Stymulacja dzieci metodą Vojty
STYMULACJA DZIECI METODĄ VOJTY
Jest to neurofizjologicznie sterowany system torowania, mający na celu przywrócenie wrodzonych fizjologicznych wzorców ruchowych, które są zablokowane w swoim rozwoju przez wczesnodziecięce uszkodzenia mózgu lub zostały utracone na skutek urazów. Metoda ta zwana również uruchomieniem odruchów, jest stosowana głównie profilaktycznie i leczniczo w dziecięcych neurologicznych zaburzeniach ruchowych oraz ortopedycznych wadach postawy.
Metoda Vojty opiera się na zasadzie wywoływania odruchów: przez nacisk na określone punkty ciała (strefy wywołujące) wywołuje się takie odruchy, jakie występują w normalnym motorycznym rozwoju dopiero w późniejszym stadium (np. obrót). Mogą być w ten sposób korygowane patologiczne wzorce postawy i ruchowe. Vojta wykorzystuje szczególnie dwa systemy utorowienia korygujące postawę: tzw. pełzanie odruchowe i obrót odruchowy.
Warunki do stymulacji metodą Vojty:
- terapię metodą Vojty prowadzi się w warunkach domowych uprzednio ucząc rodziców sposobu wykonywania ćwiczeń
- poleca się stół przykryty cienkim materacem obciągniętym dermą
- dziecko musi być wyspane, nie może być głodne
- do ćwiczeń dziecko zostaje całkowicie rozebrane
- możemy wykorzystywać różne naturalne sytuacje - przewijanie, przebieranie, szykowanie do kąpieli
- zwykle niemowlę stymulowane jest cztery razy dziennie po kilka minut; u noworodka i wcześniaka zaczyna się od 15 sekund stymulacji każdej strony ciała, im dziecko jest starsze tym czas stosowania bodźca może być dłuższy.
- nie ćwiczymy w razie podwyższonej temperatury ciała, podawania antybiotyków, napadu padaczki
- codzienny bliski kontakt rodziców z dzieckiem powinien służyć nie tylko rehabilitacji ale także budować trwałą więź pomiędzy nimi.
Strefy wywołujące reakcje
Vojta definiuje 20 stref wywołujących reakcje, które dzieli na strefy główne i podrzędne. Strefy główne leżą przy kończynach (bodźce okostnej), strefy podrzędne przy tułowiu (bodźce mięśniowe). Z reguły podrażnienie jednej strefy wywołuje całościowy wzorzec odruchowy. Oprócz motorycznych dochodzi do silnych reakcji wegetatywnych danej strefy (np. zaczerwienienia skóry, poty.)
Cel:
1. Utorowanie psychologicznych przebiegów ruchu, zanim zostaną uniemożliwione przez patologiczny rozwój wraz z ich wzorcami zastępczymi, a przez to zmiana utorowienia i utrzymanie grożącego rozwoju spastycznego u niemowląt, niemowląt także istniejących patologicznych wzorców ruchu u pacjentów starszych.
2. „Wprowadzenie” mięśni, które dotychczas pracowały w patologicznym wzorcu zastępczym lub nie pracowały wcale, do psychologicznego łańcucha ruchowego.
3. Globalna zmiana postawy ciała przez wywołanie obu kompleksowych odruchowych serii ruchów „pełzanie odruchowe” i „obrót odruchowy”. Uzyskuje się przy tym szczególnie poprawę przemieszczenia punktu ciężkości, pozycji wyprostowanej, sterowania równowagi oraz koordynacji postawy ciała.
4. Wpływ na funkcje życiowe, szczególnie przy pielęgnacji wcześniaków.
Realizacja:
1. Pełzanie odruchowe
Pozycja wyjściowa: leżenie na brzuchu, głowa obrócona o 30°, rękę leżącą po stronie, w którą skierowana jest twarz podnieść ponad głowę dziecka, dłonią chwycić kawałek drewna. Noga tej samej strony lekko zgięta i skręcona na zewnątrz (supinacja), druga ręka obrócona do wewnątrz (pronacja) leży obok ciała z otwartą dłonią, druga noga lekko zgięta, obrócona na zewnątrz.
Strefy wywołujące reakcje (rys. 1):
· strona twarzy: łokieć, łopatka, miednica, kolano
· strona tyłu głowy: wyrostek barkowy, strefa tułowia (klatka piersiowa), mięsień pośladkowy średni, pięta.
Kierunek:
· Głowa w przedłużeniu kręgosłupa
· „strona twarzy”: zgięcie łokcia z pronacją, rotacja wewnętrzna ramienia, łopatka przy kręgosłupie, zgięcie w stawie biodrowym z rotacją zewnętrzną, zgięcie kolana, grzbietowe i pronacja stopy.
· „strona tyłu głowy”: zgięcie łokcia z odwróceniem na zewnątrz, rotacja zewnętrzna ramienia, zgięcie w stawie biodrowym z rotacją wewnętrzną, wyprostowanie kolana, zgięcie grzbietowe i pronacja stopy.
· Przy zmianie stref wywołujących od „strony twarzy” do „strony tyłu głowy” następują ruchy wzajemne (podobnie jak przy poruszaniu się do przodu).
2. Obrót odruchowy
W zależności od wskazań wykonuje się wyłącznie określone fazy całego programu ćwiczeń.
· Faza pierwsza:
Pozycja wyjściowa: leżenie na plecach, głowa obrócona o 30°, ramiona leżą wyprostowane obok tułowia w ustawieniu zerowym, nogi lekko odwiedzione wyprostowane w ustawieniu zerowym.
Strefy wywołujące: strefa piersiowa (łuk żebrowy szóstego żebra) dodatkowo opór przy głowie (kresy barkowe) oraz brodzie.
Kierunek:
- głowa w pozycji naturalnej
- rotacja obręczy barkowej ku ramieniu po stronie tyłu głowy
- wyprostowanie miednicy
- rotacja miednicy ku nodze po stronie tyłu głowy
- zgięcie w stawie biodrowym pod kątem 90°
- zgięcie w kolanie pod kątem 90°
- stopy zgięte grzbietowo, pronacja
· Faza druga:
Pozycja wyjściowa: leżenie na boku, twarz na podłożu, dolne ramię zgięte pod kątem 90° w stosunku do ciała, obie nogi zgięte w biodrach i kolanach pod kątem 40°, górne ramię leży na ciele wyprostowane w lekkiej rotacji wewnętrznej (pronacji).
Strefy wywołujące reakcje (rys. 2.)
· strona dolna: łokieć, kolano, pięta
· strona górna: wyrostek barkowy, łopatka, nadgarstek, strefa piersiowa, m. pośladkowy średni, kolano.
Kierunek:
- głowa w pozycji środkowej
- dolne ramię: łopatka przy kręgosłupie, ramię przywiedzione w rotacji zewnętrznej, zgięcie łokcia, dłoń otwarta
- dolna noga: udo wyprostowane i odwiedzione, kolano wyprostowane, stopa jak w fazie pierwszej
- górne ramię: zgięte, odwiedzione w rotacji zewnętrznej, łokieć wyprostowany odwrócony na zewnątrz, nadgarstek wyprostowany i zgięty grzbietowo
- górna noga: zgięcie w biodrze odwiedzeniem i rotacją zewnętrzną, kolano zgięte pod kątem do 80°, stopa w pozycji zerowej, palce rozwarte
· Faza trzecia:
Pozycja wyjściowa: jak w fazie drugiej ale stawy biodrowe i kolanowe zgięte pod kątem 90°.
Strefy wywołujące reakcje:
· strona dolna: łopatka, zewnętrzna strona kolana
· strona górna: wyrostek barkowy, wewnętrzna strona kolana
Kierunek: jak w fazie drugiej ale reakcje obu nóg odpowiadają górnej nodze
· Faza czwarta:
Ta faza stosowana jest dla lepszego różnicowania bioder przy porażeniach dwustronnych, sprzyja wyprostowaniu dolnej części kręgosłupa lędźwiowego np. przy skoliozie.
Pozycja wyjściowa: jak w fazie drugiej ale górna noga jest zgięta w biodrze i kolanie pod kątem 90°.
! Przy zagrożonym stawie biodrowym strona upośledzona musi znajdować się na dole (tzn. ułożenie na chorym biodrze).
Strefy wywołujące reakcje:
· górna noga: strona wewnętrzna kolana
· dolna noga: strona zewnętrzna kolana
·
Kierunek: oba stawy biodrowe są zgięte, odwiedzione i w rotacji zewnętrznej.