METODYKA WCZESNEJ INTERWENCJI I STYMULACJI

Wykład, semestr IV Oligofrenopedagogika

wykład 16.02.2010

Wczesne Wspomaganie Rozwoju Dziecka (WWRD)

Cel wczesnego wspomagania rozwoju dziecka:

Pobudzanie ruchowego, poznawczego, emocjonalnego i społecznego rozwoju od chwili wykrycia u niego niepełnosprawności do czasu podjęcia nauki w szkolnej

Najistotniejsze rozwiązania zawarte w rozporządzeniu o WWRD

• Wczesne wspomaganie rozwoju organizowane jest dla dzieci niepełnosprawnych posiadających opinię o potrzebie tego wspomagania, wydaną przez poradnię psychologiczno - pedagogiczną.

• Wczesne wspomaganie rozwoju może być organizowane w przedszkolu, szkole podstawowej, w tym specjalnej, w ośrodkach: specjalnym ośrodku szkolno - wychowawczym, w specjalnym ośrodku wychowawczym, w poradni psychologiczno - pedagogicznej, w tym specjalistycznej, a także w domu rodzinnym dziecka ( w szczególności z dzieckiem które ukończyło 3 rok życia)

• Miejsce prowadzenia WWRD wskazuje dyrektor, w porozumieniu z rodzicami prawnymi opiekunami dziecka.

• Dyrektor odpowiednio przedszkola szkoły ośrodka lub poradni powołuje zespół wczesnego wspomagania rozwoju dziecka prowadzącego.

Skład Zespołu

Osoby posiadające przygotowanie do pracy z małymi dziećmi o zaburzonym rozwoju psychoruchowym: pedagog posiadający kwalifikacje odpowiednio do rodzaju niepełnosprawności:

oligofrenopedagog - upośledzeniu umysłowo

surdopedagog - zaburzenia słuchu

tyflopedagog - zaburzenia wzroku

Zadania Zespołu WWRD

- ustalenie (na podstawie opinii) kierunku działań wobec dziecka i wsparcie rodziny

- nawiązanie współpracy z ZOZ lub ośrodkiem pomocy społecznej (zapewnienie rehabilitacji, terapii lub innych form pomocy stosownie do jego potrzeb)

- opracowanie i realizowanie z dzieckiem i jego rodziną indywidualnego programu wczesnego wspomagania z uwzględnieniem działań wspierających rodzinę

- analizowanie skuteczności pomocy udzielanej dziecku i jego rodzinie

- prowadzenie szczegółowej dokumentacji działań WWRD

Koordynator pracy Zespołu

Dyrektor odpowiednio przedszkola, szkoły, ośrodka lub poradni albo upoważniony przez niego nauczyciel

Wymiar zajęć wczesnego wspomagania wynosi od 4 do 8 godzin w miesiącu w zależności od możliwości psychofizycznych i potrzeb dziecka

Zajęcia prowadzone są indywidualnie z dzieckiem i jego rodziną

Dzieci, które ukończyły 3 rok życia mogą uczestniczyć w zajęciach prowadzonych w grupach 2-3 osobowych z udziałem rodzin.

Współpraca Zespołu z rodziną dziecka polega na:

1. kształtowaniu postaw i zachowań pożądanych w kontaktach z dzieckiem, wzmacnianie więzi emocjonalnej pomiędzy rodzicami i dzieckiem, rozpoznawanie zachowań dziecka i utrwalanie właściwych reakcji na te zachowania.  

2. udzielaniu instruktażu i porad oraz prowadzenie konsultacji w zakresie pracy z dzieckiem

3. pomocy w przystosowaniu warunków w środowisku domowym do potrzeb dziecka oraz w pozyskiwaniu i wykorzystaniu w pracy z dzieckiem odpowiednich środków dydaktycznych i niezbędnego sprzętu

wykład 02.03.2010

POTRZEBY DZIECI W WIEKU NIEMOWLĘCYM

Potrzeby biologiczne (pierwotne): oddychania, pożywienia i wody, snu, odpowiedniej temperatury otoczenia, unikania bólu.

Potrzeby psychiczne (wtórne):

1. życzliwości, troski i miłości

2. kontaktu z najbliższą rodziną i ich czujności oraz współdziałania (matka - dziecko porozumiewanie się emocjonalne poprzez bliskość fizyczną, wzajemne odczuwanie stan ów emocjonalnych i wzajemną czułość)

3. samourzeczywistnienia

4. szacunku

5. poczucia bezpieczeństwa i uznania

(wg Ziemska, M. (1986) Z socjologicznych zagadnień rodziny [w:] Rodzina i dziecko Red. M.Ziemska)

POTRZEBY W WIEKU PONIEMOWLĘCYM

Potrzeby biologiczne j.w. (dziecko stopniowo zaczyna samodzielnie zaspokajać niektóre swoje potrzeby np. fizjologiczne)

Potrzeby psychiczne:

a) miłości i kontaktu emocjonalnego (aktywne dążenie do kontaktu fizycznego, emocjonalnego i słownego),

b) poczucie bezpieczeństwa (należy nauczyć tego co dobre, a co złe;; co można robić, a czego nie)

c) aktywności (zapewnienie swobody poruszania się, dostarczenie odpowiednich przedmiotów)

d) wzrasta potrzeba poznania (odpowiednie zabawki, przedmioty)

e) samodzielności (dążenie do samodzielnego wykonywania czynności w samoobsłudze i zabawie)

f) osiągnięć (pokonywanie trudności, osiąganie celu poprzez powtarzanie doskonalenie osiąganych rezultatów)

g) kontaktów

h) społecznego uznania i akceptacji

i) przynależności

Zasady Wczesnej Interwencji w Europie

Niezależnie od różnych historycznych uwarunkowań i koncepcji pracy z dziećmi z niepełną sprawnością istnieje zgoda wśród krajów UE co do powstawania zasad wczesnej interwencji.

CELE STYMULACJI

1. Stosowanie środków profilaktycznych w celu uniknięcia niepełnosprawności

2. Wspomaganie rozwoju dziecka na wczesnych etapach

3. Pomaganie rodzinie w radzeniu sobie z niepełnosprawnym dzieckiem w życiu codziennym

4. Integracja dziecka w przedszkolu i szkole z jego pełnosprawnymi rówieśnikami

HOLISTYCZNE PODEJŚCIE DO STYMULACJI

ROZWOJU MAŁEGO DZIECKA

Wspomaganie rozwoju dziecka powinno polegać nie tylko na oddziaływaniu na samo dziecko,

ale również na wpływaniu na środowisko, w którym przebiega rozwój.

PARTNERSTWO RODZINY

W PROCESIE WCZESNEJ INTERWENCJI

Rodzice są traktowani jako ważni partnerzy w procesie interwencji.

Współpraca pomiędzy rodzicami, opiekunami i specjalistami nie może być zdominowana przez profesjonalistów, ale winna polegać na pracy całego zespołu.

INTERDYSCYPLINARNA KOOPERACJA

Interdyscyplinarne podejście opiera się na ścisłej pracy zespołu, w którym różni eksperci, w tym rodzice, opiekuni pracują wspólnie, aby wspomóc rozwój dziecka. Wymiana informacji o stanie dziecka, jego trudnościach i postępach powinno zachodzić w trakcie spotkań całego zespołu. Ułatwia to planowanie pracy i prowadzenie terapii dziecka.

REGIONALNA I „MOBILNA” (RUCHOWA) INTERWENCJA

Wczesna interwencja powinna być dostępna dla każdej rodziny posiadającej dziecko ze specjalnymi potrzebami. Jej zadaniem jest pomaganie rodzinie w terapii dziecka w życiu codziennym.

(Odnośnie „ruchomej” interwencji opinie są podzielone)

Wykład 30.03.2010 r.

CECHY DOBREJ DIAGNOZY:

1. nieinwazyjna - badanie powinno być przeprowadzone w warunkach domowych, naturalnych; narzędzia dostosowane do rodzaju niepełnosprawności; powinna mieć charakter zabawy o wiodącym typie aktywności;

niedyskryminująca - specyfika zaburzenia;

2. ekologiczna - porozumienie z rodzicami, zdolności radzenia sobie w kłopotach, warunki a jakich rozwija się dziecko, status materialny rodziców, wykształcenie;

3. pozytywna - akcent na mocne strony dziecka, uwzględnienie uzdolnień dziecka, wzmacnianie, usprawnianie;

negatywna - zakres i stopień opóźnień w stosunku do normy, słabe punkty dziecka;

4. statyczna - ujawnianie osiągnięć dziecka, jednorazowa ocena, diagnoza wstępna;

niestateczna - ciągła diagnoza;

5. profilowa - można w sposób graficzny przedstawić rozwój dziecka, profil rozwoju dziecka;

6. kompleksowa - bada się wszystkie obszary funkcjonowania dziecka, najbliższe środowisko dziecka, specyfika funkcjonowania dziecka;

interdyscyplinarna - informacje od różnych specjalistów;

7. rozwojowa - terapia ma sprzyjać rozwojowi, układanie programu rozwijającego rozwój;

prognostyczna - udzielanie pomocy( terapia może trwać kilka lat) lub nie (zatrzymanie rozwoju), rozpoznawanie potrzeb rodziny;

8. funkcjonalna - w jakim stopniu rozwinięte są funkcje, dzięki którym dziecko może funkcjonować , robiona na podstawie narzędzi diagnostycznego skonstruowanego lub konkretnego dziecka; rozwój funkcji zaspokajających podstawowe potrzeby;

9. ukierunkowująca proces terapii - zajęcia o charakterze kompensacyjnym (zastępowanie); korekcja - organizacja (zaburzona funkcja); usprawnianie funkcji- dynamizowanie;

10. ujawniająca potencjał - interpretacja diagnozy;

11. teoretycznie uzasadniona;

wykład 13.04.2010r.

RODZAJE DIAGNOZY:

• diagnoza logopedyczna

• diagnoza rozwoju motorycznego

• diagnoza psychologiczna.

Diagnoza Pedagogiczna:

• opisowa ocena umiejętności dziecka

• ocena postępu w rozwoju społecznym: Inwentarze PPAS i PPAC - 1 H.Gunzburga

• Monachijska funkcjonalna diagnostyka Rozwojowa

• skale rozwoju J.Kielina

• Psychoedukacyjny Profil Schoplera i in.

• diagnoza w nurcie wiodącej aktywności - modelowana sytuacja zabawy tematycznej

• diagnoza rozwoju poznawczego;

Cele diagnozy pedagogicznej:

• poznanie ukierunkowań biologiczny, psychologicznych, społecznych opóźnień rozwojowych

• poznanie aktualnych osiągnięć rozwojowych i najbliższych potencjalnych możliwości dziecka

• poznanie słabych i mocnych stron rozwoju oraz osobowości dziecka.

Uzyskane dane służą wykreśleniu profilu rozwoju, prognozowaniu zmian w rozwoju i konstruowania indywidualnego programu terapeutycznego włączającego rodzinę.

Diagnoza pedagogiczna: metody i techniki:

Pedagog specjalny poznaje dziecko w oparciu o:

1. Analizę dokumentów osobistych (informacji o przebiegu rozwoju, orzeczenie z poradni)

2. Rozmowę/wywiad z opiekunami;

3. Obserwację zachowania/funkcjonowania w przedszkolu w różnych naturalnych sytuacjach;

4. Skalę i testy (gotowe lub własne);

5. Analizę wytworów;

6. Eksperymenty diagnostyczny.

OPISOWA OCENA UMIEJĘTNOŚĆI DZIECKA

(wstępna opisowa diagnoza dziecka)

1. Rozwój dużej motoryki.

2. Rozwój czynności samoobsługi.

1. Czynności toaletowe

2. Ubieranie, rozbieranie się

3. Zachowanie przy stole

4. Troska o otoczenie zewnętrzne

3. Rozwój procesów poznawczych (wrażanie, spostrzeżenia, uwaga, pamięć, wyobraźnia, mowa, myślenie).

4. Rozwój motoryki małej:

1. Manipulacja (zabawa specyficzna, niespecyficzna)

2. Koordynacja wzrokowo - ruchowa

3. Malowanie i umiejętności z zakresu techniki.

5. Znajomość schematu ciała.

6. Komunikowanie:

1. Drogą komunikatów pozawerbalnych

2. Werbalnych.

7. Kontakty z osobami dorosłymi.

8. Interakcje z innymi dziećmi.

9. Zabawa (umiejętność zorganizowania, współdziałanie, poziom rozwoju zabawy).

10. Zalecenia do pracy z dzieckiem.

PPAC - ocena postępu w zakresie umiejętności społecznych dzieci młodzieży i dorosłych z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim. Obejmuje osiągnięcia pierwszych trzech lat dobrze rozwijającego się dziecka. Narzędziem tym ocenia się obszary:

1) Obsługiwanie siebie:

- jedzenie

- poruszanie się

- toaleta i mycie się

- ubieranie się

2) Komunikowanie się:

- od …

- do …

3) Uspołecznienie

4) Zajęcia:

- sprawność manualna

- zręczność.

INWENTARZE H.C. GUNZBURGA:

• diagnoza ma charakter jakościowy. Pozwala ocenić, jaki dystans dzieli dziecko od nowego osiągnięcia;

• zadania/sprawności rozmieszczone są w odpowiednich polach diagramu kołowego. Diagramy kołowe PPAS i PAC -1 różnią się stopniem trudności zadań;

• pedagog zamalowuje mocno te pola, które odnoszą się do sprawności wykonywanych szybko i łatwo, lekko, gdy nie zostały w pełni opanowanie i pozostawia niezamalowane, gdy dziecko nie ma jeszcze opanowanych sprawności;

• Inwentarze H.C. Gunzburga służą: rozpoznawaniu posiadanych i kształtujących się sprawności dziecka, programowaniu pracy, realizacji oraz ocenie efektów pracy;

DIAGNOZA W NURCIE MODELOWANEJ ZABAWY TEMATYCZNEJ

E.M. KULESZY:

Założenia

1. ocena rozwoju dziecka poprzez zabawę oparta jest na twierdzeniu o tym, że poziom rozwoju zabawy w dużej mierze odzwierciedla rozwój umysłowy przedszkolaka. Istniejące doniesienia z badań ujawniają związek pomiędzy rozwojem intelektualnym a poziomem rozwoju dziecięcej zabawy (Kulikowska 1969, Sokołowa 1973, Wallon i in, Kulesza 2005);

2. przyjmuję się tezę Wygotskiego (1978), o tym, że korzeni języka należy poszukiwać w komunikacji werbalnej, która rozwija się podczas wspólnej zabawy dziecka i dorosłego. Idea ta stanowi podstawę zarówno diagnozy mowy poprze zabawę, jak i stymulowania mowy;

3. przyjmuje się również, że istnieje współzależność pomiędzy poziomem rozwoju zabawy i mowy: im bardziej rozwinięta mowa tym wyższy poziom zabawy tematycznej. Mowa z jednej strony wpływa na rozwój zabawy, a z drugiej rozwija się i wzbogaca w procesie dziecięcej działalności. (Kulesza 2009);

ZOBACZ JAK SIĘ BAWIE:

• czynności zabawowe ukierunkowane SA na osiągnięcie nierealnego, lecz wyobrażonego celu za pomocą zabawowych środków o sposobów (Michajlienko 1987, Pawłowa 1986, Nowosiełowa 1985);

• zabawa definiowana jest jako działanie wykorzystywane dla własnej przyjemności, oparte na udziale wyobraźni tworzącej nową rzeczywistość. Choć działaniem tym rządzą reguły, których treść pochodzi głownie z życia społecznego, ma ono charakter twórczy i prowadzi do samodzielnego poznawania i przekształcania rzeczywistości” (Okoń 1987, s.44);

W trakcie zabawy dziecka odnotowujemy:

1) charakter zainteresowania zabawkami - wybiórczy - ogólny, trwały - krótkotrwały,

Zabawy daną zabawką, preferencje dziecka;

2) adekwatność wykorzystania zabawek. Rodzaje czynności:

• Czynności adekwatne:

• Zgodne z funkcjonalnym przeznaczeniem zabawek (samochód do jeżdżenia, klocki do budowania itd.)

• Zgodne z intencją zabawy, np. klocek jako zastępnik mydła, patyczek jako termometr;

• Czynności nieadekwatne: przeczące logice ich wykorzystania i logice zabawy, np. wrzucenie żołnierza do garnka (przykład za N.D Sokołowa 1973);

• Czynności o charakterze manipulacji specyficznej (czynności orientacyjno - poznawcze), np. badanie samochodu, próba rozkładania go na części w celu poznania konstrukcji, kręcenie kołami, przesuwanie po podłodze

• Manipulacje niespecyficzne, np. próby gryzienia i oblizywanie klocka;

4. liczbę powiązanych ze sobą czynności, np. dziecko gotuję zupę, nalewa do talerza i karmi lalkę

5. perseweracje, tzn. wielokrotne powtarzanie tych samych czynników, w których brak jest

ukierunkowania na osiągnięcie końcowego rezultatu, np. dziecko karmie lalkę, odchodzi od

stolika, powraca i ponownie karmi, czynność ta powtarzana jest wielokrotnie;

6. udział mowy i jej funkcje w zabawie. Notujemy występowanie; reakcji emocjonalnych typu: „O, Ach” mowy referencyjnej (nazywania zabawek, ich cech); mowy towarzyszącej zabawie typu:

„Lala śpi”; mowy planującej, np. „Będę budować garaż”

7. Emocjonalny stosunek do zabawek zastępników żywych istot - lalki, misia.

8. Komunikacyjną potrzebę dziecka;

9. Zdolność do naśladowania czynności pokazywanych przez dorosłego;

10. Ogólny czas trwania zabawy.

Do oceny zabawy dzieci od 3 do t roku życia wykorzystujemy ten sam zestaw zabawek. Znajduje się on w specjalnie zaaranżowanym kąciku zabawowym (za parawanem). Rozmieszczenie zabawek przypomina rozmieszczenie przedmiotów w domu.

OBSERWACJA PRZEDSZKOLAKA PODCZAS ZABAWY - postępowanie:

Ocenę rozwoju przedszkolaka rozpoczynamy zawsze od obserwacji zachowania w sytuacji stymulującej do podjęcia zabawy tematycznej.

Stwarzamy możliwości wyboru zabawek, które interesują dziecko. Mówimy „Pobaw się, w co chcesz i jak chcesz” i zachęcamy gestem do zabawy. Jeśli dziecko nie potrafi samodzielnie dokonać wyboru zabawek, pomagamy my w tym. Najczęściej rozpoczynamy zabawę z lalką.

„Modelujemy ” sytuację zabawy w dom. Wybieramy do zabawy kącik, w którym znajduje się stół, naczynia, szafa. Pokazujemy i głośno omawiamy czynności, np. karmimy lalkę mówiąc, co robimy.

PROGRAM TERAPII W PRZEDSZKOLU SPECJALNYM:

• logopedyczny - zajęcia indywidualne logopedyczne, zajęcia grupowe logopedyczne - logopeda;

• korygująco - usprawniający - aparat ruchowy (gimnastyka korekcyjna)

• wspomagający procesy poznawczo - emocjonalne;

• rytmiki;

8

---