Ćwiczenie 11 – materiały na kartkówkę

1. Komensalizm (współbiesiadnictwo) – jest najbardziej pierwotnym typem oddziaływania protekcyjnego. Typ zależności o charakterze symbiozy między dwoma lub więcej gatunkami, przy czym jeden z gatunków czerpie z tej zależności wyraźne korzyści, nie szkodząc pozostałym (np. rekin i podnawka; lew i hieny; lew i sęp; żuk gnojowy i ssak kopytny).

2. Amensalizm – jedna z antagonistycznych zależności międzygatunkowych, w której obecność i czynności życiowe jednego gatunku lub populacji wpływają niekorzystnie na drugi gatunek lub populację, przy czym jest to relacja jednostronna tj. obecność tego drugiego gatunku dla pierwszego jest obojętna.

3. Drapieżnictwo – sposób odżywiania się organizmów, polegający na wykorzystaniu jako pokarm ciała innego zwierzęcia i w odróżnieniu od pasożytnictwa prowadzący do śmierci ofiary. Jest jedną z form oddziaływań antagonistycznych, korzystną dla drapieżnika, a niekorzystną dla ofiary.

4. Pasożytnictwo, parazytyzm – forma antagonistycznego współżycia dwóch organizmów, z których jeden czerpie korzyści ze współżycia, a drugi ponosi szkody.

5. Neutralizm – jedna z neutralnych zależności międzygatunkowych, w której osobniki jednego gatunku nie wpływają w żaden sposób na przedstawicieli drugiego. W zasadzie neutralizm jest brakiem oddziaływań między gatunkami. Przykładem populacji, między którymi zachodzi relacja neutralizmu, mogą być populacje bocianów i sikorek.

6. Konkurencja – jedna z antagonistycznych interakcji międzypopulacyjnych, w której dwie populacje tego samego lub różnych gatunków, zazwyczaj o podobnych wymaganiach środowiskowych, rywalizują o tę samą niszę ekologiczną. Dochodzi do współzawodnictwa o ograniczone zasoby środowiska, np. o pożywienie, miejsce do życia. W wyniku tego oddziaływania obie populacje tracą.

7. Symbioza – zjawisko ścisłego współżycia przynajmniej dwóch gatunków organizmów, które przynosi korzyść każdej ze stron (mutualizm) lub jednej, a drugiej nie szkodzi (komensalizm). Jednak często trudno ustalić dokładny bilans strat i zysków współżyjących organizmów.

8. Buławinka czerwona – gatunek grzybów należący do rodziny buławinkowatych.

Cykl życiowy:

Wiosną z workowatego ciemnego sporyszu wystają białawe trzoneczki z czerwonymi główkami, w których zagłębione są owocniki, a w nich worki z zarodnikami. Uwolnione zarodniki przenoszone są z wiatrem na kwiaty żyta, gdzie kiełkują. Grzybnia przerasta słupek i tworzy zarodniki konidialne. Te wydzielają słodki płyn (tzw. rosę miodową) zwabiający owady, które przenoszą zarodniki na zdrowe rośliny, zakażając je w ten sposób. Po pewnym czasie grzybnia twardnieje i tworzy przetrwalnik – sporysz (w kształcie rożka, zwany też sklerotą), który wypada z kłosa na ziemię i tam zimuje. Wiosną cykl powtarza się: sporysz kiełkuje, tworząc umieszczone na trzoneczkach czerwone główki z owocnikami.

9. Pasożyty mogą się dostać do organizmu człowieka różnymi drogami.

• Najczęściej przez zakażoną wodę lub pokarm, ukąszenia owadów, a nawet z powietrza, gdy wdychamy kurz będący nośnikiem jaj pasożytów.

• Pchły psa i kota przenoszą jaja glisty, zwierzę rozgryzając je połyka jaja, a następnie oddychając wyrzuca je w powietrze na odległość od 3 do 5 metrów. Do zakażenia dochodzi też podczas kąpieli w akwenach stojących np. stawach, jeziorach czy basenach. Nawet płód w łonie matki nie jest bezpieczny.

• Jaja glisty ludzkiej zachowują zdolność życiową do 6 miesięcy. Mogą dostać się do ust dziecka przez brudne ręce, bieliznę osobistą lub pościelową, dywany, zabawki i tym podobne. Mogą też znaleźć się na niedokładnie wymytych warzywach czy owocach.

• Szaszłyk czy wędliny domowej produkcji to potencjalnie 95% okazji do zachorowania na trychinellozę czyli włośnicę.

• Tasiemcem można się zarazić spożywając ryby solone lub wędzone albo kawior. Pasożyt ten osiąga długość od 12 do 15 metrów i może żyć w organizmie człowieka nawet do 25 lat.

• Nie tylko nasze brudne ręce, ale ręce kucharzy, kelnerów, sprzedawców są dla nas zagrożeniem. Jaja pasożytów podróżują na pieniądzach, uchwytach i klamkach, których dotykamy w biurach i środkach transportu.
  Kumulację jaj pasożytów obserwuje się w produktach pochodzenia zwierzęcego. Bekon, kiełbasa wędzona, parówki, szynka, wszystkie rodzaje mięsa, a nawet jaja bywają nimi zakażone.

• Zakażone mięso.

10. Cykl życiowy rdzy źdźbłowej:
    Zarodniki podstawkowe wiatr przenosi na liście berberysu, gdzie kiełkują. Na spodzie liści tworzy się pomarańczowa grzybnia (ogniki). Powstają zarodnie ognikowe z zarodnikami. Zarodniki ognikowe osiągają źdźbła traw, kiełkują, grzybnia niszczy roślinę. Letnie zarodniki, tworzące się zanim obumrze roślina, trafiają na nowe rośliny. Na jesieni grzybnia wytwarza drugi rodzaj zarodników: zimowe, zimujące w otoczeniu ścianek zarodni - wiosną kiełkują, tworząc podstawki.

11. Motylica wątrobowa – przywra o złożonym cyklu życiowym. Forma dojrzała pasożytuje w przewodach żółciowych wątroby roślinożerców (gł. bydła, owiec, kóz oraz niekiedy człowieka) - żywicieli ostatecznych. Zarażenie następuje zwykle latem i jesienią.

Cykl życiowy:

Żywiciel pośredni: ślimaki – błotniarka moczarowa, błotniarka wędrowna
Żywiciel ostateczny: bydło

Jaja pasożyta dostają się do przewodu pokarmowego żywiciela ostatecznego wraz z żółcią a następnie są wydalane razem z kałem. Poza organizmem żywiciela zachowują żywotność od 2 do 6 miesięcy. W zbiornikach wodnych wylęga się z nich pierwsze pokolenie larwalne tzw. miracidium lub też dziwadełko. Miracidium mające dość dobrze rozbudowany układ nerwowy, a nawet dwie plamki oczne, aktywnie wnika do ciała wodnego ślimaka, gdzie przekształci się w następny typ larwy sporocystę. Następnie namnażają się kolejne stadia larwalne - redia (na drodze rozmnażania bezpłciowego), a następnie cerkarie. Cały proces trwa ok. 2 miesiące i prowadzi do wytworzenia do 2000 cerkarii z jednego jaja.

12. T asiemce – płazińce pasożytujące wewnętrznie. Tasiemce przechodzą złożony cykl rozwojowy ze zmianą żywicieli. Żywicielami pośrednimi są bezkręgowce lub kręgowce, natomiast ostatecznymi - z reguły kręgowce, u których żyją głównie w przewodzie pokarmowym.

13. Owsica, enterobioza – inwazyjna choroba pasożytnicza spowodowana przez drobnego nicienia – owsika ludzkiego. Owsiki to robaki pasożytujące w jelicie grubym człowieka. Są najbardziej rozpowszechnionymi pasożytami, zwłaszcza u dzieci - nosicielami jest około 1/5 dzieci.

Owsik dostaje się do organizmu człowieka przez połknięcie lub wdychanie jaj. Z jamy ustnej jajo przedostaje się do jelita grubego. Zarażenie może też występować na drodze retroinwazji (reinwazji) polegającej na aktywnym wnikaniu larw (krótko po złożeniu) przez odbytnicę do jelita grubego. Robaki dojrzewają po 2-4 tygodniach, a żyją do 2 miesięcy. Samica, która wędruje nocą, składa ok. 8000-12000 jaj w lepkiej wydzielinie w okolicy odbytu , a także w przypadku kobiet niekiedy w przedniej części pochwy. Jaja są składane poza organizmem człowieka, aby zapewnić odpowiednią wilgotność oraz temperaturę 30-36 stopni Celsjusza. Chorzy dotykając palcami okolic krocza i bielizny osobistej zbierają na swoje ręce jajeczka; znajdują się one również w pościeli, co zagraża personelowi medycznemu. Jeżeli są przestrzegane zasady higieny, cykl życiowy nie zamknie się.

14. Włosień kręty, włosień spiralny, trychina – gatunek pasożytniczego nicienia. Jest jednym z najgroźniejszych pasożytów człowieka – wywołuje chorobę włośnicę (trychinozę), która może mieć ciężki przebieg, kończący się niekiedy śmiercią.

W cyklu życiowym włośni występuje zwykle dwóch różnych żywicieli, z których każdy jest żywicielem ostatecznym. Żywiciele pośredni nie występują, ponieważ u każdego żywiciela rozwijają się formy dorosłe.

Należy do pasożytów poliksenicznych (wielodomowych) tzn. może występować u różnych gatunków ssaków mięsożernych lub wszystkożernych (świnia, lis, kot, niedźwiedź, wilk, szczur czy człowiek).

Zarażenie następuje po zjedzeniu zarażonego mięsa, w wypadku człowieka najczęściej świni lub dzika^[1], rzadziej konia, albo jego przetworów zawierających inwazyjne larwy włośnia krętego, nie poddanych odpowiedniej obróbce termicznej^[2]. Gotowanie kilograma mięsa w całości musi trwać ponad pół godziny, aby zginęły wszystkie larwy.

W żołądku człowieka, pod wpływem enzymów trawiennych, otorbione larwy (znajdujące się wcześniej w mięśniach zwierzęcia) wydostają się z otoczek, a następnie przedostają się do jelita cienkiego. Tam w ciągu 48–72 godzin osiągają dojrzałość płciową i kopulują.

15. Wszoły – owady wtórnie bezskrzydłe, przystosowane do pasożytniczego trybu życia.

bytującymi na skórze i sierści zwierząt. Każdemu gatunkowi zwierząt-nosicieli odpowiada szczególny rodzaj lub gatunek wszoła. Istnieją dwa najliczniejsze gatunki wszołów psich i kocich żywiące się krwią oraz włosami i martwymi komórkami naskórka. Wszoły bardzo często atakują również gryzonie domowe. Składają one na nosicielu jaja (zwane gnidami), przyklejając je do jego sierści. Nowe pokolenie rozwija się z jaj w ciągu 1 miesiąca. Wszystkie stadia rozwojowe wszołów można zaobserwować wyłącznie na zwierzętach, ponieważ pasożyt ten nie jest zdolny przetrwać poza nosicielem.

Wszoły często atakują młode, niezadbane zwierzęta. Mogą one również gnieździć się na starszych zwierzętach, które podupadły na zdrowiu. Zwierzęta drapią się, co powoduje powstawanie łupieżu.

16. Obrzeżek gołębień, zwany też obrzeżkiem gołębim - gatunek zbiorowy kleszcza miękkiego z rodziny obrzeżkowatych.

Pytania:

parazentotologia sanitarna(jakos tak, w intrukcji sie to pojawia) i chodzi o nauke o pasozytach, wymienic grupy organizmow chorobotworczych zyjacych na powierzchni(chodzi o pierwotniaki bakterie itd) i wyjasnic antybioze i podac przyklad