PLAN RAPACKIEGO

projekt rządu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej przedłożony na forum XII Sesji Zgromadzenia Organizacji Narodów Zjednoczonych 2 października 1957 przez ówczesnego ministra spraw zagranicznych PRL Adama Rapackiego.

Celem planu było stworzenie strefy bezatomowej w Europie Środkowej obejmującej państwa bloku socjalistycznego Czechosłowację, Niemiecką Republikę Demokratyczną, Polskę oraz państwo bloku kapitalistycznego - Republikę Federalną Niemiec.

Plan nie uzyskał aprobaty Sojuszu Północnoatlantyckiego (NATO) i nie wyszedł poza fazę dyskusji. Jednak jego znaczenie, czyli rozpowszechnienie na świecie stref bezatomowych, powiodło się. W 1961 r. Zgromadzenie Ogólne ONZ na wniosek Szwecji zaleciło stworzenie stref bezatomowych wszędzie, gdzie to możliwe, a na wniosek Brazylii i Meksyku zaleciło denukleryzację Ameryki Środkowej. W 1963 r. Finlandia złożyła wniosek o utworzenie ze Skandynawii strefy bezatomowej.

PLAN GOMUŁKI

jedna z inicjatyw Polski Ludowej na rzecz rozbrojenia i utrzymania pokoju. Ogłoszony oficjalnie 28 grudnia 1963 w czasie wiecu w Płocku, natomiast rozwinięty w memorandum rządowym PRL z dnia 29 lutego 1964 r.

Skierowany był głównie do wielkich mocarstw. Został ogłoszony w związku z niepodjęciem planu Rapackiego, który był powtórzony po raz ostatni 28 marca 1963 r., jak i na skutek pojawienia się broni amerykańskiej w Europie Zachodniej. Plan Gomułki przewidywał zamrożenie istniejących zbrojeń na terenie RFN, NRD, Czechosłowacji oraz PRL, przy czym ta enumeracja nie przekreślała możliwości objęcia planem innych chętnych państw europejskich. Zobowiązania przyjęte przez poszczególne kraje miały być kontrolowane poprzez mechanizm weryfikacyjny.

Plan ten, rozwinięty w memorandum rządowym, dodatkowo wskazywał na podjęcie przez poszczególne państwa częściowych kroków rozbrojeniowych. Nie zostały podjęte do rozmowy, ponieważ członkowie NATO wówczas opowiadali się za koncepcją wielostronnych sił nuklearnych Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Republiki Federalnej Niemiec. Wiele wręcz wskazuje na to, że plan został odrzucony. Natomiast od jesieni 1964 r. przedstawiciele PRL zgłaszali inne propozycje kształtowania bezpieczeństwa w ramach KBWE.