STYMULACJA DZIECI METODĄ VOJTY Jest to neurofizjologicznie sterowany system torowania, mający na celu przywrócenie wrodzonych fizjologicznych wzorców ruchowych, które są zablokowane w swoim rozwoju przez wczesnodziecięce uszkodzenia mózgu lub zostały utracone na skutek urazów. Metoda ta zwana również uruchomieniem odruchów, jest stosowana głównie profilaktycznie i leczniczo w dziecięcych neurologicznych zaburzeniach ruchowych oraz ortopedycznych wadach postawy. Metoda Vojty opiera się na zasadzie wywoływania odruchów: przez nacisk na określone punkty ciała (strefy wywołujące) wywołuje się takie odruchy, jakie występują w normalnym motorycznym rozwoju dopiero w późniejszym stadium (np. obrót). Mogą być w ten sposób korygowane patologiczne wzorce postawy i ruchowe. Vojta wykorzystuje szczególnie dwa systemy utorowienia korygujące postawę: tzw. pełzanie odruchowe i obrót odruchowy. Warunki do stymulacji metodą Vojty: - terapię metodą Vojty prowadzi się w warunkach domowych uprzednio ucząc rodziców sposobu wykonywania ćwiczeń - poleca się stół przykryty cienkim materacem obciągniętym dermą - dziecko musi być wyspane, nie może być głodne - do ćwiczeń dziecko zostaje całkowicie rozebrane - możemy wykorzystywać różne naturalne sytuacje – przewijanie, przebieranie, szykowanie do kąpieli - zwykle niemowlę stymulowane jest cztery razy dziennie po kilka minut; u noworodka i wcześniaka zaczyna się od 15 sekund stymulacji każdej strony ciała, im dziecko jest starsze tym czas stosowania bodźca może być dłuższy. - nie ćwiczymy w razie podwyższonej temperatury ciała, podawania antybiotyków, napadu padaczki - codzienny bliski kontakt rodziców z dzieckiem powinien służyć nie tylko rehabilitacji ale także budować trwałą więź pomiędzy nimi. Strefy wywołujące reakcje Vojta definiuje 20 stref wywołujących reakcje, które dzieli na strefy główne i podrzędne. Strefy główne leżą przy kończynach (bodźce okostnej), strefy podrzędne przy tułowiu (bodźce mięśniowe). Z reguły podrażnienie jednej strefy wywołuje całościowy wzorzec odruchowy. Oprócz motorycznych dochodzi do silnych reakcji wegetatywnych danej strefy (np. zaczerwienienia skóry, poty.) Cel: 1. Utorowanie psychologicznych przebiegów ruchu, zanim zostaną uniemożliwione przez patologiczny rozwój wraz z ich wzorcami zastępczymi, a przez to zmiana utorowienia i utrzymanie grożącego rozwoju spastycznego u niemowląt, niemowląt także istniejących patologicznych wzorców ruchu u pacjentów starszych. 2. „Wprowadzenie” mięśni, które dotychczas pracowały w patologicznym wzorcu zastępczym lub nie pracowały wcale, do psychologicznego łańcucha ruchowego. 3. Globalna zmiana postawy ciała przez wywołanie obu kompleksowych odruchowych serii ruchów „pełzanie odruchowe” i „obrót odruchowy”. Uzyskuje się przy tym szczególnie poprawę przemieszczenia punktu ciężkości, pozycji wyprostowanej, sterowania równowagi oraz koordynacji postawy ciała. 4. Wpływ na funkcje życiowe, szczególnie przy pielęgnacji wcześniaków. Realizacja: 1. Pełzanie odruchowe Pozycja wyjściowa: leżenie na brzuchu, głowa obrócona o 30°, rękę leżącą po stronie, w którą skierowana jest twarz podnieść ponad głowę dziecka, dłonią chwycić kawałek drewna. Noga tej samej strony lekko zgięta i skręcona na zewnątrz (supinacja), druga ręka obrócona do wewnątrz (pronacja) leży obok ciała z otwartą dłonią, druga noga lekko zgięta, obrócona na zewnątrz. Strefy wywołujące reakcje (rys. 1): · strona twarzy: łokieć, łopatka, miednica, kolano · strona tyłu głowy: wyrostek barkowy, strefa tułowia (klatka piersiowa), mięsień pośladkowy średni, pięta. Kierunek: · Głowa w przedłużeniu kręgosłupa · „strona twarzy”: zgięcie łokcia z pronacją, rotacja wewnętrzna ramienia, łopatka przy kręgosłupie, zgięcie w stawie biodrowym z rotacją zewnętrzną, zgięcie kolana, grzbietowe i pronacja stopy. · „strona tyłu głowy”: zgięcie łokcia z odwróceniem na zewnątrz, rotacja zewnętrzna ramienia, zgięcie w stawie biodrowym z rotacją wewnętrzną, wyprostowanie kolana, zgięcie grzbietowe i pronacja stopy. · Przy zmianie stref wywołujących od „strony twarzy” do „strony tyłu głowy” następują ruchy wzajemne (podobnie jak przy poruszaniu się do przodu). 2. Obrót odruchowy W zależności od wskazań wykonuje się wyłącznie określone fazy całego programu ćwiczeń. · Faza pierwsza: Pozycja wyjściowa: leżenie na plecach, głowa obrócona o 30°, ramiona leżą wyprostowane obok tułowia w ustawieniu zerowym, nogi lekko odwiedzione wyprostowane w ustawieniu zerowym. Strefy wywołujące: strefa piersiowa (łuk żebrowy szóstego żebra) dodatkowo opór przy głowie (kresy barkowe) oraz brodzie. Kierunek: - głowa w pozycji naturalnej - rotacja obręczy barkowej ku ramieniu po stronie tyłu głowy - wyprostowanie miednicy - rotacja miednicy ku nodze po stronie tyłu głowy - zgięcie w stawie biodrowym pod kątem 90° - zgięcie w kolanie pod kątem 90° - stopy zgięte grzbietowo, pronacja · Faza druga: Pozycja wyjściowa: leżenie na boku, twarz na podłożu, dolne ramię zgięte pod kątem 90° w stosunku do ciała, obie nogi zgięte w biodrach i kolanach pod kątem 40°, górne ramię leży na ciele wyprostowane w lekkiej rotacji wewnętrznej (pronacji). Strefy wywołujące reakcje (rys. 2.) · strona dolna: łokieć, kolano, pięta · strona górna: wyrostek barkowy, łopatka, nadgarstek, strefa piersiowa, m. pośladkowy średni, kolano. Kierunek: - głowa w pozycji środkowej - dolne ramię: łopatka przy kręgosłupie, ramię przywiedzione w rotacji zewnętrznej, zgięcie łokcia, dłoń otwarta - dolna noga: udo wyprostowane i odwiedzione, kolano wyprostowane, stopa jak w fazie pierwszej - górne ramię: zgięte, odwiedzione w rotacji zewnętrznej, łokieć wyprostowany odwrócony na zewnątrz, nadgarstek wyprostowany i zgięty grzbietowo - górna noga: zgięcie w biodrze odwiedzeniem i rotacją zewnętrzną, kolano zgięte pod kątem do 80°, stopa w pozycji zerowej, palce rozwarte · Faza trzecia: Pozycja wyjściowa: jak w fazie drugiej ale stawy biodrowe i kolanowe zgięte pod kątem 90°. Strefy wywołujące reakcje: · strona dolna: łopatka, zewnętrzna strona kolana · strona górna: wyrostek barkowy, wewnętrzna strona kolana Kierunek: jak w fazie drugiej ale reakcje obu nóg odpowiadają górnej nodze · Faza czwarta: Ta faza stosowana jest dla lepszego różnicowania bioder przy porażeniach dwustronnych, sprzyja wyprostowaniu dolnej części kręgosłupa lędźwiowego np. przy skoliozie. Pozycja wyjściowa: jak w fazie drugiej ale górna noga jest zgięta w biodrze i kolanie pod kątem 90°. ! Przy zagrożonym stawie biodrowym strona upośledzona musi znajdować się na dole (tzn. ułożenie na chorym biodrze). Strefy wywołujące reakcje: · górna noga: strona wewnętrzna kolana · dolna noga: strona zewnętrzna kolana · Kierunek: oba stawy biodrowe są zgięte, odwiedzione i w rotacji zewnętrznej.