływanie w basenie pod warunkiem zapewnienia indywidualnej, fachowej opieki. Ograniczenia winny być zredukowane do niezbędnego minimum, a ich zakres zależny od wieku dziecka i wyników leczenia. Dzieci leczone skutecznie mogą uczestniczyć w obozach i koloniach letnich pod warunkiem zapewnienia regularnego przyjmowania leków i poinformowania o chorobie wychowawców.
Jak pomóc choremu w czasie drgawkowego napadu padaczkowego?
Większość osób boi się padaczki i co za tym idzie nie potrafi pomóc osobie chorej podczas napadu. Ten lęk często wynika z niewiedzy co jednak nie pozwala w ten sposób tłumaczyć nie udzielenia pomocy. Oto kilka wskazówek jak należy się zachować, kiedy jesteśmy świadkiem napadu padaczkowego:
zachować spokój, ponieważ większość napadów ustępuje samoistnie w ciągu 2 - 3 minut
zapewnić bezpieczeństwo choremu, jeśli ten znajduje się w miejscu niebezpiecznym np. na ulicy
chorego należy ułożyć na boku, ponieważ taka pozycja chroni go przed zakrztuszeniem się
nie wolno wkładać choremu żadnych przedmiotów do ust - wbrew powszechnym opiniom to wcale nie pomaga a nawet może zaszkodzić
po napadzie należy pozostać przy chorym tak długo aż wróci do normy
chory po napadzie często potrzebuje snu, jest to zjawisko zupełnie naturalne
jeżeli napad jest dłuższy niż 7 minut (lub jeśli wcześniej nastąpiła utrata przytomności) należy zawiadomić pogotowie
Mity na temat padaczki:
padaczka jest chorobą psychiczną
leczenie padaczki jest mało skuteczne
padaczka u wszystkich chorych jest chorobą całego życia
napady padaczkowe zawsze maja charakter drgawkowy i zawsze przebiegają z utratą przytomności
chorzy na padaczkę nie osiągają znaczących sukcesów zawodowych
Bibliografia:
Majkowski J.: "Padaczka", PZWL, Warszawa, 1986
Majkowski J., Bułachowa L.: "Padaczka, porady dla chorych", PZWL, Warszawa, 1991
Zieliński J.: "Padaczka. Przesądy i rzeczywistość", PZWL, Warszawa, 1979
4