STYMULACJA METODĄ VOJTY
Jest to neurofizjologicznie sterowany system torowania, mający na celu przywrócenie wrodzonych fizjologicznych wzorców ruchowych, które są zablokowane w swoim rozwoju przez wczesnodziecięce uszkodzenia mózgu lub zostały utracone na skutek urazów. Metoda ta zwana również uruchomieniem odruchów, jest stosowana głównie profilaktycznie i leczniczo w dziecięcych neurologicznych zaburzeniach ruchowych oraz ortopedycznych wadach postawy. Terapia Vojty oparta jest na fazach rozwoju lokomocji i torowaniu drogi neurologicznej.
Metoda Vojty opiera się na zasadzie wywoływania odruchów: przez nacisk na określone punkty ciała (strefy wywołujące) wywołuje się takie odruchy, jakie występują w normalnym motorycznym rozwoju dopiero w późniejszym stadium (np. obrót). Mogą być w ten sposób korygowane patologiczne wzorce postawy i ruchowe. Vojta wykorzystuje szczególnie dwa systemy utorowienia korygujące postawę: tzw. pełzanie odruchowe i obrót odruchowy. Wyzwalanie odruchu pełzania i obrotu według prawidłowego wzorca uzyskuje się za pomocą:
- Pozycji ułożeniowej, czyli pozycji wyjściowej, która wprowadza w stan aktywacji i niestabilnego ułożenia;
- Punktów stymulacyjnych. Vojta definiuje 20 stref wywołujących reakcje, które dzieli na strefy główne i podrzędne. Strefy główne leżą przy kończynach (okolicach okołokostnych - strefa piersiowa, nadkłykieć przyśrodkowy kości ramieniowej, wyrostek barkowy łopatki, kolec biodrowy przedni górny, wewnętrzny brzeg łopatki, wyrostek rylcowaty kości promieniowej, strefa tułowiowa, nadkłykieć przyśrodkowy kości udowej, guzowatość kości piętowej). Strefy podrzędne przy tułowiu (bodźce mięśniowe - pośladkowy średni). Stosuje się tu stymulację jednocześnie kilku punktów). Oprócz motorycznych dochodzi do silnych reakcji wegetatywnych danej strefy (np. zaczerwienienia skóry, poty.)
- Oporowaniu pozycji wyjściowej, czyli stawianie oporu przeciw prowokowanemu ruchowi dziecka, Występuje tu sumacja czasowa stymulacji, która trwa od1 do 5 minut.
O skuteczności połączenia tych trzech elementów terapii decyduje rozwój funkcjonalny mózgu dziecka, jego stan psychiczny i motywacja do ruchu.
Cel:
1. Utorowanie psychologicznych przebiegów ruchu, zanim zostaną uniemożliwione przez patologiczny rozwój wraz z ich wzorcami zastępczymi, a przez to zmiana utorowienia i utrzymanie grożącego rozwoju spastycznego u niemowląt, niemowląt także istniejących patologicznych wzorców ruchu u pacjentów starszych.
2. „Wprowadzenie” mięśni, które dotychczas pracowały w patologicznym wzorcu zastępczym lub nie pracowały wcale, do psychologicznego łańcucha ruchowego.
3. Globalna zmiana postawy ciała przez wywołanie obu kompleksowych odruchowych serii ruchów „pełzanie odruchowe” i „obrót odruchowy”. Uzyskuje się przy tym szczególnie poprawę przemieszczenia punktu ciężkości, pozycji wyprostowanej, sterowania równowagi oraz koordynacji postawy ciała.
4. Wpływ na funkcje życiowe, szczególnie przy pielęgnacji wcześniaków.
Realizacja:
1, Pełzanie odruchowe
Pozycja wyjściowa: leżenie na brzuchu, głowa obrócona o 30°, rękę leżącą po stronie, w którą skierowana jest twarz podnieść ponad głowę dziecka, dłonią chwycić kawałek drewna. Noga tej samej strony lekko zgięta i skręcona na zewnątrz (supinacja), druga ręka obrócona do wewnątrz (pronacja) leży obok ciała z otwartą dłonią, druga noga lekko zgięta, obrócona na zewnątrz.
Strefy wywołujące reakcje
- strona twarzy: łokieć, łopatka, miednica, kolano
- strona tyłu głowy: wyrostek barkowy, strefa tułowia (klatka piersiowa), mięsień pośladkowy średni, pięta.
Kierunek:
- Głowa w przedłużeniu kręgosłupa
- „strona twarzy”: zgięcie łokcia z pronacją, rotacja wewnętrzna ramienia, łopatka przy kręgosłupie, zgięcie w stawie biodrowym z rotacją zewnętrzną, zgięcie kolana, grzbietowe i pronacja stopy.
- „strona tyłu głowy”: zgięcie łokcia z odwróceniem na zewnątrz, rotacja zewnętrzna ramienia, zgięcie w stawie biodrowym z rotacją wewnętrzną, wyprostowanie kolana, zgięcie grzbietowe i pronacja stopy.
- Przy zmianie stref wywołujących od „strony twarzy” do „strony tyłu głowy” następują ruchy wzajemne (podobnie jak przy poruszaniu się do przodu).
2. Obrót odruchowy
W zależności od wskazań wykonuje się wyłącznie określone fazy całego programu ćwiczeń.
- Faza pierwsza:
Pozycja wyjściowa: leżenie na plecach, głowa obrócona o 30°, ramiona leżą wyprostowane obok tułowia w ustawieniu zerowym, nogi lekko odwiedzione wyprostowane w ustawieniu zerowym.
Strefy wywołujące: strefa piersiowa (łuk żebrowy szóstego żebra) dodatkowo opór przy głowie (kresy barkowe) oraz brodzie.
Kierunek:
-głowa w pozycji naturalnej
-rotacja obręczy barkowej ku ramieniu po stronie tyłu głowy
-wyprostowanie miednicy
-rotacja miednicy ku nodze po stronie tyłu głowy
-zgięcie w stawie biodrowym pod kątem 90°
-zgięcie w kolanie pod kątem 90°
-stopy zgięte grzbietowo, pronacja
- Faza druga:
Pozycja wyjściowa: leżenie na boku, twarz na podłożu, dolne ramię zgięte pod kątem 90° w stosunku do ciała, obie nogi zgięte w biodrach i kolanach pod kątem 40°, górne ramię leży na ciele wyprostowane w lekkiej rotacji wewnętrznej (pronacji).
Strefy wywołujące reakcje
- strona dolna: łokieć, kolano, pięta
- strona górna: wyrostek barkowy, łopatka, nadgarstek, strefa piersiowa, m. pośladkowy średni, kolano.
Kierunek:
-Głowa w pozycji środkowej
-Dolne ramię: łopatka przy kręgosłupie, ramię przywiedzione w rotacji zewnętrznej, zgięcie łokcia, dłoń otwarta
-Dolna noga: udo wyprostowane i odwiedzione, kolano wyprostowane, stopa jak w fazie pierwszej
-Górne ramię: zgięte, odwiedzione w rotacji zewnętrznej, łokieć wyprostowany odwrócony na zewnątrz, nadgarstek wyprostowany i zgięty grzbietowo
-Górna noga: zgięcie w biodrze odwiedzeniem i rotacją zewnętrzną, kolano zgięte pod kątem do 80°, stopa w pozycji zerowej, palce rozwarte
- Faza trzecia:
Pozycja wyjściowa: jak w fazie drugiej, ale stawy biodrowe i kolanowe zgięte pod kątem 90°.
Strefy wywołujące reakcje:
- strona dolna: łopatka, zewnętrzna strona kolana
- strona górna: wyrostek barkowy, wewnętrzna strona kolana
Kierunek: jak w fazie drugiej, ale reakcje obu nóg odpowiadają górnej nodze
- Faza czwarta:
Ta faza stosowana jest dla lepszego różnicowania bioder przy porażeniach dwustronnych, sprzyja wyprostowaniu dolnej części kręgosłupa lędźwiowego np. przy skoliozie.
Pozycja wyjściowa: jak w fazie drugiej, ale górna noga jest zgięta w biodrze i kolanie pod kątem 90°.
Przy zagrożonym stawie biodrowym strona upośledzona musi znajdować się na dole (tzn. ułożenie na chorym biodrze).
Strefy wywołujące reakcje:
- górna noga: strona wewnętrzna kolana
- dolna noga: strona zewnętrzna kolana
Kierunek: oba stawy biodrowe są zgięte, odwiedzione i w rotacji zewnętrznej.
Wskazaniami do stosowania metody Vojty:
- zaburzenia centralnej koordynacji nerwowej (między 3 a 6 miesiącem życia dziecka daje bardzo duże szanse całkowitego wyleczenia)
- przepuklina oponowo - rdzeniowa
- przepuklina mózgowo - rdzeniowa
- porażenie nerwów obwodowych i splotów nerwowych
- skolioza wrodzona (osteogenna) i skolioza młodzieńcza
- mózgowe porażenie dziecięce
- neurogenne dysplazje stawów biodrowych
- choroba Pertesa
- zaniki rdzeniowe mięśni (dystrofie mięśniowe)
- stwardnienie rozsiane (SM)
- złamania kręgosłupa z uszkodzeniem rdzenia
- porażenie nerwu twarzowego okołoporodowe
Przeciwwskazania do stosowania metody Vojty:
- brak tolerancji dziecka do pewnych pozycji ułożeniowych
- stany zapalne np. ropień
- padaczka
- stany nowotworowe
- temperatura powyżej 380C
STYMULACJA METODĄ NDT BOBATH
Zajmuje się diagnostyką i rehabilitacją noworodków i niemowląt w zakresie asymetrii ułożeniowej, asymetrii czaszki, problemami rozwojowymi wcześniaków, zaburzeniami napięcia mięśni (dziecko zbyt wiotkie, za sztywne), zaburzeniami rozwoju ruchowego, diagnostyką i terapią problemów neurologicznych, dziećmi, które powtarzają ten sam wzorzec ruchowy, problemami związanymi ze splotem barkowym, wadami rozwojowymi, przepuklinami oponowo-rdzeniowymi, zaburzeniami karmienia, ssania, połykania, zaburzeniami w karmieniu piersią, trudnościami z karmieniem dzieci z problemami neurologicznymi, nauką karmienia, żucia, połykania, nauką zabaw z niemowlętami z uwzględnieniem etapów prawidłowego rozwoju.
Główne zasady usprawniania według koncepcji NDT-Bobath obejmują:
- wpływanie na napięcie mięśni poprzez obniżanie napięcia wzmożonego i podwyższanie obniżonego, co jest możliwe dzięki zastosowaniu odpowiednich technik postępowania już od pierwszych miesięcy życia,
- hamowanie nieprawidłowych odruchów oraz
- wyzwalanie ruchów w formie najbardziej jak to jest tylko możliwe zbliżonej do prawidłowych, co zostaje osiągnięte poprzez wspomaganie i prowadzenie ruchu z punktów kluczowych, czyli punktów kontroli ruchu, którymi są: głowa, obręcz barkowa, obręcz miedniczna i inne części ciała, oraz
- wykorzystywanie i utrwalanie zdobytych umiejętności ruchowych w codziennych czynnościach.
Najbardziej charakterystyczne dla tej metody jest stosowanie dużej liczby odruchów, specyficznej formy ułatwiania ruchów oraz prawidłowego następstwa rozwojowego prowadzonych ćwiczeń. Usprawnianie ma na celu rozwijać odruchy na danym etapie fizjologiczne, a hamować odruchy patologicznie przetrwałe. Hamowanie patologicznych odruchów i prawidłowy rozkład napięcia mięśniowego osiąga się przez odpowiednie ułożenie dziecka w przestrzeni i odpowiednie ułożenie punktów kluczowych, czyli głowy, szyi, obręczy barkowej i biodrowej. Ułatwianie oparte jest na poruszaniu okolicami ciała dziecka, co wywołuje ruchy kończyn i umożliwia przejście dziecka z jednej pozycji do drugiej. Wpływa to na wykształcenie się prawidłowych odruchów postawy i uczy dziecko samodzielnego ich osiągania, kontrolowania i wykorzystywania. Wspomaganie w jednej ze stref pozostawia swobodę ruchów czynnych w obrębie stref pozostałych. Ruchy, więc nigdy nie są całkiem bierne. Zmieniając strefy sterowania uzyskuje się czynne ruchy w coraz innych częściach ciała, zależnie od potrzeby
Metoda zawiera także dodatkowe techniki służące regulacji wahającego się napięcia mięśniowego:
- Nacisk i ciąg, obciążenie i opór
- Zatrzymywanie ruchu w wybranej jego fazie oraz utrzymanie osiągniętej pozycji. Pozwala to osiągnąć
umiejętność dostosowania pracy mięśni przy zmianach postawy i kontroli przebiegu ruchu.
- Poklepywanie określonej części ciała, co może działać hamująco lub stymulująco.
- Rozluźnienie przez głaskanie, potrząsanie kończynami oraz wahadłowe ruchy tułowia i kończyn.
ODRUCHY
1. Odruch płaczu,
2. Odruchy: szukania i ssania i połykania .Odruch szukania pojawia się 31 tygodnia życia, zanika 6 miesiąca. Odruch ssania pojawia się 34 tygodnia ciąży, zanika 36 miesiąca życia. Odruch połykania pojawia się34 tygodnia życia. Gdy tylko pogłaszczesz dziecko w policzek natychmiast odwróci główkę w jego stronę i otworzy szeroko usta w poszukiwaniu jedzenia, nawet, jeśli odnajdzie tylko palec zacznie go mocno ssać. Odruch połykania i ssania bada się wprowadzając smoczek do ust dziecka, po czym następuje energiczne ssanie.
3. Odruch Moro, obecny od urodzenia do 4 miesiąca życia (pochodzi od nazwiska badacza, który opisał ten odruch), inaczej zwany odruchem obejmowania. Można to wykonać u dziecka leżącego na plecach unosząc główkę i nagle opuszczając ją. Bądź też trzymając za dłonie podnosić powoli tułów do góry i szybko go opuszczać albo też gwałtownie poruszać łóżeczkiem, na którym dziecko leży. Jest to nagłe poczucie utraty oparcia, gdy gwałtownie zmienimy położenie ciała noworodka lub w pomieszczeniu, w którym jest dziecko rozlegnie się nagły hałas, ostry dźwięk. Prawidłową reakcją obronną noworodka jest wyciągnięcie ramion i rozwarcie dłoni a następnie zaciśnięcie dłoni i przywiedzenie obydwu ramion do linii środkowej ciała. Może temu towarzyszyć płacz, prostowanie grzbietu, głowy, ruchy nóg.
4. Odruch chwytny rąk i stóp. Od urodzenia do 3 roku życia (stopy), 5-6 rok życia (dłonie). Można zaobserwować wkładając swój palec w dłoń noworodka, zaciska on wówczas paluszki tak mocno, że można go nawet unieść.
5. Odruch pełzania - jeśli ułożonemu na brzuszku noworodkowi delikatnie podrażnisz stopy przykładając do nich np. rękę, zacznie on nieznacznie przesuwać się do przodu.
6. Odruch stąpania inaczej zwany odruchem chodu automatycznego. Jeśli chwycimy dziecko pod pachy, tak, aby jego stópki dotykały podłoża zacznie on przebierać nóżkami tak jakby chciał iść do przodu. Donoszony noworodek opiera się całą stopą na podłożu, próbuje wyprostować tułów - jest to tzw. odruch podparcia, a następnie rozpoczyna naprzemiennie zgięcie i prostowanie nóg pozorując chodzenie, przy czym jedna noga krzyżuje się z drugą. Odruch ten zanika ok. 2 miesiąca życia.
7. Niesymetryczny toniczny odruch szyjny- wyzwala się przy ułożeniu dziecka na plecach. Odruch ten polega na prostowaniu kończyn po tej stronie, w którą zwrócona jest twarz i na zgięciu kończyn po stronie przeciwnej. Odruch jest od urodzenia. Znika zwykle po 3- 4 miesiącu życia.
8. Odruch Galanta - inaczej wygięcie grzbietu - uzyskuje się przez drażnienie okolicy przykręgosłupowej pleców. Następuje wówczas zgięcie grzbietu w stronę drażnioną.
9. Odruch Szala - przy obejmowaniu ręką noworodka leżącego na plecach kieruje się on do boku po przeciwnej stronie, unosząc łokieć ponad tułów dziecka. U noworodka donoszonego ręka nie dochodzi do wyrostka barkowego, a łokieć nie sięga do linii środkowej ciała.
10. Skrzyżowany odruch wyprostu - drażnienie powierzchni podeszwowej stopy lekko wyprostowanej kończyny dolnej. Efekt: w pierwszej fazie uzyskujemy zgięcie przeciwstawnej nogi - w drugiej fazie, jej przywodzenie, a w trzeciej - wyprostu.
11. Odruch Babińskiego - Zanika do 2 roku życia. Gdy delikatnie dotykamy stópki noworodka, to paluszki u stópki wyprostowują się stronę grzbietową.
12. Odruch rzęskowy - tj. mruganie przy głaskaniu rzęs.
Noworodek reaguje na silne bodźce świetlne, akustyczne. Dokładnie nie zlokalizuje, ale zwraca oczy w kierunku bodźca. Powonienie u noworodków nie jest jeszcze dobrze rozwinięte. Prawdopodobnie rozpoznaje on zapach matki i jej mleka.
Źrenice reagują na światło od 29 tygodnia życia płodnego. Dziecko urodzone po 32 - 36 tygodniu odwraca głowę w kierunku intensywnego oświetlenia.
Przepuklina oponowo-rdzeniowa
Przepuklina oponowo-rdzeniowa to wrodzona wada kręgosłupa spowodowana niedorozwojem kręgów otaczających delikatną strukturę rdzenia kręgowego. W wyniku uszkodzenia rdzeń kręgowy ochroniony oponami uwypukla się na zewnątrz kręgosłupa w postaci worka widocznego na plecach. Ponieważ poniżej miejsca uszkodzenia dochodzi do zaniku funkcji neurologicznych, stan i samodzielność dziecka uzależniony jest od poziomu (wysokości) wady.
Przyczyny:
Podłoże przyczynowe nie jest do końca poznane. Czynniki warunkujące występowanie przepukliny oponowo-rdzeniowej określa się zbiorczym pojęciem jako teratogenny - mogą nimi być zakażenia, zmiany hormonalne, środki chemiczne, urazy.
Natomiast dokładnie wiadomo, że wada powstaje w trzecim/czwartym tygodniu życia zarodkowego dziecka, kiedy rozwija się rynienka nerwowa, czyli pierwotna struktura rdzenia kręgowego.
Czynnikiem ryzyka dla wystąpienia przepukliny oponowo-rdzeniowej wydaje się być wiek matki (dzieci z przepukliną rodzą częściej matki bardzo młode lub starsze) oraz niski status społeczny rodziców.
Obraz choroby:
Z zależności od tego, na jakiej wysokości znajduje się uszkodzony segment kręgosłupa, wyróżniamy 4 rodzaje przepukliny:
szyjną;
piersiową ;
lędźwiową - występującą najczęściej;
krzyżową.
Poniżej miejsca uszkodzenia obserwuje się zaburzenia neurologiczne zarówno ruchowe, jak i czuciowe oraz wegetatywne (dotyczące narządów wewnętrznych).
Są to:
niedowłady mięśni - dzieci nie chodzą samodzielnie lub mają kłopoty z poruszaniem się;
zaburzenia czucia;
zaburzenia kontroli oddawania moczu;
zaburzenia czynności jelit, odbytnicy;
zniekształcenia stawów biodrowych, kolanowych i skokowych, wady stóp.
Często z przepukliną oponowo-rdzeniową współistnieje wodogłowie, opóźnienie umysłowe, padaczka.
Postępowanie:
W przypadku przepuklin o dużym uwypukleniu worka stosuje się operacyjne zamknięcie, aby zapobiec uszkodzeniu struktur nerwowych, ich podrażnieniu oraz infekcjom.
Mózgowe porażenie dziecięce
Do uszkodzeń mózgu najczęściej dochodzi między 26. a 34. tygodniem ciąży. Statystycznie mózgowe porażenie dziecięce występuje u 2/1000 żywo urodzonych dzieci. Ta częstość wzrasta wielokrotnie w grupie wcześniaków. Występowanie mózgowego porażenia dziecięcego u wcześniaków może być związane z przyczyną przedwczesnego porodu, jak i może być następstwem przedwczesnego porodu samego w sobie.
Przyczyny:
W powstawaniu odgrywają rolę różne czynniki, w okresie płodowym (niedotlenienie, zakażenia), w okresie okołoporodowym, a nawet ma znaczenie stan zdrowia matki przed poczęciem dziecka. Kiedyś za najczęstszą przyczynę uważano zamartwicę, ale współczesne badania wykazują, że jest to niecałe 10% wszystkich przyczyn mózgowego porażenia dziecięcego. Uszkadzający wpływ zamartwicy zależy od czasu trwania, stopnia nasilenia i od mechanizmów adaptacyjnych płodu, które są uwarunkowane genetycznie.
Objawy:
Uszkodzenia mózgu powodują specyficzne powstawanie zaburzeń ruchowych (niedowłady, porażenia, ruchy mimowolne, inkoordynacja), mogą wystąpić zaburzenia w rozwoju umysłowym, mowy, zachowania, oraz padaczka.
Rokowanie:
Stan dziecka z mózgowym porażeniem dziecięcym, z punktu widzenia samego zespołu, powinien się poprawiać, a samo porażenie nie postępuje. Leczenie polega przede wszystkim na prowadzeniu rehabilitacji. Stan dzieci często jest bardzo ciężki, rehabilitacja często daje bardzo powolne postępy, a dodatkowo utrudniać ją mogą inne towarzyszące choroby. Po 15. roku życia następuje stopniowe zniekształcenie kości, mięśni. Mimo nawet dużej i systematycznej rehabilitacji postępuje przykurcz mięśni. Dziecko coraz gorzej chodzi i mniej podnosi, a nawet ciągnie nogi za sobą.
Postac:
Można wyróżnić cztery postaci MPD w zależności od obszaru uszkodzenia:
Postaci piramidowe (spastyczne)
Postaci pozapiramidowe (atetoza)
Postać móżdżkowa (ataksja)
Postaci mieszane.
Leczenie, stosowane terapie
Uszkodzenie mózgu, które powoduje porażenie mózgowe, najczęściej nie nasila się, ale również nie ustępuje. Nie oznacza to jednak, że dziecku nie można pomóc. Leczenie porażenia mózgowego polega na określeniu stopnia inwalidztwa (psychicznego, fizycznego, słuchowego lub wzrokowego) i w miarę możliwości redukcji tych ograniczeń do minimum. Sami rodzice nie są w stanie zapewnić dziecku wystarczającej opieki i terapii.
Opieka nad chorym wymaga współdziałania z pediatrami i fizjoterapeutami. Zajęcia z fizjoterapii najczęściej prowadzone są w przychodniach, ośrodkach dla osób niepełnosprawnych oraz na turnusach rehabilitacyjnych.
Celem ich jest zapobieganie utrwalaniu się zniekształceń poprzez relaksację sztywnych mięśni i ustawianie w najwłaściwszej pozycji chorobowo zmienionych kończyn. Zmniejszenie napięcia mięśni można także osiągnąć stosując odpowiednie leczenia farmakologiczne.
Dzięki zabiegom operacyjnym wiele dzieci może podjąć próby chodzenia za pomocą urządzeń ortopedycznych i nie być przez całe życie skazane na wózek inwalidzki.
Jedną z metod rehabilitacji osób niepełnosprawnych jest hipoterapia, a swoją zaletę zawdzięcza koniowi biorącemu udział w terapii. To właśnie obecność konia - "współterapeuty" - sprawia, że jest to wyjątkowa i niepowtarzalna metoda terapeutyczna, dająca zupełnie nowe i niespotykane w innych terapiach możliwości.
Inną często spotykaną metodą jest dogoterapia. Dogoterapia jest formą terapii kontaktowej z udziałem odpowiednio przystosowanych psów, wspomagająca inne rodzaje terapii (ruchu, mowy, psychoterapię). Poprzez dogoterapię można:
Rozwijać mowę, wzbogacać słownik.
Przełamywać lęk.
Rozwijać funkcje poznawcze.
Stymulować zmysły, ćwiczyć koncentrację, koordynację ruchów, orientację przestrzenną.
Rozwijać myślenie przyczynowo-skutkowe.
Stymulować pracę mięśni poprzez wykonywanie ćwiczeń ruchowych.
Budować poczucie własnej wartości, pewności siebie, bezpieczeństwa.
Podnosić aktywność, uczyć samodzielności, odpowiedzialności.
Łagodzić stres, samotność.
Rozwijać spontaniczną aktywność.
Motywować i mobilizować do podejmowania działań.
Uczyć właściwych postaw w stosunku do zwierząt.
Uczyć zasad bezpiecznego postępowania z psami.
Budować więzi emocjonalne u osób z trudnym kontaktem.
Dziecko dotknięte porażeniem mózgowym powinien regularnie badać pediatra (lub inny specjalista), niekiedy przy udziale psychologa, aby ocenić jego ogólny rozwój i poziom inteligencji. Lekarze powinni omówić z rodzicami sposób postępowania, który sprzyja rozwojowi i edukacji dziecka. Wiele dzieci, u których porażenie mózgowe ma postać łagodną, a iloraz inteligencji jest prawidłowy lub bliski prawidłowemu, może uczęszczać do zwykłej szkoły.
Dzieci ze znacznym inwalidztwem i poważnymi zaburzeniami uczenia się muszą być kierowane do jeszcze bardziej specjalistycznych szkół. Rodzicom dziecka chorego na porażenie mózgowe wydaje się niekiedy, że jego rozwój jest bardzo powolny, bez większych szans na poprawę. Nie wolno jednak nigdy tracić nadziei i cierpliwości, a także próbować nietypowych, ale uzgodnionych z lekarzem metod leczenia.
Wodogłowie
Wodogłowie - zwiększenie objętości płynu mózgowo-rdzeniowego w układzie komorowym mózgu. Najczęściej wodogłowie spowodowane jest nieprawidłowym krążeniem płynu mózgowo-rdzeniowego spowodowanym przez wrodzone wady anatomiczne. Stanowi istotny problem kliniczny w neonatologii i pediatrii, ale może dotyczyć pacjentów w każdym wieku.
Płyn mózgowo-rdzeniowy jest wytwarzany i krąży w wewnątrzmózgowych przestrzeniach nazywanych układem komorowym, dalej wypływa do przestrzeni zewnątrzmózgowych, gdzie jest wchłaniany przez ziarnistości pajęczynówki. Przeszkoda utrudniająca lub zupełnie zamykająca krążenie albo wchłanianie płynu mózgowo-rdzeniowego powoduje jego gromadzenie się pod ciśnieniem w układzie komorowym i czasami w przestrzeniach zewnątrzmózgowych, co doprowadza do ich stopniowego poszerzania.
Wodogłowie dzielimy na:
wodogłowie wrodzone
wodogłowie nabyte - spowodowane przebytym krwawieniem dokomorowym, albo pozapalne.
Ze względu na przyczynę stosuje się podział na:
wodogłowie niekomunikujące - spowodowane jest blokiem przepływu płynu mózgowo-rdzeniowego między komorami albo uciskiem wodociągu mózgu;
wodogłowie komunikujące - spowodowane zaburzeniem wchłaniania płynu mózgowo- rdzeniowego przez ziarnistości pajęczynówki, bądź, rzadziej przez nadmierne wytwarzanie płynu mózgowo-rdzeniowego
Objawy i przebieg
Wodogłowie przebiega bezobjawowo do momentu wzrostu ciśnienia śródczaszkowego. Objawy zależą od wieku pacjenta. U noworodków i niemowląt kości czaszki są luźno ze sobą związane i wodogłowie powoduje powiększanie się obwodu głowy, uwypuklenie i poszerzenie ciemiączek, poszerzenie szwów czaszkowych i opóźnienie rozwoju dziecka. Charakterystyczny jest tzw. objaw zachodzącego słońca, czasem występuje niedomykalność powiek. Starsze dzieci, u których czaszka uformowała się już ostatecznie, skarżą się na nasilające się bóle głowy, później pojawiają się wymioty, zaburzenia przytomności. Są to zawsze objawy oznaczające zagrożenie życia dziecka i wymagają pilnego zgłoszenia się do lekarza.
Diagnostyka
Wodogłowie rozpoznaje się na podstawie palpacyjnej oceny napięcia i wielkości ciemiączek, szerokości szwów czaszkowych, pomiarów obwodu główki odpowiednio do wieku na siatkach centylowych. Badaniem obrazowym wykonywanym w pierwszej kolejności jest przezciemiączkowe USG; ewentualnie TK, MRI.
Leczenie
Narastające wodogłowie, nazywane czynnym, może być leczone tylko operacyjnie. Leczenie wodogłowia polega na ciągłym przetaczaniu płynu mózgowo-rdzeniowego z poszerzonych przestrzeni wewnątrzmózgowych do innej przestrzeni w ciele dziecka lub poza organizm (drenaż zewnętrzny). Stosuje się do tego celu specjalne układy zastawkowe, pozwalające kontrolować obniżenie ciśnienia w układzie komorowym lub objętość przepływającego płynu. Najczęściej stosuje się odprowadzenie płynu mózgowo-rdzeniowego do jamy otrzewnowej, historycznie zastawka drenowała do pęcherzyka żółciowego lub prawego przedsionka.