Królestwo Polskie (1815-1830)

- konstytucja oktrojowana przez Aleksandra I

- unia personalna z Rosją

- car ma wł. wykonawczą, inicjatywa ust

- władzę sprawuje namiestnik; Józef zajączek

- władza ustawodawcza: parlament; izba poselska + senat

- władza wykonawcza: rada stanu; zgromadzenie ogólne + rada administracyjna

Aleksander I – kr. Pol 1815-1825,

Wielki Ks. Konstanty - naczelny wódz wojska polskiego w latach 1815-1830 i faktyczny wielkorządca Kró Pol. W armii wprowadził niezwykle surową dyscyplinę, gwałty i zniewagi. Zwalczał zaciekle pol ruchy wolnościowe, łamiąc postanowienia konstytucji z 1815. Po wybuchu powstania listopadowego na czele korpusu rosyjskiego wycofał się z Królestwa Polskiego do Rosji.

Mikołaj Nowosilcow- W latach król. Pol komisarz pełnomocny przy Radzie Stanu. Zdecydowany przeciwnik autonomii. Organizator i kierownik tajnej policji, faktyczny współrządca Królestwa. Bezwzględny rusyfikator, kurator wileńskiego okręgu naukowego.

F ranciszek K. Drucki-Lubecki- współpracował z Rosją. minister przychodów i skarbu w Królestwie.
cieszył się zaufaniem cara i liczył na odbudowę Polski za sprawą caratu. Twórca planu industrializacji Królestwa, popierał rozwój górnictwa i hutnictwa,, rozbudowę infrastruktury gospodarczej, m.in. komunikacji i sfery usług, głównie bankowości. Zlikwidował deficyt budżetowy, bezwzględnie ściągając zaległe podatki i wprowadzając tzw. podatki konsumpcyjne.uzyskał zgodę cara Aleksandra I na obniżenie ceł na towary wyprodukowane w Królestwie i wywożone do Rosji. Założyciel Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego (1825) i Banku Polskiego (1828). Przeciwny powstaniu listopadowemu.

S tanisław Staszic- polski mieszczanin.
Domagał praw politycznych dla mieszczan i poprawy sytuacji chłopów.
członek Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego oraz dyrektor generalny Wydziału Przemysłu i Kunsztów. honorowy minister w Radzie Stanu. przekazał swe dobra (10 wsi) na własność chłopom, zobowiązując ich do wnoszenia opłat na cele gminne oraz do wpłacania czynszu do Kasy Hrubieszowskiego Towarzystwa Rolniczego.

A dam Czartoryski- książę, polityk, dyplomata, Uczestnik powstania listopadowego. rozwiązania sprawy Polski przy pomocy Rosji, doradca cara.
Uczestniczył z ramienia Rosji w kongresie. Po wybuchu powstania listopadowego wszedł w skład Rządu Tymczasowego, a następnie Narodowego. Po klęsce powstania wyemigrował do Francji, gdzie stanął na czele ugrupowania politycznego znanego pod nazwą Hôtel Lambert.

Opozycja legalna:

- Adam Czartoryski

- prasa

- w sejmie; Bonawentura i Wincenty Niemojowscy (kaliszanie)

Opozycja Nielegalna:

- Panta Koina; wszystko wspólne; warszawa; studenci

- Związek Wolnych Braci Polaków; wiktor heltman, Tadeusz Krępowiecki; warszawa

- Towarzystwo Filaretów; przyjaciele cnoty, wilno

- Towarzystwo Filomatów; przyjaciele nauki, wilno, Mickiewicz

Wolnomularstwo Narodowe – warszawa, wojsko, Walerian Łukasiński, 1819 r, rozwiązane po 2 l.

Towarzystwo Patriotyczne – 1821, Seweryn krzyżanowski, Lelewel, Mochancki

Sprzysiężenie Podchorążych- 1828, P. Wysocki, sprzeciw w łamaniu konstytucji

Piotr Wysocki- podporucznik, założyciel tajnego sprzysiężenia niepodległościowego, inicjator powstania listopadowego. W czasie powstania walczył w bitwie pod Grochowem (25 lutego 1831), Powrócił do Królestwa i walczył w obronie Warszawy (wrzesień 1831). Po kapitulacji stolicy dostał się do niewoli, został skazany na karę śmierci, zamienioną na długoletnią katorgę na Syberii.

Powstanie Listopadowe 29/30 XI 1830 – X 1831

Przyczyny:

- łamanie konstytucji

- nie możność działania opozycji legalnej i tłumienie nielegalnej

- powstania w Europie

- wpływ ideologii

- pogłoska, że armia miała być użyta do tłumienia powstania w Belgii

Przebieg:

- noc listopadowa; atak na belweder; atak na arsenał

- funkcję rządu powstańczego pełni Rada Administracyjna

- 3 grudnia powołano rząd tymczasowy; A. Czartoryski

- 5 grudnia; dyktator Józef Chłopicki; chciał ugody z carem i koniec powstania; rezygnuje z dyktatury

- 18 grudnia ogłoszone powstanie narodowe

- dyktatorem Michał Radziwiłł

- władzę przejmuje radykalne Tow Patriotyczne

- sejm detronizuje Mikołaja I 25 stycznia

- władzę przejmuje koalicyjny Rząd Narodowy; A. Czartoryski

Wojna polsko-rosyjska:

- wkracza 130 000 armia pod dowództwem Iwana Dybicza; chcieli warszawę

- Stoczek; 14 luty 1831; sukces

- Olszynka Grochowska; 25 luty; nierozstrzygnięta militarnie, polit sukces

- Jan Skrzynecki nowym dyktatorem

- I. Prądzyński opracowuje plan ofensywy wiosennej; Dębe Wielkie, Iganie; sukcesy 1831

- ofensywa wstrzymana

- Ostrołęka; 26 maj; klęska

- Dybicza zastępuje Paskiewicz

- nowy dyktator; Jan Krukowiecki ; rokowania z rosją

- kapitulacja Warszawy; 8 wrzesień; gen Józef Sowiński

- ostatni dyktator; Maciej Rybiński

- ostatnia twierdza; Zamość ‘ 21 X

Skutki powstania:

- stan wojenny

- kontrybucja

- utrzymanie 100 000 armii rosyjskiej

- surowe wyroki

- konfiskaty majątków

- statut organiczny (1832); likwidacja król, likwidacja sejmu, wojska

- gubernie, rosyjskie monety, cenzura

- rusyfikacja

Wielka Emigracja

Emigracja po powstaniu listopadowym, od 1831 do 1861, nazywaną wielką z uwagi na działalność ludzi na emigracji,

- głównie do Francji, Anglii, Szwajcarii i USA

- w Paryżu powstał Komitet Narodowy Polski; Lelewel, celem było skupienie emigracji w walce o niepodległość, trójzaborowe powstanie

J oachim Lelewel- Prezes klubu Towarzystwa Patriotycznego. stanął na czele Komitetu Narodowego Polskiego , nawiązał kontakt z lewicą francuską. Jego odezwa do Rosjan, nawołująca ich do obalenia caratu, stała się pretekstem dla władz francuskich, które wydaliły z Paryża członków KNP.
nawiązał kontakt z przedstawicielami karbonariuszy ,osiadł w Brukseli, gdzie podejmował próby zjednoczenia emigracji polskiej wokół programu powstańczego i republikańskiego. formalny kierownik Młodej Polski. W 1846 wstąpił do Towarzystwa Demokratycznego Polskiego, a w 1847 do Międzynarodowego Towarzystwa Demokratycznego.

Emisariusz – najczęściej tajny wysłannik polityczny, badający sytuację na terenie, gdzie został delegowany.

- Adam Mickiewicz; dziady cz II, p. Tadeusz

- Juliusz Słowacki; Kordian

- Zygmunt Krasiński

- Cyprian Norwid

- F. Chopin

Działania Spiskowe w latach 30/40 XIX

- Józef Zaliwski; partyzancka działalność; w 1833 dociera do Galicji -> chęć wzniecenia powstania, oddziały rozbite przez Rosjan

- Stowarzyszenie Ludu Polskiego; emisariusze Lelewela

- Szymon Konarski; królestwo polskie, aresztowany w Wilnie i publicznie stracony

- Związek Chłopski; ksiądz Piotr Ściegienny; lata 40; Lubelszczyzna; „papieski list – złota książeczka” wydany niby przez papieża, zachęcał chłopów; aresztowany

- Związek Plebejuszy; Walenty Stefański; Poznań; wybuch powstania szybki; sprawiedliwy ustrój

- Centralizacja Poznańska ; Karol Libelt; praca organiczna; 3 zaborowe powstanie; hasła demokr

- Związek Narodu Polskiego; Henryk Kamieński; Edward Dembowski; uwłaszczenie; republika

- konspiracja młodzieżowa; Karol levittoux absolwent gim pijarów; Łuków -> Związek Patriotyczny

RP Krakowska

- wolne miasto Kraków; 1815-1846; neutralne państwo; samodzielne w dużej mierze

- republika

- władza ustawodawcza i kontrolująca to Zgromadzenie Reprezentantów

- władza wykonawcza to Senat Rządzący

- Kodeks Cywilny Napoleona, francuski kodeks handlowy

- niezależne sądy

- wolność handlu

- uroczyste obchody narodowych świąt

Wielkie Księstwo Poznańskie

- 1815-1849

- autonomiczne księstwo wchodzące w skład Prus

- powstało z zach ziem Księstwa Warszawskiego ( departament poznański, bydgoski )

- był namiestnik ; Antoni Radziwiłł

- w 1824 powołano sejm prowincjonalny

- dobrze rozwinięte rolnictwo

Praca organiczna – legalne działania prowadzące do rozwoju polskiej gospodarki, oświaty, kultury, wzmacniania świadomości narodowej, czyny na rzecz umocnienia organizmu społecznego Polaków.

Powstanie Krakowskie 21 luty-4 marca 1846

- termin wybuchu ustaliła Centralizacja Poznańska, miało być 3 zaborowe

- plany opracował Ludwik Mierosławski; Mierosławski i Libelt aresztowani

- 20/21 luty powstańcy wypierają Austriaków z Krakowa

- 22 lutego powstał Rząd Narodowy -> Manifest Rządu Narodowego; Jan Tyssowski, Ludwik Gorzkowski, Aleksander Grzegorzewski

- dyktatorem Jan Tyssowski

- chłopi przyłączali się do armii austriackiej, pod Krakowem 27.02 buntują się

- Dembowski jako sekretarz rządu -> próbując przyciągnąć chłopów wyruszył na czele religijnej procesji; zastrzelony

- Tyssowski rezygnuje z dyktatury ; wkraczają do Krakowa austriacy i powstanie ; klęska powstania

Rabacja Galicyjska 1846-47

- wystąpienie chłopów przeciw szlachcie

- bandy chłopów(czerniawy) atakują dwory szlacheckie

- Jakub Szela -> najsłynniejszy chłopski przywódca

- stłumione przez Austriaków

Wiosna Ludów

Przyczyny:

- dążenia niepodległościowe

- wpływ wiosny ludów w Europie

- poparcie liberałów niemieckich, by powstanie było przeciw Rosji

Zabór pruski ; powstanie wielkopolskie 20 marzec – 9 maj 1848

- utworzono komitet narodowy poznański w Bazarze na wieść o rewolucji w Berlinie

- Ludwik Mierosławski na czele wojsk

- Mirosław’ 30 IV; sukces

- Sokołów ‘ 2 V, sukces

- klęska powstania

Ludwik Mierosławski- działacz polityczny, generał.. Uczestnik powstania listopadowego, po jego upadku przebywał we Francji. Zwolennik szlacheckiej demokracji.członek TDP. Przewidziany na przywódcę niedoszłego powstania 1846, był dowódcą powstania 1848 w Wielkopolsce (powstanie wielkopolskie) , 1863 dyktator powstania styczniowego z ramienia Tymczasowego Rządu Narodowego, pobity pod Krzywosądem i Nową Wsią, zbiegł do Paryża.

Liga narodowa – Liga Polska; Liga Narodowa Polska. Organizacja polityczno kulturalna założona w Berlinie, działająca w Wielkopolsce i na Pomorzu w latach 1848-1850. Przywódcą ideowym był August Cieszkowski. Obrona interesów Polaków przy wykorzystaniu legalnych metod działania.

Galicja

- w krk powstał Komitet Narodowy, we Lwowie Centralna Rada Narodowa

- działacze lwowscy domagali się wolności słowa, zwołania sejmu

- TD ( Heltman ) prowadziło działalność agitacyjną wśród szlachty by uwłaszczyła chłopów

- gubernator Galicji Franz Stadion ogłosił patent uwłaszczenia chłopów

Skutki wiosny ludów w Polsce:

- zniesienie poddaństwa; uwłaszczenie

- w sejmach austriackim i pruskim polscy posłowie

- gubernatorem Galicji polak -> Aleksander Gołuchowski

Królestwo Polskie podczas Odwilży Posewastopolskiej:

- Aleksander II ogłasza amnestię dla powst. Listopadowych

- po zniesieniu granicy celnej (1851) gwałtowny rozwój przemysłu i handlu

- ożywienie szkolnictwa; ASP;

- 1856 zniesiony stan wojenny

- wzrosły nastroje patriotyczne

- manifestacje ( od 1860 -> pogrzeb wdowy po Sowińskim, pogrzeb 5 ofiar )

- spiewano piesni patriotyczne; obnoszono się z żałobą narodową

Towarzystwo Rolnicze – Andrzej Zamoyski, 1858, praca organiczna, żądania autonomii

Millenerzy-> Edward Jurgens, powstanie z chłopami uświadomionymi narodowo, uwłaszczenie

A leksander Wielopolski - 1846 ogłosił w języku francuskim anonimowy List szlachcica polskiego o rzezi galicyjskiej do księcia Metternicha, w którym oskarżał Austrię o spowodowanie wystąpienia chłopskiego oraz nakłaniał polską szlachtę do zwrócenia się o opiekę do cara rosyjskiego.
prorosyjska postawa, arystokrata, równouprawnienie żydów, organizator branki, Premier Rządu w Królestwie Polskim (1862). Z jego inicjatywy w 1862 wprowadzono powszechne oczynszowanie chłopów, zniesiono ograniczenie praw ludności żydowskiej, przywrócono prawa szkolnictwu polskiemu. Przeciwnik zbrojnego powstania narodowego.

Biali -> konserwatywny obóz polityczny, A. Zamoyski, L. Kronenberg, skupiający ziemian i burżuazję warszawską. Przeciw powstaniu, pełna autonomia na drodze negocjacji z Petersburgiem, praca organiczna.

Czerwoni -> lewicowy obóz polityczny, sieć konspiracyjna, podległy Komitetowi Miejskiemu, Jarosław Dąbrowski, Zygmunt Padlewski, dążyli do obalenia cara i uzyskania niepodległości przez powstania. Współpracowali z rosyjską Ziemią i Wolą.

Powstanie Styczniowe 22 I 1863

Przyczyny:

- narodowy ucisk Rosjan na Polaków

- wiosna posewastopolska

- reformy cara

- porażka Rosji w wojnie Krymskiej

- manifestacje

- branka

Branka -> niespodziewany pobór do wojska rosyjskiego, imienny wykaz osób

Przebieg:

- Centralny Komitet Narodowy przekształcił się w Tymczasowy Rząd Narodowy

- 22 I Manifest -> uwłaszczenie chłopów

Dyktatorzy:

1. Ludwik Mierosławski; na kilka dni’ przegrane

2. Marian Langiewicz; militarne zwycięstwa pod Staszowem i Pieskową Skałą; czerwoni

3. Romuald Traugutt

- stoczono ok 1200 potyczek

- 6/7 luty ; Siemiatycze

- 24 luty; Małogoszcz

- w marcu przyłączają się Biali

- biali opanowali kierownictwo i utworzyli Rząd Narodowy

- 21 luty 1864 -> porażka pod Opatowem

- Stefan Bobrowski; czerwoni

- 11 kwietnia Traugutt schwytany

R omuald Traugutt- polski generał, dyktator powstania styczniowego. Służył w wojsku rosyjskim, m.in. w armii generała Paskiewicza. Po wybuchu powstania styczniowego objął dowództwo niewielkiego oddziału powstańczego. W maju 1863 odniósł zwycięstwa w potyczkach pod Herbami i Stolinem Skierowany na Wołyń, 13 lipca 1863 doznał porażki pod Kołodnem. Awansowany przez Rząd Narodowy do stopnia generała, wysłany z misją do Paryża. Powrócił przekonany o celowości przedłużenia powstania do wiosny 1864.
17 października 1863, w bardzo niekorzystnej dla powstańców sytuacji, objął władzę dyktatorską, likwidując, nie panujący już nad sytuacją, rząd "czerwonych”. Zreorganizował i utrzymał wojska powstańcze. Aresztowany przez Rosjan 10 kwietnia i skazany na śmierć. Stracony 5 sierpnia 1864 na stokach Cytadeli warszawskiej.